1. POJĘCIE, PRZEDMIOT I ŹRÓDŁA PRAWA ROLNEGO

Działy prawa rolnego:

a. legislacja dot. struktury agrarnej i technicznych aspektów produkcji

b. przetwarzanie produktów rolnych

c. organizacja rynków rolnych

Wyodrębnienie prawa rolnego – 2 modele:

1. germański – z prawa publicznego

2. romański – z prawa cywilnego

Definicje prawa rolnego:

1. prof. A. Stelmachowski

prawo rolne to całokształt norm prawnych regulujących stosunki społeczne związane z kształtowaniem ustroju rolnego, w tym także produkcji rolnej i rynku rolnego

2. definicja proponowana w podręczniku

zespół instytucji i rozwiązań prawnych o charakterze szczególnym, podyktowanym specyfiką rolnictwa jako odrębnego działu gospodarki, które tworzą ramy prawne (strukturalne i techniczne) dla działalności produkcyjnej w rolnictwie jak też dla przetwarzania i obrotu produktami rolnymi.

3. R. Budzinowski

Zespół norm prawnych regulujących działalność rolniczą oraz stosunki społeczne ściśle z tą działalnością związane.

4. prof. Carozza

prawo rolne to zespół norm prawnych regulujących produkcję rolną i działalność z nią związaną

agrarieta – kryterium rolnego charakteru instytucji

5. Germanno

prawo przedsiębiorstwa ukierunkowanego na ochronę żywych organizmów zwierzęcych i roślinnych, których wprowadzenie na rynek jako produktów wolnych podlega ekonomicznym prawom Kinga i Engla

6. Winkler

zespół prawnych norm odnoszących się do rolnictwa. Kryterium wyodrębnienia stanowi szczególna pozycja przedsiębiorstwa rolnego.

7. prof. Lichorowicz

ogół norm prawnych regulujących formy i skutki prawne i socjalne organizacji rolniczych jednostek produkcyjnych. Reżim prawny składników majątkowych tych jednostek, zasady ich funkcjonowania w przestrzeni i środowisku naturalnym, a także zasady reglamentacji procesu ich przetwarzania i wytwarzania produktów rolnych, jak też zasady organizacyjne rynku rolnego.

Źródła prawa rolnego:

1. System prawa Wspólnot Europejskich (UE)

a. traktaty i zrównane z nimi rangą prawną akty ustanowione przez państwa członkowskie

b. akty prawne stanowione przez organy wspólnot – prawo wtórne

c. umowy międzynarodowe zawierane przez UE z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi

d. zasady prawne ETS (efektywności, równoważności (najwyższego standardu))

2. Krajowe akty prawne:

a. Konstytucja (art. 12, 21, 59)

b. ratyfikowane umowy międzynarodowe

c. skodyfikowane akty prawne

d. ustawy szczególne

e. rozporządzenia

f. akty prawa miejscowego

g. statuty, regulaminy organizacji rolniczych.

2. POJĘCIE, PRZEDMIOT I ŹRÓDŁA PRAWA ŻYWNOŚCIOWEGO

Pojęcie na gruncie prawa wspólnotowego:

Ogół norm prawnych stanowionych przez organy WE, które odnoszą się do bezpieczeństwa żywności, wytwarzania i obrotu żywnością.

Cele zasadnicze to: (i) tworzenie podstaw swobodnego przepływu produktów żywnościowych

(ii) zapewnienie najwyższego standardu bezpieczeństwa produktu (ocena ryzyka, zarządzanie ryzykiem oraz komunikacja ryzyka)

Przedmiot:

bezpieczeństwo żywności i jakość rynkowa żywności na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i obrotu.

Pojęcie żywności wg Parlamentu Europejskiego i Rady – str. 475

Artykuł rolno – spożywczy – ustawa o jakości handlowej art. rolno – spożywczych z 2000r.

definicja na str. 475

Bezpieczeństwo żywności – ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia z 2006r. – definicja str. 476

Przedmiotem wspólnotowego prawa żywnościowego jest zasada swobodnego przepływu żywności oraz wyrobów i materiałów stykających się z żywnością na rynku wewnętrznym oraz dążenie do zapewnienia konkurencyjności przemysłu europejskiego i zwiększenie jego perspektyw eksportowych

Zasadniczo przedmiotem prawa żywnościowego nie jest żywność spożywana i przygotowywana w gospodarstwie domowym.

Formuła Cassis de Dijon – reguła kraju pochodzenia towaru – str. 480

OPŻ – Ogólne Prawo Żywnościowe – rozporządzenie WE nr 178/2002

- powołanie Europejskiego Urzędu Bezpieczeństwa Żywności

- ustalenie procedur w zakresie bezpieczeństwa żywności

- ustalenie wspólnotowego standardu bezpieczeństwa żywnościowego (4 reguły – str. 481)

- szczególne środki ochrony zdrowia konsumenta:

a. identyfikowalność żywności

b. ścisła współpraca przedsiębiorców ze służbami urzędowej kontroli

c. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności jako superekspert w zakresie zarządzania żywnością

- wprowadzenie definicji żywności

Podstawowe zagadnienia prawa żywnościowego:

1. urzędowa kontrola żywności

2. higiena żywności – środki i warunki niezbędne do kontroli zagrożeń i zapewnienia zdatności do spożycia przez ludzi środków spożywczych, uwzględniając ich zamierzone użycie

*HACCP – System Analizy Zagrożeń i Krytycznego Punktu Kontroli

3. znakowanie produktów żywnościowych

Znakowanie co do zasady nie może:

a. wprowadzać w błąd (co do właściwości itp.; poprzez sugerowanie, że środek ma szczególne właściwości; poprzez przypisywanie środkowi właściwości lub działania, których nie posiada)

b. przypisywać co do zasady żadnemu środkowi spożywczemu właściwości zapobiegania lub leczenia chorób ludzi bądź też odwoływać się do takich właściwości.

Źródła krajowe:

1. Konstytucja – art. 76

2. ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia

3. ustawa o produktach pochodzenia zwierzęcego z 2005r. wraz z innymi przepisami weterynaryjnymi

4. ustawa o jakości handlowej artykułów rolno – spożywczych

5. ustawa o materiałach i wyrobach przeznaczonych do kontaktu z żywnością

6. ustawa o paszach

7. ustawy regulujące strukturę i kompetencje służb urzędowej kontroli żywności, systemy oceny zgodności i normalizację.

Źródła wspólnotowe:

1. Zielona księga Komisji z 1997r. – określa podstawowe cele prawa żywnościowego

2. Biała Księga z 2000r. – kierunki legislacji w zakresie bezpieczeństwa żywności kładące nacisk na ocenę i analizę ryzyka na podstawie doradztwa naukowego, niezależnego od centrów gospodarczych i politycznych.

3. POJĘCIE PRODUKTU ROLNEGO, PRODUCENTA ROLNEGO W PRAWIE WSPÓLNOTOWYM I W PRAWIE WEWNĘTRZNYM

Produkt rolny:

- w prawie wspólnotowym:

płody ziemi, produkty hodowli i rybołówstwa, a także bezpośrednio z nimi związane produkty pierwszego stopnia przetworzenia (chodzi o ekonomiczny związek między produktem pierwotnym a produktem przetworzonym a nie liczbę etapów przetwórstwa)

Produkty te muszą być ujęte w Aneksie I do Traktatu lub w rozporządzeniu Rady nr 7a oraz przy interpretowaniu listy tych produktów bierze się pod uwagę inne pozycje Wspólnego Systemu Taryf Celnych.

- w prawie krajowym:

ew. definicja artykułu rolno – spożywczego

Producent rolny:

- w prawie wspólnotowym

a. rozporządzenie z roku 1985: prowadzenie gospodarstwa stanowi podstawowy zawód rolnika, 50% jego dochodów pochodzi z działalności rolniczej, a czas przeznaczony na działalność niezwiązaną z prowadzeniem gospodarstwa nie przekracza połowy łącznego czasu pracy.

(tą definicją mogą być objęte pod warunkiem spełnienia dalszych warunków, także osoby prawne)

b. rozporządzenie ws. wsparcia rozwoju obszarów wiejskich – definiuje rolnika.

c. rozporządzenie z 2003r. – działalność rolnicza: produkcja, uprawa lub hodowla produktów rolnych, włączając uprawę zbóż, produkcję mleczarską, hodowlę i trzymanie zwierząt celach gospodarskich lub utrzymywanie gruntów w dobrej rolniczej i zgodnej z wymogami środowiska kondycji”

d. rozporządzenie ws. zintegrowanego systemu kontroli niektórych pomocowych programów Wspólnoty – rolnik: indywidualny producent rolny, osoba fizyczna lub prawna, bądź też grupa osób fizycznych lub prawnych bez względu na status prawny grupy i jej członków w krajowym porządku prawnym, której gospodarstwo znajduje się na terytorium Wspólnoty.

4. KONCEPCJA GOSODARSTWA ROLNEGO W ORZECZNICTWIE ETS

str. 77 - 78

5. DEFINICJE LEGALNE GOSPODARSTWA ROLNEGO W PRZEPISACH PRAWA ROLNEGO

Gospodarstwo rolne może być zjawiskiem ekonomicznym i prawnym. W rozumieniu ekonomicznym, na gospodarstwo rolne składają się: ziemia, kapitał, praca, organizacja.

Ziemia – nieruchomość z ewentualnymi budynkami i częściami składowymi.

Kapitał – środki służące do produkcji rolnej.

Praca – wkład osobisty prowadzącego gospodarstwo rolne i ewentualnie domowników.

Organizacja – określa ją: KSH, pr. spółdzielcze, ustawa o producentach rolnych.

Zachodzi tendencja do odrywania się od tzw. gruntowej definicji gospodarstwa rolnego, gdzie jako podstawowy jego składnik wskazywana jest ziemia.

W krajowym porządku prawnym, zarówno w przepisach krajowych jak i wspólnotowych brak jest jednolitej i abstrakcyjnej definicji gospodarstwa rolnego.

Definicji tych jest wiele. Umiejscowione są w różnych aktach prawnych i służą różnemu celowi regulacji.

Są 3 typy takich definicji:

1. przedmiotowe – oparte na wskazaniu składników gospodarstwa rolnego

2. funkcjonalne – które wymieniają nie składniki a funkcje gospodarstwa rolnego

3. mieszane

1. Ustawa o podatku rolnym (art.2 ust 1)

Gospodarstwo rolne to grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne a także grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, z wyłączeniem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż rolnicza, stanowiące własność lub znajdujące się w posiadaniu osób fizycznych, osoby prawnej, nieposiadającej osobowości prawnej jednostki organizacyjnej (w tym spółki)

Granicą jest tutaj 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy. Wnioskuje się wprowadzenie kryterium dochodowości.

2. Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników

Gospodarstwo rolne to każde gospodarstwo służące prowadzeniu działalności rolniczej.

Działalność rolnicza to działalność wytwórcza w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej.

Rolnik może mieć różny tytuł prawny do gruntów. Za rolniczą uważa się także taką działalność, która nie jest związania z ziemią.

3. Kodeks Cywilny – srt. 55³

Gospodarstwo rolne to:

a. grunty rolne wraz z

b. gruntami leśnymi

c. budynkami

d. i ich częściami

e. urządzeniami

f. inwentarzem

o ile stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, a także

g. prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego

Jest to definicja w ujęciu statycznym. Składniki tak rozumianego gospodarstwa, pozostające ze sobą w więzi organizacyjno – funkcjonalnej nie muszą pozostawać własnością jednej osoby. W ujęciu tego przepisu gospodarstwo rolne nie jest jednostką własnościową. Ta więź opiera się na obiektywnych właściwościach składników i ich usytuowaniu względem siebie i na akcie włączenia ich do procesu gospodarowania.

Do powyższej definicji mogą też wchodzić inne niewymienione składniki, np. środki produkcji czy zebrane plony.

Długi, choć obciążają gospodarstwo, to nie są jego częścią.

El. funkcjonalnym w def. z KC jest fakt, że „stanowią lub mogą stanowić”

4. Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego

Gospodarstwo rolne w rozumieniu Kodeksu Cywilnego o obszarze nie mniejszym niż 1 ha użytków rolnych.

6. GOSPODARSTWO ROLNE A PRZEDSIĘBIORSTWO ROLNE

Gospodarstwo rolne produkuje na własny użytek. Przedsiębiorstwo rolne zaś na rynek. Jest to podstawowe kryterium przy odróżnianiu tych pojęć.

Obecnie ani w prawie krajowym ani wspólnotowym nie istnieje definicja legalna przedsiębiorstwa rolnego.

Rolnik może być przedsiębiorcą ale nie stosuje się do niego USDG. Za to działalność w rolnictwie jako działalność gospodarcza jest opisana w ustawie o rolniczych badaniach rynkowych.

Rozdzielenie powyższych pojęć jest obserwowane już od czasu Kodeksu Handlowego z 1934r. gdzie odmówiono gospodarstwu rolnemu przymiotu przedsiębiorstwa zarobkowego. To rozróżnienie zostało zachowane w okresie Polski Ludowej i widoczne jest w dalszym ciągu. Nie nastąpiło jednak wyodrębnienie przedsiębiorstwa rolnego jako kategorii prawnej. Takie wyraźne rozróżnienie jest widoczne np. w ustawodawstwie włoskim, gdzie gospodarstwo to zespół dóbr zorganizowanych w celu prowadzenia przedsiębiorstwa a przedsiębiorstwo rolne to zawodowa działalność gospodarcza zorganizowana w celu produkcji lub wymiany dóbr i usług.

7. ZAŁOŻENIA, ZASADY I ZADANIA WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ

Wspólna Polityka Rolna (WPR) UE jest odpowiedzią na potrzebę funkcjonowania i rozwoju wspólnego rynku rolnego, którego przedmiotem oddziaływania ma być rolnictwo i handel produktami rolnymi.

Założenia:

WPR opiera się na 5 założeniach fundamentalnych, którymi są:

1. cel – zapewnienie samowystarczalności Wspólnoty w zakresie produktów rolnych strefy umiarkowanej

2. gospodarstwo rodzinne jako podstawowa jednostka produkcyjna w europejskim rolnictwie

3. rolnictwo jako szczególny sektor gospodarki

4. wspólny rynek wymaga regulacji

5. stworzenie rynku europejskiego poprzez europeizację regulacji prawnych.

Zasady:

Można wyróżnić 7 podstawowych zasad, na których opiera się WPR:

Zasady wywodzące się z postanowień Traktatu:

1. włączenie rolnictwa w ramy Wspólnoty

2. postanowienia dotyczące rolnictwa stanowią do pewnego stopnia wyjątek od generalnych reguł Traktatu

3. sektor rolny musi podlegać wspólnej polityce

Zasady wyprowadzane pośrednio z Traktatu:

4. jedność rynku (nie dotyczy tylko WPR)

5. preferencja Wspólnoty (preferowanie sprzedaży produktów rolnych wytworzonych na rynku wewnętrznym)

Zasady wywodzące się z prawnej interpretacji legislacji niższego rzędu:

6. zasada solidarności – skutki finansowe wspólnego rynku ponosi Wspólnota (EFOiGR) a więc solidarna odpowiedzialność państw członkowskich

7. współodpowiedzialność finansowa producentów rolnych – rolnicy są odpowiedzialni za współfinansowanie wydatków poniesionych na zagospodarowanie nadwyżek w produkcji rolnej.

Zadania WPR:

Zadania związane z krótkookresową polityką rynkowo – cenową i dochodową:

1. zwiększenie wydajności produkcji rolnej w drodze postępu technicznego, racjonalny rozwój produkcji, najpełniejsze wykorzystanie czynników produkcji.

2. zapewnienie należytego standardy życia ludności rolniczej

3. stabilizacja rynków

4. zapewnienie bezpieczeństwa zaopatrzenia

5. zabezpieczenie rozsądnych cen dla konsumentów

Zadania związane z długookresową polityką strukturalną (struktur rolnych):

1. w trakcie opracowywania i stosowania polityki rolnej należy brać pod uwagę szczególny charakter gospodarki rolnej

2. wprowadzanie środków dostosowawczych dla usuwania zróżnicowań strukturalnych i naturalnych między regionami

3. uznanie rolnictwa jako sektora ściśle związanego z gospodarką jako całością

8. MATERIALNOPRAWNE PODSTAWY NABYCIA NIERUCHOMOŚCI (GRUNTÓW) ROLNYCH.

1. Własność

Stosunek gwarantujący stabilizację stosunków w sferze rolnictwa.

Umowy cywilnoprawne, umowy pozakodeksowe, dziedziczenie, zasiedzenie.

2. Prawo użytkowania wieczystego

Zanikający sposób korzystania z nieruchomości.

Agencja Nieruchomości Rolnych gospodaruje nieruchomościami podlegającymi jej kompetencji przy zastosowaniu ustawy o gospodarce nieruchomościami w odniesieniu do nieruchomości przeznaczonych w planach zagospodarowania przestrzennego na cele niezwiązane z prowadzeniem gospodarki rolnej lub leśnej albo wobec nieruchomości niemających charakteru nieruchomości rolnych w myśl art. 46¹ Kc.

3. Dzierżawa gruntów rolnych

4. Wspólnoty gruntowe

Ustawa o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych. Jest to szczególna postać współwłasności ułamkowej.

Decyzja administracyjna starosty.

5. Objęcie gruntów w samoistne posiadanie bez zawarcia prawem przewidzianej umowy, lub bez żadnej umowy albo też jako posiadacz zależny.

9. DOKUMENTY LEGITYMIZUJĄCE TYTUŁY PRAWNE WŁADANIA ZIEMIĄ ROLNICZĄ.

Brak stabilizacji stosunków prawno – rolnych spowodowany jest przede wszystkim:

- brakiem zasady powszechności ksiąg wieczystych w kolejnych ustawach

- regulowaniem stosunków własnościowych w drodze decyzji administracyjnych w latach 1944-1958 i przy braku kontroli sądowej

- wprowadzeniem ograniczeń administracyjnych wpływających na zmiany własności w drodze czynności prawnych

- restrykcje administracyjne co do wymogów zachowania norm obszarowych oraz kwalifikacji rolnych nabywców nieruchomości

- nieformalny obrót nieruchomościami i sprzeczności między stanem faktycznym a stanem prawnym.

