Plan skryptu

Model IS-LM a zatrudnienie

1. Polityka makroekonomiczna

1. Polityka fiskalna

2. Polityka monetarna

2. Pułapka płynności

3. Pułapka inwestycyjna

Krzywa AD

1. Wyprowadzenie krzywej

2. Przesunięcia krzywej

3. Inflacja oczekiwana

4. Model IS-LM a zatrudnienie

1. Polityka makroekonomiczna

Model IS-LM wykorzystuje się do analizy wpływu narzędzi fiskalnych i monetarnych na poziom zatrudnienia. Szuka się więc możliwości redukcji bezrobocia poprzez politykę makroekonomiczną. Związek między modelem IS-LM a zatrudnieniem pokazuje rysunek 1.

Rys. 1. Model IS-LM i zatrudnienie

1. Polityka fiskalna

Polityka fiskalna dotyczy dyskusji jak narzędzia fiskalne, czyli wydatki rządowe i podatki wpływają na wielkość zatrudnienia. Przeanalizujmy skutki ekspansywnej polityki fiskalnej.

1. Załóżmy, że początkowo w gospodarce była równowaga między rynkiem towarowym a pieniężnym, która wyznaczała określony poziom zatrudnienia N₀.

2. Wzrastają wydatki rządowe, co przesuwa krzywą IS w prawo. Przechodzimy z punktu A do B.

3. Nowy punkt równowagi charakteryzuje się wyższym dochodem i poziomem zatrudnienia.

4. Niestety w wyniku wzrostu dochodu wzrośnie stopa procentowa, która spowoduje pojawienie się efektu wypierania.

5. Wzrost dochodów i efekt wypierania spowodują spadek inwestycji.

6. 
   Całkowity przyrost dochodu i zatrudnienia zostanie pomniejszony o spadek inwestycji.

Poniższa analiza została pokazana na rysunku 2.

Rysunek 2. Ekspansywna polityka fiskalna

Skuteczna polityka fiskalna zależy od wzrostu stopy procentowej wywołane ekspansją fiskalną oraz wrażliwości inwestorów na wzrost stopy procentowej. Im większa wrażliwość tym mniejsza skuteczność.

1. Polityka monetarna

Polityka monetarna również wpływa na wielkość zatrudnienia. Przeanalizujmy skutki ekspansywnej polityki monetarnej, czyli wzrost podaży pieniądza.

1. Załóżmy, że początkowo w gospodarce była równowaga między rynkiem towarowym a pieniężnym, która wyznaczała określony poziom zatrudnienia N₀.

2. Wzrasta podaż pieniądza, co przesuwa krzywą LM w prawo. Przechodzimy z punktu A do B.

3. Spada stopa procentowa, co ma pozytywny wpływ na inwestycje.

4. Powoduje to wzrost dochodu i poziomu zatrudnienia.

Poniższa analiza została pokazana na rysunku 3.

Rysunek 3. Ekspansywna polityka monetarna

Skuteczna polityka monetarna zależy od reakcji stopy procentowej na zmianę podaży pieniądza oraz łącznego popytu na towary na zmianę stopy procentowej. Pierwszy czynnik zależy od wrażliwości popytu na pieniądz na zmianę stopy procentowej. Przy dużej wrażliwości niewielkie zmiany stopy procentowej pociągają za sobą duże zmiany w popycie na pieniądz. Drugi czynnik określa wrażliwość popytu inwestycyjnego na zmianę stóp procentowych. Duża wrażliwość inwestorów na wzrost stopy procentowej zwiększa skuteczność ekspansywnej polityki monetarnej.

2. Pułapka płynności

Pułapka płynności dotyczy dużej wrażliwości popytu na zmianę stopy procentowej, czyli doskonałej elastyczności popytu w stosunku do stóp procentowych. Wówczas wzrost podaży pieniądza nie jest w stanie obniżyć stóp procentowych. Polityka monetarna jest więc nieskuteczna. Powyższą sytuację pokazano na rysunku 4.

Rysunek 4. Ekspansywna polityka monetarna a pułapka płynności

W przypadku polityki fiskalnej przesunięcie krzywej IS w prawo pod wpływem ekspansywnej polityki fiskalnej powoduje wzrost produktu i zatrudnienia. Wówczas polityka fiskalna jest skuteczna. Powyższą sytuację pokazano na rysunku 5.

Rysunek 5. Ekspansywna polityka fiskalna a pułapka płynności

3. Pułapka inwestycyjna

Pułapka inwestycyjna dotyczy braku wrażliwości inwestycji na zmianę stopy procentowej, czyli doskonałej elastyczności inwestycji w stosunku do stóp procentowych. Ma to swój wyraz w pionowym położeniu krzywe IS. W tym przypadku ekspansywna polityka monetarna jest również nieskuteczna. Obniżka stóp procentowych nie wywoła bowiem zmian w zatrudnieniu i produkcji. Powyższą sytuację pokazano na rysunku 6.

