Spis treści:

Wstęp.............................................................................................................................................1

1.Geneza bankowości centralnej...................................................................................................1

2. Miejsce banku centralnego w systemie bankowym kraju.........................................................3

3. Funkcje i zadania Narodowego Banku Polski...........................................................................5

Zakończenie..................................................................................................................................10

Literatura.......................................................................................................................................11

Wstęp

W nowoczesnym państwie w gospodarce wolnorynkowej ogromną role odgrywa rynek finansowy, na którym można ulokować lub pozyskać kapitał dla celów inwestycyjnych. Podstawowym ogniwem takiego rynku jest system bankowy. Podstawowym ogniwem sytemu bankowego jest bank centralny. Opracowanie niniejsze zostało poświęcone funkcjom i zadaniom banku centralnego w Polsce. Praca ma charakter teoretyczny i został napisana na podstawie dostępnej literatury ekonomicznej związanej z bankowością, artykułów, sprawozdań zamieszczonych z czasopismach ora stron internetowych NBP.

1. Geneza bankowości centralnej

Historia bankowości w Europie sięga czasów wczesnego średniowiecza, ale pierwsze pierwowzorów banków centralnych pojawiły się w wieku XVII, w czasie zwanym „kapitalizmem handlowym”. Europejskie banki centralne mają przeciętnie mniej niż 200 lat. Najczęściej bankami centralnymi stawały się instytucje, którym w przeszłości państwo powierzyło wyłączne prawa w dwóch dziedzinach: emisji krajowego pieniądza papierowego i obsłudze długu publicznego. Dlatego w XIX wieku (ale też w okresie międzywojennym) nie mówiono o banku centralnym, ale o banku emisyjnym. Był nim zarówno Bank Anglii, jak i banki Europy kontynentalnej powstałe w XIX wieku. Doświadczenia Polski w tworzeniu banku centralnego są skromniejsze od dorobku innych państw europejskich, z uwagi na długi okres przebywania pod zaborami. Historycznie, za pierwowzór banku centralnego w Polsce można uznać istniejąca w latach 1828 - 1886 na obszarze Królestwa Polskiego instytucję emisyjną nazwanej „Bankiem Polskim”. Szczególnie istotną rolę odgrywał Bank Polski w sferze kredytowania gospodarczego, udzielając pożyczek prywatnym przedsiębiorcom oraz przedsiębiorstwom i instytucjom państwowym.

W kraju Reforma roku 1989 przekazała NBP tradycyjne instrumenty działania banku centralnego: nadzór bankowy i prawo określania rezerw obowiązkowych oraz obdarzyła go pełną odpowiedzialnością za emisję pieniądza. Do istotnych zmian doszło po 1997r, gdy nowa Konstytucja znacznie wzmocniła pozycję Narodowego Banku Polskiego w systemie instytucji publicznych a politykę pieniężną związała z nowym organem NBP - Radą Polityki Pieniężnej. Sprawowanie nadzoru nad bankami powierzono Komisji Nadzoru Bankowego, a jego realizację Generalnemu Inspektoratowi Nadzoru Bankowego, (obecnie w strukturze Komisji Nadzoru Finansowego). Odtąd dbałość o złotego oraz nadzór nad stabilnością systemu finansowego stały się głównymi celami działalności polskiego banku centralnego.

Wraz z przystąpieniem Polski do Wspólnoty Europejskiej w 2004 roku, Narodowy Bank Polski (NBP) stał się członkiem Europejskiego Sytemu Banków Centralnych (ESBC). Zgodnie z art. 105 Traktatu o Wspólnocie Europejskiej celem ESBC jest utrzymywanie stabilności cen, co zapewnia poczucie bezpieczeństwa w życiu ekonomiczno-społecznym. Jednocześnie nie zaniedbując tego głównego celu wspiera on ogólna politykę gospodarczą realizowaną przez państwa członkowskie Unii Gospodarczo-Walutowej.