Dokumenty legitymizujące to:

1. Decyzje administracyjne, na które składają się:

a. dokumenty własnościowe nieruchomości rolnych (ziemskich) z okresu reformy rolnej i osadnictwa (akt nadania ziemi – dekret z 1944, orzeczenie o wykonaniu aktu nadania – dekret z 1946)

Przejęcie nieruchomości rolnych na mocy zaświadczenia starosty, jeżeli były one przeznaczone na cele reformy rolnej. Potem nadawano te nieruchomości do użytkowania wieczystego w formie działek rolniczych w formie aktu nadania ziemi jako konstytutywnej decyzji administracyjnej. A na obszarze Ziemi Odzyskanych i byłego Wolnego Miasta Gdańska – orzeczenie o wykonaniu aktu nadania, wydawane na podstawie aktu nadania.

Na podstawie ustawy z 1997 r. o przekształceniu użytkowania wieczystego przysługującego osobom fizycznym w prawo własności, jeżeli osoby takie lub ich następcy prawni złożyli do końca 2000r. wnioski do starosty to decyzja administracyjna stanowiła tytuł nabycia własności.

Jest to decyzja uwłaszczeniowa o charakterze konstytutywnym. Przekształcenie prawa użytkowania wieczystego następowało z dniem jej ostateczności.

b. decyzje administracyjne jako tytuły prawne do nabycia nieruchomości rolnych w drodze uwłaszczenia – akt własności ziemi

- usankcjonowanie nieformalnego obrotu nieruchomościami rolnymi w ustawie uwłaszczeniowej z 1971r. jeżeli rolnicy w dniu 4.11. tego roku byli posiadaczami samoistnymi gospodarstw na mocy umów zawartych bez prawem przewidzianej formy;

- jeżeli bez żadnego tytułu posiadali w dobrej wierze od lat 5 a w złej od 10 nieruchomości rolne, nieprzerwanie, jako posiadacze samoistni; (ch. deklaratoryjny)

- jeżeli właściciele nie gospodarowali od lat 5 na nieruchomości rolnej osobiście lub przy pomocy członków rodziny z powodu zatrudnienia w zawodach nierolniczych albo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej (ch. konstytutywny)

Decyzje w myślniku 2 i 3 noszą nazwę aktów własności ziemi i stanowią wyłączny dowód nabycia własności ziemi.

Przy powyższych decyzjach (pkt 1 i 2) sąd rozstrzyga czy nieruchomość weszła to majątku wspólnego małżonków czy należy do majątku osobistego jednego z nich.

2. Nieodpłatne przekazanie własności nieruchomości gruntowych (zabudowanych) w związku z przejęciem gospodarstw rolnych przez Skarb Państwa za świadczenia emerytalno-rentowe.

Możliwość nieodpłatnego nabycia prawa własności nieruchomości gruntowej zabudowanej lub niezabudowanej, jeżeli w związku z przekazaniem gospodarstwa rolnego państwu w zamian za świadczenie emerytalno – rentowe, rolnik-zbywca:

a. nabył do bezpłatnego użytkowania działkę gruntu o powierzchni 0,5 ha (ustawa emerytalna 1974) lub 0,3 ha (ustawa emerytalna z 1977 i 1982)

b. wyłączył budynki, które stanowiłyby odrębny od gruntu przedmiot własności (ust. em. 1974 i 1977)

c. zastrzegł prawo do bezpłatnego korzystania z lokalu mieszkalnego i pomieszczeń gospodarskich w rozmiarze niezbędnym dla zaspokojenia potrzeb rolnika i jego rodziny, jeżeli przekazał gospodarstwo wraz z budynkami (ust. em. 1974, 1977, 1982)

Właścicielom budynków, leżących na gruncie stanowiącym - w związku z przekazaniem gospodarstwa państwu na mocy ustaw 74, 77, 82 – własność Skarbu Państwa (gminy), zostało przyznane nieodpłatnie prawo własności działki gruntu, na której te budynki zostały wzniesione wraz z niezbędną do korzystania własnością gruntu.

Przejście następuje na mocy decyzji administracyjnej starosty (ch. konstytutywny)

Od 1992 uwłaszczonym może być także zstępny osoby uprawnionej.

Uwłaszczenie tylko jeśli dana osoba przekazała gospodarstwo bezpośrednio państwu a nie jej następcy prawni zrezygnowali z prowadzenia i zrzekli się go na rzecz Skarbu Państwa.

Stwierdzenie tytułu własności w sądowym postępowaniu uwłaszczeniowym zastąpiło tryb administracyjny. Od kwietnia 1982 stwierdzenie nabycia własności na podstawie ustawy uwłaszczeniowej z 1971r. następuje na drodze postępowania sądowego nieprocesowego.

3. Umowa jako tytuł nabycia własności nieruchomości rolnej.

art. 155 par. 1 KC

sprzedaż, zamiana, darowizna, umowa zobowiązująca do przeniesienia własności, umowa przenosząca własność w wykonaniu zobowiązania, przeniesienie własności w razie zniesienia współwłasności nieruchomości rolnej, dział spadku do którego wchodziło gospodarstwo rolne, umowa zbycia spadku.

4. Obrót nieruchomościami rolnymi za świadczenia emerytalno-rentowe na podstawie umów z lat 1978-1990

- umowy przekazania gospodarstwa rolnego na rzecz następcy na gruncie ustaw emerytalnych z lat 1977 i 1982

- umowy w celu wykonania umowy z następcą przenoszące na jego rzecz własność gospodarstwa rolnego

- umowy przekazania gospodarstwa rolnego za rentę strukturalną.

W trybie ustawy z 1977 – umowa z następcą ma formę pisemną i jest sporządzona przez naczelnika gminy

5. Obrót dzierżawionymi nieruchomościami rolnymi.

umowa dzierżawy

6. Orzeczenia sądowe jako tytuły nabycia nieruchomości rolnych

Stwierdzenie nabycia własności w drodze zasiedzenia – postanowienie sądu, podobnie stwierdzenie nabycia spadku. Mają one ch. deklaratoryjny.

Orzeczenia znoszące współwłasność lub orzekające o dziale spadku – ch. konstytutywny.

Rozwiązanie umowy z następcą – wyrok sądowy.

7. Pozostałe tytuły.

a. użytkowanie wieczyste

zarówno osób fizycznych jak i prawnych na gruntach przejętych do gospodarowania przez ANR mogą pozostawać we władaniu dotychczasowych podmiotów. Zaś nieruchomość można sprzedać jej użytkownikowi.

b. umowa o oddanie na czas oznaczony nieruchomości w administrowanie za wynagrodzeniem

w formie pisemnej dla celów dowodowych między ANR a administratorem. Gospodaruje się wydzieloną częścią mienia należącą do Zasobu nieruchomości rolnych Skarbu Państwa.

c. wspólnoty gruntowe

objęte nią nieruchomości ustala starosta w drodze decyzji administracyjnej.

d. ugoda rozgraniczająca nieruchomości

zawarta przed geodetą, ma moc ugody sądowej.

Rozgraniczenie może nastąpić także na podstawie orzeczenia sądowego.

10. OBRÓT NIERUCHOMOŚCIAMI ROLNYMI W KODEKSIE CYWILNYM

Obrót powszechny – na podstawie przepisów KC.

Tutaj: punkt 13 – zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego.

punkt 14 – sądowe zniesienie współwłasności

11. POJĘCIE OBROTU NIERUCHOMOŚCIAMI

Wyróżnia się obrót powszechny – na podstawie przepisów KC i obrót na podstawie ustaw szczególnych (zwłaszcza zmiana właściciela nieruchomości rolnej stanowiącej własność skarbu Państwa lub w zamian za świadczenia emerytalno-rentowe)

Obrót sensu stricte – obrót własnościowy

Obrót sensu largo – tzw. obrót dzierżawny

Obrót w znaczeniu szerszym – także zmiana właściciela w drodze sądowego zniesienia współwłasności oraz dziedziczenia i obrót dzierżawny.

Obrót – zmiana właściciela dokonana w drodze czynności prawnej.

Cechy obrotu:

a. szczególny przedmiot

b. wpis do księgo wieczystej

c. czynność o podwójnym skutku

d. kauzalność formalna i materialna

Specyfiką obrotu nieruchomościami rolnymi jest jego mniejsze lub większe ograniczenie.

Ograniczenie obrotu nieruchomościami rolnymi polega na:

1. zastosowaniu instytucji ustawowego prawa pierwokupu (patrz punkt 16) zarówno dzierżawcy jaki i ANR

2. ustawowe prawo nabycia nieruchomości przez ANR

Art. 4. 1. ⁽²⁾ Jeżeli przeniesienie własności nieruchomości rolnej o powierzchni nie mniejszej niż 5 ha następuje w wyniku zawarcia umowy innej niż umowa sprzedaży, Agencja działająca na rzecz Skarbu Państwa może złożyć oświadczenie o nabyciu tej nieruchomości za zapłatą równowartości pieniężnej.

Agencji nie przysługuje roszczenie o wykup. W razie naruszenia obowiązku zawiadomienia o zwarciu umowy , taka umowa jest bezwzględnie nieważna.

3. ustawowe dziedziczenie gospodarstw rolnych w przypadku spadków otwartych przed 14 lutego 2001r.

4. zasady nabywania nieruchomości rolnych przez cudzoziemców (punkt 29)

5. 166 KC – prawo pierwokupu współwłaścicieli

(gdy prowadzą gospodarstwo na gruncie wspólnym)

12. EWOLUCJA PRZEPISÓW O OBROCIE NIERUCHOMOŚCIAMI ROLNYMI

Przepisy regulujące obrót nieruchomościami w czasie:

1. Reformy rolne po II WŚ:

a/ dekret z 4 września 1944 o przeprowadzeniu reformy rolnej

b/ ustawa z 13 lipca 1957 o obrocie nieruchomościami rolnymi

c/ dekret o osadnictwie na ziemiach odzyskanych i terenie byłego wolnego miasta Gdańsk – 4 września 1946

Utworzono też Państwowy Fundusz Ziemi.

Dualizm zasad obrotu – obrót w stosunku do właścicieli prywatnych był regulowany przepisami KC, a w stosunku do nieruchomości skarbowych występował tryb szczególny na podstawie dekretów. Ustawa z 1956 wprowadziła jednolite zasady obrotu – tylko w drodze umowy. Ustawa wprowadziła też pojęcie nieruchomości rolnej podobne do obecnie funkcjonującego oraz zasady swobodnego obrotu nieruchomościami.

Ten okres charakteryzował się najostrzejszymi restrykcjami obrotu ziemią rolniczą.

Gospodarstwo rolne było niezbywalne i niepodzielne. Obrót wymagał zgody organów administracji pod rygorem nieważności czynności.

Przepisy o ch. administracyjnym. Nasilenie obrotu niekontrolowanego i rozdrobnienia gospodarstw rolnych.

2. Ustawa moratoryjna z 1958r.

Działania w celu ograniczenia obrotu nieruchomościami.

Ustawa z 23.06.1963 – o ograniczeniu podziału nieruchomości rolnych, została później prawie w całości inkorporowana do kc z 1964 (dawne 160-165 KC)

- ustawa wprowadziła wymaganie kwalifikacji rolniczych dla nabycia gospodarstwa rolnego

- określiła maksymalne normy obszarowe

3. KC z 1964 roku.

Bardzo kazuistyczny.

Przepisy dotyczące ustawowego dziedziczenia gospodarstw rolnych (znać daty)

Ustawa z 1971r. o uregulowaniu własności nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstw rolnych.

Zmiany w KC z 1982r. spowodowane strajkami na wsiach i przejęcie spraw dot. regulowania własności nieruchomości do kognicji sądów powszechnych.

Ustawa z 1982r. o ubezpieczeniu społ. rolników

wprowadzenie pojęć gospodarstwa rolnego i nieruchomości rolnej

Zmierzanie do przeciwdziałania rozdrobnieniu gospodarstw rolnych, oddłużenia rolnictwa.

Dawne przepisy 160 – 165 Kc – ograniczenia podmiotowe przy przenoszeniu własności nieruchomości rolnej (posiadanie kwalifikacji rolniczych praktycznych lub teoretycznych, zezwolenie właściwego organu państwowego) oraz wprowadzenie maksymalnej normy obszarowej jak przesłanki przedmiotowej. Decyzja administracyjna przed dokonaniem podziału (ch. deklaratoryjny).

Ograniczenia nie dotyczyły przeniesienia własności na rzecz Skarbu Państwa oraz nieodpłatnego nabycia nieruchomości od obywatela państwa obcego.

166 Kc – ustawowe prawo pierwokupu współwłaścicieli.

Ustawowe prawo pierwokupu dzierżawcy (dzierżawa zawarta na okres co najmniej 3 lat lub trwająca co najmniej 10 lat)

Ograniczenia przy dziale spadku.

4. Liberalizm w obrocie – regulacje z roku 1990r.

Wprowadzenie pojęcia gospodarstwa rolnego 55³ i nieruchomości rolnej 46¹ do KC.

Uchylono przepisy wykonawcze – definicje inkorporowane do Kc.

Wyrok TK w sprawie dziedziczenia gospodarstw rolnych z 2001r.

Uchylono dawne przepisy 160-165 Kc i ograniczenia obrotu wskazane w punkcie 3.

Całkowita swoboda w obrocie inter vivos

5. Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego z 2003r.

13. ZNIESIENIE WSPÓŁWŁANOŚCI GOSPODARSTWA ROLNEGO (ISTOTA, ZASADY, SPOSOBY)

210-218 KC

Dział cywilny stosownie do przepisów KPC

Do podziału gospodarstwa rolnego należącego do spadku stosuje się odpowiednio przepisy o podziale gospodarstw rolnych przy zniesieniu współwłasności.

14. SĄDOWE ZNIESIENIE WSPÓŁWŁASNOŚCI GOSPODARSTWA ROLNEGO

Jak w punkcie 14 (str. 129-131) oraz odpowiednie przepisy z KPC (art. 617 – 625)

15. OBRÓT NIERUCHOMOŚCIAMI ROLNYMI W ŚWIETLE USTAWY O KSZTAŁTOWANIU USTROJU ROLNEGO.

Ustawa z 11 kwietnia 2003r.

Ustawę tą stosuje się także w razie sporządzenia umowy na podstawie wyroku wydanego w trybie art. 64 KC.

Nieruchomość rolna wg ustawy:

Nieruchomość rolna w rozumieniu KC z wyłączeniem nieruchomości przeznaczonych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego na cele inne niż rolne.

Nieruchomość rolna (grunty rolne) w rozumieniu Kc to nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, a także ogrodniczej, sadowniczej i rybnej.

Gospodarstwo rolne wg ustawy:

w rozumieniu KC o powierzchni użytków rolnych nie mniejszej niż 1 ha.

Gospodarstwo rodzinne:

1. obszar użytków rolnych nie może przekroczyć 300 ha (z tych 300 ha liczy się tylko własność i dzierżawa)

2. musi być ono prowadzone przez rolnika indywidualnego

Jeśli obszar gospodarstwa przekroczy 300ha to traci ono charakter gospodarstwa rodzinnego a rolnik traci status rolnika indywidualnego.

Rolnik indywidualny wg ustawy:

1. musi być os. fizyczną

nie ma znaczenia zdolność do czynności prawnych

2. jego gospodarstwo rolne nie może przekraczać 300ha użytków rolnych

tylko własność i dzierżawa. Przedstawia on notariuszowi oświadczenia poświadczone przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta.

3. musi osobiście prowadzić gospodarstwo

znowu oświadczenie poświadczone

4. musi stale zamieszkiwać w gminie, w której położona jest co najmniej 1 nieruchomość wchodzące w skład jego gosp.

5. musi posiadać kwalifikacje rolnicze:

teoretyczne – wykształcenie zasadnicze zawodowe rolnicze lub obojętnie jakie wyższe i średnie

praktyczne – co najmniej 5 lat stale pracował w gosp. lub je prowadził

16. USTAWOWE PRAWO PIERWOKUPU W PRZEPISACH PRAWNOROLNYCH

1. Ustawowe prawo pierwokupu współwłaścicieli nieruchomości rolnej na gruncie KC

art. 166 oraz 1070¹ KC także 599 par. 2 KC

Wyłączenia od tego prawa pierwokupu:

a. nabywcą udziału/części jest inny współwłaściciel nieruchomości

b. zbywca sprzedaje swój udział lub jego część razem z prowadzonym przez siebie gospodarstwem rolnym

c. nabywcą udziału lub jego części jest osoba, która dziedziczyłaby po zbywcy (tylko dziedziczenie ustawowe i tylko dwie pierwsze grupy spadkowe)

2. Ustawowe prawo pierwokupu dzierżawcy nieruchomości rolnej na gruncie ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego:

Art. 3. 1. W przypadku sprzedaży nieruchomości rolnej przez osobę fizyczną lub osobę prawną inną niż Agencja, prawo pierwokupu przysługuje z mocy ustawy jej dzierżawcy, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:

  1)   umowa dzierżawy została zawarta w formie pisemnej i ma datę pewną oraz była wykonywana co najmniej 3 lata, licząc od tej daty;

  2)   nabywana nieruchomość wchodzi w skład gospodarstwa rodzinnego dzierżawcy lub jest dzierżawiona przez spółdzielnie produkcji rolnej.

Sprzedającym jest osoba fizyczna lub osoba prawna inna niż ANR

Warunki ustawowego prawa pierwokupu dzierżawcy podane na ćwiczeniach:

a. chęć sprzedaży po stronie właściciela

b. dzierżawca musi spełniać określone warunki”

- um. dzierżawy na piśmie z datą pewną

- wykonywana co najmniej 3 lata od tej daty pewnej

c. dzierżawca jest rolnikiem indywidualnym i nabywa nieruchomość w celu powiększenia gospodarstwa rodzinnego.

5. Przepisów ust. 1-4 nie stosuje się, jeżeli nabywcą nieruchomości rolnej jest:

  1)   spółdzielnia produkcji rolnej - w przypadku sprzedaży przez jej członka nieruchomości rolnej stanowiącej wkład gruntowy w tej spółdzielni;

  2)   osoba bliska zbywcy w rozumieniu przepisów o gospodarce nieruchomościami.

Ustawowe prawo pierwokupu powstaje także, gdy przeniesienie własności nieruchomości realizowane jest w celu uzyskania prawa do renty strukturalnej i w wyniku tej umowy przekazano gospodarstwo rolne o powierzchni co najmniej 3 ha, a powierzchnia powiększonego gospodarstwa nie przekroczy 15 ha

Forma ta będzie zanikać, bo ostateczny termin składania wniosków o przyznanie renty strukturalnej upłynął 31.12.2003r.

Pierwokup nie jest podzielny. Albo kupuje się całość albo w ogóle.

