Rozdział XXIII – Koszty postępowania
koszty postępowania to koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie;
Koszty sądowe
obejmują opłaty sądowe i zwrot wydatków;
opłaty sądowe
art. 212 § 1 p.p.s.a. – są nimi wpis i opłata kancelaryjna;
w związku z ustaleniem wysokości opłat na stronach postępowania ciążą określone obowiązki:
w każdym piśmie wszczynającym postępowanie sądowe w danej instancji należy podać wartość przedmiotu zaskarżenia, jeżeli od tej wartości zależy wysokość opłaty;
oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia zaokrągla się wzwyż w pełnych złotych;
wartość przedmiotu zaskarżenia występuje w sprawach, w których przedmiotem zaskarżenia jest należność pieniężna;
do wartości przedmiotu zaskarżenia nie wlicza się odsetek i kosztów związanych z należnością główną;
przewodniczący może sprawdzić wartość przedmiotu zaskarżenia oznaczoną w piśmie i zarządzić w tym celu dochodzenie;
obowiązek uiszczenia opłaty sądowej
należy ją uiścić przy wniesieniu pisma do sądu podlegającego opłacie;
ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi określa sposób uiszczenia opłaty w art. 219 § 2; wyłączona została możliwość korzystania z formy uiszczenia opłaty w znakach skarbowych;
niewykonanie obowiązku uiszczenia opłaty sądowej powoduje negatywne następstwa dla strony składającej pismo – art. 220 § 1 p.p.s.a.;
w celu wykonania przez stronę tego obowiązku, jeżeli nie uiściła ona opłaty sądowej, przewodniczący wzywa wnoszącego pismo, aby pod rygorem pozostawienia pisma bez rozpoznania uiścił opłatę w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia wezwania;
stronie zamieszkałej lub mającej siedzibę za granicą, która nie ma w kraju przedstawiciela, przewodniczący wyznaczy termin do uiszczenia opłaty nie krótszy niż dwa miesiące;
nieuiszczenie w terminie opłaty sądowej jest podstawą do podjęcia przez przewodniczącego zarządzenia o pozostawieniu skargi bez rozpoznania, a jeżeli nie uiszczono opłaty od skargi, skargi kasacyjnej, zażalenia oraz skargi o wznowienie postępowania, sąd podejmie postanowienie o odrzuceniu skargi;
na zarządzenie przewodniczącego i postanowienie o odrzuceniu skargi przysługuje zażalenie, które jest wolne od opłat;
sąd nie podejmie żadnej czynności także wówczas, gdy obowiązek uiszczenia lub uzupełnienia opłaty powstanie na skutek ustalenia wyższej wartości przedmiotu zaskarżenia, cofnięcia przyznanego prawa pomocy albo uchylenia kurateli przed wyznaczeniem terminu rozprawy; przewodniczący wzywa do uiszczenia lub uzupełniania opłaty; niewykonanie tego obowiązku powoduje konsekwencje wskazane wyżej;
gdy nie została uiszczona opłata sądowa, a strona nie została wezwana do jej uiszczenia, sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie w danej instancji nakaże ściągnąć tę opłatę od strony, która była obowiązana ją uiścić albo od innej strony, gdy z orzeczenia wynika obowiązek poniesienia kosztów postępowania przez tę stronę;
w sytuacji, gdy sąd nie orzekł o obowiązku ponoszenia kosztów sądowych lub nie objął orzeczeniem całej kwoty należnej z tego tytułu, o kosztach tych orzeka w formie postanowienia, wydanego na posiedzeniu niejawnym, wojewódzki sąd administracyjny;
na postanowienie to przysługuje wolne od opłaty sądowej zażalenie, jeżeli strona nie składa środka odwoławczego co do istoty sprawy;
prawo do żądania kosztów sądowych przedawnia się z upływem trzech lat, licząc od dnia, w którym koszty należało uiścić;
prawo do żądania zwrotu kosztów sądowych
ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przyznaje stronie prawo do żądania zwrotu kosztów sądowych;
opłatę prawomocnie uchyloną w całości lub w części postanowieniem sądu oraz różnicę między kosztami pobranymi a kosztami należnymi, a także pozostałość zaliczki wpłaconej na pokrycie wydatków zwraca się stronie z urzędu na jej koszt;
