3. Pedagogika wśród innych nauk
Pedagogika (z grec. "prowadzący chłopca") w swoim pierwotnym sensie oznaczało niewolnika, którego zadaniem było odprowadzanie młodego chłopca do palestro, tak więc termin ten na początku nie określał działu nauki, jakim jest teraz pedagogika. Dopiero w okresie działalności greckich sofistów, pedagogika nabrała naukowego charakteru zajmując się procesem wychowania. Tak więc pedagogika jest nauką zajmującą się zjawiskiem i warunkami wychowania, celami, procesem i treściami, jak również metodami i instytucjami prowadzącymi tę działalność. Należy tutaj wspomnieć, iż nie tylko pedagogika mieści w obrębie swoich zainteresowań sprawy wychowania, lecz również inne nauki, które współdziałają z pedagogiką.
Do nauk tych zaliczamy:
∙ nauki biologiczne- zajmują się nauką o podstawach biologicznych wychowania Do nauk tych zaliczamy również nauki medyczne głównie z zakresu psychopatologii - czyli nauki zajmującej się psychicznymi zaburzeniami (chorobami psychicznymi, upośledzeniem dzieci, nadpobudliwością itp.).
∙ nauki psychologiczne- do których zaliczamy: 1.psychologię rozwojową, a w jej zakresie pedologia (rozwój psychiczny dzieci), hebologia (rozwój psychiczny młodzieży), andrologia (rozwój psychiczny dorosłych). 2.psychologia ogólna (funkcjonowanie psychiki człowieka). 3.psychologia wychowania (nauka o rozwoju psychicznym, funkcjonowaniu psychiki w procesie wychowania i nauczania)
nauki socjologiczne- główna nauka to socjologia wychowania, zajmująca się badaniem zależności, jakie występują między wychowaniem i jego efektami oraz środowiskiem społecznym, w którym procesy te się odbywają. Zadaniem wychowania jest zaadaptowanie dziecka do życia w społeczeństwie, oraz przygotowanie go do pełnienia odpowiednich ról społecznych. Do nauk współpracujących z pedagogiką zaliczyć można również socjologię przemysłu, miast i wsi oraz socjologię kultury ( przede wszystkim kultury masowej).
∙ nauki polityczne- zajmujące się kwestiami państwa, prawa, ideologii społecznej, oraz wyznaczaniem podstaw wychowania obywatelskiego.
∙nauki ekonomiczne- głównie ekonomikę wzrostu gospodarczego oraz ekonomikę kształcenia, badająca role oświaty oraz demografie.
∙ nauki historyczne- wyróżniamy tu: 1.historię szkolnictwa- zajmującą się popularyzacją książek, rozwojem czytelnictwa i prasy, kulturą masową. 2.historię wychowania-badanie instytucji powołanych do wychowywania dzieci i młodzieży, programy kształcenia, środki i metody postępowania pedagogicznego, jak również sam zawód nauczyciela i wychowawcy. 3.historia myśli i doktryn pedagogicznych, to nauka zajmująca się rozwojem refleksji nad problemami wychowania w postaci idei i reform, przy uwzględnieniu polityczno - społecznego aspektu. Najważniejszym przedmiotem tej nauki jest kształtowanie się ideologii wychowawczej, ideału człowieka i teorii pedagogicznych.
∙ nauki filozoficzne- zajmują się: 1.antropologią wychowawczą- (nauka o istocie, naturze oraz egzystencji człowieka). 2.estetyką- bada i analizuje wartości estetyczne oraz sposób ich oddziaływania na odbiorcę. 3.etyką- podstawa moralnego wychowania. filozofia wychowania (nauka wyjaśniająca cele wychowania na gruncie teorii rzeczywistości, bytu, filozofii człowieka i filozofii wartości)
kulturologia wychowania (nauka zajmująca się stosunkiem kultury do pedagogiki)
teologia wychowania (nauka ujmująca wychowanie w świetle wiary; konieczna dla pedagogiki religijnej)
Nauki współdziałające z pedagogiką
A. NAUKI REALNE: higiena z naukami medycznymi, ekonomika oświaty i kształcenia, demografia.
B. NAUKI FORMALENE (związane z matematyzacją):cybernetyka (nauka o kierowaniu i informowaniu),prakseologia (nauka o działaniu),logika z metodologią nauk i naukoznawstwem
C. NAUKI AKSJOLOGICZE (związane z dziedziną wartości):estetyka (nauka o pięknie), etyka (nauka o moralności)
Podział nauk pedagogicznych- wyodrębnia się 3 grupy nauk pedagogicznych: 1.nauki historyczne 2.nauki deskryptywne (opisują - obserwacyjnie lub eksperymentalnie - zjawiska wychowawcze) 3.nauki prospektywne (na podstawie światopoglądowej sięgają w przyszłość, bywają więc zwane też naukami światopoglądowymi)
Każda z tych grup nauk pedagogicznych ma wypracowane odrębne badania: historyczne, empiryczne i filozoficzne, znajdujące zastosowanie w opracowaniu problemów stanowiących podstawę samodzielnej problematyki pedagogicznej.