1. ETAPY BADAŃ PEDAGOGICZNYCH, RODZAJE BADAŃ (ILOŚCIOWE, JAKOŚCIOWE), PLURALIZM W BADANIACH PEDAGOGICZNYCH

1. Etapy badań pedagogicznych:

1. Zaistnienie sytuacji problemowej

2. Formułowanie problemów badawczych

3. Hipotezy

4. Projektowanie narzędzi badawczych

5. Dobór osób badanych

6. Przeprowadzenie badań

7. Opracowanie wyników badań

1. Rodzaje badań (ilościowe, jakościowe)

BADANIA ILOŚCIOWE

Badania ilościowe pozwalają na:

• Poznanie współzależności między zmiennymi niezależnymi i zależnymi, czyli określonymi odziaływaniami wychowawczymi, a skutkami, jakie pociągają one za sobą w sferze zachowań i postaw osób badanych

• Różnego rodzaju badania porównawcze z uwzględnieniem takich zmiennych, jak płeć, wiek, pochodzenie społeczne, stopień przystosowania lub nieprzystosowania społecznego itp.

• Adekwatne porozumiewania się w wielu badanych sprawach oraz w zobiektywizowaniu zgormadzonych danych i ustaleniu kryteriów względnie optymalnych decyzji, istotnych zarówno dla teorii, jak i praktyki pedagogicznej

• Korzystanie ze statystyki, dzięki której możliwa jest bardziej jednoznaczna interpretacja otrzymanych wyników, o ile przeprowadzone badania były wystarczając trafne i rzetelne

BADANIA JAKOŚCIOWE

Badania ilościowe w porównaniu z badaniami jakościowymi:

• Nie ukazują kontekstu badanych zjawisk, czyli odgrywają je niejako z tła innych zjawisk, których stanowią część składową

• Ograniczają się do nader powierzchownej rejestracji zewnętrznych zachowań soób badanych bez wnikania w przyświecające im intencje i rozumienie używanych przez nich pojęć ważnych z naukowego punktu widzenia

• Nadmiernie koncentrują się na dużej liczbie danych i ich analizie statystycznej z wyraźnym niedocenianiem analizy jakościowej badanych zjawisk

• Nierzadko też przesądzają o wynikach badań z powodu przyjętych z góry zmiennych, wyznaczających sposób konstruowania narzędzi badawczych

1. Pluralizm w badaniach pedagogicznych

PODEJŚCIE PLURALISTYCZNE

Podczas badań badacz nie ogranicza się wyłącznie do ilościowego lub jakościowego opisu czy analizy badanych faktów, zjawisk, procesów, zdarzeń. Przeprowadzone badania ilościowe stara się uzupełnić i ubogacić badaniami jakościowymi, a badania jakościowe badaniami ilościowymi. Poznawana rzeczywistość nie jest jednorodna i musi zachodzić relacja odpowiedniości między przedmiotem badania, a metodą poznania.

1. PROBLEMY BADAWCZE

1. Definicja

Problem badawczy- przyjmują postać pytań; jest to coś, co jest przedmiotem wysiłków badawczych; to uszczegółowienie celu badań pedagogicznych;

1. Rodzaje(wg Sztumskiego):

- teoretyczne i praktyczne;

- ogólne i szczegółowe;

- podstawowe i cząstkowe;

Znajomość typu i form problemu pozwala dobranie odpowiedniej dla niego metody/ techniki badań.

1. Kryteria poprawności:

- usytuowanie problemów na tle dotychczasowych osiągnięć naukowych- ważna jest znajomość literatury dotyczącej wybranego problemu (także obcojęzycznej);

- precyzja w sposobie formułowania- zrozumiałe przez wszystkich, tworzone za pomocą pytań o charakterze rozstrzygnięcia („tak”/ „nie”) i dopełnienia („dlaczego?”, „kto?” itd.);

- realna możliwość ich rozwiązania;

- przydatność praktyczno- użyteczna;

3.HIPOTEZY - (SZTUMSKI)

Definicja-z gr. Hipothesis- przypuszczenie, domysł wysunięty dla określenia lub wyjaśnienia czegoś, który wymaga sprawdzenia czyli weryfikacji poprzez odpowiednie badania stosowane w danej nauce.

Typy hipotez:

Ze względu na cel:

• Podstawowe-celem jest wyjaśnienie zasadniczych problemów danej nauki

• Częściowe-wyjaśniają fragmentaryczne zagadnienia, składające się na dany problem

Ze względu na zasięg:

• Ogólne-np. mój poziom wiedzy jest przeciętny.

• Szczegółowe-np. mój poziom z pedagogiki jest taki, poziom w wych-fiz. jest taki itd.

Hipoteza szczegółowa jest ukonkretnieniem hipotezy ogólnej. Najczęściej jednak konkretyzujemy daną hipotezę ogólną kilkoma hipotezami szczegółowymi.

Ze względu na stopień ich prawdopodobieństwa:

• Wysoko, średnio mało-prawdopodobne- tego rodzaju rozróżnienia mają istotne znaczenie przy ostatecznym wyborze hipotez do zamierzonych badań. Jednak ustalenie rzeczywistego stopnia prawdopodobieństwa danej hipotezy nie jest łatwe bez weryfikujących badań.

Inne:

• Hipotezy heurystyczne- odkrywcze

• Hipotezy robocze- takie, które mają charakter pomocniczy, tymczasowy, celem jest ogólna orientacja badawcza, umożliwiająca sformułowanie hipotezy zasadniczej.

Sposoby tworzenia hipotez:

a). wysnuwanie wniosku hipotetycznego z istniejącej teorii

b). „odkrywanie” hipotezy poprzez uogólnienie zebranych danych zawartych np.w sprawozdaniach statystycznych

c). swoiste „wczuwanie się” badającego w określone sytuacje społeczne, czyli wysnuwanie przez niego wniosków w oparciu o własne doświadczenia życiowe i wykorzystywanie umiejętności tworzenia własnych domysłów

d). inspiracja wynikająca z codziennej praktyki, która jest istotnym źródłem danych, przydatnych do tworzenia hipotez.

Wymogi metodologiczne dotyczące hipotez-

-nowe, żeby wskazywały na jakieś nieznane dotąd aspekty badanych faktów, procesów, zjawisk, ich uwarunkowań, okoliczności;

-ogólne, żeby obejmowały swoim zakresem wszelkie fakty, procesy czy zjawiska, jakich dotyczą;

-jasne, tzn. wyrażone w jednoznacznych terminach, możliwie dostatecznie ostrych, (a jeżeli używa się terminów nieostrych, jak np. młody, stary, duży, mały, to należy je odpowiednio zdefiniować np. młodymi nazywam ludzi w wieku od..do.. lat);

-wolne od sprzeczności wewnętrznych, czyli powinny być tak sformułowane, aby nie zawierały zdań wzajemnie sprzecznych;

-empirycznie sprawdzalne, czyli dające się zweryfikować, tzn. potwierdzić lub obalić poprzez badania.