Dzierżawca w terminie 14 dni może złożyć wniosek o wycenę rynkowej wartości nieruchomości.

3. Ustawowe prawo pierwokupu ANR

Przesłanki:

Art. 3 4. ⁽¹⁾ W przypadku braku uprawnionego do pierwokupu, o którym mowa w ust. 1, albo niewykonania przez niego tego prawa, prawo pierwokupu przysługuje z mocy ustawy Agencji działającej na rzecz Skarbu Państwa, gdy przedmiotem sprzedaży jest nieruchomość rolna o powierzchni nie mniejszej niż 5 ha.

5. Przepisów ust. 1-4 nie stosuje się, jeżeli nabywcą nieruchomości rolnej jest:

  1)   spółdzielnia produkcji rolnej - w przypadku sprzedaży przez jej członka nieruchomości rolnej stanowiącej wkład gruntowy w tej spółdzielni;

  2)   osoba bliska zbywcy w rozumieniu przepisów o gospodarce nieruchomościami.

Prawo pierwokupu, o którym mowa w ust. 4, nie przysługuje, jeżeli w wyniku nabycia nieruchomości rolnej następuje powiększenie gospodarstwa rodzinnego, jednak do powierzchni nie większej niż 300 ha, a nabywana nieruchomość rolna położona jest w gminie, w której ma miejsce zamieszkania nabywca, lub w gminie sąsiedniej.

Art. 8. 1. Nieruchomości rolne nabyte na podstawie art. 3 ust. 4 i art. 4 wchodzą w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa.

Prawo pierwokupu przysługuje ANR również, gdy współwłaściciel lub współspadkobierca nieruchomości rolnej zamierza sprzedać udział w tej nieruchomości osobie fizycznej spoza kręgu współwłaścicieli, która nie jest rolnikiem indywidualnym w rozumieniu ustawy oraz nie jest osobą bliską zbywcy.

W razie zbiegu praw pierwokupu przysługujących: gminie, współwłaścicielowi, dzierżawcy oraz ANR, kolejność wg prof. Z. Truszkiewicza jest następująca:

a. dzierżawca

b. współwłaściciel

c. ANR

d. podmioty zarządzające portami i SSE w myśl ustawy o SSE

e. gmina (jej prawo pierwokupu wynika z ustawy o gospodarce nieruchomościami – art. 109)

17. OBRÓT RODZINNY. WYMIEŃ I OMÓW PODSTAWOWE JEGO FORMY.

Obrót rodzinny to szczególna forma obrotu, ze względu na fakt, że między rolnikiem a następcą istnieje stosunek bliskości. Pomimo, że regulacja prawna nie wymaga, aby strony umowy darowizny pozostawały w stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa praktyka wskazuje, że darowizny na rzecz osób niespokrewnionych obejmują nikły procent przypadków. Dało to podstawę do sformułowania poglądu o konieczności istnienia stosunku bliskości pomiędzy darczyńcą a obdarowanym, jako causa darowizny gospodarstwa rolnego.

Obrót ten obejmuje:

1. umowę darowizny i umowę dożywocia – opisane w zagadnieniu 18

2. umowę z następcą – zagadnienie 19

Ustawa z 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników przywróciła znaczenie darowizny i dożywocia. Ustawa ta wprowadziła także formę umowy z następcą.

18. DAROWIZNA I DOŻYWOCIE JAKO FORMY ZMIANY GENERACJI W ROLNICTWIE

Str. 148 – 151

19. UMOWA Z NASTĘPCĄ

Regulowana jest ustawą o ubezpieczeniu społecznym rolników z 20.12.1990r:

Art. 84. Przez umowę z następcą rolnik będący właścicielem (współwłaścicielem) gospodarstwa rolnego zobowiązuje się przenieść na osobę młodszą od niego co najmniej o 15 lat (następcę) własność (udział we współwłasności) i posiadanie tego gospodarstwa z chwilą nabycia prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej, jeżeli następca do tego czasu będzie pracować w tym gospodarstwie. Ponadto umowa z następcą może zawierać inne postanowienia, w szczególności dotyczące wzajemnych świadczeń stron przed i po

Art. 85. Umowa z następcą, a także umowa w celu wykonania umowy z następcą (przenosząca własność gospodarstwa rolnego na następcę), powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

Art. 86. Warunek pracy następcy w gospodarstwie rolnym uważa się za spełniony także w przypadku usprawiedliwionych lub uzgodnionych z rolnikiem przerw w pracy.

Art. 87. Na żądanie rolnika sąd może rozwiązać umowę z następcą, jeżeli następca bez usprawiedliwionych powodów nie podjął albo zaprzestał pracy w gospodarstwie rolnika, nie wywiązuje się z obowiązków przyjętych w umowie lub postępuje w taki sposób, że nie można wymagać od rolnika, aby spełnił obowiązki względem następcy.

Art. 88. 1. Jeżeli w umowie z następcą albo w umowie zawartej w celu wykonania tej umowy nie postanowiono inaczej, rolnik po przeniesieniu własności gospodarstwa rolnego na następcę może żądać od niego świadczeń przewidzianych w art. 908 § 1 Kodeksu cywilnego, w zakresie uzasadnionym potrzebami rolnika i członków jego rodziny oraz warunkami majątkowymi i osobistymi następcy, z uwzględnieniem jego nakładu pracy w gospodarstwie rolnika i korzyści uzyskanych od rolnika przed objęciem gospodarstwa.

2. Jeżeli rolnik przeniósł własność gospodarstwa rolnego na następcę przed nabyciem prawa do emerytury lub renty, a w umowie z następcą albo w umowie zawartej w celu wykonania tej umowy nie postanowiono inaczej, może on także żądać od następcy, w zakresie określonym w ust. 1, świadczeń pieniężnych w wysokości nieprzekraczającej połowy emerytury podstawowej miesięcznie do czasu nabycia prawa do emerytury lub renty.

Art. 89. Na żądanie rolnika sąd, po rozważeniu interesów stron zgodnie z zasadami współżycia społecznego, może rozwiązać umowę przenoszącą własność gospodarstwa rolnego, zawartą w celu wykonania umowy z następcą, jeżeli następca:

  1)   uporczywie postępuje wobec rolnika w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego lub

  2)   dopuścił się względem rolnika albo jednej z najbliższych mu osób rażącej obrazy czci bądź umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu albo wolności, lub

  3)   uporczywie nie wywiązuje się ze swych obowiązków względem rolnika wynikających z umowy lub z przepisów prawa.

Art. 90. Jeżeli rolnik zmarł przed wykonaniem umowy z następcą, który pracował w jego gospodarstwie co najmniej 5 lat, następca może żądać wykonania tej umowy przez spadkobierców rolnika. Roszczenie następcy ma pierwszeństwo przed roszczeniami z tytułu zapisów.

Art. 91. Jeżeli z umowy z następcą nie wynika co innego, do umowy tej stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego o umowie przedwstępnej, z wyjątkiem art. 390 § 1. (przedawnienie roszczeń o zawarcie umowy z upływem roku od dnia, w którym umowa miała być zawarta).

20. UMOWA PRZEKAZANIA GOSPODARSTWA ROLNEGO ZA RENTĘ STRUKTURALNĄ

Etapy:

1. ustawa z 26 kwietnia 2001 o rentach strukturalnych w rolnictwie

- rygorystyczne warunki

- niska renta

przestała obowiązywać 31 grudnia 2003 (do tego czasu można było składać wnioski)

2. rozporządzenie z 2004

- renta mogła być przyznana tylko jednej osobie, a nie obojgu małżonkom jak na gruncie ustawy z 2001r.

3. rozporządzenie ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 19 czerwca 2007r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania "Renty strukturalne" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013

§ 2. Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o:

  1)   działalności rolniczej - rozumie się przez to produkcję roślinną lub zwierzęcą, w tym również produkcję materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego i reprodukcyjnego, produkcję warzywniczą, roślin ozdobnych i grzybów uprawnych, sadownictwo, hodowlę i produkcję materiału zarodowego ssaków, ptaków i owadów użytkowych, produkcję zwierzęcą typu przemysłowego fermowego oraz chów i hodowlę ryb;

  3) następcy - rozumie się przez to osobę fizyczną, która rozpoczyna prowadzenie działalności rolniczej po raz pierwszy z dniem przejęcia gospodarstwa rolnego od producenta rolnego ubiegającego się o rentę strukturalną , jeżeli do dnia wydania decyzji o przyznaniu renty strukturalnej temu producentowi rolnemu została tej osobie przyznana pomoc finansowa na podstawie rozporządzenia z dnia 17 października 2007 r.;

  4)   prawie do emerytury lub renty - rozumie się przez to prawo do emerytury lub renty na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników lub o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, lub o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, lub o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych, lub zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy.

§ 3.  Renty strukturalne są przyznawane w danym województwie według kolejności ustalonej przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

§ 4. Rentę strukturalną przyznaje się producentowi rolnemu będącemu osobą fizyczną prowadzącą na własny rachunek działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym położonym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zwanemu dalej "rolnikiem", jeżeli łącznie spełnia on następujące warunki:

  1)   ukończył 55 lat, lecz nie osiągnął wieku emerytalnego i nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty;

  2)   prowadził nieprzerwanie działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym w okresie co najmniej 10 lat bezpośrednio poprzedzających złożenie wniosku o rentę strukturalną i w okresie ostatnich 10 lat podlegał przez okres co najmniej 5 lat ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu;

  3)   w dniu złożenia wniosku o rentę strukturalną podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu i nie posiadał zaległości w opłacaniu należności z tytułu ubezpieczenia społecznego rolników;

  4)   został wpisany do ewidencji producentów, stanowiącej część krajowego systemu ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności;

  5)   przekazał gospodarstwo rolne o łącznej powierzchni użytków rolnych wynoszącej co najmniej 6 ha, a w przypadku gospodarstw rolnych położonych w województwie małopolskim, podkarpackim, śląskim lub świętokrzyskim - co najmniej 3 ha; w przypadku gospodarstw rolnych położonych na obszarze więcej niż jednego województwa, za województwo, w którym jest położone gospodarstwo rolne, uznaje się to województwo, w którym jest położona największa część użytków rolnych wchodzących w skład tego gospodarstwa;

  6)   zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej.

§ 5. 1. Jeżeli rolnik pozostaje w związku małżeńskim, a warunki do ubiegania się o przyznanie renty strukturalnej spełniają oboje małżonkowie, rentę strukturalną przyznaje się tylko jednemu z nich.

2. Jeżeli rolnik nie spełnia warunków do uzyskania renty strukturalnej lub nie ubiega się o nią, rentę strukturalną przyznaje się jego małżonkowi, jeżeli małżonek ten spełnia wszystkie warunki

Umowa o przekazaniu gospodarstwa rolnego może być zawarta:

  1)   z osobą fizyczną, która łącznie spełnia następujące warunki:

a)  jest następcą albo rolnikiem, który nie ukończył 50. roku życia,

b)  posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe, przy czym w przypadku gdy gospodarstwo rolne jest przekazywane na rzecz następcy, który nie posiada odpowiednich kwalifikacji zawodowych w zakresie wykształcenia, warunek dotyczący posiadania tych kwalifikacji może być spełniony w terminie określonym dla następcy na podstawie rozporządzenia z dnia 17 października 2007 r.,

c)  nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty,

d)  zobowiąże się do prowadzenia osobiście działalności rolniczej na przejętych użytkach rolnych przez okres co najmniej 5 lat i złożenia wniosku o wpis do ewidencji, jeżeli dotychczas nie została do niej wpisana,

e)  zobowiąże się do spełnienia warunku dotyczącego minimalnej powierzchni użytków rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, nie mniejszej niż średnia powierzchnia gruntów rolnych w gospodarstwie w kraju oraz przedłożenia do biura powiatowego Agencji kopii dokumentu potwierdzającego spełnienie tego warunku w terminach określonych dla następcy na podstawie rozporządzenia z dnia 17 października 2007 r. - w przypadku następcy, który nie spełnia warunku dotyczącego minimalnej powierzchni użytków rolnych w gospodarstwie,

f)  zobowiąże się do uzupełnienia wykształcenia oraz przedłożenia do biura powiatowego Agencji kopii dokumentu potwierdzającego uzupełnienie tego wykształcenia w terminach określonych dla następcy na podstawie rozporządzenia z dnia 17 października 2007 r. - w przypadku następcy, który nie posiada odpowiednich kwalifikacji zawodowych w zakresie wykształcenia,

g)  zobowiąże się do przedłożenia do biura powiatowego Agencji potwierdzonej za zgodność z oryginałem przez pracownika Agencji kopii planu rozwoju przejmowanego gospodarstwa, o którym mowa w rozporządzeniu z dnia 17 października 2007 r. - w przypadku następcy;

  2)   z osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, niebędącą jednostką sektora finansów publicznych, z zastrzeżeniem § 6 ust. 2, jeżeli działalność rolnicza należy do zakresu jej działania.

21 ZASADY DZIEDZICZENIA GOSPODARSTW ROLNYCH

2 modele dziedziczenia gospodarstw rolnych:

a. germański – ingeruje w dziedziczenie już na etapie otwarcia spadku, bo wtedy już chce wyłonić jedynego spadkobiercę.

b. romański – ingeruje w dziedziczenie na etapie działu spadku.

Model polski na mocy ustawy z 29 czerwca 1963, która została przeniesiona do KC w 1964r. ingerował w ustalanie praw do spadku jak i w dział spadku. Tak było aż do 13 lutego 2001r.

Zasady dziedziczenia ustawowego:

1. dziedziczenie dla spadków otwartych po 13.02.2001r.

o dziedziczeniu decyduje wyłącznie powołanie do spadku

2. dziedziczenie od 18 maja 1964 do 13 lutego 2011r.

- powołanie do dziedziczenia:

- powołanie do spadku na podstawie powszechnego prawa spadkowego

- powołanie do dziedziczenia wyłącznie gospodarstwa rolnego na podstawie przepisów o dziedziczeniu gospodarstw rolnych

nowela z 1971r. wykluczyła z kręgu spadkobierców dalszych zstępnych spadkodawcy niż jego wnuki i dalszych zstępnych rodzeństwa spadkodawcy niż dzieci. Ten przepis, który powodował często dziedziczenie przez Skarb Państwa, został uznany za niezgodny z Konstytucją.

- zastępstwo szczególne – dalszy krewny dziedziczył bo bliższy nie miał uprawnień

3. Dziedziczenie testamentowe gospodarstw rolnych:

01.10.1990r. – osoba powołana do spadku w testamencie nie musi od tej daty spełniać jakiegokolwiek warunku by dziedziczyć.

4. Dziedziczenie przez osoby prawne:

- mogą dziedziczyć tylko na podstawie testamentu

- dot. także ułomnych osób prawnych

5. Dziedziczenie gospodarstwa rolnego przez obywatela państwa obcego

6. od 2 października 2008 – notarialny akt poświadczenia dziedziczenia

22. ZAPIS GOSPODARSTWA ROLNEGO

1067 Kc. Przed i po 1990r.

Zapis na rzecz obywatela państwa obcego

23. ZAPIS GOSPODARSTWA ROLNEGO I ROSZCZENIE Z TYTUŁU ZACHOWKU ZE SPADKU OBEJMUJĄCEGO GOSPODARSTWO ROLNE I WKŁAD GRUNTOWY W R.S.P.

Zagadnienie 22

24. DZIEDZICZENIE GOSPODARSTWA ROLNEGO PRZEZ OBYWATELA PAŃSTWA OBCEGO I ZAPIS GOSPODARSTWA NA JEGO RZECZ

Str. 180-181

Art. 1. 2. Cudzoziemcem w rozumieniu ustawy jest:

1)Osoba fizyczna nie posiadająca obywatelstwa polskiego,

2) Osoba prawna mająca siedzibę zagranicą.,

3) Nie posiadająca osobowości prawnej spółka osób wymienionych w pkt 1 lub 2, mająca

siedzibę za granicą. utworzona zgodnie z ustawodawstwem państw obcych,

4) Osoba prawna i spółka handlowa nie posiadająca osobowości prawnej mająca siedzibę na terytorium RP, kontrolowana bezpośrednio lub pośrednio przez osoby lub spółki wymienione w pkt 1,2, i 3

25. ROSZCZENIE O ZWROT GOSPODARSTWA ROLNEGO ODZIEDZICZONEGO PRZEZ SKARB PAŃSTWA

Związane z brzmieniem art. 1063 Kc obowiązującym przez 6 kwietnia 1982r.

Warunki:

- spadek otwarty przed 6 kwietnia 1982

- w stosunku do spadku nie doszło do stwierdzenia prawa do spadku

-w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie wyroku TK z 31.01.2001r. została złożona skarga o wznowienie postępowania sądowego w sprawie stwierdzenia prawa do spadku

To roszczenie zostało przewidziane w noweli KC z roku 1990.

26. DZIAŁ SPADKU OBEJMUJĄCEGO GOSPODARSTWO ROLNE LUB WKŁAD GRUNTOWY W R.S.P.

Dział sądowy i dział umowny.

Odpowiednie stosowanie przepisów o zniesieniu współwłasności gospodarstwa rolnego – 213 – 218 kc.

Sposoby podziału:

a. dział w naturze

b. przyznanie gospodarstwa

c. dział cywilny

27. ZASADY I TRYB PRZEKAZYWANIA GOSPODARSTW ROLNYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW O UBEZPIECZENIU SPOŁECZNYM ROLNIKÓW (EWOLUCJA I PODSTAWOWE ZMIANY W REGULACJAC Z 1977, 1982 I 1990)

Ustawa z 27 października 1977 – o zaopatrzeniu emerytalnym i innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin – umowa przekazania gospodarstwa rolnego następcy

Ustawa z 14 grudnia 1982r. – o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i ich rodzin – umowa przekazania gospodarstwa rolnego następcy

Ustawa z 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników – umowa z następcą (zagadnienie 19)

28. ZASADY I TRYB POSTĘPOWANIA W SPRAWIE PRZEKAZANIA GOSPODARSTW ROLNYCH W TRYBIE PRZEPISÓW O RENTACH STRUKTURALNYCH

§ 3. Renty strukturalne są przyznawane w danym województwie według kolejności ustalonej przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, przy zastosowaniu kryteriów wyboru wniosków o przyznanie renty strukturalnej, o których mowa w § 19 ust. 5-8 i § 19a ust. 1-6.

§ 13. 1. Rentę strukturalną wypłaca się za każdy miesiąc, w terminie określonym w decyzji administracyjnej o przyznaniu renty strukturalnej, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia przez pobierającego rentę strukturalną 65 lat.

