Krakowska Szkoła Wyższa

Im. A. Frycza - Modrzewskiego

Kierunek: Nauki o rodzinie

Studia II stopnia, uzupełniające magisterskie

Zaliczenie z przedmiotu:

KRYZYS PSYCHOLOGICZNY Z ELEMENTAMI INTERWENCJI

, MGR WÓJCIK - PYRĆ KATARZYNA

1. Wskaż, które z poniższych zdań są prawdziwe, a które fałszywe:

a. interwencja kryzysowa jest formą psychoterapii …………………………………..P

b. tylko osoby „słabe psychicznie” doświadczają kryzysów psychicznych…………..F

c. każda osoba, która utraciła bliska osobę wymaga pomocy psychologicznej……….F

d. najważniejszym czynnikiem „leczącym” jest sama relacja między klientem a interwentem……………………………………………………………………………P

e. kryzys psychologiczny i reakcja na ciężki stres to to samo…………………..……....P

2. Wskaż prawdziwe i fałszywe stwierdzenia dotyczące samobójstw:

a. Osoby mówiące o odebraniu sobie życia z reguły tego nie robią……………….........F

b. próby samobójcze podejmowane przez dziewczęta w wieku dojrzewania mają wyłącznie manipulacyjny charakter………………………………………………. ………… ..….F

c. Celem interwencji jest przekonanie klienta w kryzysie suicydalnym, że życie jest najwyższą wartością…………………………………………………………………….F

d. Nie wszystkie zamachy samobójcze są związane z zaburzeniami psychicznymi….. P

e. Większość ludzi miała w jakimś momencie swego życia myśli samobójcze…….….P

3. Wymień właściwości charakteryzujące kryzys psychiczny (min 3):

• Obecność zagrożenia i szansy:

• Jako zagrożenie: w kryzysie manifestacja agresji skierowanej na siebie i innych ludzi, rozmiar agresji może osiągną extremum w akcie samobójstwa lub zabójstwa; pozorne uporanie się z kryzysem, w rzeczywistości powoduje jego chroniczność,

• Jako szansa: droga do rozwiązania problemów i pokonania kryzysu jest zwrócenie się o pomoc,

• Skomplikowana symptomatologia: na powstanie kryzysu nakłada się wiele czynników; intrapsychicznych, relacyjnych i środowiskowych; kryzys dotyka wszystkich obszarów funkcjonowania, ról, relacji, aspektów jednostki,

• Obecność „ziaren” wzrostu i zmiany: kryzysowi towarzyszy zachwianie równowagi, lęk; równocześnie lek stanowi „stan wrzenia”, pobudza do motywacji,

• Brak panaceum i szybkich rozwiązań: krótkoterminowa interwencja terapeutyczna nie jest w stanie całkowicie zlikwidować kryzysu; istnieją uniwersalne sposoby pomocy, ale są one tylko ramą, która trzeba wypełnić treścią ( adekwatnie do danej osoby i sytuacji, w której się znalazła); im większy kryzys, tym więcej pracy wymaga jego rozwiązanie,

• Konieczność wybory, decyzji: decyzja na działanie to decyzja na życia; nawet, jeśli wybrane działanie nie jest najbardziej odpowiednie do rozwiązania problemu, to i tak prowadzi do uruchomienia energii wewnętrznej i ułatwia dokonanie odpowiednich korekt,

• Uniwersalność i idiosynkrazja(antypatia, niechęć do czegoś): są to dwie sprzeczne jakości spotykające się w rzeczywistości kryzysu

• Uniwersalność: pewna dezorganizacja w kryzysie, wspólne są też doświadczenia emocjonalne (lęk, gniew, obniżony nastrój itp.); „Nie istnieje dla mnie żadne dobre wyjście z tej sytuacji”; nikt nie może być pewnym, że nie spotka go kryzys - do tego, bowiem wystarcza odpowiednie warunki wewnętrzne i zewnętrzne,

• Idiosynkrazja: dla jednego kryzys będzie stanowił sytuacje o umiarkowanym nasileniu, dla innej osoby może być przyczyną utraty „gruntu pod nogami”, mimo, iż dla obserwatora okoliczności, które dostrzega, wydaja się być identyczne; trzeba tu być subiektywnym, gdyż to, co pomogło jednemu w tych samych warunkach, drugiej osobie może zaszkodzić