na zarządzenie przewodniczącego w przedmiocie zwrotu kosztów przysługuje wolne od kosztów sądowych zażalenie;
prawo to przedawnia się z upływem trzech lat, licząc od dnia powstania tego prawa
umorzenie, odroczenie, rozłożenie na raty kosztów sądowych
art. 229 § 1 p.p.s.a. – dopuszczalność takiego rozwiązanie w przypadku połączenia ściągnięcia z niewspółmiernymi trudnościami lub gdy grozi to dłużnikowi zbyt ciężkimi skutkami;
Rada Ministrów ma delegację do określenia, w drodze rozporządzenia, szczegółowych zasad, trybu umarzania, odraczania i rozkładania na raty oraz cofania odroczenia lub rozłożenia na raty należności z tytułu kosztów sądowych;
wpis
od pism wszczynających postępowanie przed wojewódzkim sądem administracyjnym i NSA pobiera się wpis;
pismami wszczynającymi postępowanie są:
skarga,
skarga kasacyjna,
skarga o wznowienie postępowania,
skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia,
skarga na przewlekłość postępowania sądowoadministracyjnego;
ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przyjmuje konstrukcję wpisu stosunkowego i wpisu stałego;
wpis stosunkowy (art. 231 p.p.s.a.) – pobiera się w sprawach, w których przedmiotem zaskarżenia są należności pieniężne;
wpis stały – pobierany w innych sprawach;
ustawa nie określa wysokości wpisu, przyznając Radzie Ministrów delegację do określenia jej w drodze rozporządzenia, podobnie szczegółowych zasad pobierania wpisu;
w rozporządzeniu należy uwzględnić to, że wpis nie może być niższy niż sto złotych, wpis stosunkowy nie może przekroczyć stu tysięcy złotych, a wpis stały nie może być wyższy niż dziesięć tysięcy złotych, a także to, że wpis stały powinien być zróżnicowany w zależności od rodzaju i charakteru sprawy;
skarżący ponosi w tym zakresie koszty sądowe, jeżeli dojdzie do sądowego rozpoznania sporu o zgodność z prawem działania administracji publicznej;
sąd z urzędu zwraca stronie cały uiszczony wpis od pisma odrzuconego lub cofniętego;
opłata kancelaryjna
pobiera się ją za stwierdzenie prawomocności oraz wydawanie odpisów, zaświadczeń, wyciągów i innych dokumentów na podstawie akt;
pobiera się ją także za odpisy, wyciągi, kopie, i wydruki oraz zaświadczenia i inne dokumenty wydawane na podstawie zbiorów gromadzonych i prowadzonych w sądzie poza aktami sprawy;
opłatę kancelaryjną za odpis orzeczenia z uzasadnieniem, doręczonego na skutek żądania zgłoszonego w terminie siedmiodniowym od ogłoszenia, pobiera się przy zgłoszeniu wniosku o sporządzenie uzasadnienia orzeczenia i jego doręczenie;
jeżeli opłata nie została uiszczona, przewodniczący zarządzi ściągnięcie jej od strony, która złożyła wniosek;
nie pobiera się opłaty kancelaryjnej za odpis orzeczenia z uzasadnieniem podlegającym doręczeniu z urzędu;
Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, wysokość opłat kancelaryjnych;
wydatki
art. 213 p.p.s.a. stanowi, że zalicza się do nich:
należności tłumaczy i kuratorów ustanowionych w danej sprawie;
koszty ogłoszeń oraz diety i koszty podróży należne sędziom i pracownikom sądowym z powodu wykonania czynności sądowych poza budynkiem sądowym określone w odrębnych przepisach
nie jest to wyliczenie zamknięte;
strona, która wniosła o podjęcie czynności połączonej z wydatkami, jest obowiązana wpłacić zaliczkę na ich pokrycie;
jeżeli wniosek złożyło kilka stron albo sąd zarządził wykonanie czynności z urzędu, zaliczkę powinny wpłacić strony w częściach równych lub w innym stosunku według uznania sądu;
wysokość zaliczki i termin jej wpłacenia wyznacza sąd;
jeżeli przewidywane wydatki okażą się większe od wpłaconej zaliczki, sąd nakaże jej uzupełnienie;
w sytuacji niewpłacenia zaliczki kwotę potrzebną na pokrycie wydatków wykłada się tymczasowo z części budżetu sądu administracyjnego; wyłożona kwota jest należnością budżetu państwa, którą zwraca strona zobowiązana do wpłacenia zaliczki;