2. Miejsce banku centralnego w systemie bankowym kraju

Model banku centralnego w Polsce w dużym stopniu został oparty na doświadczeniach innych banków centralnych w Europie, a przede wszystkim banku centralnego Niemiec. Ogólnie wskazuje się na dwie podstawowe funkcje banków centralnych - banki te są bankami państwa oraz bankami innych banków. Z. Dobosiewicz wskazuje na następujące podstawowe funkcje banku centralnego:

1. „jest on bankiem centralnym państwa, prowadzi rachunki bankowe budżetu i jednostek budżetowych,

2. ma monopol na emisje pieniądza,

3. oddziałuje na płynność i na politykę kredytową innych banków m.in. przez udzielanie kredytu refinansowego, redyskontowego i lombardowego oraz operacje papierami wartościowymi, wpływając przez to na masę udzielanych kredytów i ich oprocentowanie,

4. dba o właściwe kształtowanie kursu złotego do innych walut, ogłasza kursy obcych walut, udziela zezwoleń bankom na prowadzenie operacji dewizowych, organizuje współpracę z bankami zagranicznymi, prowadzi gospodarkę rezerwami dewizowymi państwa”.

Szczególna rola banku centralnego dla funkcjonowania systemu finansowego państwa znajduje swoje potwierdzenie w zapisach Konstytucji RP: „Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza”.

Powyższy zapis wskazuje jednoznacznie na wyłączność NBP do realizowania polityki pieniężnej państwa. W.L Jaworski za politykę pieniężna uważa: „całokształt rozwiązań i działań, które są podejmowane w gospodarce narodowej w celu zaopatrzenia jednostek gospodarujących w pieniądze i kredyt, a także w celu regulowania wielkości pieniądza”. W. Wilczyński podaje, że bank centralny: „jest centralną instytucją systemu bankowego, emitującą pieniądz gotówkowy i organizującą obrót gotówkowy, przeprowadzającą rozliczenia między bankami komercyjnymi oraz pełniącą rozliczenia między bankami komercyjnymi oraz pełniącą rolę korespondenta w kontaktach z zagranicznymi bankami centralnymi”.

Podstawowe uregulowanie prawne dotyczące banku centralnego zostały zawarte w podstawowym, fundamentalnym akcie prawnym, jakim jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej uchwalona w dniu 2 kwietnia 1997 roku. W art. 227 aktu zasadniczego stwierdza się wyraźnie, że centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Ponadto konstytucja określa również organy Narodowego Banku Polskiego oraz tryb powoływania Prezesa NBP. W ten sposób Prezes NBP staje się niejako organem instytucyjnym państwa o umocowaniu konstytucyjnym. Takie ujęcie podnosi rangę tego urzędu oraz organy banku centralnego. Ustawodawcy zadbali również o apolityczność i niestronniczość stanowiska Prezesa NBP ustalając, że: „Prezes Narodowego Banku Polskiego nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu”. Konstytucja poprzez kolejne zapisy wytycza również ramy zadaniowe dla NBP oraz Rady Polityki Pieniężnej. Według konstytucji Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej.

Podstawowym dokumentami prawnymi ustalającymi bardziej szczegółowo zasady funkcjonowania oraz organizację Narodowego Banku Polskiego jest ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o Narodowym Banku Polskim (dalej u.n.b.p.). Ustawa potwierdza naczelną rolę NBP w bankowości jako banku centralnego. Szereg odniesień do zadań i kompetencji banku centralnego znajduje się także w ustawie związanej ustawie z dnia 29 sierpnia 1977 roku -Prawo bankowe.

Europejski Instytut Walutowy opublikował w listopadzie 1996r. dokument pt.: „Progress Towards Convergence”, w którym wskazał na cztery wymiary niezależności banków centralnych, działających w ramach Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC): niezależność instytucjonalną, niezależność personalną, niezależność funkcjonalną, niezależność finansową.