4. Wymień rodzaje kryzysów psychologicznych (min.3)

• kryzys rozwojowy ( inaczej normatywny, przemiany)

punkty przechodzenia jednostki z jednego etapu rozwoju człowieka do następnego, przy użyciu odpowiedniej energii i stawieniu się światu zewnętrznemu, to wydarzenia powodujące gwałtowną zmianę lub życiowy zwrot; np. reakcja na urodzenie dziecka, ukończenie studiów, zmianę kierunku kariery zawodowej, czy przejście na emeryturę; to normalne zjawisko adaptacyjne,

• kryzys sytuacyjny (inaczej traumatyczny)

pojawia się, gdy człowiek spotyka się z niecodziennym zdarzeniem , z którym nie jest sobie w stanie poradzić (następstwo doświadczenia przemocy, żałoby, porwania, utraty pracy, nieoczekiwanego kalectwa, itp.) ; charakteryzuje się: przypadkowością, nagłością, wywołaniem wstrząsu, często katastroficznym wymiarem,

• kryzys sytuacyjny w stanie ostrym

znaczne, obserwowalne zaburzenia (w obszarze: poznawczym, afektywnym, behawioralnym) normalnego funkcjonowania człowieka z przed kryzysu,

• kryzys chroniczny

to efekt tego, co jednostka robi z bezpośrednimi skutkami wydarzenia kryzysowego,

• kryzys egzystencjalny

odnosi się do wewnętrznych konfliktów i leków, które towarzysza zasadniczym czynnościom, wartościom itp. w życiu człowieka (cel i sens życia, odpowiedzialność, zależność- niezależność, wolność, zaangażowanie i inne); Są typowe dla bilansów życiowych u nastolatków, w 40, 50 i 60 roku życia,

• kryzys środowiskowy

gdy wydarza się naturalna, bądź spowodowana przez człowieka katastrofa; zdarza się w obliczu powodzi, huraganów, trzęsień ziemi, epidemii, wojny, emigracji, zapaści gospodarczej.

5 . Wymień podstawowe zasady interwencji wobec osób w kryzysie samobójczym:

Osoba, która ma przeprowadzać terapię z osobą zagrożoną kryzysem suicydalnym (lub podejmowane były juz próby samobójcze) musi borykać się z licznymi lękami i niepewnością co do przebiegu terapii. Są to następujące przeszkody:

(1) lęk przed bezsilnością, brakiem umiejętności i niepowodzeniem,

(2) lęk przed popełnieniem błędu i poczuciem winy,

(3) lęk przed śmiercią,

(4) lęk przed agresją,

(5) lęk przed utratą tożsamości.

Lęki te mogą prowadzić: do zaprzeczania zamiarom samobójczym osoby w kryzysie (np. spostrzegane znaki ostrzegawcze są minimalizowane lub niedostrzegane, komentuje się je mówiąc, że „kto mówi o samobójstwie, ten go nie popełni”) lub mogą prowadzić do szoku i złości (np. niezadowolenie, że osoba myśląca o samobójstwie nie poprosiła o pomoc wcześniej). Reakcje takie uniemożliwiają lub utrudniają udzielenie potrzebnej pomocy.

3 poziomy działań profilaktycznych:

I poziom: dotyczy ogółu osób poprzez oddziaływanie profilaktyczne.

II poziom: dla osób, które są na krawędzi samobójstwa (punkty interwencji kryzysowej, kluby terapeutyczne, telefony zaufania czynne 24 godziny)

III poziom: dotyczy osób, które wychodzą z zaburzeń psychicznych (po próbach samobójczych) poprzez uczestnictwo w programach socjalnych, terapeutycznych umożliwiających im powrót do poprzednich ról społecznych.

Podstawowe zasady:

1. Pierwszy kontakt:

I krok: znalezienie odpowiedniego miejsca, gdzie można porozmawiać spokojnie i w odosobnieniu,

II krok: przeznaczenie na rozmowę niezbędnej ilości czasu

III krok: skuteczne wysłuchanie

2. 4 zasady dobrego kontaktu: Słuchanie w ciepły sposób, traktowanie z szacunkiem, wczuwanie się w emocje, troska z przekonaniem.