Dodatkowo Sztumski wyróżnia jeszcze jeden aspekt:

-hipoteza nie powinna być ani tautologią ani banałem, czyli nie powinna zawierać sformułowań będących powtórzeniami poprawnych schematów myślowych.

4. ZMIENNE

• Zależne – są oczekiwanym skutkiem zmiennych niezależnych, zmieniają się pod ich wpływem. (Łobocki: …czyli nierzadko spodziewanymi przez badacza wynikami zastosowanych w badaniach oddziaływań pedagogicznych lub następstwami różnych psychospołecznych uwarunkowań pożądanego lub niepożądanego rozwoju osób objętych badaniami.)

• Niezależne – wpływają na zmienne zależne, ale same nie podlegają modyfikacji. (Łobocki: są to m.in. różne i ściśle określone sposoby działalności dydaktycznej lub wychowawczej albo jednej i drugiej. Są nimi szczególnie te oddziaływania pedagogiczne, dzięki którym oczekuje się określonych zmian w rozwoju umysłowym, społecznym, moralnych lub fizycznym dzieci i młodzieży. Zmiennymi niezależnymi mogą być także wiele przeróżnych psychospołecznych czynników, warunkujących efektywność pracy dydaktycznej lub wychowawczej z uczniami, jak i różne uwarunkowania prawidłowego wychowania społecznego, moralnego i religijnego w środowisku rodzinnym lub w różnych placówkach opiekuńczo –wychowawczych. Zmiennymi niezależnymi mogą być także pedagogiczne i psychospołeczne czynniki dezorganizujące pożądany rozwój dziecka i młodzieży)

• Pośredniczące – (inaczej interweniujące/zmienne niezależne zakłócające) – nie zawsze są objęte badaniami bezpośrednio. Pozwalają lepiej zrozumieć zależności zachodzące pomiędzy zmiennymi zależnymi i niezależnymi.

• Mierzalne – wskaźniki

• Ilościowe – można ją konkretnie zbadać, w sposób matematyczny

• Jakościowe - nie da sie podać jej w liczbach, np. przyczyny rosnącej liczby rozwodów.

• Kontrolne

Przyjęte przez badacza zmienne nadają badaniom kierunek, określają cel badań. Muszą być empiryczne, mierzalne, opisowe i liczone. (def. z ćwiczeń)

Każdy wskaźnik jest zmienną, ale nie każda zmienna jest wskaźnikiem.

Każda zmienna mierzalna (np. ilościowa) jest wskaźnikiem.

Łobocki:

• Zmienne i wskaźniki są próba uszczegółowienia problemów badawczych i tym samym hipotez roboczych.

• Zmienne stanowią uszczegółowienie badanych zjawisk ze względu na podstawowe ich cechy.

5. WSKAŹNIK- DEFINICJA

Termin „wskaźnik” służy do określenia pewnej cechy przedmiotu lub zjawiska. Wskaźnik jest obiektywnie obserwowalnym znakiem pewnej cechy.

Funkcje spełniane przez wskaźniki:

1. Opisowe- umożliwiające opis stanu rozwoju danego społeczeństwa albo różnych systemów, które w nim istnieją

2. Analityczne- pozwalające na uchwycenie przeobrażeń, które zachodzą w badanej sferze

3. Oceniające- umożliwiające szacunkowe określenie wartości rozmaitych programów i działań podejmowanych w dowolnych dziedzinach np. w zakresie polityki społecznej, oświatowej, kulturalnej, ochrony środowiska naturalnego itp.

4. Normatywne- jeżeli są stosowane jako pewne wielkości czy miary (standardy) umożliwiające np. ustalenie stopnia realizacji danych celów, jakości danych programów itp.

5. Ostrzegawcze- ukazują różne tendencje, trendy i inne ewentualne zmiany, jakie mogą się pojawić, a tym samym umożliwić ustalenie prognoz.

6.DOBÓR PRÓBY – WYBÓR OSÓB DO BADAŃ, KTÓRE INTERESUJĄ BADACZA.

Powinniśmy dokładnie określić jaka grupa osób nas interesuje, np. kobiety od... do…, młodzież gimnazjalna

Sposoby doboru osób do badań:

• Losowy – kto nam się trafi z tą osobą/ z tymi osobami prowadzimy badania.

• Celowy – celowe dobieranie osób do badania, dokonywanie selekcji.

• Systematyczny – np. co trzecia osoba z klasy jest typowana do badania.

• Warstwowy – z każdej konkretnej warstwy społecznej (wieś, miasto), wybieramy po 3 osoby.

• Dwustopniowy – losowanie grup do badania, jednak nie wchodzą one w całości do badania, gdyż spośród wcześniej wylosowanych przeprowadzane jest następne losowanie.

• Wielostopniowy –wybieramy daną szkołę (losowy), następnie daną klasę, a następnie dane osoby do badania.

• Grupowy – cała klasa podlega badaniu.

• Kwotowy – kierowanie się konkretną ilością osób do badań.

8. POJĘCIA : METODA , TECHNIKA, NARZĘDZIA

Metoda- całość postępowania badacza zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego, zawiera w sobie szereg działań o różnym charakterze zarówno koncepcyjnym jak i rzeczowym zjednoczone celem generalnym i ogólną koncepcją badania

Technika- czynności praktyczne pozwalające na uzyskanie optymalnie sprawdzonych informacji, danych i opinii. Technika ma formę czasownikową

Narzędzia – służą do realizacji danej techniki

9. KLASYFIKACJA METOD I TECHNIK PEDAGOGICZNYCH.

1. Metoda socjometryczna.

Techniki:

-plebiscyt życzliwości i niechęci (osoba, która jest lubiana, która najbardziej narzeka itd….)

-uszeregowanie rangowe (np. na liście osób szeregujemy osoby i numerujemy od najbardziej lubianej do najmniej lubianej)

-porównywanie parami

-klasyczna technika Moreno

1. Eksperyment pedagogiczny

Techniki:

-grup równoległych –grupa kontrolna i eksperymentalna

-rotacji – „podział krzyżowy”

-czterech grup- „technika Salomona”

-jednej grupy

1. Metoda szacowania

Techniki:(rodzaje skal):

-skala numeryczna

-skala graficzna

-skala przymiotnikowa

-skala opisowa

1. Metoda biograficzna

Techniki (odmiany metody biograficznej)

-metoda monograficzna

-metoda indywidualnych przypadków

1. Obserwacja

Techniki:

-Niestandaryzowane: notatki, opisy, rejestracja dźwięków, fotografie

-standaryzowane: arkusz obserwacyjny

1. Metoda sondażu

Techniki:

-wywiad

-ankieta

-analiza dokumentów

1. Analiza dokumentów

Techniki:

-klasyczne techniki analizy

-nowoczesne techniki analizy

-jakościowa, ilościowa i formalna analiza dok.