§ 14. 1. Jeżeli uprawniony do renty strukturalnej w trakcie jej pobierania nabędzie prawo do emerytury, rentę strukturalną zmniejsza się o kwotę tej emerytury.

2. W przypadku przyznania prawa do renty w trakcie pobierania renty strukturalnej, uprawnionemu wypłaca się rentę strukturalną, jeżeli wycofa wniosek o przyznanie renty w terminie określonym w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

3. Jeżeli małżonek uprawnionego do renty strukturalnej, powiększonej o zwiększenie, o którym mowa w § 12 ust. 2, w trakcie jej pobierania nabędzie prawo do emerytury lub renty, lub podejmie pracę zarobkową podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z wyłączeniem prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, rentę strukturalną zmniejsza się o kwotę tego zwiększenia.

§ 16. 1. Kierownik biura powiatowego Agencji wydaje decyzje administracyjne w sprawach przyznania, zawieszania, zwiększania i zmniejszania rent strukturalnych.

2. Wniesienie odwołania od decyzji, o której mowa w ust. 1, nie wstrzymuje jej wykonania.

§ 17. 1. Postępowanie w sprawie przyznania renty strukturalnej wszczyna się na pisemny wniosek złożony przez:

  1)   rolnika ubiegającego się o rentę strukturalną lub małżonka,

  2)   małżonka

§ 19a. 1. Kierownik biura powiatowego Agencji, w terminie 7 dni od dnia przyznania dla każdego z wniosków o przyznanie renty strukturalnej punktów na podstawie kryteriów, przekazuje właściwemu dyrektorowi oddziału regionalnego Agencji informację o tych wnioskach.

2. Dyrektor oddziału regionalnego Agencji, w terminie 14 dni od dnia otrzymania informacji, od wszystkich biur powiatowych danego oddziału, ustala kolejność przysługiwania renty.

3. O kolejności przysługiwania renty strukturalnej decyduje suma uzyskanych punktów, z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku,

4. W pierwszej kolejności renta strukturalna przysługuje wnioskodawcom, których wnioski o przyznanie renty strukturalnej otrzymały największą liczbę punktów.

5. W przypadku wniosków o przyznanie renty strukturalnej o takiej samej liczbie punktów, o kolejności przyznawania rent strukturalnych decyduje powierzchnia użytków rolnych wchodzących w skład przekazywanego gospodarstwa rolnego, począwszy od największej.

6. W przypadku wniosków o przyznanie renty strukturalnej o takiej samej liczbie punktów, w ramach których przekazywane są gospodarstwa rolne o identycznej powierzchni użytków rolnych, kolejność określa się według powierzchni użytków rolnych wchodzących w skład tworzonego gospodarstwa rolnego, począwszy od największej.

7. Dyrektor oddziału regionalnego Agencji, w terminie 7 dni od dnia ustalenia kolejności przysługiwania rent strukturalnych, przekazuje do Prezesa Agencji informację o tej kolejności, zawierającą imiona i nazwiska wnioskodawców, liczbę punktów przyznanych poszczególnym wnioskom oraz zapotrzebowanie na środki wynikające z każdego z tych wniosków.

8. Prezes Agencji w terminie 7 dni od dnia otrzymania informacji, podaje do publicznej wiadomości, na stronie internetowej administrowanej przez Agencję, informację o kolejności wnioskodawców, którym będzie przysługiwała renta strukturalna w poszczególnych województwach, która zawiera imiona i nazwiska wnioskodawców.

§ 20. 1. Kierownik biura powiatowego Agencji wydaje decyzję administracyjną w sprawie przyznania renty strukturalnej

30. REJESTRY PUBLICZNE (POJĘCIE, RODZAJE)

1. Kataster nieruchomości

2. Ewidencja gruntów i budynków – jednolity, systematycznie aktualizowany, prowadzony w skali kraju zbiór informacji o gruntach, budynkach i lokalach, ich właścicielach oraz osobach władających tymi gruntami i budynkami.

3. Księgi wieczyste.

Ustawa o gospodarce nieruchomościami:

Art. 161. 1. Powszechna taksacja nieruchomości ma na celu ustalanie wartości katastralnej nieruchomości i jest przeprowadzana, na podstawie niniejszej ustawy oraz odrębnych przepisów, przez organy prowadzące kataster nieruchomości.

2. Wartość katastralną nieruchomości ustala się na podstawie oszacowania nieruchomości reprezentatywnych dla poszczególnych rodzajów nieruchomości na obszarze danej gminy. Do ustalania wartości tych nieruchomości stosuje się przepisy rozdziału 1 niniejszego działu. Wartość nieruchomości reprezentatywnych określa się z wykorzystaniem cen transakcyjnych nieruchomości na obszarze gminy, a w przypadku braku dostatecznej liczby transakcji, na obszarze gmin sąsiadujących.

3. Czynności szacowania nieruchomości reprezentatywnych w celu ustalenia wartości katastralnej, a także w celu sporządzenia map taksacyjnych i tabel taksacyjnych, wykonują rzeczoznawcy majątkowi.

Art. 162. 1. Wartości katastralne, ustalone w procesie powszechnej taksacji nieruchomości, powinny uwzględniać różnice, jakie występują między poszczególnymi nieruchomościami oraz zbliżenie do wartości rynkowej możliwe do uzyskania przy zastosowaniu zasad przyjętych dla masowej wyceny.

2. Wartości katastralne wykorzystuje się do ustalania podstawy opodatkowania podatkiem od nieruchomości, a także w zakresie określonym niniejszą ustawą albo przepisami odrębnych ustaw, przy określaniu wartości nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa lub właściwej jednostki samorządu terytorialnego, albo przy wykonywaniu czynności urzędowych, do których wykonania niezbędne jest określenie wartości nieruchomości.

Cechy ewidencji: Funkcje ewidencji:

1. powszechność 1. informacyjna

2. ograniczona jawność 2. regulacyjna

3. zupełność 3. dokumentacyjna

4. jedność

5. wiarygodność

626¹-626¹³ KPC

29. NABYWANIE PRZEZ CUDZOZIEMCÓW NIERUCHOMOŚCI ROLNYCH POŁOŻONYCH W POLSCE

- Dyrektywa Rady z 24 czerwca 1988

- u.k.u.r

- ustawa z 1920 o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców

- ustawa z 1997 o gospodarce nieruchomościami (regulacja szczególna do ustawy z 1920)

- ustawa z 1991 o lasach

- ustawa z 1991 o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa

Nie jest wymagane uzyskanie zezwolenia przez cudzoziemców, będących obywatelami państw - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym albo Konfederacji Szwajcarskiej w okresach określonych w ust. 2, w przypadku:

1) nabycia nieruchomości rolnych położonych:

a) w województwach: dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, lubuskim, opolskim, pomorskim, warmińsko-mazurskim, wielkopolskim, zachodniopomorskim - po upływie 7 lat od dnia zawarcia umowy dzierżawy z datą pewną, jeżeli przez ten okres osobiście prowadzili na tej nieruchomości działalność rolniczą oraz legalnie zamieszkiwali na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

b) w województwach: lubelskim, łódzkim, małopolskim, mazowieckim, podkarpackim, podlaskim, śląskim, świętokrzyskim - po upływie 3 lat od dnia zawarcia umowy dzierżawy z datą pewną, jeżeli przez ten okres osobiście prowadzili na tej nieruchomości działalność rolniczą oraz legalnie zamieszkiwali na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

2) nabycia drugiego domu:

a) jeżeli nabywca legalnie, nieprzerwanie zamieszkuje co najmniej 4 lata na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub

b) w celu wykonywania działalności gospodarczej polegającej na świadczeniu usług turystycznych, przy czym zwolnienie to nie obejmuje obywateli Konfederacji Szwajcarskiej.

2b.  Obywatele państw - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym albo Konfederacji Szwajcarskiej, będący w dniu uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej udziałowcami lub akcjonariuszami spółek handlowych z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, mogą do okresów dzierżawy, o których mowa w ust. 2a pkt 1, zaliczyć okres dzierżawy nieruchomości rolnej przez spółkę, jeżeli przez ten okres, będąc udziałowcami lub akcjonariuszami spółki, osobiście prowadzili na tej nieruchomości działalność rolniczą oraz legalnie zamieszkiwali na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Zwolnień, o których mowa w ust. 1, nie stosuje się do nieruchomości położonych w strefie nadgranicznej oraz gruntów rolnych o powierzchni przekraczającej 1 ha.

31. ZBYCIE GOSPODARSTWA (PRZEDSIĘBIORSTWA) ROLNEGO I JEGO SKUTKI

W doktrynie podzielone są zdania co do tego, czy zbycie gospodarstwa rolnego następuje w drodze jednej czynności prawnej. Zgodnie z poglądami Z. Radwańskiego i S. Rudnickiego, istnieje zasadnicza różnica między statusem prawnym przedsiębiorstwa a gospodarstwa rolnego. O ile bowiem przedsiębiorstwo jest przedmiotem prawa i może być przedmiotem

czynności prawnej (o czym stanowi wyraźnie art. 55² k.c.), o tyle gospodarstwo rolne jako całość nie jest przedmiotem prawa i nie może być przedmiotem czynności cywilnoprawnej.

Według drugiej grupy poglądów, reprezentowanej między innymi przez M. Pazdana, gospodarstwo rolne może być zbyte na mocy jednej czynności prawnej. Za tym poglądem opowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 1995 r., który stwierdził, że w wyniku przemian gospodarczych w Polsce, nadano rangę instytucji prawnych temu, co dotychczas funkcjonowało w praktyce. Obecnie zbiór wszystkich składników materialnych i niematerialnych służących produkcji rolnej jest gospodarstwem. Analogiczny zbiór składników służących innej działalności gospodarczej jest przedsiębiorstwem. Została zatem stworzona możliwość obrotu zorganizowanymi całościami gospodarczymi. Drugie stanowisko wydaje się być zasadnym.

Nabycie gospodarstwa rolnego może odbyć się w drodze: umowy sprzedaży, darowizny (dotyczy raczej mniejszych gospodarstw), zamiany (rzadko, występuje tylko w określonych regionach), wniesienia gospodarstwa rolnego lub jego części jako aportu.

32. ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA DŁUGI ZWIĄZANE Z PROWADZENIEM GOSPODARSTWA ROLNEGO (CHARAKTER PRAWNY INSTYTUCJI PRZYSTĄPIENIA DO DŁUGU

Przystąpienie do długu polega na tym, że do istniejącego zobowiązania dłużnika głównego przystępuje osoba trzecia, która od tego momentu staje się dłużnikiem solidarnym; jej przystąpienie do długu nie skutkuje bowiem zwolnieniem z długu dotychczasowego dłużnika. Jest to pewnego rodzaju przekształcenie podmiotowe w zobowiązaniu po stronie dłużnika; wierzyciel uzyskuje nowego dłużnika, a odpowiedzialność za dług po stronie dłużniczej ma charakter solidarny. Przystąpienie do długu w charakterze dłużnika solidarnego może nastąpić z mocy umowy i z mocy przepisów ustawy.

Dawniej materię w przedmiocie przystąpienia do długu regulował art. 526 KC (do 14.03.2001r.), znajdował się on w księdze 3 – Zobowiązania w dziale II – zmiana dłużnika. Obecnie, jego treść, ze względów normatywnych i ze względu na naturę tej regulacji, została przeniesiona do części ogólnej i jest regulowana w art. 55⁴. Wszystkie uwagi dokonane na gruncie art. 526 k.c. są więc aktualne i w bieżącym stanie prawnym.

Podstawowe zagadnienie, jakie należy rozstrzygnąć, to czy „nabycie" z art. 55⁴ k.c. obejmuje zarówno nabycie pochodne, jak i pierwotne. W kwestii tej istnieje powszechna opinia wśród przedstawicieli doktryny, iż art. 55⁴ k.c. ma zastosowanie tylko do pochodnego sposobu nabycia gospodarstwa rolnego, natomiast nie ma zastosowania do pierwotnego sposobu nabycia. Tym samym nabycie gospodarstwa rolnego, np. drogą zasiedzenia, w postępowaniu

egzekucyjnym, czy też przez Skarb Państwa drogą aktów nacjonalizacyjnych lub na podstawie innych szczególnych aktów, które obowiązywały w Polsce, nie było objęte działaniem ówczesnego art. 526 k.c. Jednak samo przyjęcie, że nabycie gospodarstwa rolnego, o którym mowa w art. 55⁴ k.c. dotyczy tylko nabycia pochodnego jest niewystarczające, konieczne jest dalsze jego doprecyzowanie. Bowiem w ramach nabycia pochodnego wyróżnia się nabycie translatywne i konstytutywne. Działanie art. 55⁴ k.c. dotyczy nabycia pochodnego translatywnego, a więc tego rodzaju nabycia, w którym na nabywcę gospodarstwa rolnego przechodzą prawa poprzednika. Nie mamy tutaj do czynienia z powstaniem i przejściem na nabywcę gospodarstwa rolnego nieistniejącego dotychczas prawa podmiotowego, czyli z nabyciem pochodnym konstytutywnym.

Nabycie z art. 55⁴ k.c. dotyczy tylko sukcesji pod tytułem szczególnym. Ustalenie, że nabycie z art. 55⁴ k.c. obejmuje następstwo pod tytułem szczególnym, wyłączając natomiast następstwo pod tytułem ogólnym, pozwala na sformułowanie, że przepis ten stosuje się do nabycia gospodarstwa rolnego drogą czynności prawnej inter vivos, natomiast wyłączone zostały przypadki nabycia gospodarstwa rolnego drogą dziedziczenia.

Zbycie gospodarstwa rolnego rodzi odpowiedzialność solidarną zbywcy i nabywcy. Przejęciu odpowiedzialności za zobowiązania nie towarzyszy zwolnienie zbywcy z odpowiedzialności za dług. Ma tu miejsce przystąpienie nabywcy do długów związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Przepis ten ma charakter semiimperatywny. Odpowiedzialności nie można wyłączyć ani ograniczyć bez zgody wierzyciela, ale strony mogą ją poszerzyć (np. eliminując wynikające z tego przepisu ograniczenia). Strony mogą doprowadzić do przejęcia wszystkich zobowiązań przez nabywcę gospodarstwa rolnego, o ile zostaną spełnione warunki z art. 519 k.c. W przeciwieństwie do odpowiedzialności zbywcy gospodarstwa rolnego, odpowiedzialność nabywcy gospodarstwa nie ma charakteru nieograniczonego. Nabywca ponosi odpowiedzialność ograniczoną do wartości nabytego

gospodarstwa rolnego, ale całym swoim majątkiem (a nie tylko nabytym gospodarstwem rolnym). Jest to odpowiedzialność pro viribus patrimonii. Rozwiązanie to jest odmienne od stosowanego w kodeksie zobowiązań, gdzie odpowiedzialność nabywcy była ograniczona do nabytego majątku (cum viribus patrimonii). Wartość nabytego ustala się według stanu z chwili nabycia, a według cen z chwili zaspokojenia wierzycieli. Może to mieć ważkie znaczenie ekonomiczne, jeśli zwrócimy uwagę na to, że ustawodawca nie określa metod wyceny gospodarstwa rolnego.

Przepis wprowadza domniemanie prawne, że nabywca w chwili nabycia wiedział, że z prowadzeniem gospodarstwa związane jest niezaspokojone zobowiązanie i że jeżeli o tym nie wiedział, to mógł się dowiedzieć, przy dochowaniu należytej staranności. Wierzyciel nie ma obowiązku przeprowadzenia dowodu. Ma tu więc miejsce ochrona nabywcy gospodarstwa rolnego, który mimo dochowania należytej staranności, nie powziął informacji o długach. W takim przypadku nie będzie za nie odpowiadał. Instytucja ta służy ochronie wierzycieli i jest realizowana poza skargą pauliańską (art. 527 i n. k.c.).

W związku z tym, że art. 55⁴ k.c. odnosi się tylko do pochodnego nabycia gospodarstwa rolnego, nie będzie miał zastosowania do nabycia gospodarstwa rolnego w drodze:

– zasiedzenia,

– egzekucji,

– nabycia własności nieruchomości, której ktoś się zrzekł,

– rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych,

– dziedziczenia,

– art. 1028 k.c. (osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, ale nie będąca spadkobiercą),

– w przypadku, gdy rozporządzono prawem należącym do spadku na rzecz osoby trzeciej, która to nabyła prawo lub została zwolniona z zobowiązania, chyba że działała w złej wierze.

Jak już wspomniano, ustawowe przystąpienie do długu będzie dotyczyło następujących sytuacji: umowy sprzedaży, darowizny (dotyczy raczej mniejszych gospodarstw), zamiany (rzadko, występuje tylko w określonych regionach), wniesienia gospodarstwa rolnego lub jego części jako aportu.

Szczególne przypadki ustawowego przystąpienia do długu regulują przepisy:

- art. 32-34 k.s.h

- art. 114 i art. 116 w zw. z art 119 k.s.h

Ustawodawca wprowadza zasadę ustawowego przystąpienia do długu zbywcy przez nabywcę gospodarstwa rolnego wówczas, gdy przedmiotem zbycia jest zarówno gospodarstwo uprzednio nabyte w obrocie inter vivos, jak i gospodarstwo nabyte w wyniku działu spadku, czy też gospodarstwo nabyte w ramach nabycia spadku.

Wyłączenia ustawowego przystąpienia do długu:

1. Zobowiązania wynikające z umowy kontraktacji

Zasada ustawowego przystąpienia do długu przez nabywcę gospodarstwa rolnego i solidarna odpowiedzialność zbywcy gospodarstwa z nabywcą została wyłączona w przypadku obowiązków wynikających z umowy kontraktacji. Zgodnie z art. 625 k.c. Przyjęta zasada odpowiedzialności z jednej strony statuuje rozszerzoną skuteczność umów kontraktacyjnych, przyjmując wyłączną odpowiedzialność każdoczesnego posiadacza gospodarstwa rolnego, z drugiej zaś wyłącza ogólną zasadę solidarnej odpowiedzialności zbywcy i nabywcy gospodarstwa rolnego. Rozwiązanie to ma na celu zapewnienie ciągłości produkcji na wypadek zmiany osoby producenta i przejścia posiadania gospodarstwa na inną osobę. Wprowadzając to rozwiązanie kontraktujący ma zapewnioną ciągłość produkcji poprzez związanie umowami kontraktacyjnymi następców gospodarstwa rolnego, mimo że nie byli stronami umowy. Odpowiedzialność z tytułu umowy kontraktacyjnej przez nowego posiadacza gospodarstwa rolnego została wyłączona, w przypadku gdy przejście posiadania było następstwem odpłatnego nabycia gospodarstwa rolnego, a nabywca nie wiedział i mimo zachowania należytej staranności nie mógł się dowiedzieć o istnieniu umowy kontraktacji. Ochrona nabywcy gospodarstwa rolnego przed odpowiedzialnością z tytułu umów kontraktacyjnych zawartych, a niewykonanych przez producenta-zbywcę gospodarstwa rolnego została ograniczona do przypadków odpłatnego nabycia gospodarstwa rolnego. Mamy tu więc do czynienia z rozwiązaniem odmiennym od ustawowego przystąpienia do długu przez nabywcę gospodarstwa rolnego — zgodnie z art. 55⁴ k.c. — gdzie zarówno odpłatny, jak i nieodpłatny charakter nabycia gospodarstwa pozwala na zwolnienie się od odpowiedzialności z tytułu długów związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, jeżeli nabywca gospodarstwa w chwili nabycia gospodarstwa nie wiedział o tych zobowiązaniach pomimo zachowania należytej staranności.