3. Postępowanie z osoba o skłonnościach samobójczych:

• Wysłuchać, okazywać zrozumienie, zachować spokój.

• Wspierać emocjonalnie i okazywać, że nam zależy, że nas to obchodzi.

• Traktować sytuację poważnie, starać się ocenić stopień ryzyka.

• Mówić o uczuciach związanych z samobójstwem

• Skupić się na pozytywnych, mocnych stronach osoby, dotychczasowych umiejętnościach rozwiązywania problemów bez uciekania się do samobójstwa.

• Omówić inne możliwości rozwiązania problemu, nawet gdyby nie były to rozwiązania idealne istnieje nadzieja, że osoba weźmie pod uwagę, chociaż jedno z nich.

• Skierować tę osobę do psychiatry, psychologa lub lekarza ogólnego i wyznaczyć jej wizytę na możliwie najwcześniejszy termin.

• Skontaktować się z rodzicami ( rodziną, przyjaciółmi),aby zapewnić sobie ich pomoc. Poinformować o konieczności podjęcia kontaktu ze specjalistami, wziąć potwierdzenie na piśmie.

Przy ocenie średniego ryzyka zagrożenia samobójstwem dodatkowo:

- zawrzeć osobą kontrakt, umowę, obietnicę, że nie popełni samobójstwa dopóki się nie skontaktuje z personelem służby zdrowia / przez określony czas/.

Przy ocenie dużego ryzyka dodatkowo:

- przebywać z tą osobą, nigdy nie zostawiać jej samej.

- starać się usunąć środki niezbędne do popełnienia samobójstwa

- zawrzeć kontrakt.

4.) Nie wolno: zignorować sytuacji, być wstrząśniętym, zażenowanym lub wpadać w panikę; mówić, że wszystko będzie dobrze; prowokować (mówiąc tej osobie: proszę to zrobić); przedstawiać jej problem jako banalny; dawać fałszywe gwarancje; zobowiązywać się do zachowania tajemnicy, zostawić tę osobę samą.

6. W oparciu o wybraną teorię, przedstaw dynamikę kryzysu ilustrując go przykładem (np. przebieg kryzysu wywołanego utratą pracy na podstawie koncepcji Sugermana):

* KLASYCZNA TEORIA KRYZYSU wg E. Lindemann`a , nastopnie rozszerzona przez

G. Caplan`a - przedstawienie ludzkich reakcji na wydarzenia traumatyczne

* G. Caplan: przedstawił 4-etapowy proces przechodzenia przez kryzys:

1. Etap zaburzonej równowagi.

2. Etap terapii krótkoterminowej lub pracy nad żalem.

3. Etap pracy klienta nad problemem czy żałobą.

4. Etap odzyskania równowagi, na wszelkie kryzysy sytuacyjne i rozwojowe.

Teorie tę można zastosować do kryzysu, jaki przezywają osoby starsze - ofiary przemocy. Przykładowo syn alkoholik często poniża swoja matkę lub ojca, żerując na ich poczuciu winy z niespełnienia się w roli rodzica. Przemoc w takich przypadkach to również forma zaniedbywania lub aktywna fizyczna i psychiczna przemoc.

Czasem ludzie starsi tkwią w tej pułapce, gdyż poczucie winy ( za własna przemoc w przeszłości, brak zrozumienia okazanego dla dziecka, nieudane życie rodzinne, rozwód itp.) i wstydu nie pozwalają zwrócić się o pomoc.

W tym przypadku możemy wymienić fazy dynamiki kryzysu, które stworzył G. Caplan:

1. FAZA KONFRONTACJI Z WYDARZENIEM, KTÓRE WYWOŁUJA KRYZYS:

doświadczenie nieskuteczności wykorzystywanych sposobów radzenia sobie z kryzysem, opadające siły, brak energii by przeciwstawić się zaistniałej sytuacji, osoba starsza zaczyna sobie zdawać sprawę, że ani obojętnością ani walką nic nie zdziała ponieważ jest osoba słabszą.