-analiza: psychologiczna, diagnostyczna, rozwojowa, indywidualna, grupowa

-analiza dzienników i analiza rysunków

1. Metoda dialogowa

Techniki:

-rozmowa indywidualna i grupy

-rozmowa bezpośrednia i pośrednia

-rozmowa oparta na słuchaniu biernym lub czynnym

1. Testy osiągnięć szkolnych

Techniki (rodzaje testów)

- wg mierzonej cechy osiągnięć

-wg układów odniesienia wyników testowania

-wg ich zaawansowania konstrukcyjnego

-wg zasięgu ich stosowania

10. OBSERWACJA – DEFINICJA, RODZAJE, CECHY OBSERWACJI, WADY I ZALETY OBSERWACJI;

1. Obserwacja – definicja

OBSERWACJA

Jest czynnością badawczą polegającą na gromadzeniu danych drogą spostrzeżeń

1. Rodzaje obserwacji:

• Bezpośrednia i pośrednia

• Kontrolowana i niekontrolowana

• Jawna i ukryta

• Uczestnicząca (najbardziej ceniona – przynosi najlepsze rezultaty; wejście w grupę i funkcjonowanie tak, jak jej członek)

1. Cechy obserwacji:

• Premedytacja

• Planowość

• Celowość

• Aktywność

• Systematyczność

1. Wady i zalety obserwacji

Zalety:

• Umożliwia bezpośrednie poznanie zachowania się dzieci i młodzieży w naturalnych warunkach i sytuacjach

• Ułatwia sformułowanie hipotezy roboczej lub wprowadzenie w niej zamian i poprawek we wstępnej fazie badań

• Umożliwia sprawdzenie twierdzeń, uzyskanych za pomocą innych metod, przez co pogłębia nasze przekonanie o jej słuszności

• Stanowi ważne uzupełnienie i zarazem dopełnienie innych metod badań, a zwłaszcza metod testowych, sondażowych czy eksperymentalnych

• Pozwana na uzyskanie informacji o uczniach, które trudno zdobyć innymi metodami badań

• Sprzyja ciągłemu ulepszaniu własnej pracy dydaktyczno-wychowawczej nauczyciela, który uważnie obserwując uczniów, widzi w nich niejako odbicie swoich braków i niedociągnięć w postępowaniu pedagogicznym

Wady:

• pole obserwacyjne jest zawężone do grupy

• nie można dostrzec bezpośrednich relacji pomiędzy członkami grupy

• nie wiadomo czy badani zachowują się naturalnie

• niedoskonałości spostrzegania (zmysły ludzkie mają ograniczony zakres odbierania bodźców)

• emocjonalne nastawienie obserwatora

11. WYWIAD

1. Definicja:

Wywiad- rozmowa kierowana, której biorą udział, co najmniej dwie osoby: prowadzący wywiad i respondent; służy do uzyskania danych określonych celem badań; równolegle stosuje się tu obserwację; jest najbardziej elastyczna i wnikliwa metoda badań społecznych;

1. Rodzaje wywiadu:

- ustne (rozmowa)/ pisemne (np. ankieta);

- skategoryzowane (inaczej kwestionariuszowy; wg ściśle opracowanego kwestionariusza, nie wolno zmienić słów i kolejności pytań!; uchwycenie możliwie wszystkich szczegółów)/ częściowo skategoryzowane (badający korzysta z listy pytań, pytania w odpowiadającej mu kolejności, większa możliwość manewru i pewne ujednolicenie danych)/
nieskategoryzowane (prowadzone w sposób swobodny, badający ma pełną inicjatywę, kieruje się jedynie celem, nie dają one danych porównywalnych- ilościowych);

- jawne (respondent wie o nim, zna rolę badającego i cel badań)/ ukryte (odwrotność jawnego)/ jawny nieformalny (osoba została poinformowana o wywiadzie, ale nie zna roli badającego i celu badań- świadomie ukrywa się rolę społeczną badającego);

- indywidualne (tylko z jedną osobą)/ zbiorowe (z grupą osób; w krótkim czasie duża liczba osób, bardziej wiarygodne dane; nie należy podejmować problemów tabu)

- panelowe- 1. kilkoro badających zadaje pytania jednemu respondentowi na co najmniej dwóch spotkaniach, po pewnej przerwie; 2. jeden badający zadaje pytania kilku respondentom, co najmniej na dwóch spotkaniach, rozdzielonych pewnym czasem;

Celem tego wywiadu jest stwierdzenie, jaki wpływ na respondenta/ów ma upływ czasu i inne oddziaływania środowiskowe;

1. Warunki określające poprawne opracowanie wywiadu

Aby uniknąć niepoprawnego przeprowadzenia wywiadu należy wyeliminować następujące uchybienia:

- uchybienia w organizacji wywiadu (zła prezentacja charakteru i celu badań; brak zaufania; przejawianie własnych opinii, postaw; wszelkie formy krytyki poglądów i postaw respondenta itd.)

- uchybienia w stawianiu pytań (nie zaczynać od pytań „czy”, lepiej od „co”- skłaniają do dłuższej wypowiedzi; należy powstrzymać się od sugestywnych zachowań, polemiki;

- uchybienia w rejestrowaniu wypowiedzi (nie można zdeformować wypowiedzi respondenta; zapisywanie nie pozwala skoncentrować się na rozmowie- lepiej stosować dyktafony; należy dołączyć uwagi na temat warunków, miejsca itd.)

- uchybienia w interpretacji wypowiedzi (interpretować je dosłownie, uwzględnić: w jakiej sytuacji padły, wiedzę o respondencie itd.)

1. Wady i zalety wywiadu

Wady	Zalety
- tendencja respondentów do zgadzania się z badającym;	- spontaniczność zachowań
- wysoki koszt realizacji (jeden respondent)	- wiarygodność
- wymaga odpowiedniego rzetelnego przygotowania i pewnych cech osobowościowych	- pełniejsze informacje
- trudność w badaniu tematów wrażliwych	- możliwość udzielenia dodatkowych wyjaśnień
- długi czas realizacji	- kontrola nad przebiegiem wywiadu

12). ANKIETA.

Ankieta (jej istota, na czym polega)- stosuje się ją w celu możliwie szybkiego przebadania bardzo licznych zbiorowości. Polega na wywiadzie pisemnym, nie musi być przeprowadzana bezpośrednio z osobą, można ją rozprowadzić lub rozesłać, ponieważ ankietę wypełnia respondent, a nie badający.