Warto przy tym podkreślić istotną różnicę pomiędzy regulacjami dotyczącymi odpowiedzialności nabywcy gospodarstwa rolnego, jakie wynikają z art. 55⁴ i 625 k.c, a która to różnica dotyczy właśnie zakresu odpowiedzialności. Istotnym elementem regulacji z art. 55⁴ k.c. jest między innymi ograniczenie odpowiedzialności nabywcy gospodarstwa rolnego do wartości nabytego gospodarstwa według stanu z chwili nabycia, a według cen z chwili zaspokojenia wierzyciela. Natomiast zakres odpowiedzialności nowego posiadacza gospodarstwa rolnego z tytułu umowy kontraktacji — zgodnie z art. 625 k.c. — nie został w żaden sposób ograniczony.

2. Zobowiązania z tytułu umowy o pracę

Celem ustalenia zakresu stosowania instytucji ustawowego przystąpienia do długu w przypadku nabycia gospodarstwa rolnego, warto jeszcze zwrócić uwagę na szczególną postać długów, jaką są długi z tytułu wynagrodzenia za pracę w gospodarstwie rolnym. Ta kategoria długów niewątpliwie pozostaje w bezpośrednim związku z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. W ramach pojęcia długów z tytułu wynagrodzenia za pracę w gospodarstwie rolnym można wyróżnić, w oparciu o kryterium charakteru prawnego umowy, na podstawie której wykonywana jest praca, dwa rodzaje długów: długi wynikające z określonej umowy o charakterze cywilnoprawnym i długi wynikające z umowy o pracę. Czy zatem charakter owych umów wpływa na zasady odpowiedzialności z tytułu wynagrodzenia za pracę? Należy zwrócić uwagę na uregulowania kodeksu pracy. Osoba fizyczna jak i jednostka organizacyjna (w tym posiadająca osobowość prawną), która prowadzi gospodarstwo rolne i zatrudnia pracowników, ma status pracodawcy. Zgodnie z art. 23¹ k.p.: w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy. Przepis ów dotyczy przejścia zakładu pracy w ujęciu przedmiotowym, którym jest niewątpliwie gospodarstwo rolne. Przejściem natomiast może być zarówno czynność prawna (dwustronna i jednostronna) jak i inne zdarzenie prawne.

3. Zobowiązania wynikające z umowy dożywocia

Zgodnie z art. 910 §2 k.c.: W razie zbycia nieruchomości obciążonej prawem dożywocia nabywca ponosi także osobistą odpowiedzialność za świadczenia tym prawem objęte, chyba że stały się wymagalne, kiedy nieruchomość nie była jego własnością. Osobista odpowiedzialność współwłaścicieli jest solidarna. Co budziło wątpliwości, a obecnie już nie: nabywca nieruchomości obciążonej dożywociem wstępuje ex lege w miejsce zbywcy w stosunek dożywocia, zbywca natomiast jest od tej odpowiedzialności wolny. Nabywca nieruchomości zobowiązany jest zarówno osobiście, jak i rzeczowo z tytułu świadczeń objętych dożywociem. Istotny jest jednak moment, w którym świadczenia te stały się wymagalne. Nabywca nieruchomości ponosi bowiem odpowiedzialność za te świadczenia objęte prawem dożywocia, które stały się wymagalne po nabyciu przez niego własności nieruchomości. Natomiast za świadczenia objęte prawem dożywocia, ale te, które stały się wymagalne przed nabyciem własności nieruchomości przez nabywcę, odpowiedzialność ponosi zbywca, na nabywcy zaś ciąży tylko odpowiedzialność rzeczowa nabytą nieruchomością, na której istnieje dożywocie. W poruszanym przypadku nie ma zatem możliwości zastosowania art. 55⁴ k.c.

Art. 910 k.c. jest przepisem szczególnym względem art. 55⁴ k.c. W przypadku zbycia nieruchomości obciążonej prawem dożywocia, do odpowiedzialności za świadczenia tym prawem objęte nie ma zastosowania zasada ustawowego przystąpienia do długu zawarta w art. 526 k.c, ma natomiast zastosowanie rozwiązanie szczególne z art. 910 k.c, które można określić jako solidarność nieprawidłową albo odpowiedzialność in solidum.

Odpowiedzialność spadkobierców za długi spadkowe związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego:

Ustawodawca nie zdefiniował pojęcia długów związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, pozostawiając tę kwestię literaturze, orzecznictwu i ustaleniom czynionym w każdym indywidualnym przypadku. Chodzi tu o wszystkie długi, których powstanie pozostaje w ścisłym związku prawnym lub gospodarczym z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, a nadto wynikają ze stosunków prawnych, których podmiotem był spadkodawca.

1. Zasady odpowiedzialności za długi spadkowe związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego obowiązujące przed wejściem w życie wyroku TK z dnia 31 stycznia 2001 r.

Zasady odpowiedzialności za długi związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego przedstawiają się w sposób odmienny od zasad ogólnych przede wszystkim wówczas, gdy krąg spadkobierców dziedziczących gospodarstwo rolne nie pokrywa się z kręgiem spadkobierców dziedziczących cały spadek. Jeżeli oba kręgi są identyczne, jedyna odrębność polega na odmiennym ukształtowaniu proporcji odpowiedzialności za długi po dziale spadku, i to tylko o tyle, o ile w toku działu spadku spłaty należne spadkobiercom nie otrzymującym gospodarstwa rolnego w naturze zostaną obniżone. Jeżeli oba kręgi różnią się od siebie, odstępstwa od zasad ogólnych są znacznie dalej idące.

Jeżeli chodzi o odpowiedzialność za długi do działu spadku, spadkobierca, który nie dziedziczy gospodarstwa rolnego, nie wstępuje ani w prawa majątkowe zaliczone do tego gospodarstwa, ani w obowiązki majątkowe związane z jego prowadzeniem. Nie staje się więc dłużnikiem z tytułu długów związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Nie odpowiada za te długi nie tylko do chwili przyjęcia spadku, ale i po przyjęciu. Należy mieć jednak na uwadze, że do chwili przyjęcia spadku wszyscy wierzyciele spadku mogą dochodzić zaspokojenia swych należności ze wszystkich przedmiotów wchodzących w skład spadku, ergo wierzyciele z tytułu długów związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego mogą skierować egzekucję do przedmiotów spadkowych niezaliczanych do gospodarstwa rolnego. Wierzyciele to uprawnienie zachowują i po przyjęciu spadku, tak długo, jak długo spadek stanowi masę majątkową w pewnym stopniu odrębną (tj. do działu spadku). Jeżeli jednak wierzyciele długów związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego uzyskali zaspokojenie z przedmiotów niezaliczanych do gospodarstwa rolnego, spadkobierca, który gospodarstwa nie dziedziczy, ma roszczenie zwrotne do spadkobierców dziedziczących gospodarstwo rolne. W dawnym stanie prawnym mogła zdarzyć się sytuacja, że spadkobierca, który nie dziedziczył gospodarstwa rolnego ponosił odpowiedzialność za długi związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego i vice versa. Spadkobierca, który dziedziczy gospodarstwo rolne, staje się dłużnikiem z tytułu długów związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego i od chwili przyjęcia spadku odpowiada za te odpowiada za te długi całym swoim majątkiem (nieograniczenie lub z dobrodziejstwem inwentarza). Odpowiedzialność współspadkobierców dziedziczących gospodarstwo rolne jest w tym zakresie, aż do chwili działu spadku, solidarna. Odpowiedzialność za długi spadkowe związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego ponosi od chwili działu spadku spadkobierca, któremu to gospodarstwo przypadło oraz spadkobiercy otrzymujący od niego spłaty. W dawnym stanie prawnym mogła więc zdarzyć się sytuacja, iż nie wszyscy spadkobiercy powołani na zasadach ogólnych ponosili odpowiedzialność za długi spadkowe związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Każdy z tych spadkobierców ponosi odpowiedzialność do wartości otrzymanego udziału, należy wyciągnąć stąd wniosek, że zakres odpowiedzialności za wymienione długi określa się w proporcji do tego, co każdemu z nich rzeczywiście z tego gospodarstwa przypadło (a nie w stosunku do wielkości ich ułamkowych udziałów spadkowych w tym gospodarstwie, jak to ma miejsce na gruncie art. 1034 k.c.). Jeżeli zatem w wyniku działu spadku dojdzie do obniżenia spłat spadkowych, proporcje, w jakich spadkobiercy odpowiadają za długi spadkowe związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego będą różniły się od stosunku, w jakim odpowiadają oni za pozostałe długi spadkowe. Rozważania powyższej jednostki redakcyjnej tracą aktualność w odniesieniu do spadków otwartych po 13 lutego 2001 r.

2. Zasady odpowiedzialności za długi spadkowe związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego obowiązujące po wejściu w życie wyroku TK z dnia 31 stycznia 2001 r.:

Zasadniczy problem dotyczy stosowania art. 1081 k.c, czyli szczególnych zasad odpowiedzialności za długi spadkowe związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, w sytuacji gdy spadek otwarł się po 14 lutego 2001 r. Dziedziczenie gospodarstwa rolnego poddane wszak zostało co do zasady ogólnym przepisom prawa spadkowego, jednak niektóre szczególne rozwiązania dotyczące gospodarstw rolnych zachowały swą moc. Cały spadek łącznie z gospodarstwem rolnym nabywają spadkobiercy według ogólnych zasad prawa spadkowego. Tym samym gospodarstwo rolne w sensie prawnym nie stanowi już wydzielonej części spadku, spadek stanowi jedną całość. W konsekwencji spadkobiercy nabywają udziały w całym spadku i nie wyodrębnia się już udziałów w gospodarstwie rolnym. Tym samym niemożliwe są już takie sytuacje, że spadkobierca powołany według zasad ogólnych prawa spadkowego nie jest powołany do dziedziczenia gospodarstwa rolnego, czy też do dziedziczenia gospodarstwa rolnego jest powołany spadkobierca, który nie jest powołany według zasad ogólnych. Brak schedy rolnej powoduje, iż nie można wyodrębniać długów spadkowych związanych z gospodarstwem rolnym jako odrębnej kategorii prawnej pośród długów spadkowych. Stosowanie wyłącznie ogólnych reguł prawa spadkowego przy powołaniu do spadku powoduje tym samym, iż w dziale spadku pozycja wszystkich spadkobierców jest analogiczna, a jedynym elementem ją różnicującym jest udział w spadku. Tym samym w dziale spadku gospodarstwo rolne to jeden ze składników masy spadkowej. Spadkobiercy, dokonując działu spadku, dzielą aktywa spadku według posiadanych udziałów w spadku, rodzaj aktywów wchodzących w skład spadku nie zmienia tej zasady. Stosowanie w takim przypadku szczególnych zasad odpowiedzialności za długi spadkowe z art. 1081 k.c. prowadzi do trochę nieoczekiwanych skutków. Mianowicie jeżeli jest kilku spadkobierców powołanych do spadku, a w wyniku działu każdy spadkobierca - zgodnie z wielkością swojego udziału w spadku - otrzymał określone aktywa wchodzące w skład spadku, w tym jeden z nich gospodarstwo rolne, a pozostali spadkobiercy inne aktywa, wówczas skutkiem zastosowania art. 1081 k.c. jest to, że za długi spadkowe związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego wyłączną odpowiedzialność poniesie spadkobierca, który otrzymał gospodarstwo, natomiast za inne długi odpowiedzialność poniosą wszyscy spadkobiercy stosownie do wielkości udziału, w tym również spadkobierca, który otrzymał gospodarstwo rolne. Stosowanie formalnie nadal obowiązującego art. 1081 k.c. do spadków otwartych po 14 lutego 2001 r. powoduje tym samym, iż w jednolitej z punktu widzenia prawnego masie spadkowej, do której powołanie następuje wyłącznie według zasad ogólnych, a w dziale spadku każdy spadkobierca może otrzymać różne aktywa wchodzące w skład spadku stosownie do wielkości udziału w spadku, następuje po dziale spadku zróżnicowanie sytuacji prawnej spadkobierców w zakresie odpowiedzialności za długi spadkowe. Po dziale spadku ponadto zachodzi konieczność wyodrębniania z ogólnej kategorii długów spadkowych długów związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Zróżnicowanie to trudno w racjonalny sposób uzasadnić.

Odpowiedzialność za zobowiązania publicznoprawne związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego:

Jednym z istotnych zagadnień wchodzących w skład problematyki odpowiedzialności za zobowiązania związane z prowadzeniom gospodarstwa rolnego jest odpowiedzialność za zobowiązania o charakterze publicznoprawnym. O ile w przypadku zobowiązań o charakterze cywilnoprawnym samo powstanie zobowiązania i jego treść są uzależnione od podmiotu prowadzącego gospodarstwo rolne i jego kontrahenta, a zakres interwencji ustawodawcy w tę sferę stosunków prawnych jest wyraźnie ograniczony, o tyle w przypadku zobowiązań o charakterze publicznoprawnym sytuacja jest całkiem odmienna. Wpływa to na technikę legislacji. O ile bowiem w przypadku zobowiązań cywilnoprawnych ustawodawca ingeruje przede wszystkim w kwestie odpowiedzialności (rzadko regulując samą treść zobowiązania i to w dodatku zazwyczaj przepisami dyspozytywnymi), o tyle w przypadku zobowiązań publicznoprawnych jest to regulacja kompleksowa. W przypadku zobowiązań publicznoprawnych ustawodawca może w bezpośredni sposób kształtować sytuację prawną podmiotów prowadzących działalność w różnych sektorach gospodarki i wpływać na ich zachowania.

33. ZOBOWIĄZANIA ZWIĄZANE Z PROWADZENIEM GOSPODARSTWA ROLNEGO

Zasada ustawowego przystąpienia do długu przez nabywcę gospodarstwa rolnego i jego solidarna odpowiedzialność ze zbywcą gospodarstwa dotyczy zobowiązań zbywcy związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Stąd też dla ustalenia rzeczywistego zakresu stosowania i znaczenia instytucji ustawowego przystąpienia do długu konieczne jest choćby w ogólnym zarysie określenie i przybliżenie tych zobowiązań. Ustawodawca, wyodrębniając tę kategorię zobowiązań, posłużył się jedynym kryterium, jakim jest związek zobowiązania z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, jednak bez bliższego jego definiowania i określenia tego związku. Takim samym kryterium posłużył się ustawodawca na gruncie prawa spadkowego, wyróżniając szczególny rodzaj długów spadkowych, jakimi są długi związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. W zależności od sposobu ujmowania tego kryterium będziemy bezpośrednio wpływać na zakres stosowania i oddziaływania instytucji ustawowego przystąpienia do długu. Związek ten ujmować należy dość szeroko, nie tylko w sensie gospodarczym, ale również przyczynowym. Oznacza to, że chodzić będzie o takie zobowiązania, które by nie powstały, gdyby zbywca nie prowadził gospodarstwa rolnego. W wielu przypadkach ustalenie, czy dane zobowiązanie ma związek z prowadzeniem gospodarstwa rolnego będzie dość proste i oczywiste, ale niekiedy wymagać będzie głębszej analizy, która niekoniecznie może doprowadzić do jednoznacznych wniosków. Kryterium związku z prowadzeniem gospodarstwa rolnego musi być spełnione przez każde ze zobowiązań objętych instytucją ustawowego przystąpienia do długu. Mimo wspólnej przesłanki, jaką muszą spełniać wszystkie zobowiązania objęte działaniem instytucji ustawowego przystąpienia do długu, zobowiązania te mogą mieć bardzo różnorodny charakter. Ta różnorodność zobowiązań dotyczy szeregu zagadnień w zależności od zastosowanego kryterium, w oparciu o które dokona się podziału tych zobowiązań. Mając na uwadze przedmiot stosunku zobowiązaniowego, czyli świadczenie, można w zależności od zastosowanego kryterium wyróżnić: według kryterium czasu - świadczenie ciągłe, jednorazowe, okresowe; według sposobu oznaczenia przedmiotu - świadczenia oznaczone co do tożsamości i co do gatunku; według sposobu spełnienia świadczenia - zobowiązania o charakterze pieniężnym i zobowiązania o charakterze niepieniężnym. Odpowiedzialność solidarna nabywcy gospodarstwa rolnego za zobowiązania związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego została ujęta w sposób ogólny bez względu na przedmiot stosunku zobowiązaniowego. Mając na uwadze takie kryterium jak sposób powstania zobowiązania, należałoby się zastanowić, czy instytucja ustawowego przystąpienia do długu obejmuje zobowiązania wynikające z czynności prawnych (przede wszystkim umów), z czynów niedozwolonych, z odpowiedzialności za produkt niebezpieczny, z orzeczeń sądowych o charakterze konstytutywnym, bezpodstawnego wzbogacenia, decyzji administracyjnych, czy też przepisów o charakterze finansowym i podatkowym. Spośród wskazanych wyżej można wyróżnić dwie podstawowe grupy zobowiązań związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego: zobowiązania o charakterze cywilnoprawnym i zobowiązania o charakterze publicznoprawnym.