termin do wpłacenia kwoty wyłożonej z budżetu jest wyznaczony ustawowo i wynosi czternaście dni od dnia wezwania przez przewodniczącego;
jeżeli strona mieszka za granicą, termin wyznacza przewodniczący; nie może on być krótszy niż dwa miesiące od dnia doręczenia wezwania;
jeżeli strona nie uiści kwoty wyłożone z budżetu w określonym terminie, sąd na posiedzeniu niejawnym wyda postanowienie nakazujące ściągnięcie wyłożonej kwoty, bez wstrzymania biegu postępowania;
Zasady ponoszenia kosztów postępowania sądowoadministracyjnego
rozważając tą kwestię należy wyróżnić:
zasady ponoszenia kosztów w fazie wszczęcia i toku postępowania
art. 214 p.p.s.a. – koszty sądowe uiszcza ten, kto wnosi do sądu pismo podlegające opłacie lub powodujące wydatki; jeżeli pismo wnoszone jest przez kilka osób, których uprawnienia lub obowiązki związane z przedmiotem zaskarżenia są wspólne, uiszcza się jedną opłatę; w przeciwnym razie każda z tych osób uiszcza opłatę oddzielnie stosownie do swojego uprawniania lub obowiązku;
w fazie wszczęcia postępowania regułą obowiązującą jest to, że osoba występująca z żądaniem rozstrzygnięcia sporu o zgodność z prawem działania, bezczynności lub przewlekłości organu wykonującego administrację publiczną musi uiścić koszty sądowe (wpis) pod rygorem odrzucenia skargi, a co do innych czynności – pozostawienia ich bez biegu;
strony ponoszą koszty udziału w postępowaniu związane ze swoim udziałem, chyba że przepis szczególny wprowadzi w tym zakresie rozwiązanie szczególne;
zasady ponoszenia kosztów zakończonego postępowania
kształtują one ponoszenie kosztów procesu przez unormowanie, „czy, kto i w jakiej wysokości powinien zwrócić koszty procesu”;
istnieje kilka zasad kształtujących ponoszenie kosztów postepowania:
zasada odpowiedzialności za wynik postępowania
zasada podstawowa, mająca znaczenie dla wprowadzenia następnych zasad obowiązujących w tym zakresie;
ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przyjmuje zasadę zwrotu kosztów postępowania jednej stronie przez drugą stronę;
w postepowaniu przed wojewódzkim sądem administracyjnym obowiązuje reguła zwrotu kosztów postępowania skarżącemu przez stronę przeciwną (organ); obowiązuje ona jednak tylko w razie uwzględnienia skargi lub umorzenia postępowania;
art. 200 p.p.s.a. – „W razie uwzględnienia skargi przez sąd pierwszej instancji przysługuje skarżącemu do organu, który wydał zaskarżony akt lub podjął zaskarżoną czynność albo dopuścił się bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania, zwrot kosztów postępowania niezbędnych do celowego dochodzenia praw”;
art. 201 p.p.s.a. - zwrot kosztów stronie skarżącej od organu przysługuje także w razie, gdy sąd umorzył postępowanie ze względu na uwzględnienie w całości skargi przez organ, a także gdy sąd umarza postępowanie w sytuacji, gdy w wyniku przeprowadzonego postępowania mediacyjnego organ uchylił lub zmienił akt albo podjął czynność, a skarżący na ten akt nie złożył skargi albo skarga została oddalona;
ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi nie przewiduje zwrotu kosztów postępowania na rzecz strony przeciwnej organu wykonującego administrację publiczną;
w przypadku postępowania przed NSA wszczętym na podstawie skargi kasacyjnej, strony co do zasad zwrotu mają równe prawa;
należy rozróżnić przypadki, gdy skarga kasacyjna została uwzględniona oraz w razie oddalenia skargi kasacyjnej;
w razie uwzględnienia skargi – stronie, która wniosła skargę kasacyjną, należy się zwrot poniesionych przez nią niezbędnych kosztów postępowania kasacyjnego:
od organu, jeżeli w wyniku skargi kasacyjnej został uchylony wyrok sądu I instancji oddalający skargę;