Osoby:

• Ankieter

• Respondent

• Osoba analizująca wyniki

Typy ankiet:

a) środowiskowe, czyli bezpośrednio rozprowadzane przez ankietera w danym środowisku, np. wśród uczniów klasy, wśród pracowników określonego wydziału itp.; b) prasowe, tzn. zamieszczone na łamach gazety lub czasopisma albo też dołączone do nich; c) pocztowe, czyli takie, które badający rozsyła przez pocztę na adres poszczególnych osób wybranych do badań.

d) jawne, jawnymi nazywamy ankiety, które są imienne, bądź też mogą jednoznacznie wskazywać na osobę respondenta ze względu na zawarte w nich pytania, np. pytania o zawód ojca, miejsce urodzenia, miejsce pracy.

e) anonimowe, nazywamy z kolei ankiety, które nie tylko nie są podpisywane, ale ponadto nie zawierają żadnych takich pytań, jakie by mogły ujawnić osobę respondenta. Ze względów etycznych nie dopuszczalne jest oczywiście zapewnianie badanych, że ankieta jest anonimowa, wtedy, gdy nie spełnia ona omawianego warunku, czyli zawiera pytania, jakie mogą ujawnić kto jest respondentem.

Zalety:

-oszczędna ze względu na czas i środki

- bezosobowy charakter ankiety, standardowe pytania, ich kolejność ułatwiają opracowanie danych, oraz oddziaływają w określony sposób na respondenta, skłaniając go do refleksji nad problemami, podjętymi w badaniach. -zapewniona w ankiecie anonimowość wypowiedzi sprzyja bardziej szczerym, otwartym wynurzeniom respondentów

Wady:

-nie pozwala na wykrycie indywidualnych różnic

-niejednoznaczne pytania prowadzą do zbieżności w ich interpretacji

-brak bezpośredniego kontaktu z respondentem

-duża ilość ankiet jest nie wypełniona, nie wracają, wiele ankiet przepada

-niechęć ludzi do ankiet

Struktura ankiety:

Koniecznymi elementami każdej ankiety stosowanej w badaniach społecznych są:

1) informacja o instytucji firmującej badania; 2) zwięzła informacja o celu, jakiemu ma służyć ankieta; 3) dodatkowe wyjaśnienia, których charakter zależy od rodzaju ankiety;

4) pytania, odnoszące się do celów dla jakich daną ankietę sporządzono. Możemy wyróżnić pytania dotyczące badanego problemu oraz odnoszące się do respondenta, które należy umieszczać na końcu ankiety;

5) instrukcje dotyczące tego, jak odpowiadać na poszczególne pytania.

*Jakie powinny być pytania:

-rzeczowe

-niedwuznaczne

-wiarygodne

-obiektywne

-powinny zawierać list grzecznościowy(powinien być krótki i zwięzły), logo firmy

Wygląd zewnętrzny ankiety:

Określa go w pewnym sensie charakter ankiety.

• Rozmiar ankiety nie powinien być taki, żeby zniechęcał respondenta do jej wypełnienia. Ale też nie jest wskazane, aby była bardzo zadrukowana. Rozmiar ankiety zależy więc ograniczać głównie poprzez eliminację pytań stawianych po prostu „na wszelki wypadek" lub ze względu na „interesujące kwestie

• Ankieta powinna być czytelna i przejrzysta.

• Każdą grupę problemową, podobnie jak każde pytanie, należy wyraźnie oznaczyć liczbami albo literami.

• Należy również zachować odpowiednie odstępy między wierszami, aby dać szansę na szerszą wypowiedź, zwłaszcza przy pytaniach otwartych.

• W przypadku wielostronicowych ankiet dobrze zachować przynajmniej jedną stronę niezadrukowaną, zaznaczając w części instruktażowej, aby respondenci wykorzystywali ją dla ewentualnych szerszych wypowiedzi podając numer pytania, którego ta odpowiedź dotyczy.

Rodzaje pytań:

Zamknięte- nazywamy takie pytania, które są zaopatrzone z góry w przewidywane odpowiedzi. Spośród nich respondent dokonuje własnego samodzielnego wyboru.

Mogą one mieć różny kształt, np.:

- „Czy jest Pan(i) zadowolony(a) z wyboru kierunku studiów? Tak, Nie. Nie mam zdania";

- „Jak to się stało, że wybrał Pan (i) obecny kierunek studiów? Z pośród przyczyn, jakie są tu zapisane może Pan (i) wybrać więcej niż jedną: a) sam (a) dokonałem (am) wyboru; b) posłuchałem (am) rodziców; c) zostałem (am) skierowany (a) na studia; d) udałem (a) się za namową kolegów". W ostatnim przykładzie mamy do czynienia z tzw. kafeterią pytań, tzn. z pewnym zestawem pytań zawierających od razu propozycję ewentualnych odpowiedzi.

Półotwarte- Pytania te stanowią pośrednią formę między pytaniami zamkniętymi i otwartymi . Przysługuje im charakter pytań zamkniętych i otwartych czyli przewiduje wybór spośród przewidzianych z góry odpowiedzi i jednocześnie umożliwia swobodne wypowiedzi osób badanych na zadany w pytaniu temat. Najczęściej po wyliczeniu możliwych odpowiedzi na zadane pytanie czyli zamieszczeniu tzw. Kafeterii, pozostawia się wolne miejsce na dopisanie „innych” wypowiedzi bez sugerowania, o jakie konkretnie chodzi.

Otwarte- dają respondentowi całkowitą swobodę odpowiedzi. W tym celu pozostawiamy stosunkowo więcej miejsca w ankiecie na odpowiedź. Przykład takiego pytania: „Jak to się stało, że spośród wielu możliwych zawodów wybrał (a) Pan (i) zawód nauczyciela?......................................................". Pytania otwarte są trudniejsze dla respondenta, gdyż wymagają z jego strony większego wysiłku intelektualnego na sformułowanie odpowiedzi.

Szczególnym typem pytań stosowanych w ankietach są tzw. pytania filtrujące, stawiane wtedy, gdy chcemy spośród respondentów dokonać eliminacji tych osób, które nie mają nic do powiedzenia na dany temat.

13. BADANIA OPARTE NA DOKUMENTACH- DOKUMENTY ZBIERANE W SPOSÓB SYSTEMATYCZNY I OKOLICZNOŚCIOWY, PROBLEM WIARYGODNOŚCI W DANYCH ZAWARTYCH W DOKUMENTACH.