Instytucja ustawowego przystąpienia do długu zawarta w Kodeksie cywilnym dotyczy stosunków cywilnoprawnych. Zatem będzie miała zastosowanie do zobowiązań powstałych z umów, czynów niedozwolonych, odpowiedzialności za produkt niebezpieczny, bezpodstawnego wzbogacenia, a także do stosunków cywilnoprawnych uregulowanych poza Kodeksem cywilnym, o ile w konkretnym przypadku nie ma regulacji szczególnej. Zobowiązania publicznoprawne nie są objęte hipotezą art. 55⁴ k.c. Stąd też zasad dotyczących odpowiedzialności za zobowiązania o charakterze publicznoprawnym, ale związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego należy poszukiwać w stosownych aktach prawnych

z zakresu prawa publicznego.

Zobowiązania związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego można podzielić na dwie kategorie:

1) zobowiązania o charakterze cywilnoprawnym:

a) Zobowiązania z art. 55 ⁴ k.c. Chodzi tu o zobowiązania, które zbywca zaciągnął w ramach normalnego prowadzenia działalności produkcyjnej w gospodarstwie rolnym:

– zobowiązania z zakupu: środków produkcji (np. grunty) i środków do produkcji (np. środki owadobójcze, nawozy, traktory);

– zobowiązania z umów dzierżawy, najmu, dostawy;

– poniesione nakłady konieczne (w związku z koniecznością utrzymania gospodarstwa rolnego w należytym stanie);

– poniesione nakłady użyteczne (np. związane z odgrzybianiem budynków, podnoszące wartość budynków);

b) zobowiązania wynikające z umów kontraktacji (ma tu miejsce wyłączenie art. 55⁴ k.c., omówione w zagadnieniu 32);

c) zobowiązania wynikające z obciążenia zbywanej nieruchomości dożywociem (ma tu miejsce wyłączenie art. 55 ⁴ k.c., omówione w zagadnieniu 32);

d) zobowiązania zbywcy z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia (dokonane przez inne osoby nakłady na gospodarstwo rolne, czy praca świadczona przez inne osoby w gospodarstwie rolnym);

W rozważanym przypadku będą nas interesować te zobowiązania z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, które spełniają dodatkową przesłankę, jaką jest związek zobowiązania z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Ten związek zobowiązania z prowadzeniem gospodarstwa rolnego może mieć różną postać. Jeżeli wyniku bezpodstawnego wzbogacenia doszło do zwiększenia aktywów gospodarstwa rolnego albo zmniejszenia pasywów związanych z gospodarstwem rolnym, zobowiązanie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia będzie zobowiązaniem związanym z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. W konsekwencji, w razie zbycia gospodarstwa rolnego, zobowiązanie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia będzie objęte zasadą ustawowego przystąpienia do długu. Dzieje się tak dlatego, że wspomniana zasada dotyczy wszelkich zobowiązań cywilnoprawnych bez względu na źródło ich powstania.

e) zobowiązania zbywcy z tytułu czynów niedozwolonych (np. odszkodowanie za wypadek przy pracy – art. 55 ⁴ k.c., zgodnie z poglądem SN ma zastosowanie, gdy praca była wykonywana poza stosunkiem pracy, a osobie nie należy się świadczenie z ubezpieczenia społecznego);

W przypadku prowadzenia gospodarstwa rolnego zobowiązania wynikające z niektórych rodzajów deliktów (np. z art. 431 k.c. dotyczącego odpowiedzialności za zwierzę) mogą w praktyce wystąpić znacznie częściej niż przy prowadzeniu działalności o charakterze nierolniczym, inne zaś rodzaje deliktów i wynikające z nich zobowiązania mają bardzo ograniczone znaczenie w stosunkach rolnych. Do takich deliktów należy w szczególności odpowiedzialność za zobowiązania wynikające z prowadzenia przedsiębiorstwa wprawianego w ruch za pomocą sił przyrody (art. 435 k.c), i w tym miejscu pojawia się podstawowe pytanie, czy w obrocie rolnym może wystąpić odpowiedzialność za zobowiązania wynikające z tytułu tego deliktu. Odpowiedź na to pytanie zależy od wcześniejszego rozstrzygnięcia zasadniczej kwestii, jaką jest możliwość prowadzenia gospodarstwa rolnego wprawianego w ruch za pomocą sił przyrody. Co do zasady, siły przyrody nie stanowią siły napędowej gospodarstwa rolnego jako całości, a posługiwanie się w takim gospodarstwie urządzeniami poruszanymi siłami przyrody stanowi tylko fragment działalności gospodarstwa. Stąd też rodzaj i charakter przesłanek, od których spełnienia zależy, czy mamy do czynienia z deliktem z art. 435 k.c. sprawia, że w stosunkach rolnych możliwość ich spełnienia jest bardzo ograniczona. Niemniej w orzecznictwie został zaprezentowany pogląd, zgodnie z którym gospodarstwo rolne może być uznane za przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody w rozumieniu art. 435 k.c.

2) Zobowiązania publicznoprawne z tytułu podatków, opłat (np. melioracyjna, wodociągowa) i art. 112 Ordynacji podatkowej.

34. DZIERŻAWA GRUNTÓW ROLNYCH

Wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy gospodarstwo rolne do używania i pobierania z niego pożytków, zaś dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz.

Kierunki ewolucji modelu dzierżawy w Europie:

1. ochrona czynszu dzierżawnego

2. zapewnienie minimalnego czasu trwania dzierżawy

3. numerus clausus podstaw wypowiedzenia

4. większa swoboda decyzyjna i inwestycyjna dzierżawcy

5. rozwinięcie instytucji prawa pierwokupu

Dwutorowość dzierżawy w Polsce:

- regulacja kodeksowa

- regulacja dzierżawy gruntów należących do Zasobu

35. AGENCJA NIERUCHOMOŚCI ROLNYCH I JEJ FUNKCJE

Agencja jest państwową osobą prawną, wykonującą prawo własności oraz inne prawa majątkowe na rzecz Skarbu Państwa.

Instytucja powiernicza Skarbu Państwa.

Statut – Minister Skarbu Państwa; nadzór – minister ds. rozwoju wsi.

Zadania związane z gospodarowaniem Zasobem Własności Rolnej:

- sprzyjanie racjonalnemu wykorzystaniu potencjału produkcyjnego Zasobu

- restrukturyzacja oraz prywatyzacja mienia

- obrót nieruchomościami i innymi składnikami:

a. nieruchomości rolne w rozumieniu KC

b. nieruchomości i mienie pozostałe po likwidacji PPGR

c. lasy niewydzielone geodezyjnie

- administrowanie zasobami

- tworzenie gospodarstw i powiększanie gospodarstw rodzinnych

- zabezpieczanie majątku

- inicjowanie prac urządzeniowo rolnych

Zadania z u.k.u.r:

- tworzenie gospodarstw rodzinnych

- oddziaływanie i kontrola obrotu nieruchomościami rolnymi

Organy:

1. Prezes – powołuje/odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra ds. rozwoju wsi spośród osób należących do państwowego zasobu kardrowego

2. wiceprezes

3. Rada nadzorcza – przewodniczący (powołuje/odwołuje minister ds. rozwoju wsi) i 11 osób; kadencja – 3 lata

Oddziały terenowe, którymi kieruje dyrektor.

Na mienie Zasobu Własności Rolnej SP, składa się mienie:

1. znajdujące się w zarządzie państwowych jednostek organizacyjnych

2. w użytkowaniu wieczystym osób fizycznych i prawnych

3. w użytkowaniu i faktycznym władaniu osób fizycznych, osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej

4. nieruchomości rolne przejmowane przez Skarb Państwa na podstawie różnych tytułów

Ograniczona odpowiedzialność za długi:

- do wysokości przejętego mienia

- egzekucja tylko z przejętego mienia

- nie można potrącić swego długu z własnej wierzytelności przysługującej wobec Agencji jeśli nie dotyczą one tego samego mienia

Formy gospodarowania zasobem:

1. prowadzenie gospodarstwa rolnego przez Agencję

2. rozdysponowanie gruntów na rzecz osób trzecich (sprzedaż, zarząd, dzierżawa, zamiana)

Struktury przedsiębiorstw rolnych będących przedmiotem własności państwowej:

1. jednoosobowa spółka skarbu państwa

2. jednoosobowa spółka ANR (zazwyczaj Sp. zoo)

3. administrowanie gospodarstwem rolnym

36. AGENCJA RYNKU ROLNEGO I JEJ FUNKCJE

Agencja interwencyjna.

Dysponuje przede wszystkim mieniem ruchomym, zapasami produktów rolnych.

Agencja realizuje politykę interwencyjną państwa w celu stabilizacji rynku produktów rolnych i żywnościowych oraz ochrony dochodów uzyskanych z rolnictwa.

Zadania:

- stabilizacja rynków produktów rolnych i żywnościowych w ramach WPR

- analiza tych rynków

- upowszechnianie wiedzy o WPR i wspieranie działań promocyjnych na rynkach

- administrowanie obrotem towarami rolnymi z zagranicą w ramach WPR (pozwolenia na przywóz i wywóz, dopłaty przywozowe, kary finansowe)

- realizacja płatności z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej

- skup interwencyjny

- prowadzenie rejestru przedsiębiorstw obracających produktami rolnymi

- główny klient giełd rolniczych

- kontrola realizacji programów finansowanych przez UE

Organy – prezes powoływany przez Prezesa Rady Ministrów jako jednoosobowy zarząd (tak samo w ARiMR)

Nadzór – minister ds. rynków rolnych w porozumieniu z m. ds. finansów publicznych (oni też nadają statut)

Oddziały wojewódzkie

37. AGENCJA RESTRUKTURYZACJI I MODERNIZACJI ROLNICTWA

Agencja interwencyjna.

Dysponuje przede wszystkim środkami finansowymi na działalność inwestycyjną.

Udziela kredytów inwestycyjnych – przede wszystkim płatności bezpośrednie. Gospodarowanie środkami z funduszy UE.

Zadania, wspieranie:

- inwestycji w rolnictwie, rybołówstwie etc

- przedsięwzięć związanych ze wznowieniem produkcji

- poprawy struktury agrarnej (tworzenie i powiększanie gospodarstw rodzinnych)

- powstawania i rozwoju grup producentów rolnych i ich związków

- rozwój rolnictwa ekologicznego

- unieszkodliwianie padłych zwierząt gospodarskich

- realizację zadań z zakresu polityki rolnej kraju i WPR

Główne instrumenty:

- dopłata do oprocentowania kredytów bankowych

- udzielanie gwarancji i poręczeń kredytowych

- finansowanie i dofinansowywanie zadań inwestycyjnych jednostek samorządu terytorialnego i osób prawnych

- zakup obligacji banków regionalnych emitowanych celem restrukturyzacji należności kredytowych zrzeszonych w nich banków spółdzielczych

- obejmowanie akcji/udziałów w spółkach realizujących program odbudowy rolniczych rynków hurtowych i giełd rolnych

Na czele prezes – powołuje/odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra rolnictwa i rozwoju wsi oraz ministra finansów

Centrala oddziały regionalne biura powiatowe

Podobnie jak Agencja Rynku Rolnego – korzysta ze zwolnień podatkowych.

38. RYNEK ROLNY INSTRUMENTY WSPARCIA

Rozporządzenie Rady z 22 października 2007r. – ustanawiające wspólną organizację rynków rolnych, czyli rozporządzenie o jednolitej wspólnej organizacji rynku:

- zreformowało ono system dopłat do prywatnego przechowywania

- utworzona wspólnotowy Fundusz Tytoniowy

- wprowadzono system sprawozdawczości cenowej

- nowe rozwiązania dla pomocy publicznej, wspierania organizacji producentów i podmiotów gospodarczych oraz organizacji branżowych

- zawiera też mechanizmy interwencyjne i kwotowanie

- horyzontalne ujęcie regulacji (poprzednio: branżowe)

- utworzono Komitet Zarządzający ds. Wspólnej Organizacji Rynków Rolnych

Poprzez system rynków rolnych realizowana jest polityka interwencji UE.

Instrumenty wsparcia to inaczej mechanizmy interwencyjne stosowane na rynku, które mają chronić rynek wewnętrzny przed niekontrolowanym napływem produktów rolnych z krajów trzecich.

Podstawowe ramy organizacyjne rynku rolnego to:

- konkurencja rynkowa

- powiązanie rynków krajowych

- organizacja wspólnego rynku

Zasady wspólnego rynku (w tym rynku rolnego):

1. jedność rynku europejskiego (swoboda obrotu, niedyskryminacja na rynku wewnętrznym)

2. preferencje europejskie (dla towarów wyprodukowanych w UE)

3. ujednolicenie mechanizmów interwencji

4. solidarne finansowanie WPR przez państwa członkowskie

MECHANIZMY INTERWENCYJNE / INSTRUMENTY WSPARCIA:

1. Ceny rolne

w tym cena minimalna (in. podstawowa, preferencji, wycofania z rynku) oraz cena interwencyjna, która umożliwia skup interwencyjny produktów lub gwarancje cenowe

2. Unia celna

swobodna wymiana towarowa, zakaz ceł wewnętrznych, wspólna taryfa celna z państwami trzecimi

3. Opłaty wyrównawcze i eksportowe

stosowane przed podpisaniem przez Wspólnotę umowy o Światowej Organizacji Handlu

4. Klauzule zabezpieczające i system certyfikatów

dla okresowego zawieszenia lub ograniczenia eksportu

5. Interwencja publiczna

która jako środek niweczący konkurencję, będzie mogła być stosowana tylko na niektórych rynkach wraz z określoną kwotowo ceną referencyjną

6. System sprawozdawczości cenowej

7. Prywatne przechowywanie produktów rolnych wraz z dopłatami

Magazynowanie przez rolników w zamian za dopłaty, dot. tylko produktów z rynków objętych interwencją publiczną.

dwa rodzaje dopłat: bezpośrednie (dla wskazanych produktów mlecznych) i fakultatywne (dla innych produktów). Określa je Komisja.

8. Specjalne (nadzwyczajne) środki interwencyjne

Dla rynków mięsnych, w przypadku choroby zwierzęcej. A także nadzwyczajne środki wspierania rynku w przypadku utraty zaufania do produktu wskutek choroby.

9. Kwotowanie (kontyngentowanie) produkcji rolnej

ujednolicenie systemu dot. rynku mleka, cukru, glukozy

opłaty z tytułu nadwyżek, nakładane na producenta rolnego

10. Wspólnotowy Fundusz Tytoniowy

podniesienie społecznej świadomości nt szkodliwości tytoniu

pomoc plantatorom tytoniu w przejściu na inne rodzaje upraw

11. Pomoc techniczna dla nowych rynków

zwłaszcza rynku pszczelarskiego

12. Nadzwyczajna pomoc publiczna

wsparcie nieekonomicznego przedsięwzięcia, które służy dobru społecznemu

13. Normy handlowe

14. Wspieranie organizacji producentów, organizacji międzybranżowych i organizacji podmiotów gospodarczych

15. Kwotowanie oraz kontrola ilości produktów, obejmujące:

- pozwolenie na przywóz towaru spoza UE oraz złożenie gwarancji zabezpieczających przez importera

- pozwolenia na wywóz i refundacje wywozowe oraz limity wywozowe

39. UMOWA KONTRAKTACJI – 613 KC

Producent rolny zobowiązuje się wytworzyć i dostarczyć kontraktującemu określoną ilość określonego rodzaju produktów rolnych, zaś kontraktujący zobowiązuje się te produkty odebrać w umówionym terminie, zapłacić umówioną cenę i spełnić określone świadczenia dodatkowe, jeżeli umowa takie przewidywała.

40. SPRZEDAŻ NIERUCHOMOŚCI ROLNYCH (I ICH CZĘŚCI SKŁADOWYCH) Z ZASOBU WŁASNOŚCI ROLNEJ SKARBU PAŃSTWA

Prawo pierwokupu a prawo pierwszeństwa:

1. S. Prutis – konstrukcja pierwszeństwa rodzi roszczenie uprawnionego do zawarcia umowy, a zatem zawarcie jej przez ANR z naruszeniem pierwszeństwa powoduje bezskuteczność względną tej czynności prawnej na podstawie art. 59 Kc

2. W uchwale z 7.10.2008 r. SN potwierdził, iż rozstrzygnięcie zapadłe w I instancji zostało wydane prawidłowo. W uzasadnieniu wskazano, iż dzierżawca, któremu przysługuje prawo pierwszeństwa nabycia nieruchomości na podstawie przepisów ustawy z 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami Skarbu Państwa, pominięty przez Agencję przy sprzedaży, nie może domagać się stwierdzenia nieważności umowy sprzedaży na rzecz innego kupującego.

3. Prawo pierwokupu zostało zdefiniowane w art. 596 K.c. jako pierwszeństwo kupna oznaczonej rzeczy, na wypadek gdyby druga strona sprzedała rzecz osobie trzeciej. Sprzedaż osobie trzeciej może więc nastąpić tylko pod warunkiem, że osoba mająca prawo pierwokupu nie wykona swego prawa. (por. art. 597 K.c.).

W przeciwieństwie do prawa pierwokupu, prawo pierwszeństwa w nabyciu to uprawnienie do nabycia nieruchomości zanim dotychczasowy jej właściciel zawrze umowę sprzedaży nieruchomości (lub inną umowę mającą na celu przeniesienie własności nieruchomości na inną osobę).

4. „Otóż prawo pierwokupu zrealizować można dopiero po zawarciu umowy sprzedaży przedmiotu objętego tym prawem, natomiast prawo pierwszeństwa stosuje się w sytuacji kiedy istnieje jedynie zamiar zbycia danego przedmiotu" - prof. dr hab. Maksymilian Pazdan

41. GRUPY PRODUCENTÓW ROLNYCH I ICH ZWIĄZKI

Rodzaje strukturalnych form współpracy w rolnictwie, przybierających postać osoby prawnej:

1. grupy producentów rolnych

2. rolnicze spółdzielnie produkcyjne

3. spółki wodne i spółki do zagospodarowania wspólnot gruntowych

Warunki utworzenia grupy producentów rolnych:

1. producenci określonego produktu lub grupy produktów tylko

2. działanie na podstawie aktu założycielskiego, statutu etc.

3. każdy członek może posiadać nie więcej niż 20% głosów na WZ lub ZW

4. grupa musi uzyskiwać odpowiednie przychody z tytułu sprzedawanego produktu

5. grupa musi ustalić obowiązujące wszystkich członków zasady produkcji i standardy jakości

6. minimum 5 członków by utworzyć

Można należeć tylko do jednej grupy dla danego produktu, a minimalny okres członkostwa wynosi 3 lata.