Rysunek 6. Ekspansywna polityka monetarna a pułapka inwestycyjna

Niewielka wrażliwość inwestycji na zmianę stopy procentowej jest zaś bardzo korzystna dla polityki fiskalnej. Wzrost wydatków rządowych lub obniżka podatków mają bowiem pozytywny wpływ na zatrudnienie i produkcję. Powyższą sytuację pokazano na rysunku 7.

Rysunek 7. Ekspansywna polityka fiskalna a pułapka inwestycyjna

Krzywa AD

1. Wyprowadzenie krzywej

Krzywa zaagregowanego popytu (AD) opisuje równowagę między rynkiem towarowym i pieniężnym. Jej główne determinanty to wydatki rządowe, podatki i podaż pieniądza. Możemy ją wyprowadzić uchylając założenie o stałości cen. Wychodzimy z punktu równowagi, gdzie krzywa IS przecina się z krzywą LM (punkt A). Jeśli ceny wrosną, to podaż pieniądza spada. Krzywa LM przesuwa się w lewo. Ustanawia się punkt równowagi B. W wyniku spadku podaży pieniądza stopy procentowe rosną, co powoduje spadek inwestycji (pojawia się efekt wypierania).

Można również rozpatrywać sytuację odwrotną, gdy ceny spadają. Wówczas krzywa AD przesuwa się w prawo tak jak w polityce ekspansywnej. Mamy wówczas nowy punkt równowagi C, charakteryzujący się niższą stopą procentową (rys. 8).

Punkty, które powstały w wyniku przesunięcia krzywej LM możemy połączyć, co daje nam krzywą AD.

Rysunek 8. Wyprowadzenie krzywej AD

2. Przesunięcia krzywej

Krzywa AD przesuwa się pod wpływem zmiany podaży pieniądza lub wydatków rządowych. Jeśli któryś z tych czynników wzrasta wówczas produkcja jest wyższa niż potencjalna. Powrót do produkcji potencjalnej wymaga procesu dostosowawczego, który doprowadza do wzrostu poziomu cen (rys. 9). Polityka fiskalna i monetarna powoduje jednak inne skutki w gospodarce. Pierwsza powoduje, oprócz wzrostu cen, do wzrostu stopy procentowej i pojawienia się efektu wypierania. Zaś dzięki ekspansywnej polityce pieniężnej rosną głównie ceny, a stopa procentowa wraca do poprzedniego poziomu.

Rysunek 9. Przesunięcie krzywej AD pod wpływem ekspansywnej polityki monetarnej

Gdy krzywa AD przesuwa się w lewo produkcja spada poniżej potencjalnej. Powrót do produkcji potencjalnej wymaga procesu dostosowawczego, który doprowadza do spadku poziomu cen (rys. 10).

Rysunek 10. Przesunięcie krzywej AD

3. Inflacja oczekiwana

Gdy w naszej analizie uwzględnimy inflację oczekiwaną, to proces dojścia produkcji do jej poziomu potencjalnego przedłuży się. Gdy produkcja spada zbliżając się do poziomu potencjalnego powodując recesję oraz spadek inflacji. To z kolei doprowadzi do przestrzelenia cen, tzn. przejścia produkcji poniżej potencjalnego. Następnie pojawi się cykliczny ruch cen i produkcji wzdłuż krzywej AD i produkcja wraca do produkcji potencjalnej.

Rysunek 11. „Przestrzelenie” cen i produkcji

E. Kwiatkowski, Bezrobocie, str. 242-259, PWN, W-wa 2002.

Tamże,

2

10

B

A

3

2

1

A

Y

Y₀ Y₁

N₁

N₀

N

Y

IS

LM'

R₁

R₀

LM

R

R₀

Y₀

N₀

N

Y

IS

LM

R

Y

N- zatrudnienie

B

R₁

Y₀ Y₁

N₁

N₀

N

Y

IS

LM

R

Y

R₀

IS'

Y₀ Y₁

1

2

3

4

Y

Y

LM'

R₀

Y₀ Y₁

A

LM'

B

R₀

Y₀

N₀

N

Y

IS

LM

R

Y

A

Y₀

N₀

Y

IS'

IS

R₀

Y₀ Y₁

N₁

N₀

Y

LM

IS

LM

R

Y

R

Y

Y₀ Y­₁

B

Poziom cen (P)

IS'

R₁

R₀

Y₀ Y­₁

N₁

N₀

Y

IS

LM

R

Y

Y₀

AD

LM

IS

LM'

R₁

R₀

R₂

A

C

R

LM''

P*

Poziom cen (P)

Y

Y^*

AD'

P₁

Y₁

AD

AD

Y₁

P₁

P*

Poziom cen (P)

Y

Y^*

AD'

AD

Y₁

P₁

P*

Poziom cen (P)

Y

Y^*

AD'

---