Dwa znaczenia słowa „dokument”

1. dokument jako dowód istnienia określonych faktów i wydarzeń występujący w dowolnej postaci- to wszystko to, co może być lub jest po prostu źródłem danych o przeszłych albo istniejących faktach i zjawiskach społecznych. Do tej kategorii dokumentów zaliczamy zatem np. narzędzia i przedmioty codziennego użytku, obrazy, rzeźby itp. wytwory artystyczne jako źródła danych o kulturze materialnej i duchowej ludzi, którzy byli ich twórcami; fotogramy, filmy, nagrania magnetofonowe jako źródła danych o różnych wydarzeniach społecznie ważnych itp. wytwory o charakterze zabytkowym lub użytecznym

2. dokument jako pisemny dowód istnienia określonych faktów i wydarzeń- pisemne źródła. Są nimi np. inskrypcje ( napisy na materiale trwałym, tzn. na kamieniu, metalu), zamieszczone na nagrobkach, budynkach, monetach, i innych przedmiotach. Takimi dokumentami mogą być też różne rękopisy, archiwalia, druki ( książki, czasopisma, codzienna prasa, osobiste notatki, protokoły sprawozdania prywatne albo urzędowe, listy, pamiętniki).

Rozróżniamy typy dokumentów:

a) dokumenty zebrane w sposób systematyczny,

- dokumenty naukowe- dokumenty, na które składają się artykuły w czasopismach naukowych itp. Są bardzo ważnym materiałem źródłowym dla badacza, jednak trzeba sprawdzić czy są godne zaufania, czy są aktualne i czy są kompletne.

- opracowania statystyczne- to wszelkiego rodzaju zestawienia danych statystycznych, np. roczniki, okresowe sprawozdania, zestawienia itp.

- dokumenty kompilacyjne- kompilacjami nazywamy takie dzieła, które składają się z wielu fragmentów. Są to najczęściej zbiory danych metodycznych, np. książka adresowa, książka telefoniczna, katalog biblioteczny, rozkład jazdy pociągów itd.

b) dokumenty okolicznościowe,

- dokumenty osobiste- dokumenty, które wyrażają osobiste odczucia i spostrzeżenia autora. Są to między innymi: listy, autobiografie, pamiętniki, dzienniki, wywiady, wyznania.

- notatki- pozwalają na względnie dokładne i bezpośrednie odtworzenie danych wydarzeń. Zaliczamy tutaj: protokoły, stenogramy, zapisy, utrwalone na taśmach magnetofonowych itp.

- sprawozdania- przedstawiają fakty z pewnym opóźnieniem, ponieważ mogą to być sprawozdania z wydarzeń tygodnia, miesiąca a nawet z kilku miesięcy. Należą tutaj: doniesienia, meldunki, raporty itp. Im dłuższy okres od wydarzenia do sporządzenia dokumentu tym zapiski mogą być mniej dokładne.

Problem wiarygodności danych zawartych w dokumentach

Sprawa wiarygodności dokumentów jest bardzo ważna, bo wiąże się z nią wartość poznawcza. W przypadku dokumentów systematycznych można o ich wiarygodności sądzić na podstawie np. zasadności ich założeń metodologicznych, sposobów gromadzenia danych i rzetelności źródeł, na jakich się opierają. Inaczej ma się sprawa, gdy mówimy o dokumentach okolicznościowych. Tutaj wszystko jest bardziej skomplikowane, bo trzeba brać pod uwagę wiarygodność autora dokumentu. Autor mógł wyolbrzymić pewne sprawy dla „podniesienia” swojej osoby.

15. EKSPERYMENT – ISTOTA, TECHNIKI, WADY, ZALETY.

Eksperyment jest to doświadczenie, które polega na tym, że w celowo kontrolowanych warunkach wywołujemy ściśle określone zjawiska po to, aby poznać związki typu przyczynowego istniejące między tymi zjawiskami a zjawiskami, którymi świadomie manipulujemy. (Radziewicz – Winnicki).

Istotą eksperymentu jest manipulacja i kontrola, służące sprawdzeniu hipotez o związku przyczynowym między czynnikiem celowo wprowadzonym do danej sytuacji przez badacza (zmienna niezależna główna), a następstwami jakie powoduje. (definicja B. Żechowskiej, znalezione w książce Juszczyka)

Techniki:

• T. grup równoległych

• T. rotacji

• T. czterech grup

• T. jednej grupy

Technika grup równoległych:

• Najczęściej stosowana

• Nazywana też techniką grup porównawczych

• Polega na uwzględnianiu w badaniach co najmniej dwóch grup: kontrolnej i eksperymentalnej.

• Gr. Eksperymentalna – wprowadza się do niej określoną zmienną niezależną, czyli czynnik eksperymentalny.

• Gr. Kontrolna – jest odniesieniem do gr. Eksperymentalnej. Nie wprowadza się do niej czynnika eksperymentalnego.

• W obu grupach dokonuje się pomiaru zmiennych zależnych we wstępnej i końcowej fazie eksperymentu. Możliwe jest wprowadzenie więcej niż jednej zmiennej niezależnej w grupie eksperymentalnej.

Technika rotacji:

• Nazywana też techniką podziału krzyżowego

• Spełnia w miarę wszystkie wymagania weryfikacji eksperymentalnej

• Różni się od techniki grup równoległych tym, że każda z uwzględnionych w niej grup pełni na przemian funkcję grupy kontrolnej i eksperymentalnej. Tzn. jedna z nich jest najpierw grupą eksperymentalną, a następnie kontrolną, druga zaś jest początkowo grupą kontrolną, by później pełnić funkcję grupy eksperymentalnej.

• Do każdej z grup wprowadza się kolejno ten sam czynnik eksperymentalny (zmienną niezależną) lub kilka tych samych czynników.

• Dzięki temu wszystkie uwzględnione w badaniach grupy są w stosunku do siebie określonym układem odniesienia. Jest techniką bardziej poprawną metodologicznie niż technika grup równoległych.

• Wadą jest trudność w zastosowaniu tej techniki w normalnych warunkach szkoły i pochłania dużo czasu. Mogą wystąpić też problemy natury psychologicznej, np. nauczyciel nie jest w stanie szybko przestawić się na inne metody pracy w tej samej klasie. Uczniowie nauczani wcześniej lepszymi metodami mogą bagatelizować gorszy styl pracy nauczyciela. W skutek tego uczniowie mogą osiągać gorsze wyniki niż w pierwszym okresie badań.

Technika czterech grup:

• Nazywana też techniką Salomona.

• Uwzględnia dwie pary grup, z których każda składa się z grupy eksperymentalnej i grupy kontrolnej (gr. E + gr. K) + (gr. E + gr. k )

• Badania wstępne przeprowadza się tylko w jednej parze grup równoległych, a kontrolne w obu parach grup.

• Dzięki temu można sprawdzić w jakim stopniu badania wstępne spowodowały zakłócenia w sposobie oddziaływania czynnika eksperymentalnego i czy wpłynęły na wynik badań kontrolnych.

Technika jednej grupy:

• Najmniej użyteczna

• Stanowi ona sama dla siebie układ odniesienia ponieważ nie bierze pod uwagę grupy kontrolnej.