Niezależność instytucjonalna - oznacza, iż zarówno Europejski Bank Centralny (EBC) jak i banki centralne państw Unii są niezależne od instytucji wspólnotowych oraz od instytucji samych państw członkowskich. Niezależność NBP jest gwarantowana umieszczeniem zapisów w konstytucji RP, jako organu o randze państwowej. W ten sposób został on zrównany z innymi organami państwowymi umieszczonymi w akcie podstawowym w tym rządu i parlamentu. O równorzędności NBP i organów władzy państwowej świadczą poszczególne zapisy ustawy o NBP: „Naczelne organy państwowe, organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego, banki i inne osoby prawne, jednostki organizacyjne nie będące osobami prawnymi oraz inni przedsiębiorcy: 1) „przekazują na żądanie NBP dane niezbędne do ustalania polityki pieniężnej i okresowych ocen sytuacji pieniężnej państwa, 2) uczestniczący w obrotach z zagranicą - przekazują NBP dane niezbędne do sporządzenia bilansu płatniczego oraz bilansów należności i zobowiązań zagranicznych państwa”.

Niezależność personalna to silna pozycja władz banku, praktycznie niezależnych od wpływu środowisk politycznych. W przypadku NBP samodzielność ta odnosi się bezpośrednio do władz naczelnych banku (organów) - Zarządu, w tym Prezesa, Rady Nadzorczej oraz Rady Polityki Pieniężnej. Ustawodawstwo polskie w tym przede wszystkim ustawa o NBP zapewnia takie regulacje poprzez; powoływanie organów i ich członków przez parlament oraz Prezydenta RP, wieloletnie kadencje tych osób oraz praktycznie nieodwoływalność w trakcie trwania kadencji.

Niezależność finansowa to możliwość swobodnego dysponowania finansami oraz posiadanie odpowiedniej ich wysokości. Wielkość funduszy, jakimi dysponuje NBP został ustalona przez tak zwany fundusz podstawowym, w skład którego wchodzą fundusz statutowy i fundusz rezerwowy. Według ustawy o NBP: „Fundusz statutowy NBP wynosi 400 milionów złotych i jest uzupełniany z odpisów zysku NBP przez okres nie dłuższy niż 3 lata”. Jak wykazała praktyka fundusze te w zupełności wystarczyły na wykonywanie działalności statutowej i zadań, jakie nakłada ustawa.

3. Funkcje i zadania Narodowego Banku Polski

Bank centralny spełnia podstawowe funkcje dotyczące polityki pieniężnej w skali państwa. W ustawie o NBP stwierdza się, że: „podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP”. Realizację tego ogólnego zadania można ująć w szereg zadań dotyczących poszczególnych dziedzin ujętych w ustawie o Narodowym Banku Polskim:

• organizowanie rozliczeń pieniężnych,

• prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi oraz prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami,

• prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa,

• regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie,

• kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego, w tym działanie na rzecz stabilności krajowego systemu finansowego, o którym mowa w art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 7 listopada 2008 r. o Komitecie Stabilności Finansowej,

• opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej,

• wykonywanie innych zadań określonych ustawami (art. 3 pkt 2. u. n.b.p).

Zatem ustawa nakłada na bank centralny bardziej szczegółowe zakresy zadań do realizacji, które stanowią jakby naturalne uzupełnienie zadania podstawowego - stabilizacji cen. Jak pisze W.L. Jaworski: „Z jednej strony bank centralny zestawia plan pieniężny dla całego systemu bankowego oraz określa globalną wielkość kredytów, które mogą być udzielone całej gospodarce i ewentualnie określa selektywne cele. Z drugiej strony - bank ten pośrednio wpływa na działalność banków poprzez stopę procentową, wielkość udzielanych kredytów refinansowych, a także stopę obowiązkowej rezerwy (...) mamy wiec z jednej strony wpływa na rynek pieniężny poprzez nakazy i zakazy, a z drugiej strony przez interwencję rynkową”.