42. GENEZA I ROZWÓJ UBEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO ROLNIKÓW

Ubezpieczenie społeczne – definicja Wacława Szuberta:

„system zagwarantowanych ustawowo i związanych z pracą świadczeń o charakterze roszczeniowym, pokrywającym potrzeby wywołane przez zdarzenia losowe lub inne, zrównane z nimi zdarzenia, spełnianych przez zobowiązane do tego instytucje, oraz finansowanych na zasadzie bezpośredniego lub pośredniego rozłożenia tych świadczeń, w całości lub co najmniej w poważnej mierze, na zbiorowości osób do niech uprawnionych.”

Ubezpieczenie pojawiło się w Niemczech z XIX wieku i dotyczyło pracowników najemnych.

Na wsi taką funkcję spełniała pośrednio instytucja dożywocia.

W początkach integracji europejskiej z myślą o WPR w Niemczech, Włoszech i Francji objęto ubezpieczeniem społecznym na starość również samodzielnych rolników.

Ubezpieczenie w Polsce:

1. od 1962 – system rent za ziemię

2. ustawa z 27 października 1977 o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin – wprowadziła składkę na Fundusz Emerytalny Rolników

3. ustawa z 14 grudnia 1982 o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i ich rodzin – zbliżenie do systemu pracowniczego pod względem katalogu świadczeń i ich wysokości

4. ustawa epizodyczna z 1990 jako grunt do ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników z 20 grudnia 1990, która m. in.:

- wprowadziła KRUS – Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

- Radę Ubezpieczenia Społecznego Rolników

- Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników.

43. RODZAJE UBEZPIECZEŃ

Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników. 2 rodzaje:

1. wypadkowe, chorobowe, macierzyńskie

(obejmuje: wypadek przy pracy rolniczej, rolniczą chorobę zawodową, chorobę, urodzenia dziecka, przyjęcie dziecka w wieku do roku na wychowanie)

2. emerytalno – rentowe

Art. 9. Świadczeniami z ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego są:

  1)   jednorazowe odszkodowanie z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej,

  2)   zasiłek chorobowy;

  4)   zasiłek macierzyński.

Art. 18. Świadczeniami z ubezpieczenia emerytalno-rentowego są:

  1)   emerytura rolnicza lub renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy;

  2)   renta rolnicza szkoleniowa;

  3)   renta rodzinna;

  4)   emerytura i renta z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin;

  5)   dodatki do emerytur i rent, o których mowa w pkt 1-4;

  6)   zasiłek pogrzebowy.

44. ZAKRES PODMIOTOWY UBEZPIECZENIA

Art. 6. Ilekroć w ustawie jest mowa o:

  1)  rolniku - rozumie się pełnoletnią osobę fizyczną, zamieszkującą i prowadzącą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym, w tym również w ramach grupy producentów rolnych, a także osobę, która przeznaczyła grunty prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego do zalesienia;

  2)  domowniku - rozumie się osobę bliską rolnikowi, która:

a)  ukończyła 16 lat,

b)  pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie,

c)  stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy;

  3)   działalności rolniczej - rozumie się działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej;

  4)   gospodarstwie rolnym - rozumie się każde gospodarstwo służące prowadzeniu działalności rolniczej;

  5)  dziale specjalnym - rozumie się dział specjalny produkcji rolnej,

  6)  przepisach emerytalnych - rozumie się przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.);

Art. 7. 1. Ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu podlega z mocy ustawy:

  1)   rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny,

  2)   domownik rolnika, o którym mowa w pkt 1

- jeżeli ten rolnik lub domownik nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

2. Ubezpieczeniem wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim na wniosek obejmuje się innego rolnika lub domownika, jeżeli działalność rolnicza stanowi stałe źródło jego utrzymania, a także osobę, która będąc rolnikiem przeznaczyła grunty prowadzonego gospodarstwa rolnego do zalesienia na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

3. Innego rolnika, domownika lub osobę, która przeznaczyła grunty do zalesienia, obejmuje się ubezpieczeniem wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim na wniosek, wyłącznie w zakresie ograniczonym do świadczeń określonych w art. 9 pkt 1, jeżeli podlegają innemu ubezpieczeniu społecznemu albo mają ustalone prawo do emerytury lub renty lub do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

4. Przepisów ust. 2 i 3 nie stosuje się do emerytów i rencistów, którzy mają orzeczoną niezdolność do samodzielnej egzystencji.

Art. 16. 1. Ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu podlega z mocy ustawy:

  1)   rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny;

  2)   domownik rolnika, o którym mowa w pkt 1;

  3)   osoba pobierająca rentę strukturalną współfinansowaną ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej lub ze środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich;

  4)   małżonek osoby, o której mowa w pkt 3, jeżeli renta strukturalna współfinansowana jest ze zwiększeniem na tego małżonka.

2. Ubezpieczeniem emerytalno-rentowym na wniosek obejmuje się:

  1)   innego rolnika lub domownika, który podlega ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu w pełnym zakresie, jeżeli złożono wniosek o objęcie go ubezpieczeniem emerytalno-rentowym;

  2)   osobę, która podlegała ubezpieczeniu jako rolnik i zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej, nie nabywając prawa do emerytury lub renty z ubezpieczenia, jeżeli podlegała ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 12 lat i 6 miesięcy;

  3)   osobę pobierającą rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy jako rentę okresową.

3. Przepisów ust. 1 oraz ust. 2 pkt 1 i 2 nie stosuje się do osoby, która podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub ma ustalone prawo do emerytury lub renty, lub ma ustalone prawo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Art. 5a. 1. Rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie przez co najmniej 3 lata, rozpocznie prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpocznie współpracę przy prowadzeniu tej działalności, podlega nadal temu ubezpieczeniu w okresie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy prowadzeniu tej działalności, jeżeli spełnia jednocześnie następujące warunki:

  1)   złoży w Kasie oświadczenie o kontynuowaniu tego ubezpieczenia w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy tej działalności;

  2)   jednocześnie nadal prowadzi działalność rolniczą lub stale pracuje w gospodarstwie rolnym, obejmującym obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego, lub w dziale specjalnym;

  3)   nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służbowym;

  4)   nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych;

  5)   kwota należnego podatku dochodowego za poprzedni rok podatkowy od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej nie przekracza kwoty …. zł (coroczna waloryzacja, ok. 3.000zł)

2. Za rozpoczęcie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej uznaje się także:

  1)   wznowienie wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej, której prowadzenie okresowo zawieszono;

  2)   zmianę rodzaju lub przedmiotu wykonywanej działalności według Polskiej Klasyfikacji Działalności

45. IZBY ROLNICZE (ZADANIA, ZASADY DZIAŁANIA IZB, ORGANY IZBY, REPREZENTACJA KRAJOWA IZB, NADZÓR NAD IZBAMI)

Konwencja nr 141 MOP

Ustawa z 1982r. o społeczno-zawodowych organizacjach rolników

Ustawa z 1995r. o izbach rolniczych

> Reprezentacja na płaszczyźnie:

- krajowej

- międzynarodowej:

i. Międzynarodowa Konfederacja Producentów Rolnych od 1947 (FIPA)

ii. Europejska Konfederacja Rolnictwa od 1948 (CEA)

> Formy:

- obligatoryjne – izby rolnicze i Krajowa Rada Izb Rolniczych

- fakultatywne – pozostałe zrzeszenia

1. Izby rolnicze:

Zadania:

1. reprezentowanie interesów zawodowych rolników

2. rozwiązywanie problemów rolnictwa

3. wykonywanie zadań zleconych z zakresu administracji publicznej

- rządowej, przekazanych ustawami lub na podstawie porozumień

- samorządowej, przekazywanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego na mocy porozumienia, z zakresu zadań własnych

4. orzekanie w sprawach indywidualnych – decyzje administracyjne prezesa izby (organy wyższego stopnia to: wojewoda w zakresie adm. rządowej i SKO w zakresie samorządowej)

Zasady działania:

1. zakaz prowadzenia działalności gospodarczej

2. wspólnicy sp. z o.o. lub sp. a.

3. możliwość tworzenia fundacji, członkowstwa w stowarzyszeniach

4. działanie w oparciu o ustawy i statut

5. instytucja publicznoprawna o charakterze powszechnym

6. niezależność samorządu i jego samodzielność

7. osobowość prawna izb i KRIR

8 reprezentacja interesów zawodowych i gospodarczych

Organy izby:

1. Walne zgromadzenie – kadencja 4 lata, min. 2 raz w roku

2. Komisja Rewizyjna – 5 osób – kontrola uchwał i finansów

3. Zarząd – prezes, wiceprezes, 3 członkowie + organ w postaci dyrektora

4. Rada powiatowa na czele z przewodniczącym

2. Krajowa Rada Izb Rolniczych:

Skład: prezesi izb i po jednym delegacie wybranym przez walne zgromadzenie

Zadania:

1. reprezentowanie izb przed Sejmem, Senatem i adm. rządową (nie dot. wojewódzkiej)

2. przedstawianie ww. wniosków i inicjatyw

3. opiniowanie projektów aktów prawnych

4. pomoc izbom

5. zarządzanie wyborów do walnych zgromadzeń izb

Organy: zarząd (prezes, wiceprezes, 3 członków) i komisja rewizyjna

Nadzór nad działalnością:

1. izb – właściwy wojewoda

2. Krajowej Rady – minister właściwy ds. rolnictwa

46. REPREZENTACJA INTERESÓW ZAWODOWYCH ROLNIKÓW W UE

Instytucjonalne formy organizacyjno-prawne zrzeszeń rolników w UE to:

1. Komitet Rolniczych Organizacji Zawodowych prze WE (COPA)

pierwsza organizacja, utworzona w 1958. Reprezentacja interesów rolników.

2. Główny Komitet Spółdzielczości Rolniczej (COGECA)

reprezentacja rolników spółdzielców

3. Europejska Rada Młodych Rolników (CEJA) – także 1958

4. Europejska Federacja Związków Zawodowych Pracowników Rolnictwa (EFA)

5. mnogość organizacji branżowych

Płaszczyzny działania:

1. opiniowanie projektów aktów prawnych dot. WPR

2. inicjowanie własnych rozwiązań

3. udział w organach doradczych i pomocniczych WE a także konferencjach itp.

47. EWOLUCJA WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ

W latach 60-tych ukształtowała się wspólna polityka EWG. Musiała się zmienić pod wpływem istotnych zmian we Wspólnotach jako całości, jak i pod wpływem czynników zewnętrznych, do których zaliczyć trzeba postępującą liberalizację międzynarodowego handlu produktami rolnymi.

Historycznie ukształtował się proprodukcyjny model WPR, spowodował on jednak:

- powiększanie nadwyżek produktów rolnych

- niemożność powiększania dochodów rolniczych

- zwiększenie wydatków

- zmniejszenie populacji rolniczej

- narastanie problemów ochrony środowiska związanych z rolnictwem typu intensywnego

- wzrost kosztów budżetowych.

Wobec powyższego nastąpiło przekształcenie w model limitowanej produkcji rolnej.

Celem zmodyfikowanej polityki rolnej obecnie ma być przede wszystkim uwzględnianie interesów konsumentów i podatników przy jednoczesnej kontynuacji wspierania dochodów rolniczych.

I. Reforma MacSharry’ego

Zapoczątkowana w 1991r. była odpowiedzią na szczątkowe i nieskuteczne regulacje z lat 1985-1988r., które nie doprowadziły do ograniczenia nadprodukcji.

Najważniejsze zadania reformy to:

- zrównoważenie rynków rolnych

- poprawa konkurencyjności wspólnotowego rolnictwa

- ekstensyfikacja metod gospodarowania w rolnictwie zgodnie z wymogami ochrony środowiska

Reforma zakładała:

- tzw. dopłaty bezpośrednie czyli zrekompensowany system bezpośrednich świadczeń finansowych dla rolników

- zerwanie bezpośredniego związku między wielkością produkcji rolnej a wysokością dopłat i uzależnienie ich wielkości od wielkości gospodarstwa

Nastąpiło przeorientowanie WPR w kierunku wzmocnienia polityki strukturalnej (zmniejszenie intensywności wspierania rolnictwa mechanizmami rynkowo-cenowymi oraz włączenie środków o charakterze strukturalnym do systemu interwencji rynkowej.

Efekty reformy:

- pewna poprawa równowagi rynkowej

- spadek nadwyżek niektórych produktów

- obniżenie kosztów produkcji (które wynikają z manipulacji subwencjami a nie z obniżenia kosztów produkcji rolnej)

- istotny wzrost wydatków budżetowych na cele reformy.

II. Założenia na lata 2003-2006

Komisja zdecydowała się kontynuować założenia reformy MacSharry’ego, ale dostosowując ją do postanowień rundy negocjacyjnej WTO.

III. Założenia na lata 2004-2013

wynikające z przyjętego przez Radę UE dokumentu zawierającego zmiany dokonane pod wpływem przeglądu skuteczności Agendy 2000. Dokument ten wprowadza kilka zmian o charakterze systemowym. Są to 3 główne założenia:

1. wprowadzenie jednej zryczałtowanej płatności bezpośredniej (płatność jednolita – SPS), uzależnionej od powierzchni upraw i „historycznego” poziomu produkcji gospodarstwa.

Wysokość płatności ma w założeniu podporządkować decyzje produkcyjne rolników bodźcom rynkowym, przede wszystkim zaś sygnałom cenowym. Dlatego też mimo zmian w programie produkcyjnym ma się nie zmieniać wysokość tej płatności.

Utrzymane zostaną niektóre instrumenty wsparcia rolników za pośrednictwem rynku, tj: zakupy interwencyjne na niektóre produkty i ograniczone ilościowo zakupy niektórych produktów, a także subwencjonowanie prywatnego magazynowania.

Zatem system wspierania pozostanie systemem mieszanym, z dominującą rolą środków wsparcia bezpośredniego.

*dla krajów przyjętych w 2004 r. jest to zróżnicowany system płatności z okresem przejściowym na lat 10.

W Polsce jest to mieszany, uproszczono-standardowy system dopłat bezpośrednich, który obejmuje dwie kategorie dopłat: uzależnionych od obszaru gospodarstwa i od wielkości produkcji. Dopłaty podstawowe są zależne od areału gospodarstwa. Dopłaty dodatkowe otrzymują tylko rolnicy prowadzący działalność, która w krajach UE jest objęta dopłatami.

Nie ma obowiązku odłogowania gruntów.

2. powiązanie wspierania dochodów z przestrzeganiem przez rolników standardów ochrony środowiska, właściwego traktowania zwierząt gospodarskich i zasad dobrej praktyki rolniczej, łącznie z zagwarantowaniem bezpieczeństwa żywności.

(zasada cross-compliance)

W Polsce od 2009r. obowiązuje ona w zakresie ograniczonym, od 2013 – w pełnym.

3. Zróżnicowane traktowanie gospodarstw rolnych.

Ma to uprościć system rozliczeń dopłat.

IV. Raport Buckwella czyli zmiany WPR w stronę Wspólnej Polityki Rolnej Obszarów Wiejskich dla Europy

- odejście od polityki sektorowej na rzecz programów przestrzennych

- polityka rolna ma być częścią strategii rozwoju obszarów wiejskich zintegrowaną z innymi elementami tj: polityką regionalną, ochroną środowiska, polityką społeczną i oświatą.

- cel: utrzymanie efektywnego i środowiskowo zróżnicowanego rolnictwa oraz pobudzanie zintegrowanego rozwoju wiejskich regionów UE

- Sformułowano główne zasady nowej polityki rolnej:

1. powinna być ona zgodna z celami społecznymi i gospodarczymi UE

2. powinna uwzględniać zasadę subsydiarności

poprzez dopuszczenie inicjatyw oddolnych, regionalnych, lokalnych

3. instrumenty prawne i finansowe powinny być wyraźnie ukierunkowane na osiągnięcie wybranych celów

4. uniezależnienie bezpośrednich subsydiów od produkcji

5. uproszczenie polityki rolnej

zespolenie polityki strukturalnej

- podstawowe zadania tak ujętej polityki to: stabilizacja rynku, zachowanie środowiska i krajobrazu, rozwój obszarów wiejskich, przejściowa pomoc dostosowawcza.

48. ZAŁOŻENIA PODATKU ROLNEGO

Dochód budżetu gminy.

I. Podatnik:

1. osoba fizyczna

2. osoba prawna

3. jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej

jeżeli są:

a. właścicielami, posiadaczami samoistnymi lub użytkownikami wieczystymi gruntów sklasyfikowanych jako użytki rolne lub gruntów zadrzewionych i zakrzewionych na użytkach rolnych

b. posiadaczami gruntów stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego (z wyłączeniem gruntów należących do Zasobu oraz będących w zarządzie Lasów Państwowych)

c. posiadaczami zależnymi, gdy posiadają grunty wchodzące w skład gospodarstw rolnych stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego oraz gdy dzierżawią grunty na podstawie umowy

II. Podstawa opodatkowania:

Grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne, a także grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, z wyłączeniem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza.

Specyfiką jest hektar przeliczeniowy.

Dwie kategorie gruntów:

- wchodzące w skład gospodarstwa rolnego (patrz zagadnienie 5)

- niewchodzące w skład gospodarstw rolnych

III. Stawka:

równowartość pieniężna 2,5 kwintala żyta z hektara przeliczeniowego wg średniej ceny skupu żyta za trzy pierwsze kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy

IV. Zwolnienia: (z ustawy i na wniosek)

a. przedmiotowe:

- użytki rolne klasy 5, 6, 6z

- grunty zadrzewione i zakrzewione na nich

- z urzędu – użytki ekologiczne, grunty zajęte pod zbiorniki wodne, pod wały przeciwpowodziowe, wpisane do rejestru zabytków

- działki przyzagrodowe członków rsp jeżeli są emerytami, inwalidami, niezdolnymi do pracy lub samodzielnej egzystencji

Czasowe wyłączenie:

- grunty orne, łąki i pastwiska objęte melioracją – w roku prowadzenia robót

- grunty gospodarstw rolnych powstałe z zagospodarowania nieużytków – 5 lat

- grunty gospodarstw rolnych otrzymane w drodze wymiany lub scalenia – następny rok po.

- grunty na których zaprzestano produkcji rolnej – do 3 lat, maks 20% lub 10ha

b. podmiotowe:

- publiczne i niepubliczne jednostki objęte systemem oświaty jak szkoły

- placówki naukowe PAN

- jednostki badawczo-rozwojowe

- zakłady pracy chronionej

- centra badawczo-rozwojowe

- Polski Związek Działkowców

V. Ulgi:

1. Ulga inwestycyjna

2. Ulgi żołnierskie (jedyne o ch. osobistym)

3. Ulgi na terenach podgórskich i górskich (30 lub 60%)

4. Ulgi w razie klęski żywiołowej

Dodatkowe ulgi może ustanawiać rada gminy w drodze uchwały.