od skarżącego, jeżeli w wyniku uwzględnienia skargi kasacyjnej został uchylony wyrok sądu I instancji uwzględniający skargę;
w przypadku oddalenia skargi kasacyjnej – strona, która wniosła skargę kasacyjną, jest obowiązana zwrócić niezbędne koszty postępowania kasacyjnego:
poniesione przez organ, jeżeli zaskarżono skargą kasacyjną wyrok sądu I instancji oddalający skargę;
skarżącemu, jeżeli zaskarżono skargą kasacyjną wyrok sądu I instancji uwzględniający skargę;
zasada zwrotu kosztów niezbędnych do celowego dochodzenia ochrony interesu prawnego
do niezbędnych kosztów postępowania prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem lub radcą prawnym, zalicza się poniesione przez stronę koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub pełnomocnika oraz równowartość utraconego zarobku wskutek stawiennictwa;
suma kosztów przejazdu i równowartość utraconego zarobku nie może przekroczyć wynagrodzenia jednego adwokata lub radcy prawnego;
do niezbędnych kosztów postępowania strony reprezentowanej przez adwokata lub radcę prawnego zalicza się ich wynagrodzenie, jednak nie wyższe od stawki określonej w odrębnych przepisach, i wydatki jednego adwokata lub radcy prawnego, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony;
regułę tę stosuje się w razie, gdy strona jest reprezentowana przez doradcę podatkowego lub rzecznika patentowego;
zasada stosunkowego rozdzielenia kosztów postępowania
zasada powiązana w sposób bezpośredni z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania;
art. 206 p.p.s.a stanowi, że „w razie częściowego uwzględnienia skargi sąd może w uzasadnionych przypadkach zasądzić na rzecz skarżącego od organu tylko część kosztów, w szczególności, jeżeli skarga została uwzględniona w części niewspółmiernej w stosunku do wartości przedmiotu sporu ustalonej w celu pobrania wpisu”;
zasada zawinienia
art. 208 p.p.s.a. – „Niezależnie o wyników spraw, o których mowa w art. 200, art. 203, art. 204 i art. 207, sąd może włożyć na stronę obowiązek zwrotu kosztów – w całości lub w części – wywołanych jej niesumiennym lub oczywiście niewłaściwym postępowaniem”;
zasada koncentracji kosztów postępowania
sąd rozstrzyga o zwrocie kosztów w każdym orzeczeniu kończącym postępowanie;
wniosek strony o zwrot kosztów sąd rozstrzyga w każdym orzeczeniu uwzględniającym skargę oraz w postanowieniu o umorzeniu postępowania ze względu na uwzględnienie skargi przez sąd oraz w wyroku rozpoznającym skargę kasacyjną;
strona traci uprawnienie do żądania zwrotu kosztów, jeżeli najpóźniej przed zamknięciem rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie orzeczenia nie zgłosi wniosku o przyznanie należnych kosztów;
stronę działającą bez adwokata lub radcy prawnego sąd powinien pouczyć o skutkach niezgłoszenia wniosku w terminie;
zasada orzekania na wniosek nie ma zastosowania w przypadku rozpoznania sprawy na posiedzeniu niejawnym, gdy strona nie jest reprezentowana przez adwokata lub radcę prawnego; w takim przypadku sąd orzeka z urzędu
Zwolnienie od kosztów sądowych
przyznanie prawa skargi do sądu jest prawem jednostki, gdy warunki realizacji tego prawa nie wykraczają poza możliwości ich realizacji;
ma to szczególne znaczenie wtedy, gdy chodzi o ponoszenie kosztów sądowych;
istotne znaczenie w tym zakresie należy przypisać ustawowemu zwolnieniu od kosztów sądowych oraz możliwości przyznania prawa pomocy;
zwolnenie z mocy prawa oparte jest zarówno na kryterium przedmiotowym (rodzaju spraw), jak i na kryterium podmiotowym;
zwolnienie z mocy prawa od uiszczenia kosztów sądowych przysługuje stronie skarżącej działanie, bezczynność organu lub przewlekłe prowadzenie postępowanie w sprawach:
z zakresu opieki społecznej;
dotyczących statusu bezrobotnego, zasiłków oraz innych należności i uprawnień przysługujących osobie bezrobotnej;