2. FAZA POJAWIENIA SIĘ PRZEKONANIA, ŻE NIE JEST SIĘ W STANIE PORADZIĆ Z ZISTANIŁYMI TRUDNOSCIAMI:

człowiek starszy czuje coraz mniej sił witalnych, pogarsza się stan zdrowia fizycznego i psychicznego, nie czuje wparcia ze strony bliskich lub boi się o tym mówić, czuje ogromną bezsilność, senior czuje, iż musi zwrócić się o pomoc by zyskać jeszcze trochę godności (za te lata gdy opiekował(-a) się synem) .

3. FAZA MOBILIZACJI, URUCHOMIENIA WSZELKICH DOSTĘPNYCH ZASOBÓW SIŁ PSYCHICZNYCH OSOBY:

następuje tutaj mobilizacja sił, chęć wyjścia z marazmu, jakim jest bezbronność wobec ataków ze strony syna- alkoholika, wybór pomiędzy działaniem a biernością wobec swojej krzywdy, chęć szukania pomocy wśród innych osób( rodziny, opiekunów, sąsiadów), wola walki o swoja własna godność; osoba starsza albo pokonuje kryzys i  częściowo odzyskuje równowagę lub następuje tylko pozorne uporanie się z problemem ( przez zaprzeczanie, mówienie że jest już dobrze, że jest się rodzicami i trzeba kochać swoje dziecko), co w zasadzie prowadzi do chroniczności problemu

4. FAZA DEKOMPENSACJI, REZULATATEM NIEMOZLIWEGO DO WYTRZYMANIA NAPIĘCIA, DOCHODZI ZNIEKSZTAŁCENIA PROCESU POZNAWCZEGO, WYCOFANIA SIĘ Z KONTAKTÓW, NIWELOWANIE OBJAW WEWNĘTRZNEGO CHAOSU:

zachowanie seniora może być nastawione na agresję, autoagresję, zachowanie suicydalne - a przez to ciągłe pogarszanie się zdrowia, odrzucanie jakiejkolwiek pomocy i wsparcia ze strony innych ludzi.

Kryzys ten, osoba starsza może odbierać również jako zagrożenie dla zaspokojenia jej istotnych potrzeb, („mimo, iż że syn mnie bije, to mnie kocha, dba o mnie” itp.), ale jako fakt niszczący poczucie własnej wartości i sensu życia, zakłócenie wewnętrznej równowagi. Następuje też poczucie społecznej obojętności, wykluczenie, marginalizacja, doświadczenie fizycznego bólu, przewlekłego, chronicznego stresu, gniewu, przerażenia, przeżywania niezrozumiałych roztargnień. Dlatego problematyka przemocy w rodzinie wymaga interwencji w wymiarze indywidualnym i społecznym.

Tutaj interwencja jest bardzo trudna. Proces uruchomienia przez seniorów mechanizmów obronnych wobec kryzysu, który nastąpił, wiąże się z przeżywianiem leku, strachu, niepewności itp., dlatego muszą przy terapeucie doznać poczucia bezpieczeństwa, i opieki.

7. Obszary oceny (diagnozy) w interwencji kryzysowej:

Obszarem interwencji kryzysowej jest pomoc psychologiczna (taki rodzaj działania, który jest ważny na samym początku walki z kryzysem).

Wyróżniamy 2 etapy oceny w interwencji kryzysowej:

1. OCENA INICJACYJNA (na początku procesu pomaganie- ustalenie stanu klienta, określenie stopnia nasilenia kryzysu, zdefiniowanie problemu i poziomu zagrożenia).

2. OCENA PERMANENTNA (stałe monitorowanie zmian w procesie wychodzenia z kryzysu, pozostając przy aktualnych potrzebach i oczekiwaniach klienta).

Od początku do końca kontaktu prowadzona jest ocena dotycząca sposobów radzenia sobie, zasobów wewnętrznych i zewnętrznych, które są lub mogą stać się dostępne dla klienta.

CZĘŚCI SKŁADOWE OCENY PERMANENTNEJ:

• Ocena stanu klienta (określenie stanu równowagi, jego mobilności psychologicznej w obszarach sfery: poznawczej, afektywnej, behawioralnej),

• Ocena zasobów (które mogą być wykorzystane przez klienta).

Kolejna procedura to ocena poziomu zagrożenia, która dzieli się na:

1. zagrożenie ze strony klienta dla niego lub dla jego otoczenia

2. zagrożenie dla klienta ze strony jego otoczenia.

2

---