Działalność bankowa realizowana jest przez jej organy wykonawcze i decyzyjne w tym Prezesa NBP, zarząd Rady Polityki Pieniężnej. Generalnie banki centralne interweniują na rynku poprzez: a) operacje rynku otwartego, b) politykę redyskontową (refinansową), c) politykę procentową. Według W. Wilczyńskiego instrumenty polityki pieniężnej wykraczają poza te oficjalnie ujęte w ustawie a najczęściej spotykany podział obejmuje:

1. „instrumenty kontroli ogólnej (operacje otwartego rynku, polityka rezerw obowiązkowych, polityka refinansowa banków komercyjnych),

2. instrumenty kontroli selektywnej (np. limity kredytów dla niektórych banków komercyjnych, selektywne wskaźniki rezerw obowiązkowych),

3. oddziaływanie przez perswazję (np. wypowiedzi Prezesa NBP w środkach masowego przekazu na temat preferowanej przez bank centralny wysokości stóp procentowych),

4. politykę kursu walutowego”.

Głównym instrumentem polityki pieniężnej są stopy procentowe banku centralnego, który określa warunki (stopy procentowe) udzielania kredytów bankom komercyjnym oraz przyjmowania od nich lokat krótkoterminowych.

Stopy procentowe banku centralnego wpływają na wysokość stóp procentowych rynku międzybankowego, to znaczy rynku, na którym banki sobie wzajemnie pożyczają pieniądze. Nominalna stopa procentowa jest to stopa mierzona w jednostkach pieniężnych, przy czym brana jest pod uwagę rentowność dowolnego instrumentu (depozyt bankowy, bony skarbowe, obligacje) dostępnego również dla nierezydentów.

Do oceny rynku walutowego stosuje się jednak realną stopę procentową, którą można obliczyć w uproszczony sposób odejmując wskaźnik inflacji od nominalnych stóp procentowych. Podniesienie stóp procentowych przez bank centralny prowadzi zazwyczaj do wzrostu wartości waluty krajowej. Jest to spowodowane wzrostem atrakcyjności zarówno dla kapitału zagranicznego (różnice w oprocentowaniu lokat pomiędzy poszczególnymi krajami), jak i krajowych podmiotów, dla których lokaty terminowe są atrakcyjną alternatywą w stosunku do inwestycji kapitałowych obarczonych ryzykiem inwestycyjnym.

Bardziej skomplikowanym instrumentem polityki pieniężnej są tak zwane operacje otwartego rynku. Bank centralny skupuje od banków lub sprzedaje im krótkoterminowe papiery wartościowe, a operacje otwartego rynku mają zapewnić odpowiednią płynność sektora bankowego. Bank centralny poprzez operacje na rynku otwartym stabilizuje stopy procentowe na rynku międzybankowym oraz zapewnia płynność sektorowi bankowemu, umożliwiającą wzajemne rozliczenia banków. Operacje te są interwencjami banku centralnego, który kupuje lub sprzedaje papiery wartościowe, regulując tym samym ilość pieniądza w obiegu.

Celem operacji otwartego rynku jest regulacja krótkoterminowych stóp procentowych - dzięki tym operacjom bank centralny wpływa na ilość pieniądza, znajdującego się w obiegu. Operacje otwartego rynku dzielimy na warunkowe i bezwarunkowe. Operacje bezwarunkowe to inaczej kupno lub sprzedaż przez bank centralny papierów wartościowych.

Refinansowanie banków polega na udzielaniu kredytów przez bank centralny pozostałym bankom, które w ten sposób mogą upłynnić swoje aktywa. Podstawowe formy refinansowania banków to: a) redyskonto weksli zdyskontowanych poprzednio przez banki, b) kredyt pod zastaw papierów wartościowych.

Jednym z instrumentów oddziaływania NBP na system bankowy jest stopa rezerw obowiązkowych, która określa, jaką część zebranych depozytów oraz środków zgromadzonych na rachunkach bieżących banki muszą zdeponować na specjalnym rachunku w banku centralnym. Środki zgromadzone na rachunku rezerwy obowiązkowej ograniczają możliwości kreacji pieniądza bankowego. Relacja pieniądza bankowego do kruszcowego zależała od tego, jaką część pieniędzy klienci pobierali w brzęczącej monecie, a w jakiej części we wzajemnych rozliczeniach posługiwali się kwitami bankowymi, czyli pieniądzem bankowym. Relacja ta mogła zmieniać się w czasie i zależała od stopnia rozwoju i zaufania do sektora bankowego.

