I. ŻYCIE

• Johann Gottlieb Fichte (1762- 1814)

• Łużyc, pasterz, w niedostatku skończył szkołę, rozpoczął teologię, lecz ją porzucił dla nauki. Po lekturze Kanta dopiero został filozofem.

• Pracował na Uniwerytecie w Jeni, potem w Berlinie.

• Pisma:

• grundlage der gesammten Wissenschaftslehre

• system der Sittenlehre

II. POGLĄDY

1. Metafizyczny program i metoda dedukcyjna

• odbiegał od Kantystów

• filozofia

• jej zadaniem była krytyka poznania - było to zadanie przygotowawcze, fundament nauki o bycie,

• miała ująć wiedzę w system (wymaga on jednolitości, musi być oparty na jednej zasadzie). Jego system był metafizyczny, systematyczny, monistyczny

• metodę filozofii

• szukał metody pozwalającej znaleźć prawdy konieczne, ustalające jak jest i jak być powinno

• wg niego tylko metoda dedukcyjna taka mogła być- powrót do tradycji racjonalistycznej

• ta metoda Fichtego wytworzyła przepaść między filozofią a doświadczeniem i z drogi Kanta, skierował filozofię na tory spekulacji

2. Epistemologiczny punkt wyjścia i idealistyczne rozwiązanie

• Fichte odnowił metafizykę spekulatywną (sprzed czasów Kanta), ale budował system dedukcyjny metafizyki szukając przesłanek w teorii poznania.

• Zasadnicze zagadnienie filozofii to stosunek myśli i bytu. Wyróżniał 2 jego sposoby jego pojmowania:

• realistyczny- byt jest pierwotny i z niego wywodzi się myśl

• idealistyczny- myśl była pierwotna i z niej wywodzi się byt

• zwolennik stosunku idealistycznego (niemożliwe by z bezdusznego bytu dało wywieść się świadomą myśl) - rzeczy są przedstawieniami, przedstawienia zakładają istnienie przedstawiającej jaźni.

• realizm zaś posługuję się bytem niezależnym od myśli (krytyka: takiego nie można poznać, nawet konsekwentnie o nim myśleć)

3. Filozofia wolności

• filozofia Fichtego wyrosła z moralnej postawy wobec świata (już Kant się nią posługiwał)

• na pierwszym planie jego myśli były sprawy praktyczne

• świat realny interesował go jako teren działania

• osnowę bytu stanowiły wtedy nie rzeczy, a jaźń dokonująca czynów

• ważna dla niego była wolność- nieargumentowana

• wolność stanowiła argument na rzecz idealizmu - kto nie poczuwa się do wolności, kto poczuwa się jako istotę bierną jest realistą. Kto czuje się wolnym i dla niego jaźń nie będzie zależna od rzeczy materialnych ten jest idealistą (i tu Fichte).

4. Filzofia czynu

• etyk

• gdzie istnieje rzeczywistość tam najpierw musiał istnieć czyn, który ją wytworzył

• pierwszą postacią bytu był czyn, a nie realy świat (paradoksalne dla potocznego myślenia, gdzie musi być substancja podejmująca byt)

• działanie pierwotniejsze od substancji i ono było pierwotną, metafizyczną osnową świata

• zadaniem filozofii odnalezienie pierwotnych aktów (nie faktów)

• pierwszy filozof zakładający aktywistyczną koncepcję świata

5. Filozofia ideału

• substancja zakłada czyn, który ją stworzył, a czyn cel i ideał, który się nim kierował

• idealny cel świata jego pierwotną osnową

• realny świat powstał przez dążenie do idealnego- ideał czynnikiem decydującym o naturze świata; nie to, co istnieje, a to, co istnieć powinno

• to rzeczywistość wyrasta z ideału, a nie ideał z rzeczywistości. Rozumieć rzeczywistość można tylko dzięki poznaniu ideału

• filozofia Fichtego miała charakter racjonalny- należało porzucić empiryzm i jego świat, przerzucić się do porządku zaczynającego się od ideału i przez nie poznawać stosunki realne

6. Filozofia jaźni

• w jaźni winno dopatrywać się zasady metafizycznej- ona jest czynnym cznynnikiem świata (my- których znamy bezpośrednio)

• jaźń składnikiem pierwotnym, absolutnym i twórczym początkiem bytu

• wg Kanta jaźń wytwarza jaźń w przedmiotach; wg Fichtego sama wytwarza przedmioty. Wg Kanta formę, Fichtego- treść. Kant- jej dziełem są zjawiska, Fichte- same rzeczy. Jaźń nie tylko poznaje coś istniejącego bez niej, ale tworzy i ustanawia rzeczywistość

• paradoks: dla idealisty rzeczywistość nie składa się z „rzeczy samych w sobie” a rzeczy przedstawionych (rzeczywistość więc ma tą samą naturę co myśl i jaźń). Własne wytwory jaźni odrywają się od niej i przeciwstawiają się jej jako przedmiot podmiotowi- i to przeciwstawienie jest pierwszym aktem jaźni. To przeciwstawienie jest nieuniknione- nie da się pojąć podmiotu bez przedmiotu i odwrotnie.

• Wykluczał „rzecz w sobie” a była to u niego właśnie jaźń

7. Filozofia praktyczna

• jej osnową był czyn wolnej jaźni

• stać się wonym to nakaz moralny człowieka

• dla Kanta wolność była wypełnieniem warunków prawa moralnego, dla Fichtego jego treścią

• dla Fichtego wszelki czyn byj dobry (czyn dobry, bo jest czynem), zły jest brak czynu i niezdolność do działania

• cechą czynu była jego wolność. Postępowanie wyznaczone przez warunki i pobudki zewnętrzne jest bierne i zależne, pozbawione wolności

• jego historiozofia zakładała, że dzieje ludzkości to stopniowa realizacja dążeń do wolności

FICHTE

2