Tancerz

Kod klasyfikacji: 245402

Rozdział klasyfikacji: Sztuka i projektowanie artystyczne

Klasa klasyfikacji: Muzyka i taniec

Zadania i czynności

Głównym celem tancerza jest wprowadzenie widza w sferę doznań i przeżyć emocjonalnych, estetycznych i artystycznych za pomocą tańca będącego głównym środkiem wyrazu i przekazu, z towarzyszeniem muzyki oraz na tle scenografii. Taniec jest jedną z najstarszych sztuk, dlatego na przełomie wieków wykształciły się różne jego odmiany o różnorodnych funkcjach np.: rekreacyjno-rozrywkowe, religijne

tańce o pochodzeniu oraz zasięgu społecznym, takie jak np.: ludowe, narodowe, charakterystyczne, dworskie i artystyczne np. balet, pantomima. W związku z tym, w zawodzie tancerza współczesnego istnieją specjalizacje (tancerz estradowy, tancerz klasyczny, tancerz ludowy, charakterystyczny). Rodzaj wykonywanego tańca zależy od zespołu, do którego tancerz się angażuje. W zawodowych zespołach baletowych, np. operach, przeważnie stosuje się technikę tańca klasycznego, w zespołach operetkowych i teatrach muzycznych stosuje się głównie taniec towarzyski demi-klasyczny, natomiast w zespołach pieśni i tańca - taniec charakterystyczny i ludowy. Praca tancerza, polegająca na pokazie tych technik tanecznych, ma również cele wychowawczo - dydaktyczne.

Taniec jest doskonałym odzwierciedleniem epoki, w której powstał i ukształtował się. Ukazuje zwyczaje i formy towarzyskie, charakter narodu oraz przybliża i pogłębia nasze informacje na temat stylu życia poszczególnych klas społecznych. Tancerz może porozumieć się z widzem jedynie za pomocą ruchów swojego ciała powiązanych rytmicznie z towarzyszącą im muzyką, zatem przekaz informacji i emocji dokonywany poprzez taniec jest bardzo często niezwykle trudny. Na przykład aktor może bezpośrednio dotrzeć do odbiorcy za pośrednictwem wypowiadanego słowami tekstu, tancerz natomiast może zrobić to jedynie wykorzystując ruch i plastykę ciała. Praca tancerza związana jest przede wszystkim ze sceną, na której prezentowane są widowiska począwszy od rozrywkowych (estrada) po spektakle teatralne (balet). Zatem obecne wymagania w dziedzinie baletu nie ograniczają się jedynie do dobrego opanowania techniki, która w tej chwili jest obecnie środkiem, a nie jak dawniej celem. Tancerz współczesny, oprócz dobrze opanowanego rzemiosła, musi posiadać szerokie wiadomości teoretyczne i praktyczne z zakresu innych dziedzin sztuki i zagadnień ogólnokształcących (ze szczególnym uwzględnieniem muzyki).

Środowisko pracy

materialne środowisko pracy

Tancerz pracuje przede wszystkim w salach baletowych i na scenach placówek kulturalnych, takich jak: teatry muzyczne, opery, operetki oraz w przypadku tancerzy estradowych - teatry dramatyczne, rewiowe oraz sezonowo na wolnym powietrzu (estrada) i nocnych lokalach prowadzących działalność artystyczną.

W związku z pracą na scenie i przebywaniem za kulisami mogą wystąpić czynniki uciążliwe, takie jak: ostre, wystające elementy dekoracji, będące w ruchu elementy sceny (scena obrotowa, wózki, podesty), ograniczone, wąskie przejścia, przemieszczające się urządzenia sceny (szybka zmiana dekoracji), hałas spowodowany bardzo intensywnym natężeniem muzyki, bardzo mocne oświetlenie. W zawodzie tym istnieje zwiększone ryzyko upadków, zwichnięć i uderzeń.

warunki społeczne

Praca tancerza ma charakter zarówno indywidualny (solista), jak i zespołowy (grupa). Praca indywidualna polega na przygotowaniu się tancerza-solisty do wykonania pokazu tanecznego pod opieką pedagoga lub choreografa. Prowadzący próby przekazuje uwagi dotyczące nie tylko technicznego wykonania, ale również indywidualnej interpretacji tańca wiążącej się z osobowością i stopniem uzdolnień aktorskich odtwórcy. Jak z tego wynika praca tancerza musi być ściśle nadzorowana. Wykonujący pokaz taneczny nie jest w stanie sam widzieć i kontrolować swojej pracy, musi więc polegać na opinii i wskazaniach pedagoga. W jeszcze większym stopniu dotyczy to pracy zespołowej, która zawiera dodatkowo elementy zgrania ruchowego wielu osób.