• Przeprowadza się ją tak, że po przypisaniu grupie charakteru eksperymentalnego, podejmuje się badania wstępne, uruchamia się zmienną niezależną lub kilka zmiennych niezależnych i dokonuje się badań końcowych, które są powtórzeniem badań wstępnych.

• Niekiedy przeprowadza się badania dwukrotnie, chcąc zobaczyć czy w grupie są możliwe zmiany rezultatów otrzymanych w wyniku samego upływu czasu.

Zalety:

1. umożliwia wzrost wiarygodności badań pedagogicznych

2. ułatwia łączność badacza z szeroko pojętą praktyką pedagogiczną

3. jest źródłem inspiracji dla różnych innowacji pedagogicznych

4. izolacja zmiennej niezależnej i zależnej, co pozwala na wnioskowanie przyczynowe,

5. względna łatwość powtarzania badań,

6. naukowy rygor (najlepsza metoda).

- Uwiarygodnienie badań ped.

Umożliwia wysuniecie wniosków w postaci twierdzeń wystarczająco uzasadnionych i sprawdzonych. W badaniach eksperymentalnych poddaje się ścisłej kontroli zmienne zależne jak i niezależne. Dzięki temu badania te należycie przeprowadzone posiadają bardziej naukowy charakter niż badania tylko o charakterze diagnostycznym. Zastosowanie eksperymentu ped. Pozwala na to , że badacz nie musi wyczekiwać miesiącami lub latami na pojawienie się interesujących go zjawisk lub zdarzeń. Ma możliwość wywołania owych zjawisk czy zdarzeń i manipulowania nimi w przewidzianych wcześniej warunkach i w stosownym dla niego czasie. Dzięki wywoływaniu przez badacza zjawisk lub zdarzeń eksperyment ped. Podwyższa znacznie rangę i wartość obserwacji jako metody badawczej. Obserwacja stanowi główne narzędzie kontroli zmiennych niezależnych i zależnych w toku badań ped.. Mówi się nawet że eksperyment jest pewną odmiana obserwacji. Jest to obserwacja osobliwego rodzaju, pozwalająca na rejestrowanie zjawisk i zdarzeń wywoływanych celowo i świadomie przez samego badacza lub bezpośrednio z jego własnej inicjatywy. Badania eksperymentalne pozostają w ścisłym związku nie tylko z obserwacją, lecz także z wieloma innymi metodami i technikami badawczymi. Wielość zastosowanych technik badawczych w eksperymencie ped. Pozwala na wielostronne ukazanie skuteczności weryfikowanych form oddziaływań lub też braku ich efektywności.

Niektórzy słusznie uważają , że całkowita rezygnacja z eksperymentu osłabiłaby znacznie pedagogikę nie tylko pod względem jej empirycznego uwierzytelnienia czy wiarygodności, lecz także w sensie teoretycznym.

• Umożliwianie łączności z praktyką pedagogiczną

łączność z konkretną działalnością pedagogiczną dzięki badaniom eksperymentalnym pozwala eksperymentatorom występować nie tylko w roli badaczy, lecz także pełnić funkcję praktyków, odpowiedzialnych bezpośrednio za wykonywaną pracę dydaktyczną i wychowawczą. Dzięki temu są oni w stanie lepiej rozumiem sytuację nauczycieli i wychowawców, zajmujących się „na co dzień” wychowywaniem i nauczaniem dzieci i mlodzieży. Mogą też naocznie przekonać się o przydatności zgłaszanego pomysłu lub związanych z nimi trudności albo też o całkowitej jego bezużyteczności. Ma to ogromne znaczenie poznawcze i kształcące. Na ironie niemal zakrawa fakt że specjalista nauczania i wychowania pozbawiony jest możliwości realizowania własnych pomysłów. W ten sposób zgłaszane przez niego pomysły mieszczą się w sferze rozważań teoretycznych, a jednocześnie pozbawione są możliwości ich realizacji w codziennych warunkach rzeczywistości pedagogicznej. Występowanie badaczy w roli realizatorów zgłaszanych pomysłów nie jest nigdy tak autentyczne jak właśnie podczas przeprowadzania eksperymentu ped. .

• Ułatwianie innowacji pedagogicznych

Badania eksperymentalne stanowią także cenne źródło inspiracji dla dalszych innowacji, dotyczących unowocześniania działalności dydaktyczno- wychowawczej. Weryfikowany pomysł często rodzi dalsze pomysły i nasuwa cały szereg problemów otwartych, wymagających dodatkowych badań. W ten sposób poszerza się wydatnie zakres problemów badawczych, a co najważniejsze wielość nowych rozwiązań w zakresie usprawniania i unowocześniania procesu nauczania i wychowania. Nawet najbardziej skuteczne metody i formy oddziaływań wymagają ciągłego ich wzbogacania i uzupełniania, dostosowując je do aktualnych potrzeb dzieci i młodzieży oraz warunków życia społecznego. Trudno byłoby raz na zawsze zadowolić się repertuarem form pracy z dziećmi i młodzieżą. Dzięki badaniom eksperymentalnym zgłaszane innowacje pedagogiczne okazują się bardziej realne, nią te wprowadzane jedynie w wyniku własnych przemyśleń lub badań sondażowych

   Wady:

1. złożoność i uciążliwość tego rodzaju badań

2. niemożność dorównania przez nie założeniom metodologii nauk przyrodniczych

3. możliwość zastąpienia badań eksperymentalnych innymi metodami badań

4. sprzeniewierzanie się zasadom moralnym

5. prowadząca do artefaktów sztuczność (to co w eksperymencie nie musi być w rzeczywistości).

Na użytek pedagogiki wyróżnia się kilka poważnych zastrzeżeń, są nimi:

• złożoność i uciążliwość badań pedagogicznych

Eksperyment pedagogiczny jest złożoną i uciążliwą metodą badań. Złożoność polega na konieczności uwzględniania zarówno zmiennych niezależnych jak i zależnych i pośredniczących oraz na właściwym doborze grup eksperymentalnych i kontrolnych. Uciążliwość wiąże się z ich czasochłonnością oraz nieodzowną potrzebą poddania szczególnej i wielostronnej kontroli wszystkich uwzględnionych tam zmiennych.

Poważny zarzut zwłaszcza przeciwko pochopnemu ich stosowaniu, dotyczy nakładania się na wpływy zmiennych niezależnych, uznanych za takie przez eksperymentatora, różnych innych zmiennych o podobnych wpływach, z których nie zdaje on sobie wystarczająco sprawy lub w ogóle ich sobie nie uświadamia.(Tak np. skuteczność pewnych metod nauczania i wychowania niektórzy są skłonni przypisywać nie tyle osobliwym właściwościom tych metod, ile raczej umiejętnością psychopedagogicznym lub cechom osobowości nauczycieli i wychowawców.)

