GRUŹLICA
Przyczyną gruźlicy jest prątek gruźlicy ludzki. Jest to bakteria inaczej zwana prątkami Kocha na cześć niemieckiego bakteriologa Roberta Kocha. Jest to wolno szerząca się bakteria tlenowa dzieląca się w swoim rozwoju co 16-20 godzin. Może pozostawać aktywna w stanie suchym przez tydzień lecz dla swojego rozwoju potrzebuje żywego organizmu lub hodowli na specjalnym podłożu. Prątki wrażliwe są na popularne środki czyszczące, promienie nadfioletowe (giną w świetle słonecznym), temperaturę.
Droga szerzenia:
Do zakażenia dochodzi zazwyczaj drogą kropelkową przez układ oddechowy, Źródłem zakażenia jest prątkujący chory na płucną postać gruźlicy (także gruźlicę gardła lub krtani). Gdy taki chory kaszle, kicha, śmieje się i mówi powstają bardzo małe kropelki, które unoszą się w powietrzu. Jeżeli są one odpowiednio małe, wraz z powietrzem dostają się drogami oddechowymi do pęcherzyków płucnych, w których dochodzi do zakażenia. Im kontakt z prątkującym chorym bliższy i dłuższy, tym ryzyko zachorowania większe. W 1 kropelce plwociny zawarte jest ok. 1-3 bakterii gruźlicy. W większości przypadków kontaktu z prątkiem nie dochodzi do zakażenia, gdyż dopiero duża ilość bakterii potrzebna jest do wywołania infekcji.
Do zakażenia może dojść w przypadku gdy:
-dochodzi do masywnej ekspozycji
-chory jest w zaawansowanym wieku z innymi chorobami
-AIDS
-alkoholizm
-niski standard życia
-chory leczony immunosupresyjnie
Do przeniesienia może dojść jedynie od chorego z aktywną gruźlicą jest to tzw. chory prątkujący. Łańcuch zakażenia może być przerwany poprzez izolacje chorego na około 2 tygodnie.
Postacie gruźlicy
Mikroorganizmy wywołujące gruźlicę, prątki, atakują różne narządy, przede wszystkim płuca (ze względu na obecność tlenu i wysokie ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla w tym narządzie), znacznie rzadziej skórę, układ kostny, układ płciowy, ośrodkowy układ nerwowy, węzły chłonne i inne. Znane są także przypadki gruźlicy wielonarządowej.
W Polsce najczęstsze postacie rejestrowanej gruźlicy pozapłucnej to:
gruźlicze zapalenie opłucnej,
gruźlica węzłów chłonnych,
gruźlica układu moczowo-płciowego,
gruźlica kości i stawów,
gruźlica opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu.
Gruźlica pozapłucna stanowi zaledwie 8,8% wszystkich przypadków gruźlicy, co prawdopodobnie jest spowodowane niezgłaszaniem przez lekarzy różnych specjalności, którzy diagnozują i leczą te postaci gruźlicy.
Objawy i przebieg
Ze względu na fazy rozwoju zakażenia prątkiem gruźlicy rozróżnia się gruźlicę pierwotna i popierwotną. Gruźlica pierwotna to pierwszy kontakt z czynnikiem zakaźnym, ze względu na drogę zakażenia i osobniczą odporność będzie to zwykle gruźlica płucna, która rozwija się u osoby dorosłej. W zależności od ogólnej odporności i intensywności zakażenia może nie być żadnych objawów, a świadectwem zakażenia jest konwersja odczynu tuberkulinowego i niekiedy zmiany w obrazie RTG, lub rozwija się stan chorobowy. W najczęstszej gruźlicy płucnej należą takie objawy jak : ból w klatce piersiowej, krwioplucie oraz produktywny kaszel przewlekający się ponad trzy tygodnie. Do objawów ogólnych zalicza się: gorączkę, dreszcze, nocne poty, ubytek masy ciała, bladość, często także łatwą męczliwość.
Gruźlica popierwotna jest wynikiem reaktywacji latentnego zakażenia pierwotnego. Często dochodzi do tego po wielu latach, a dochodzi do tego na skutek dołączenia się dodatkowego czynnika ryzyka: zakażenie HIV, leczenia immunosupresyjne, dłuższe leczenie kortykosteroidami, białaczki, chłoniaki, cukrzyca, skrajna niewydolność nerek, czy znaczna utrata masy ciała w krótkim czasie. Nacieki gruźlicze w gruźlicy popierwotnej ulegają serowaceniu, a masy serowate są wykrztuszane - powstaje jama płucna. Towarzyszy temu rozsiew prątków do innych części płuc. W zależności od stanu chorego, jego odporności i szybkości wdrożenia leczenia zmiany w płucach mogą się wchłaniać, włóknieć lub postępować doprowadzając do całkowitego zniszczenia płuc, a ostatecznie do śmierci.
Na początku gruźlica popierwotna może nie dawać objawów. Potem mogą pojawić się: wilgotny kaszel, zmęczenie i osłabienie, chudnięcie i brak apetytu, gorączka i krwioplucia. Czasem mogą występować też bóle w klatce piersiowej i duszność. Przy mniej zaawansowanej chorobie i lżejszym jej przebiegu dolegliwości mogą ustępować i nawracać. W zaawansowanej rozsianej gruźlicy stan jest ciężki, a objawy nasilone.
Rozpoznanie:
Najczęściej na podstawie diagnostyki mikrobiologicznej:
-preparat bezpośredniej plwociny
-hodowli na pożywkach
-badanie genetyczne na obecność DNA prątka
Materiałem do badania jest plwocina pacjenta, a u dzieci popłuczyny żołądkowe. Przy problemach z wykrztuszaniem stosuje się bronchofiberoskopię z pobraniem wydzieliny oskrzelowej, z płukaniem oskrzelowo-pęcherzykowym lub biopsją przez oskrzelową. W gruźlicy pozapłucnej materiałem mogą być np. płyn mózgowo-rdzeniowy, mocz czy próbki tkanek.
Leczenie
Leczenie przeciwgruźlicze ma kilka podstawowych celów:
szybkie zwalczenie prątków powodujących obecną chorobę
zapobieganie lekooporności
eliminacja prątków pozostających w organizmie w stanie latentnym (zapobieganie późniejszej reaktywacji zakażenia)
Kinezyterapia
W ostrej fazie choroby w pierwszym etapie leczenia można stosować drenaż ułożeniowy -chory leży na zdrowym boku z rozciągnięciem przestrzeni międzyżebrowych i zwiększeniem ruchomości przepony po stronie chorej.
Przy dobrym stanie ogólnym chorego stosujemy:
-ćw. oddechowe
-ćw. oddechowe przepony
-oddychanie dolno żebrowe
-ćw. uruchamiające obręcz barkową
-ćw. ogólnousprawniające
2
1