Praca w zespole, aby była efektywna, wymaga ścisłej współpracy wszystkich członków w kontaktach między sobą, szacunku dla pracy innych, koleżeńskości i unikania wszelkich konfliktów mogących niekorzystnie wpłynąć na pracę na sali baletowej i na scenie. W czasie pracy na sali, oprócz pokazu tanecznego, konieczne jest również porozumienie ustne (omówienia, uwagi, zalecenia) między tancerzem a nadzorującym jego pracę pedagogiem. Nie ma natomiast takiego w trakcie spektaklu. Kontakt z widzami polega wyłącznie na prezentowaniu tańca połączonego często z grą aktorską lub pantomimą, co stanowi dużą trudność i powoduje ogromne napięcie oraz wymaga wzmożonej koncentracji.

warunki organizacyjne

Tancerz pracuje od 6 do 9 godzin dziennie. Godziny te nie są stałe i zależą od indywidualnego ich ustawienia w zależności od aktualnych potrzeb placówek, w których tancerz jest zatrudniany. W teatrach muzycznych (opery, operetki) obejmuje z reguły godziny 10⁰⁰ - 14⁰⁰ i 18⁰⁰ - 21⁰⁰/22⁰⁰. Tancerzy estradowych może obowiązywać również praca w godzinach nocnych, jeśli zatrudniani są w nocnych lokalach. Tancerza obowiązuje również praca w dni powszechnie wolne od pracy.

W dniu spektaklu tancerz musi stawić się do pracy minimum na 1 godzinę przed jego rozpoczęciem w celu przygotowania się do występu (charakteryzacja, kostiumy, „rozgrzewka”). Godziny pracy często ulegają zmianie podczas wyjazdów na gościnne występy w kraju i za granicą. Zależą one od warunków ustalonych przez placówki zapraszające.

Wymagania psychologiczne

Ponieważ sztuka tańca łączy w sobie elementy plastyki, muzyki, pantomimy i aktorstwa wymagania stawiane tancerzowi współczesnemu są bardzo wysokie. Tancerz świadomie wykonujący zadania artystyczne, zarówno w zakresie upowszechniania tańca jak i jego rozwoju, powinien przygotowywać się do wykonywania zawodu w szkołach baletowych, które kształcą przyszłych tancerzy. Program nauczania szkoły baletowej obejmuje 9 lat nauki ze względu na duży stopień trudności techniki tańca, jaki należy opanować oraz nauczanie w zakresie szkoły średniej (ogólnokształcącej).

Naukę rozpoczynają dzieci po ukończeniu trzech klas szkoły podstawowej. Absolwenci uzyskują dyplom tancerza. Szkoła umożliwia im także uzyskanie świadectwa dojrzałości. Konieczność tak długiego kształcenia tancerzy uzasadniona jest również potrzebą maksymalnego rozwinięcia cech i umiejętności niezbędnych w tym zawodzie, takich jak:

• zdolność koncentracji i podzielność uwagi ze względu na wiele sytuacji i elementów tańca następujących po sobie w szybkim tempie;

• niezbędna pamięć ruchowa (błyskawiczne przyswajanie nowych kroków tanecznych);

• wyobraźnia przestrzenna (wyczucie odległości);

• absolutnie niezbędna wytrzymałość na długotrwały wysiłek ze względu na wielogodzinne treningi i częste spektakle;

• odporność emocjonalna i umiejętność samokontroli (trema, porażki, kontuzje wykluczające czasowo z pracy);

• umiejętność współdziałania z innymi, (szczególnie potrzebna przy grupowym wykonywaniu tańca);

• aktorstwo (szczególnie wtedy, gdy tańcem jest odtwarzana postać dramatyczna, np. Lady Makbet, Pani Twardowska, Carmen);

• umiejętność charakteryzacji;

• ogólna kultura muzyczna, przydatna jest również umiejętność gry choćby na jednym instrumencie;

• znajomość repertuaru teatralnego i filmowego pomaga w budowaniu odtwarzanych postaci oraz podpowiada często sposób ich interpretacji.

