• Filozof religijny: sprawy religijne, stosunek człowieka do Boga

• nie był schyłkowym racjonalistom metafizycznym, ani początkującym pozytywistom

• wraz z Newmanem nie pasował do epoki

• dla niego wiara i religia, obcowanie człowieka z Bogiem było źródłem lęku, niepokoju, tragizmem ludzkiej egzystencji. Interesował się nie sprawą poznania, a nieuniknionym tragizmem

I. ŻYCIE

• Soren Kirekegaard (1813- 1855)

• Duńczyk

• przerażony wizją istnienia wobec Boga, z bardzo religijnej rodziny protestanckiej

• pisma:

• Albo- albo, Lęk i drżenie, Pojęcie lęku,

• zdolny literat

II. POGLĄDY

1. Filozofia egzystencjalna

• 3 zasadnicze właściwości:

1. interesował się wyłącznie człowiekiem, głównie jego stosunkiem do Boga. Stawiane zagadnienia dotyczyły gł. niepokojów i lęków, których doznawał. Prowadził filozofię życia, lecz jego zagadnienie było tylko moralne i religijne. Nie chciał filzofii rozwijać, ale robić jej trudności (jak Sokrates)

2. myśliciel subiektywny „chcę znaleźć prawdę, która jest prawdą dla mnie. Do nieczego nie przyda mi się prawda obiektywna, gdy nie odnosi się do mojego życia”. (jak Newman)

3. myśliciel pluralistyczny - w przeciwieństwie do współczesnej mu filozofii dążącej do jedności i systemu, on był myślicielem mnogości i alternatywy. Życie ma wiele postaci i przed człowiekiem zawsze stoi konieczność wyboru „albo- albo”

4. filozofia jako taka wydawała mu się zbyt abstakcyjna. Chciał jej wnikającej w samo konkretne istnienie człowieka u jego właściwości etyczne i religijne (filozofia egzystencjalna)

filozofię rozumiał: humanistycznie, aporetycznie, pluralistycznie, egzystencjalnie - nie tak jak mu współcześni.

2. Skończoność i nieskończoność w istnieniu

• podstawową cechą istnienia człowieka jest jego czasowość

• życie nie może być ujęte w system, formułę, bo zawsze się rozwija i ciągle jest inne- by ująć trzeba by je zatrzymać, bo myśli się wstecz, a żyje naprzód

• życie jest stawaniem się- filozofia egzystencjalna filozofia stawania się

• nie może mieć jedności- jest to tylko cecha myśli i tylko ona daje się ująć w system

• człowiek jest syntezą nieskończoności i skończoności, czasowości i wieczności, konieczności i wolności - stąd przeciwieństwa i konflikty między istnieniem a niezmiennym bytem (człowiekiem a Bogiem)

• byt boski: wieczny, niezmienny, wydający się człowiekowi z konieczności irracjonalny

3. Dążenie do nieskończoności i obawa przed nią

• religia-

• wyraz wyrywania się człowieka ze skończoności do nieskończoności

• niezbędna człowiekowi, lecz jest też przyczyną wątpliwości i cierpienia, bo nic nie może zapełnić przepaści między Bogiem a nim

• lęk i drżenie- naturalny sposób objawiania się Boga człowiekowi

• religia A i B

1. wieczność dalsze tło ludzkiej egzystencji- jej dalekość przeraża, ale jest względnie dostępna

2. wprowadza nieskończonego Boga w skończonego człowieka- potęgowanie męczarni i urąga rozumowi (religia chrześcijańska)

2 antagonistyczne dążenia człowieka: dążenie do nieskończoności, ale z 2 strony broni się przed nią (zasklepia się przy tym w przypadkowości, problemach tego świata i odsuwa wieczność od siebie). A także: chce poznać siebie i równocześnie pragnie ukryć się przed sobą

zależnie który z w.w. bierze górę kształtują się głównie 2 postawy: estetyczna i etyczno-religijna.

4. Typy życia

1. Estetyczny- pochłonięty nie rzeczywistością, a możliwościami, człowiek bawi nimi wyobraźnię. Nie dotyka prawie rzeczywistości. Dobry dla poetów i artystów

2. Etyczny- szuka rzeczywistości nie możliwości. Powaga i poczucie odpowiedzialności. Raz odkrywszy właściwe przeżycie trwa przy nich i je powtarza. Skupiony, wchodzi w głąb siebie.

3. Religijny- podobny do etycznego. Wprowadzenie do typu etycznego Boga, a człowiek żyjąc z Bogiem musi żyć inaczej niż bez Niego. Religia wprowadzając w wieczność napełnia grozą, wymaga pełnego oddania nie dając korzyści życiowych, ale daje napięcie i pogłębienie. Za albo przeciw religii to jeden z najcięższych wyborów- nie ma możliwości kompromisu.

5. Subiektywność prawdy

• poznanie ludzkie zawsze niepewne

• niepewności nie da się przezwyciężyć, prawdy obiektywnej nigdy dościc

• prawda jest subiektywna- subiektywność jest prawdą

• w subiektywnym życiu człowieka i tylko w nim leży sprawdzian prawdy.

KIRKEGAARD

2

---