Nigdy nie można wykluczyć różnych nieprzewidzianych i ubocznych wpływów na wyniki przeprowadzonego eksperymentu. Dochodzą tu również możliwe „zakłócenia” spowodowane badaniami wstępnymi i przesadnym rozgłosem, jakim cieszy się eksperyment w środowisku. Ale nie oznacza to, że za pomocą badań eksperymentalnych nie można stwierdzić efektywności określonej metody nauczania i wychowania lub jej bezużyteczności.

• Dorównywanie założeniom metodologii nauk przyrodniczych

Jedno z podstawowych zastrzeżeń stawianych badaniom eksperymentalnym dotyczy zbyt mechanicznego przenoszenia na grunt pedagogiki schematów lub kanonów obowiązujących w naukach przyrodniczych, zwłaszcza w fizyce, chemii i biologii. Słusznie podkreśla się, że eksperymenty pedagogiczne nie są w stanie spełnić wymagań jakie stawia się badaniom eksperymentalnym w naukach przyrodniczych. Przede wszystkim zarzuca się eksperymentom pedagogicznym, iż nie są w stanie warunku powtarzalności badanych zjawisk oraz zapewnić identyczność grupy eksperymentalnej i kontrolnej co uważa się w metodologii nauk przyrodniczych za wymóg konieczny. Rzeczywiście na gruncie pedagogiki ogromne trudności nastręcza postulat powtarzalności badań przy zachowaniu tych samych warunków. Postulat ten jest wręcz niewykonalny w pedagogice jak również w innych naukach społecznych czy humanistycznych. Niemniej jest możliwe do wykonania lecz nie w sensie absolutnym i bezwzględnym jak jest to możliwe w naukach przyrodniczych. Eksperyment pedagogiczny pozwala na postępowania badawcze zgodne z owym postulatem jedynie w stopniu przybliżonym (prawdopodobnym)

Inny zarzut stawiany eksperymentom ped. Polega na przeświadczeniu, że nadmierne przejecie się obowiązkami w tego rodzaju badaniach kanonami prowadzi do widzenia świata w kategoriach pojedynczych zmiennych, w wyniku czego stwarza się sztuczne konstrukty złożone z wyizolowanych elementów. W ten sposób atomizuje się badaną rzeczywistość nie dostrzegając całej jej złożoności i zmienności łącznie z charakterystycznymi dla niej dialektycznymi powiązaniami i sprzecznościami. Zarzut ten nie wydaje się jednak w pełni uzasadniony zwłaszcza w przypadku badań eksperymentalnych, które odbywają się w naturalnych warunkach życia szkolnego v czy zakładowego. Odnieść można go w szczególności do badań w sztucznie stworzonych warunkach, odbiegających od codziennych realiów życia dzieci i młodzieży.

• Sprzeniewierzenie się zasadom moralnym

Niektórzy z powodów etycznych wykluczają wszelki eksperymenty pedagogiczne zakładając, że godzą one w poczucie godności osobistej dzieci i młodzieży oraz przesadnie niekiedy pozbawiają je prawa do swobodnego i wielostronnego rozwoju. Chodzi tu zwłaszcza o eksperymenty postulujące odwoływanie się do metod karania wywoływania u badanych stanów frustracji i stresów, konfliktów motywacyjnych. Dlatego w pedagogice trudno byłoby tolerować tego typu badania jak np. eksperyment Stanleya Milgrama nad posłuszeństwem lub eksperyment Solomona Ascha nad konformizmem dokonane na gruncie psychologii społecznej. W eksperymentach tych rozmyślanie wprowadzono w błąd osoby badane. Takie postępowanie badawcze nie jest w stanie usprawiedliwić nawet najbardziej szlachetnych intencji badacza. Po prostu okłamywanie osób badanych jest niemoralne i narusza ich sferę intymności. Trudno tez zgodzić się ze wspomnianą przykrością osób badanych jako nieuchronnym następstwem manipulacji do jakiej dopuszcza się badacz z tytułu przeprowadzanych badań eksperymentalnych.

Schemat eksperymentu: (S. Juszczyk)

To co jest na czerwono skopiowałam z notatek Sylwii, ona miała to do referatu.

Techniki są napisane z notatek Oli, też do referatu.

17. METODA SZACOWANIA – ISTOTA, RODZAJE SKAL, WADY I ZALETY

ISTOTA METODY SZACOWANIA:

-inaczej „skale ocen”

-polega na ocenianiu osób badanych pod względem cech zachowania w skali kilkustopniowej; oceny może dokonać każdy kto zna bliżej osoby, które są przedmiotem obserwacji; stosuje się ją w obserwacji, kiedy chcemy się dowiedzieć nie tylko co zrobiła dana osoba ale jak się wtedy zachowywała i wtedy skalą ocen dla nas będzie: „beztroska” „sumienna” „pełna życia”

-w tej metodzie dane cechy obserwujemy nie bezpośrednio lecz pośrednio, wnioskujemy na podstawie danych obserwacyjnych

-skala ocen jest ustalona z góry i podana osobie stwierdzającej czy oceniającej np. skala ocen może dotyczyć różnych stopni zdyscyplinowania

-metoda szacowania, bez względu na rodzaj dotyczy jednej cechy wg ściśle określonych kryteriów oceny; w podanym przykładzie: cecha zachowania: zdyscyplinowanie

Sposób przedstawienia danej cechy.

Skoro wiemy, że chcemy przedstawić daną cechę, to musimy wiedzieć w jaki sposób to zrobić. Cechę przestawiamy za pomocą skali ocen. Wartość skali ocen zależy od sposobu przedstawienia sdanej cechy oraz od sposobu przedstawienia kryteriów oceny.

Cechę przedstawiamy zwykle w postaci jej:

1. Nazwy

2. Definicji, określającej znaczenie danej cechy( po polsku definicja cechy :P)

3. „Definicja definicji” danej cechy, bardziej konkretna (kiedy możemy się spodziewać danej cechy? W jakiej sytuacji lub warunkach?)

4. Dokładne uszczegółowienie nazw cechy tzn. wyliczamy zachowania, w których ta cecha może się pojawią

Rodzaje skal:

1. Skala numeryczna-
   skala, za pomocą której można przypisać odpowiedziom respondentów określoną wartość liczbową.

Skala liczbowa charakteryzuje się tym, że stopnie na skali są oznaczone pewnymi liczbami, cyframi. Ilość przyjętych stopni jest różna i uzależniona od celu badań. W badaniach pedagogicznych występuje najczęściej skala 3, 5 i 7 stopniowa – przy czym 1 jest najniższym nasileniem cech. Przetłumaczenie przymiotników na odpowiednie wartości liczbowe.

• Dyferencjał semantyczny-
  skala pomiarowa stosowana powszechnie w ocenie postaw, produktów, usług itp.
  