Wymagania fizyczne i zdrowotne

Pracę tancerza zalicza się do ciężkich. Największe znaczenie w tym zawodzie ma ogólna doskonała sprawność fizyczna, a przede wszystkim układu kostno-stawowego i mięśniowego oraz krążenia i oddychania (tancerz jest narażony na ogromne przeciążenia wymienionych układów). Istotna jest także sprawność narządu wzroku i słuchu (wyczucie odległości, spostrzegawczość, praca z towarzyszeniem muzyki). Od tancerza wymaga się smukłej sylwetki, proporcjonalnej budowy ciała oraz dobrej prezencji. Przeciwwskazaniem do pracy w zawodzie są przewlekłe choroby układu krążeniowego, oddechowego i kostno-mięśniowego.

Warunki podjęcia pracy w zawodzie

Do podjęcia pracy w zawodzie tancerza niezbędne jest średnie wykształcenie zawodowe i ogólnokształcące. Ubiegający się o pracę tancerze muszą złożyć w wybranej przez siebie placówce kulturalnej świadectwo ukończenia szkoły średniej oraz dyplom tancerza uzyskany w szkole baletowej. Tancerze, którzy nie ukończyli szkoły baletowej lub zdobywali kwalifikacje na kursach tańca organizowanych przy szkołach baletowych bądź placówkach kulturalnych muszą przedstawić świadectwo weryfikacji ich przygotowania zawodowego.

Ponadto angażowanie odbywa się na zasadzie tzw. audycji, czyli zaprezentowania swoich umiejętności podczas zajęć zespołu, do którego tancerz chciałby przystąpić. Kierownictwo ocenia możliwości wykonawcze i poziom opanowania techniki tańca preferowanej w repertuarze danego teatru. Kursy techniki baletowej organizowane są przeważnie przy szkołach baletowych. Ponadto przygotowanie do zawodu tancerza można uzyskać uczęszczając na kursy tańca organizowane przez różne placówki kulturalne głównie przy teatrach muzycznych. Istnieje także możliwość uzyskania dyplomu tancerza po zdaniu egzaminu eksternistycznego w wybranej szkole baletowej.

Możliwości awansu w hierarchii zawodowej

W zawodzie tancerza istnieją możliwości awansu. Każdy artysta ambitnie, cierpliwie i dokładnie rozwijający swe uzdolnienia i umiejętności może osiągnąć taki poziom wykonawstwa, by móc sięgnąć po zaszczytny tytuł solisty. Najtrudniej jest to osiągnąć w teatrach operowych i operetkowych ze względu na sporą liczbę członków zespołu (konkurencja) oraz szczeble w hierarchii baletowej. Tancerze zespołu baletowego dzielą się na:

• tancerzy zespołowych (tzw. corps de ballet)

• koryfei (wyróżniający się tancerze zespołowi wykonujący małe role solowe, prowadzący taniec grupy tancerzy)

• solistów

• pierwszych solistów.

W zespołach ludowych czy estradowych można od razu awansować z tancerza zespołowego na solistę.

Możliwości podjęcia pracy przez dorosłych

W zawodzie tancerza angaż można z reguły uzyskać w przedziale wiekowym 18 - 25 lat. Rozpoczęcie pracy w wieku późniejszym jest prawie niemożliwe ze względu na coraz mniejsze możliwości fizyczne człowieka. Zawód ten, jak i zawód sportowca, należy wyłącznie do ludzi młodych, gdyż czas eksploatacji organizmu człowieka ze względu na obciążenia jest bardzo krótki: kobiety do 40 lat, a mężczyźni do lat 45. Już po 30 roku życia mogą (choć nie muszą) wystąpić zmiany zwyrodnieniowe w układzie kostnym związane z przeciążeniem układu mięśniowego.

Polecana literatura

Informacje będą sukcesywnie uzupełniane.

Źródło danych: Przewodnik Po Zawodach, wyd. II, MPiPS

1

---