Celem wprowadzenia stopy rezerwy obowiązkowej jest administracyjne określenie przez bank centralny relacji zdeponowanego pieniądza kruszcowego do kreowanego pieniądza bankowego. Wprowadzenie we współczesnym świecie bankowym rolę pieniądza kruszcowego pełni gotówka i pieniądze zgromadzone na rachunkach rezerwy w banku centralnym. Podniesienie stopy rezerw obowiązkowych zwiększa ilość pieniędzy zgromadzonych na rachunkach rezerwy i jednocześnie ogranicza możliwości kreacji pieniądza bankowego. Należy pamiętać, że rezerwa obowiązkowa wpływa na wysokość oprocentowania oferowanego przez banki. Według W.L. Jaworskiego: „funkcją obowiązkowej rezerwy jest tworzenie stabilnego popytu na pieniądz banku centralnego „ oraz „rezerwy te spełniają rolę <zderzaka płynności>, jeżeli mogą wykonywać swój obowiązek rezerw nie w odniesieniu do każdego dnia, lecz przeciętnej miesięcznej”.

W Polsce na rezerwy walutowe składa się złoto monetarne, SDR-y (special drawning nights) oraz inne aktywa zagraniczne w walutach wymienialnych w banku centralnym. W systemie stałego kursu walutowego (lub jego kontroli) deficyt płatniczy wyrównywany jest za pomocą rezerw walutowych. Wzrost rezerw powoduje zmniejszenie ryzyka destabilizacji złotego w przypadku gwałtownych zaburzeń na międzynarodowym i polskim rynku walutowym oraz zwiększenie gwarancji spłaty zadłużenia zagranicznego. Poziom państwowych rezerw walutowych w wyrażeniu względnych (np. stosunek do rocznej wartości importu lub zadłużenia państwa) jest z uwagą obserwowany przez zagranicznych inwestorów.

Bank centralny prowadzi również na rynku operacje depozytowo - kredytowe, przyjmując depozyty od innych banków lub udzielając im kredytów. Operacje depozytowo - kredytowe mają przede wszystkim za zadanie łagodzić wahania poziomu krótkoterminowych stóp procentowych, wywołanych operacjami na rynku otwartym. Różnica pomiędzy operacjami otwartego rynku a operacjami depozytowo - kredytowymi polega na tym, że te pierwsze są inicjowane przez bank centralny, drugie natomiast są przeprowadzane z inicjatywy banków komercyjnych. Operacje te są jednak przeprowadzane na warunkach podanych przez NBP.

Jednym ze szczególnych uprawnień banku jest działalność emisyjna. Działalność emisyjna przypisana jest jako zadanie wyłącznie przysługujące NBP. Według art. 4. ustawy o narodowym banku polskim: „NBP przysługuje wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych Rzeczypospolitej Polskiej. Narodowy Bank Polski nie może emitować innych monet, niż powszechnie znane i przyjęte w kraju określenia (złoty o grosz). Jednocześnie znaki pieniężne emitowane przez NBP są prawnymi środkami płatniczymi na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.

Według W. Wilczyńskiego emisja pieniądza: „polega na wprowadzeniu i wycofaniu z obiegu pieniądza gotówkowego i bezgotówkowego (...). Emisją pieniądza bezgotówkowego (banknotów, bilonu i monet) zajmuje się wyłącznie bank centralny (NBP)”. Pojęcie gospodarki znakami pieniężnymi (monetami i banknotami) jest znacznie szersze niż emisja lub wycofanie znaków z obiegu. Dotyczy, bowiem nadzoru nad odpowiednią ilością poszczególnych nominałów na rynku, strukturą znaków (udział monet i banknotów). Według art 34 ust. 1 u.n.b.p. gospodarka znakami pieniężnymi to także nadzór i koordynacja nad systemem bezpieczeństwa znaków, ich jakości, zabezpieczeń itp.