49. PODATEK DOCHODOWY OD ROLNICTWA

Działalność rolnicza – wytwarzanie produktów roślinnych lub zwierzęcych w stanie nieprzetworzonym z własnych upraw albo z hodowli i chowu, również produkcja materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego oraz reprodukcyjnego, produkcja warzywnicza gruntowa, szklarniowa i pod folią, produkcja roślin ozdobnych, grzybów uprawnych i sadownicza itp.

Ustawa wprowadza opodatkowanie działów specjalnych produkcji rolnej, od 1 stycznia 1992r

Z działów specjalnych wyłączono wszystkie uprawy prowadzone na gruncie.

Sposób opodatkowania: normy szacunkowe lub księga przychodów i rozchodów dla osób fizycznych, dla osób prawnych tylko przychody i rozchody.

Chodzi o osobę faktycznie prowadzącą działalność, bez względu na obszar gospodarstwa i tytuł własności ziemi i środków produkcji.

50. UBEZPIECZENIA MAJĄTKOWE (OBOWIĄZKOWE I DOBROWOLNE)

A. Obowiązkowe:

1. Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego

dla rolników osób fizycznych, będących posiadaczami lub współposiadaczami gospodarstwa rolnego – obowiązkowe, dla pozostałych – dobrowolne

Gospodarstwo rolne – użytki rolne, grunty pod stawami oraz sklasyfikowane jako użytki rolne grunty pod zabudowaniami, o powierzchni powyżej 1 ha, jeżeli obszar ten podlega w całości lub w części opodatkowaniu podatkiem rolnym, a niezależnie od wielkości jeżeli jest prowadzona na nim produkcja z zakresu działu specjalnego produkcji rolnej.

Połączenie ochrony ubezpieczeniowej z faktem posiadania gospodarstwa a nie jego prowadzenia.

Ochrona w związku z ruchem pojazdów wolnobieżnych - także wypłaca się odszkodowanie, gdy rolnik nie jest ubezpieczony obowiązkowym OC – wtedy wypłaca Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny.

2. Ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i zdarzeń losowych

Dot. rolnika – osoby fizycznej, w której posiadaniu lub współposiadaniu znajduje się gospodarstwo. Budynek – od chwili pokrycia go dachem, powierzchnia pow. 20m².

3. Obowiązkowe ubezpieczenie upraw od ryzyka spowodowanego przez powódź, suszę, grad, skutki przezimowania, przymrozki wiosenne dla rolników, którzy uzyskali płatności bezpośrednie w ramach systemu wsparcia bezpośredniego.

B. Dobrowolne:

1. Ubezpieczenie od ryzyka wystąpienia skutków zdarzeń losowych spowodowanych przez powódź, suszę, grad, skutki przezimowania, przymrozki wiosenne.

Możliwość uzyskania dopłat przez zakłady ubezpieczeń, która ma zaktywizować rolników do zawierania umów ubezpieczenia w tym zakresie.

51. WPŁYW USTALEŃ MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO NA WYKONYWANIE WŁASNOŚCI NIERUCHOMOŚCI ROLNEJ.

CAPRE – Wspólna Polityka Rolna dla Europejskiego Rolnictwa i Wsi

Funkcje planowania przestrzennego:

1. synchronizator prawnych stosunków gospodarki przestrzennej.

2. organizowanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej poprzez ścisłe powiązanie funkcjonalne z instytucją ochrony gruntów rolnych i leśnych, wyłączaniem gruntów z produkcji rolnej, ich przeznaczaniem do zalesienia oraz scalaniem gruntów.

3. wpływ na racjonalny rozwój poszczególnych obszarów w gminach

Koncepcje zagospodarowania przestrzennego:

1/ rozproszonej zabudowy wsi

2/ zwartej zabudowy wsi

Ustawa z 7 lipca 1994r. – 2 zasady gospodarki gruntami:

- zrównoważonego rozwoju (2 etapy)

i. studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego uwzględniający zagospodarowanie przestrzenne kraju

ii. sporządzanie i uchwalanie miejscowego planu z.p. (fakultatywnie)

- poszanowania interesu prywatnego

i. pisemne uwagi do projektu miejscowego planu

ii. roszczenia cywilnoprawne (przedawnienie – 5 lat)

a. odszkodowanie za szkodę rzeczywistą

b. wykup nieruchomości lub jej części

c. zamiana nieruchomości

d. odszkodowanie z tytułu spadku wartości nieruchomości

oraz quasi roszczenie administracyjnoprawne należne gminie – renta planistyczna

Wykonywanie prawa własności to korzystanie z nieruchomości oraz rozporządzanie prawem własności. W sferze korzystania z nieruchomości, planowanie przestrzenne realizuje następujące zadania:

1. organizuje tereny zabudowane i przeznaczone pod zabudowę wiążąc je z potrzebami produkcji rolnej

zwłaszcza gminne zasoby nieruchomości, które przeznacza się na działalność inwestycyjną, cele rozwojowe gmin, realizację celów publicznych.

2. kształtuje sposób zagospodarowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej, jej strukturę obszarową i użytkową,

korzystanie w sposób niezgodny z przeznaczeniem, np. dla użytkownika wieczystego oznacza podstawę do rozwiązania umowy o ustanowienie użytkowania wieczystego

3. chroni rolnicze zasoby gruntowe przed ich przeznaczaniem na cele nierolnicze i degradacją

Zasadniczo do nieruchomości rolnych przeznaczonych w planie zagospodarowanie na cele rolne i leśne nie stosuje się przepisów o: scalaniu i podziale nieruchomości oraz o podziale nieruchomości (z dwoma wyjątkami: gdyby spowodowało to wydzielenie działek o powierzchni mniejszej niż 0,3 ha oraz istniałaby konieczność stworzenia dróg dojazdowych do nieruchomości rolnych, które nie są drogami niezbędnymi).

Projekty podziału opiniuje wójt (b. p.m.) w zakresie zgodności z miejscowym planem.

Funkcje organizacyjne i ochronne planowania przestrzennego:

- określenie normatywów nieruchomości – maksymalne i minimalne wskaźniki zabudowy

- ochrona rolniczej przestrzeni produkcyjnej

Realizacja ustaleń m.p.z.p.:

- decyzje o pozwoleniu na budowę

(badanie zgodności projektu budowlanego z planem)

- decyzje o lokalizacji inwestycji celu publicznego

Na kształt rolniczej przestrzeni produkcyjnej wpływa także instytucja scalania i wymiany gruntów, która jest ściśle powiązana z m.p.z.p. Także takie znaczenie mają prawne środki ochrony środowiska naturalnego (ziemi, wody, przyrody, powietrza), które współtworzą rolniczą przestrzeń produkcyjną.

Udział planu przestrzennego w obrocie jest ograniczony do podziału nieruchomości oraz kształtowania ich wartości.

52. OCHRONA (ILOŚCIOWA I JAKOŚCIOWA) GRUNTÓW ROLNYCH I LEŚNYCH

Cechy gruntów rolnych: nieprzenaszalność, niepowiększalność, połączenia natury ze stałym oddziaływaniem przez człowieka.

Cel ochrony: ochrona produktywności ziemi (ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych)

Ochrona ilościowa (przed przeznaczaniem na cele nierolnicze)

Ochrona jakościowa (przed degradacją i dewastacją)

Ochrona dotyczy następujących gruntów:

1. użytków rolnych

2. pod stawami rybnymi i zbiornikami rybnymi służącymi potrzebom rolnictwa

3. pod budynkami gospodarstw oraz budynkami i urządzeniami służącymi wyłącznie produkcji rolniczej oraz przetwórstwu rolno-spożywczemu

4. pod budynkami i urządzeniami służącymi bezpośrednio pod produkcję w zakresie działu specjalnego produkcji rolnej.

5. parków wiejskich, zadrzewień i zakrzewień śródpolnych, pasów przeciwwietrznych i przeciwerozyjnych

6. ogrodów botanicznych i pracowniczych ogródków działkowych

7. pod urządzeniami np. melioracji wodnych

8. zrekultywowane dla potrzeb rolnictwa

9. torfowisk i oczek wodnych

10. pod drogami dojazdowymi do gruntów rolnych

Przeznaczanie gruntów na cele nierolnicze, zasadą jest zgoda w formie decyzji adm.:

1. ministra rozwoju wsi – klasy I-III, obszar powyżej 0,5 ha

2. ministra środowiska (lub osoby upoważnionej) – grunty stanowiące własność Skarbu Państwa

3. marszałka województwa (po uzyskaniu opinii izby rolniczej) – grunty leśne i grunty rolne klas IV-VI jeżeli obszar przekracza 1 ha.

Obowiązek rekultywacji gruntów:

- osoba, która dokonała dewastacji,

- starosta,

- dyrektor regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych,

- dyrektor parku narodowego.

Sposób rekultywacji określa starosta, o obowiązku orzeka sąd.

Roszczenia za szkody powstałe w gruntach rolnych:

1. z ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku: naprawa niezwłoczna, ograniczenie szkód, naprawa.

2. odpowiedzialność deliktowa

3. odpowiedzialność na zasadzie ryzyka z 435 kc

4. roszczenia o charakterze prewencyjnym (144kc, 222 par. 2 kc, 429kc)

Środki wspierające ekstensyfikację ( zagospodarowywanie nowych ziem, rozszerzanie powierzchni uprawnej w celu podniesienia (zwiększenia) produkcji rolnej) produkcji:

- przeznaczenie gruntów rolnych do zalesienia

- prowadzenie gospodarstwa metodami ekologicznymi

Środki z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej.

53. INSTRUMENTY PRAWNE WSPARCIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH

Treść art. 34 Traktatu – utworzenie rolniczego funduszu orientacji i rolniczego funduszu gwarancji.

Planowano stworzyć oddzielne Europejski Fundusz Rozwoju Strukturalnego, ale środki strukturalne włączono do Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (FEOGA)

I. 1968 – Plan Mansholta, cele:

- doprowadzenie do powstania większych gospodarstw rolnych

- obniżenie wysokich cen gwarantowanych

- wycofanie ok. 5 mln z pracy w rolnictwie

- zaprzestanie gospodarowania na ok. 5 mln ha gruntów rolnych

II. Plan nie został zrealizowany, ale był asumptem do wydania 3 dyrektyw:

1. Dyrektywa modernizacyjna

(ws. modernizacji gospodarstw rolnych)

- udzielanie pomocy rolnikom o niskich dochodach

2. Dyrektywa odstąpieniowa

(ws. zaprzestania gospodarowania oraz realokacji gruntów rolnych)

- premie dla rolników w wieku 55-65 lat, którzy zrezygnowali z uprawy gruntów i sprzedali je lub wydzierżawili albo wyłączyli te grunty z produkcji

3. Dyrektywa informacyjna

(ws. zapewnienia środków pomocy socjalnej i ekonomicznej osobom zatrudnionym w rolnictwie oraz uzyskiwania kwalifikacji zawodowych i podnoszenia kwalifikacji rolniczych)

Uzupełnieniem dla powyższych została dyrektywa z 1975r. ws. gospodarowania na terenach górskich, wyżynnych oraz innych obszarach upośledzonych

III. Zakresy powyższych dyrektyw ulegał poszerzaniu, aż zastąpiono je rozporządzeniem z 1985r. ws. doskonalenia wydajności struktur rolnych.

IV. 1987 – rozporządzenie, które zmieniło cele środków pomocy strukturalnej

- wprowadzenie schematów konwersji (zamiany upraw) i ekstensyfikacji produkcji rolnej (redukcja w produkcji, bez zwiększania w zamian produkcji żadnych innych produktów)

- pomoc inwestycyjna w formie: bezpośredniego przekazania kapitału, niskooprocentowanej pożyczki lub przełożenia płatności

V. Reforma MacSharry’ego – w ramach tej reformy wydano rozporządzenie ws. zwiększenia efektywności struktur rolnych. Scaliło różne elementy reformy strukturalnej.

Pomoc finansowa na działalność inwestycyjną była udzielana, jeżeli:

- praca w rolnictwie stanowiła pracę podstawową

- odpowiednie kwalifikacje zawodowe

- przedstawienie planu poprawy kondycji finansowej gospodarstwa

- zobowiązanie do prowadzenia uproszczonej księgowości

Premie finansowe – dla gospodarstw zmniejszających o co najmniej 20% produkcję w zakresie produktów występujących w nadwyżkach, lub wyłączających co najmniej 20% z produkcji rolnej

Szczególne środki pomocy dla gospodarstw położonych na terenach upośledzonych

Wcześniejsza emerytura rolnicza – dla rolników, którzy ukończyli 50 lat, co najmniej 10 prowadzili gospodarstwo, przekazali do dalszego użytkowania grunty osobie mającej odpowiednie kwalifikacje rolnicze lub która zapewniła wykorzystanie ich na cele związane z poprawą ochrony środowiska

Środki pomocy specjalnej – dla rolników poniżej 40 roku życia, w formach: premii, niskooprocentowanych kredytów lub dodatkowej pomocy inwestycyjnej.

Środki dla stowarzyszeń i grup producentów.

Należność wyrównawcza – dla rolników z obszarów upośledzonych

Podstawowe cele strukturalnego rozwoju obszarów wiejskich, to:

a. przyspieszenie przemian w rolnictwie

b. przywracanie konkurencyjności regionów rolniczych

c. ułatwianie rozwoju i strukturalnych dostosowań obszarów wiejskich o wysokim udziale zatrudnienia lub dochodów rolniczych.

Instrumenty do realizacji tych zadań to:

1. instrumenty towarzyszące:

1. wcześniejsze emerytury

2. programy rolno – środowiskowe i zalesianie

3. wsparcie gospodarstw z obszarów upośledzonych

2. instrumenty wspierające modernizację i dywersyfikację gospodarstw rolnych:

1. inwestycje w gospodarstwach rolnych

2. środki pomocy dla młodych rolników

3. środki pomocy skierowane na szkolenia zawodowe

4. poprawa przetwórstwa i marketingu produktów rolnych

5. promocja i konwersja rolnictwa

3. środki pomocy służące rozwojowi obszarów wiejskich: (m.in.)

1. zachowanie dziedzictwa wsi

2. gospodarka zasobami wodnymi

3. ochrona naturalnego środowiska i krajobrazu

Grupa 2 i 3 są finansowane z FEOGA

W pełnej kompetencji państw członkowskich pozostają decyzje w zakresie stosowania niefinansowanych przez UE instrumentów oddziaływania na struktury rolne, np. doradztwo rolnicze.

Programy dla Polski:

1. PROW – Program Rozwoju Obszarów Wiejskich

1. środki towarzyszące WPR (renty strukturalne, zalesianie gruntów, wsparcie dla obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania, przedsięwzięcia rolno środowiskowe)

2. środki zawarte w traktacie akcesyjnym: wsparcie dla gospodarstw niskotowarowych, dostosowanie gospodarstw do standardów UE, uzupełnienie płatności bezpośrednich, pomoc techniczna.

nie wymagał od beneficjentów środków własnych

2. SPO – Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich. (odnowa wsi, zachowanie dziedzictwa, scalanie gruntów)

Wymagał udziału własnego rolnika.

Fundusze służące realizacji celów polityki rolnej:

1. Europejski Fundusz Rolniczy Gwarancji (EFRG) dla finansowania wydatków rynkowych

2. Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW)

Środki z EFRROW mają charakter uzupełniający dla wydatków krajowych, regionalnych i lokalnych.

Każde państwo członkowskie opracowuje krajowy plan strategiczny, na jego podstawie – jednolity program operacyjny lub kilka programów regionalnych lub sektorowych. Każde z państw w tych planach dokonuje wyboru instrumentów realizacji polityki wiejskiej.

Zasadnicze cele wspierania rozwoju obszarów wiejskich:

1. poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego

2. poprawa środowiska naturalnego i terenów wiejskich

3. poprawa jakości życia na obszarach wiejskich i zróżnicowanie działalności gospodarczej

4. program Leader+ - aktywizacja społeczności wiejskiej

54. ZASADY SCALANIA I WYMIANY GRUNTÓW ROLNYCH I LEŚNYCH

Scalanie (komasacja) – zamiana nieruchomości rozdrobnionych lub o nieprawidłowej konfiguracji, należących do różnych podmiotów znajdujących się na określonym obszarze, w celu tworzenia korzystniejszych warunków gospodarowania, poprawy struktury obszarowej gospodarstw, racjonalnego ukształtowania rozłogów, dostosowania granic nieruchomości do dróg, rzeźby terenu i melioracji.

Kompleks działań o charakterze urządzeniowo – rolnym oraz planistycznym.

Grunty – rolne, leśne, pod wodami, drogami i terenami kolejowymi oraz nieużytki.

Nie podlegają scaleniu grunty, na których znajdują się: zakłady górnicze i przemysłowe, na których eksploatuje się kopaliny, zabytki historyczne, architektoniczne i rezerwaty przyrody, użytkowane na cele gospodarki rybackiej oraz przeznaczone na cele specjalne.

Zasady postępowań, scaleniowego i wymiennego:

1. zasada ekwiwalentności gruntów

uczestnicy postępowania mają praw do gruntów ekwiwalentnych tego samego typu, wyjątki powinny być wyraźnie określone i ograniczone do minimum.

Różnice w wartości gruntów nie mogą przekraczać 3%, powyżej dopłaty pieniężne.

Nigdy różnica w wielkości gruntów nie może przekroczyć 20%, lub 10% gruntów o szczególnie wysokiej przydatności rolniczej lub przeznaczonych w m.p.z.p. na cele inne niż rolnicze. Wyrównywanie różnic – przepisy KPA.

2. zasada szacunku względnego: (gdy uczestnicy nie uchwalili innych reguł)

- ceny obowiązujące przy sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych

- uwzględnienie położenia gruntów

- przydatności rolniczej

- funkcji terenu z miejscowego planu zagospodarowania

55. PRAWO MIĘDZYNARODOWE I WSPÓLNOTOWE W OBSZARZE HODOWLI ROŚLIN I NASIENNICTWA

1. Ustawy z 26 czerwca 2003 o ochronie prawnej odmian roślin oraz o nasiennictwie

2. Konwencja UPOV – o ochronie nowych odmian roślin

3. rozporządzenie Rady ws. wspólnotowego prawa do odmian roślin

4. porozumienie WTO dotyczące własności intelektualnej TRIPS 1994r.