dotyczących chorób zawodowych, świadczeń leczniczych oraz świadczeń rehabilitacyjnych;
ze stosunków pracy i stosunków służbowych;
z zakresu ubezpieczeń społecznych;
z zakresu powszechnego obowiązku obrony;
osobie zwolnionej z mocy prawa od kosztów sądowych przysługuje prawo pomocy w zakresie zastępstwa procesowego;
z mocy prawa zwalniane są wnioski o przyznanie prawa pomocy oraz sprzeciw i zażalenie na postanowienia i zarządzenia w sprawach prawa pomocy;
zwolnienie z mocy prawa przysługuje:
prokuratorowi, RPO i RPD,
kuratorowi strony wyznaczonemu przez sąd orzekający lub przez sąd opiekuńczy dla danej sprawy;
zwolnienie z mocy prawa może wynikać z przepisów szczególnych;
zwolnienie przysługuje stronie, której zostało przyznane prawo pomocy w postepowaniu przed sądem administracyjnym, w zakresie określonym w prawomocnym postanowieniu o przyznaniu pomocy;
Rada Ministrów ma delegację ustawową do wydania rozporządzenia o zwolnieniu od kosztów sądowych organizacji społecznych;
Rada Ministrów może zwolnić organizacje społeczne, a zatem wydanie w tej sprawie rozporządzeniu jest oparte na ocenie słuszności przyjęcie takiego rozwiązania;
Rada Ministrów ma określone ramy dopuszczalności zwolnienia organizacji społecznej od kosztów sądowych; zwolnienie to może dotyczyć tylko zwolnienia od wpisu we własnych sprawach organizacji; może ona określić również przypadki cofnięcia tego zwolnienia;
udzielając go, Rada Ministrów jest obowiązana uwzględnić zakres przedmiotowy skarg, a mianowicie zwolnienie to powinno dotyczyć zwolnienia w sprawach prowadzonych w związku z działalnością naukową, oświatową, kulturalną, dobroczynną oraz pomocy i opieki społecznej;
zwolnienie z mocy prawa od kosztów sądowych, jeżeli przepis prawa nie określa zakresu tego zwolnienia, oznacza całkowite zwolnienie zarówno z obowiązku wnoszenia opłat sądowych, jak i ponoszenia wydatków;
taki sam zakres dotyczy zwolnienia udzielanego postanowieniem sądu;
Prawo pomocy
może być przyznane stronie na jej wniosek złożony przed wszczęciem postępowania lub w toku postępowania;
przyznane prawo pomocy obejmuje także postępowanie egzekucyjne;
prawo pomocy nie przysługuje stronie w razie oczywistej bezzasadności jej skargi;
przyznanie prawa pomocy nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów postępowania, jeżeli obowiązek taki wynika z innych przepisów;
zakres prawa pomocy obejmuje:
zwolnienie od kosztów sądowych,
ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego;
zakres przyznania prawa pomocy
prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym:
w zakresie całkowitym – obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika podatkowego;
w zakresie częściowym – obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego; częściowe zwolnienie od opłat lub wydatków może polegać na zwolnieniu od poniesienia ułamkowej części albo określonej ich części pieniężnej;
przesłanki przyznania zakresu pomocy społecznej
przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej następuje:
w zakresie całkowitym – gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania;
w zakresie częściowym – gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść tych pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny;
osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej niemającej osobowości prawne prawo pomocy może być przyznane:
w zakresie całkowitym – jeżeli wykaże, że nie ma żadnych środków na poniesienie jakichkolwiek kosztów postępowania;
w zakresie częściowym – jeżeli wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania;
adwokata, radcę prawnego, doradcę podatkowego lub rzecznika patentowego można ustanowić dla strony, która nie zatrudnia lub nie pozostaje w innym stosunku prawnym z adwokatem, radcą prawnym, doradcą podatkowym lub rzecznikiem patentowym; nie dotyczy to adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego ustanowionego na podstawie przepisów o prawie pomocy;