Oprócz swoich podstawowych działań o charakterze ekonomiczno - finansowym bank centralny pełni również funkcje statyczne oraz dydaktyczno - informacyjne. Oprócz zbierania informacji NBP przeprowadza ich analizę oraz dokonuje ich prezentacji. NBP przyjął zasadę kontynuowania procesu informowania społeczeństwa o najważniejszych wydarzeniach i osiąganych wynikach swojej działalności: „W dalszym ciągu konieczne będzie wspieranie polityki pieniężnej aktywną działalnością informacyjną. Takie działanie sprzyja zmniejszeniu niepewności i pozwala lepiej rozumieć decyzje banku centralnego przez uczestników życia gospodarczego. (...) Do podstawowych narzędzi komunikacji społecznej będą należeć publikowane kwartalnie raporty o inflacji, komunikaty z posiedzeń Rady, inne materiały publikowane na stronie internetowej NBP, konferencje prasowe, publiczne wystąpienia oraz uczestnictwo w seminariach i konferencjach naukowych”. Działalność edukacyjna NBP przebiega w różnych formach i przeznaczona jest zarówno dla zwykłych obywateli, jak i studentów - przyszłych pracowników bankowości. Realizowana jest za pomocą opracowań, seminariów, praktyk studenckich, konkursów, itp. Bardzo dobrze opracowana jest własna strona internetowa NBP, na której można znaleźć bardzo wiele cennych informacji im opracowań tematycznych.

Bank centralny Polski jest także bankiem państwa oraz bankiem dla innych banków. Jak wynika z art. 48 u.n.b.p., bank centralny może emitować i sprzedawać papiery wartościowe, sprzedawać i kupować dłużne papiery wartościowe w operacjach otwartego rynku, organizować obrót papierami wartościowymi, których jest emitentem, oraz skarbowymi papierami wartościowymi, otwierać rachunki lokat terminowych banków. Ponadto bank centralny może prowadzić obsługę pożyczki państwowej, zaciągniętej w drodze emisji papierów wartościowych. NBP prowadzi także rachunki innych banków, budżetu państwa, Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej - dla celów przeprowadzania rozliczeń, oraz innych osób prawnych, za zgodą Prezesa NBP (art. 51 u.n.b.p). Ponadto NBP realizuje funkcje centralnej bankowej instytucji dewizowej. Polega to na gromadzeniu rezerw dewizowych, zarządzaniu rezerwami dewizowymi oraz podejmowanie czynności bankowych mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa obrotu dewizowego i płynności płatniczej kraju.

Zakończenie

Ogólnie wskazuje się na dwie podstawowe funkcje banków centralnych - banki te są bankami państwa oraz bankami innych banków. Narodowy Bank Polski jest centralnym bankiem Polski a jego regulacje ustawowe regulowane są przez Konstytucję RP oraz ustawę o NBP. Samodzielność banku centralnego w Polsce zagwarantowana została przez ustawowe zapisy o procedurach powoływania władz i organów banku, wyposażenia go w niezbędne narzędzia oraz kapitał. Celem działalności Narodowego Banku Polskiego jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Do jego zadań należy: organizowanie rozliczeń pieniężnych, prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi, prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami, prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa, regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie, kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego, opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej oraz wykonywanie innych zadań określonych ustawami. Tylko i wyłącznie NBP przysługuje prawo emitowania znaków pieniężnych.

Bank realizuje swoje funkcje poprzez bezpośrednie nakazy i zakazy oraz instrumenty interwencji bankowej. Nakazy i zakazy to m.in. określenie stopy rezerwy obowiązkowej oraz ustalenie limitów kredytowych dla poszczególnych banków. Natomiast instrumenty otwartego rynku to: operacje otwartego rynku, operacje refinansowania banków oraz interwencje dewizowe.

Literatura

1. Z. Dobosiewicz, Bankowość, PWN, Warszawa 2001.

2. W.L. Jaworski, Bankowość, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 1998.

3. W. Wilczyński, Rynek i pieniądz w Polsce u progu XXI wieku, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań 2000, s.192.

4. Fiszka informacyjna CIE 11/02/05.

5. Rzut oka na dzieje polskiej bankowości centralnej, NBP, Warszawa 2006.

6. K. Michałowska-Gorywoda, Instytucje finansowe unii europejskiej: Europejski Bank Inwestycyjny i europejski bank centralny, NBP, Warszawa 2006.

7. ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o Narodowym Banku Polskim tekst jednolity ogłoszony w Dz. U z 2005r Nr 1 poz. 2.

8. ustawa z dnia 29 sierpnia 1977 roku -Prawo bankowe Nr 140 poz. 939 ze zmianami

9. W. Majerkiewicz, Bank Centralny, [w:] http://www.nbportal.pl,z dnia 12.12.2010.

10. Strategia polityki pieniężnej po 2003 roku. NBP, [w:], http://www.nbp.pl/Publikacje/o_polityce_pienieznej/ strategia_pp/strategia.html.

Sama nazwa „bank” pochodzi od włoskiego słowa banca - służącego w XIV wiecznych miastach włoskich do określenia długiego stołu służącego wekslarzowi do rozliczeń. Najstarsze banki powstały w Casa di San Goirgio w Genui (1586 r.), Banco de Rialto w Wenecji (1587 r.), Banco di San Ambrosio w Mediolanie (1593 r.) i prowadziły działalność kredytowo depozytową.

Anglia 1694 r.; Francja 1801 r.; Austria 1816 r.; Królestwo Polskie 1828 r.; Belgia 1850 r.; Rosja 1860 r. Nieco odmienne rozwiązania przyjęła federacyjna Szwajcaria (centralizacja czynności monetarnych 1849 r., monopol 1907 r.) i zjednoczone Niemcy (Reichsbank rozpoczął emisję w 1876 r., ale prawo to aż do 1935 r. zachowały także banki czterech landów: Badenii, Bawarii, Saksonii, Wirtembergii), w: Rzut oka na dzieje polskiej bankowości centralnej, NBP, Warszawa 2006, s.2.

Rzut oka na dzieje polskiej bankowości centralnej, NBP, Warszawa 2006, s.15-20.

http://www.nbp.gov.pl..z dnia 20.12.2010.

K. Michałowska-Gorywoda, Instytucje finansowe unii europejskiej: Europejski Bank Inwestycyjny i europejski bank centralny, NBP, Warszawa 2006, s. 5-8.

Niemiecki bank centralny Deutsche Bundesbank (DB), był także wzorem dla Europejskiego Banku centralnego - EBC

Z. Dobosiewicz, Bankowość, PWN, Warszawa 2001, s.39-40.

Konstytucja RP Art. 227,  ust.1.

W.L. Jaworski, Bankowość, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 1998, s. 82.

W. Wilczyński, Rynek i pieniądz w Polsce u progu XXI wieku, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań 2000, s.192.

Art. 227 pkt. 4. Konstytucji RP.

Art. 227 pkt 6 Konstytucji RP.

tekst jednolity ogłoszony w Dz. U z 2005r Nr 1 poz. 2.

Art. 1 ustawy o NBP

Dz. U. Nr 140 poz. 939 ze zmianami.

Fiszka informacyjna CIE 11/02/05.

Art 23 pkt 2 ustawy o NBP.

Art 61 ustawy o NBP

Art. 3 ust 2 ustawy o NBP.

Dz. U. Nr 209, poz. 1317.

W.L Jaworski, Bankowość...,op.cit, s. 86.

Tamże, s. 88.

W. Wilczyński, Rynek i pieniądz....,op.cit.,.s.203.

W. L Jaworski, Bankowość....op.cit. s. 89-90.

Tamże, s 90.

W. Majerkiewicz, Bank Centralny, [w:] http://www.nbportal.pl,z dnia 12.12.2010.

W.L. Jaworski, Bankowość...,op.cit., s 88.

Określenie grosz pochodzi z Czech i Austrii, zaś złoty jest typowo polskim określeniem waluty rodzimej.

W. Wilczyński, Rynek i pieniądz..., op.cit, s.199.

Strategia polityki pieniężnej po 2003 roku. NBP, [w:], http://www.nbp.pl/Publikacje/o_polityce_pienieznej/ strategia_pp/strategia.html.

---