OBIEG KOŁOWY WIELKI - opisuje wymianę wody między lądem a oceanem na powierzchni kuli ziemskiej:
-jeśli Vo>Po wystąpi Ao=Vo-Po⇒448,7-411,6=37,1 tys.km3
-jeśli Pt>Vt wystąpi H=Pt-Vt⇒99,5-62,4=37,1 tys.km3
Wg Wust'a przeciętne opady zmieniają się w zależności od szerokości geograficznej
ϕ=0-10o⇒Pśr=1470mm; 80-90⇒170mm
ϕ-szerokość geograficzna równikowa
Średni normalny (dla min.10-20 lat) opad dla całej ziemi-743 mm
-max.średni normalny(Hawaje)-12500mm
-min.średni normalny (Baku)-108mm
-dla Polski Pśr-608mm
OBIEG KOŁOWY MAŁY-polega na wielokrotnej wymianie w ciągu roku w obrębie określonego terytorium:
opad⇒parowanie⇒opad
Ok.2/3 opadów nad lądem pochodzi z obiegu małego( resztę stanowi obieg wielki), stąd duże znaczenie dla gospodarki wodnej.
CIEKI-wszystkie wody płynące stale lub okresowo uformowanym korytem naturalnym lub sztucznym, które mają swój obszar zasilania. Jest to określane ogólnie, obejmujące rzeki, potoki, strumienie, oraz rowy i kanały odwadniające jakiś obszar.
ZLEWNIĘ CIEKU-nazywamy obszar, którego woda z opadów atmosferycznych spływa do sieci tego cyklu i odprowadzana jest do jakiegoś odbiornika lub określonego miejsca cyklu(przekroju). Odbiornikiem może być rzeka lub kanał wyższego rzędu, jezioro, morze lub ocean.
DORZECZEM-nazywamy zlewnię obejmującą cały system rzeki, od źródeł-po ujście do odbiornika. Zespół dorzeczy, których wody spływają do jednego morza, nazywamy zlewiskiem tego morza.
WODOWSKAZ ŁATOWY- składa się z pionowo ustawionej łaty drewnianej oraz przymocowanej do niej podziałki wodowskazowej. Podziałkę wykonuje się w postaci tabliczek metalowych lub z tworzywa. Tabliczki te mają naniesiony podział 2 centymetrowy oraz opis kolejnych decymetrów. Odczyty wykonujemy w centymetrach „na oko”.
Obserwacje wodowskazowe dzielimy na :
-terminowe-wykonywane przez obserwatora codziennie o oznaczonym czasie (lato godz.6, zima-7), a w przypadku zagrożenia powodziowego, zwłaszcza na potokach górskich 3 razy (6,12,18)
-ciągłe-wykonywane za pomocą samopisów w postaci limnigrafów lub mareografów.
Wodowskazy instalowane są w rzekach, jeziorach i stawach oraz morzach. Sieć wodowskazowa obejmuje głównie węzły hydrologiczne(znaczące przekrój większych rzek, ujścia rzek drugorzędowych i niższego rzędu), obszary przewidywanych prac melioracyjnych o dużym zakresie, prac hydrotechnicznych, takich jak: siłownie, mosty, drogi wodne, obszary o dużym zagrożeniu powodziowym.
Miejsca instalowania wodowskazów powinny odpowiadać następującym warunkom:
-koryto rzeki powinno być zwarte i możliwie jednolite
-zwierciadło wody powinno być gładkie (osłonięte od falowania i nie podlegać spiętrzeniom powodującym zjawisko cofki)
-dno rzeki w pobliżu wodowskazu powinno być stabilne
-należy zmniejszyć do minimum możliwość zniszczenia wodowskazu(np.przez lód, kłody)
-wodowskaz powinien być zainstalowany w pobliżu zamieszkania obserwatora, łatwo dostępny do odczytu przy różnych stanach.
STANY WÓD-stanem wody w hydrometrii nazywamy zarejestrowany poziom zwierciadła wody rzeki, jeziora, morza. Podstawowym urządzeniem do pomiaru st.w.jest wodowskaz najczęściej w postaci łaty wodowskazowej.
Na podstawie obserwacji stanów wody dla danego przekroju hydrometrycznego wykonuje się wykresy przebiegu codziennych stanów, które mają wiele zastosowań praktycznych i poznawczych. M.in. na ich podstawie można określić charakter rzeki:
-rzeka górska-zasilana z terenów o gruntach mało przepuszczalnych, często skalistych, dużych spadkach podłużnych i poprzecznych zlewni charakteryzuje się b.zmiennymi przebiegami stanów, b.szybkim i gwałtownym reagowaniem na opady
-rzeka nizinna-zlewnia odznacza się większą zdolnością retencyjną, charakteryzuje się znacznie łagodniejszym przebiegiem stanów wód. Nawet długotrwałe deszcze o dużej intensywności podnoszą poziom wody w ciągu dłuższego okresu, ale wezbranie trwa dłużej, woda opada powoli. Małe opady mogą nie spowodować podniesienia stanu wody. Jedynie wezbranie wiosenne tych rzek odbija się wyraźnie na przebiegu stanów, bo tajanie śniegu zachodzi przy zamarzniętej jeszcze glebie, co zmniejsza retencję zlewni
-rzeki wypływające z większych jezior i zbiorników wodnych charakteryzują się łagodnym przebiegiem wezbrań, co obserwowane może być na wykresie w postaci „spłaszczenia” tego wykresu.
Różnica między min. a max. Stanów wody w danym okresie nazywana jest amplitudą stanów wody. Amplituda wahań stanów wody jest również dobrym parametrem określającym charakter rzeki(duże amplitudy-rz.górska, małe-rz.nizinna)
STANY GŁÓWNE-z każdej wieloletniej serii obserwacji stanów wody można wydzielić 3 grupy stanów głównych:
-najniższe
-środkowe i średnie
-najniższe
Dla każdej z tych grup można sporządzić wykres przebiegu tych stanów:
-dla średnich i środkowych-linia schodkowa
-dla najniższych i najwyższych-linia łamana
Wykresy te pozwalają na dokonanie charakterystyki hydrologicznej poszczególnych lat w okresie obserwacji:
-z wykresu stanów średnich można określić lata suche, mokre i przeciętne pod względem wilgotnościowym
-z wykresów stanów niższych określamy lata o wezbraniach katastrofalnych oraz średnich i niskich
-z wykresów stanów najniższych określić można lata suche.