  Skala składa się z kilku kategorii (najczęściej pięciu lub siedmiu), oznaczonych liczbami. Bieguny skali (czyli jej początek i koniec) opisane są antonimami, którymi można określić oceniany obiekt: nudny – ciekawy, tradycyjny – nowoczesny, tani – drogi itp. 
  Skala graficzna-
  - stanowią odcinek prosty, poziomy lub pionowy, którego krańcom przypisane są pewne kategorie opisowe, lub może być podzielony na równe części, którym przypisuje się określone kategorie jakościowe opisujące wartości zmiennej (skale ciągłe lub dyskretne);
  Osoba oceniająca musi mieć zasób informacji o danej sprawie lub dzięki obserwacjom. Szacujący stawie wtedy znak ‘x’ w odpowiednim miejscu.

1. Skala przymiotnikowa -
   Skala przymiotnikowa jest odmienną skali liczbowej. Stopniem nasilenia danej cechy są wyrażone nie liczbowo lecz w sposób słowny za pomocą przymiotników, np. niski, itd., itp. . ten rodzaj skali jest stosowany najczęściej do oceny różnych zachowań dzieci.

W ramach tej skali można stosować skale 2, 3, 5,. 7, 9.

W badaniach pedagogicznych bardzo często stosuje się skale opracowaną przez R. Likera. Skala ta jest najczęściej stosowana w badaniach kwestionariuszowych i ankietowych.

Zawarte jest w 5 skal :

1)     zdecydowanie nie zgadzam się,

2)     nie zgadzam się,

3)     częściowo zgadzam się,

4)     zgadzam się,

5)     zdecydowanie się zgadzam.

Do tej skali można przyłączać przymiotniki.

 

Niekiedy w badaniach pedagogicznych wykorzystuje się tzw. skale mieszane – skale przymiotnikowo – cyfrowe, np. przygotowanie ucznia do lekcji; występuje zawsze w skali 7.

1. Skala opisowa

• Najdokładniej określa poszczególne kryteria ocen

• Bardziej rzetelne od skal rachunkowych

• Szczegółowe opracowanie stopni skal oddzielnie dla każdej ocenianej cechy

• Można ją przedstawić tylko w ujęciu liniowym

Skala przymiotnikowa i opisowa: Łączą cechy skal numerycznych: obok opisu próbek zachowania lub określeń przymiotnikowych uwzględnia się również cyfry na linii prostej – i odwrotnie.

1. Inne :

   1. Skale dyskretne – podzielone na części, najczęściej w postaci linii prostej/ w tabelce

   2. Skale ciągłe

• Nie podzielone na części

• Wyznacza z jednej strony linii – minimalne natężenie cechy – na drugim końcu – maksymalne ( lewa strona- negatywna ocena ----- prawa strona- pozytywna ocena)

• Czyli opisuje skrajne wartości oceny

• Oceniający musi mieć wiele informacji na temat przedmiotu oceny

  1. Skale z wymuszonym wyborem – opis zachowania; szacujący wybiera opis zachowania ( np. Jest punktualny, nie lubi się spóźniać) z którym najbardziej się utożsamia.

  2. Skale standardowe

  3. Skale behawioralne zakotwiczone

Skale nazwiskowe – do danego nazwiska jest przypisywana cecha, jej stopień ( np. w tytule „Uspołecznienie” , skala 5-stopniowa, gdzie przy każdej cyfrze jest nazwisko: „takie jak Kowalskiej” etc.)

Wady metody szacowania:

1. Błąd generalizacji – nadmierne uogólnianie w dokonywaniu ocen; ocena wszystkich cech danej osoby w podobny sposób, czego przyczyną jest ogólne wrażenie, jakie osoba oceniana wywarła na szacującej ją osobie.

2. Błąd stereotypu – ocenianie innych kierując się uprzedzeniami, np. pod względem innego koloru skóry.

3. Błąd łagodności – stawianie zawyżonych ocen osobom znanym, tzn. N stawia zawyżone oceny uczniowi, którego zna od dłuższego czasu, N oswaja się z ujemnymi cechami zachowań ucznia.

4. Błąd surowości – stawianie zaniżonych ocen osobie mniej znanej, z którą N nie pracował od dłuższego czasu.

5. Błąd tendencji centralnej – unikanie ekstremalnych stopni skali ocen, wykluczanie ocen najwyższych i najniższych, np. Pani Burczyk przeważnie stawia 3.

6. Błąd efekt halo – przenoszenie ogólnego wrażenia, zwykle pierwszego na ocenę poszczególnych cech danej osoby. Osoba oceniająca często kieruje się odczuwaną wobec osoby szacowanej sympatią lub antypatią.

7. Błąd kontrastu – stawianie zawyżonych ocen w stosunku do osoby ocenianej po kimś, kogo oceniano bardzo nisko bądź odwrotnie.

8. Błąd bliskości – np. praca grupowa, wszyscy są oceniani tak samo, bez względu na to kto jak się przygotował.

9. Błąd fluktuacji – ocenianie w sposób przemienny – raz surowo, następnie łagodnie.

10. Błąd podobieństwa – przypisywanie osobie ocenianej cech, które samemu się posiada.

18. MEDIANA, ŚREDNIA ARYTMETYCZNA, DOMINANTA

• Średnia arytmetyczna- jest to miara przeciętnego poziomu wartości cechy

N- ogólna liczba zbiorowości

X^’i- dowolna wartość jaką przybiera x w ciągu wartości

ni-liczebność odpowiadająca poszczególnym wariantom

E-suma

$$\overset{\overline{}}{x} = \frac{\epsilon x^{'\ }i\ \text{ni}}{N}$$

• Mediana-wartość środkowa dzieląca zbiorowości na dwie równe części; część wartości większych lub równych medianie i część wartości < lub = medianie

X_d- dolna granica przedziału mediany

l-rozpiętość przedziału mediany

n_cum-1-liczebność skumulowana w przedziale poprzedzającym przedział mediany

n_m- liczebność przedziału mediany(zwykła ,a nie skumulowana)

$$M = x_{d} + l\ \frac{\frac{N}{2} - n_{\text{cum} - 1}}{n_{m}}$$

• Dominanta-wartość, która występuje najczęściej- jej wartość może być uznawana za typową, reprezentatywną dla całej zbiorowości

X_d- dolna granica przedziału najliczniejszego(a więc tego, w którym powinna znajdować się dominanta)

l-rozpiętość przedziału klasowego

n_-1- liczebność przedziału poprzedzającego przedział najliczniejszy

n_+!- liczebność przedziału następującego bezpośrednio pop przedziale najliczniejszym

n₀- liczebność przedziału najliczniejszego

$${D = x}_{d}{+ l = \frac{n_{0 - \ n_{- 1}}}{\left( n_{0} - n_{- 1} \right) + \left( n_{0} - n_{+ 1} \right)}}_{}$$