tryb udzielania prawa pomocy
może być przyznane stronie na jej wniosek;
powinien on zawierać oświadczenie strony obejmujące dokładne dane o stanie majątkowym i dochodach, a jeżeli wniosek składa osoba fizyczna – ponadto dokładne dane o stanie rodzinnym oraz oświadczenie strony o niezatrudnieniu lub niepozostawaniu w innym stosunku prawnym z adwokatem, radcą prawnym, doradcą podatkowym lub rzecznikiem patentowym;
wniosek składa się na urzędowym formularzu, według ustalonego wzoru;
Rada Ministrów określa w drodze rozporządzeniu wzory i sposób udostępniania urzędowego formularza, a także rodzaje dokumentów oraz okresy, za jakie mają być dokumentowane dane o majątku, dochodach, stanie rodzinnym;
jeżeli złożone przez stronę oświadczenie zawarte we wniosku okaże się niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego lub budzi wątpliwości, strona jest zobowiązana złożyć na wezwanie, w określonym terminie, dodatkowe oświadczenie lub przedłożyć dokumenty źródłowe dotyczące jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego;
wniosek o przyznanie prawa pomocy, który nie został złożony na urzędowym formularzu lub którego braków strona nie uzupełniła w zakreślonym terminie, pozostawia się bez rozpoznania;
rozpoznanie wniosku należy do wojewódzkiego sądu administracyjnego, w którym sprawa ma się toczyć lub już się toczy;
strona, która nie ma miejsca zamieszkania, pobytu lub siedziby na obszarze właściwego sądu, w którym sprawa ma się toczyć lub się toczy, może złożyć wniosek w innym wojewódzkim sądzie administracyjnym; wniosek ten przesyła się niezwłocznie do sądu właściwego;
czynności w zakresie postępowania o przyznanie prawa pomocy mogą wykonywać referendarze sądowi, wydając zarządzenia oraz postanowienia;
sprzeciw
przysługuje od:
wydanego przez referendarza sądowego zarządzenia o pozostawieniu wniosku bez rozpoznania,
wydanego na posiedzeniu niejawnym postanowienia o przyznaniu lub odmowie przyznania prawa pomocy,
wydanego na posiedzeniu niejawnym postanowienia o przyznaniu wynagrodzenia adwokatowi, radcy prawnemu, doradcy podatkowemu lub rzecznikowi patentowemu za zastępstwo prawne wykonane na zasadzie pomocy prawnej oraz o zwrocie niezbędnych udokumentowanych wydatków;
przysługuje w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia zarządzenia lub postanowienia;
sprzeciw wniesiony przez adwokata, radcę prawnego, doradcę podatkowego lub rzecznika patentowego wymaga uzasadnienia;
sąd odrzuca na posiedzeniu niejawnym sprzeciw:
wniesiony po terminie,
sprzeciw, którego braki formalnie nie zostały uzupełnione,
sprzeciw wniesiony przez adwokata, radcę prawnego, doradcę podatkowego lub rzecznika patentowego, niezawierający uzasadnienia;
w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, zarządzenie lub postanowienie, przeciwko któremu został on wniesiony, traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez sąd na posiedzeniu niejawnym;
postanowienie co do przyznania lub odmowy przyznania prawa pomocy doręcza się stronie, która złożyła wniosek;
zażalenie na to postanowienie przysługuje wyłącznie wnioskodawcy;
jeżeli nie wniesiono sprzeciwu albo wniesiony sprzeciw został prawomocnie odrzucony, zarządzenie i postanowienie wydane przez referendarza sądowego ma skutki prawomocnego orzeczenia sądowego;
informacje dodatkowe
przyznane prawo pomocy może być cofnięte, jeżeli się okaże, że okoliczności, na których podstawie je przyznano, nie istniały lub przestały istnieć;
o cofnięciu prawa pomocy orzeka właściwy wojewódzki sąd administracyjny na posiedzeniu niejawnym;
na postanowienie przysługuje zażalenie;
przyznanie prawa pomocy wygasa ze śmiercią strony, która je uzyskała.