Spotkania:

1. 16.11 – 3 h

2. 23.11 – 6h

3. 14.12 – 6h

4. 18.01 – 3h

5. 25.01 – 3h - (zaliczenie).

6. 01.02 – 6h

Literatura:

1. Choroby skóry i choroby przenoszone droga płciową – Jabłońska, Majewski.

2. Dermatologia dla kosmetologów – Adamski, Kaszuba.

Budowa skóry:

E-katheryny

Filagryna

Inwolukryna

Komórki Merkla

MOS – mukopolisacharydy

Pyt. Gruczoły potowe ekranowe, a apokrynowe.

Ekrynowe	Apokrynowe
Działają od początku życia człowieka	Aktywują się w okresie dojrzewania
Rozmieszczone są na całej powierzchni ciała	Znajdują się pod pachami, w okolicy brodawek sutkowych, na powiekach, w okolicach odbytu
Biorą udział w procesach termoregulacyjnych (gdy wrasta temperatura otoczenia lub gdy, mamy gorączkę)	Zależne od czynników hormonalnych
Unerwione przez włókna holinergiczne	Unerwione przez włókna adrenergiczne

Semiotyka

Wykwit skóry:

• PIERWOTNY

Plama –macula, wykwit leżący w poziomie skóry, który różni się jedynie zabarwieniem.

Plamy dzielimy na:

• Barwnikowe - nadmiaru barwnika np. płaskie znamiona barwnikowe, piegi.

• Plama z odbarwienia np. bielactwo, łupież pstry.

• Plama zapalna np. rumień powstały w wyniku przekrwienia skóry związanego ze stanem zapalnym.

• Plamy naczyniowe np. drobne wynaczynienia skóry, teleangiektazje (pajączki na skórze), naczyniaki (plamy związane z nowotworem).

• Plamy złogowe np. srebrzyca, zatrucie rtęcią.

Bąbel –Urtica, wykwit wyniosły ponad powierzchnię skóry, nagłe pojawienie się, krotki czas trwania (godziny), wywołanie silnego świądu. Bąble mają różne rozmiary, kolor różowawy lub porcelanowo biały.

Pęcherzyk – wykwit wyniosły nad powierzchnię skóry, wypełniony treścią surowiczą, do 5 mm.

Pęcherz – większy od pęcherzyka, większe niż 5 mm.

Pęcherze np. pęcherzyca liściasta.

Jeżeli płyn gromadzi się w środku naskórka – śródnaskórkowym np. pęcherzyca zwykła.

Akantoliza – przerwanie łączności pomiędzy komórkami naskórka.

Pęcherzyk podnaskórkowy – pemphigoid.

Pęcherzowe oddzieleni się naskórka – EB – pęcherze krwotoczne (krwista wydzielina) np. roża krwotoczna.

Krosta (pustula) – wykwit wyniosły nad powierzchnię skóry, który jest wypełniony treścią ropną np. łuszczyca krostowa, trądzik. Przeważnie umiejscowiona podrogowo lub śródnaskórkowo, częściowo związana z przydatkami skóry (z ujściem mieszków włosowych, gruczołów potowych).

Grudka –trwała konsystencja, wykwit wyniosły nad powierzchnię skóry, różni się jedynie spoistością, mogą być różnych kształtów, wielkości barwy np. brodawki (białe, różowe), liszaj płaski. Możemy podzielić na: naskórkowe, czyli brodawki, grudki skórno-naskórkowe np. łuszczyca. Powstaje w wyniku zwiększania się objętości komórek lub odkładania się stałych substancji.

Guzek, guz – wykwit wyniosły ponad powierzchnię skóry wyróżniający się spoistością.

Guzki – w skórze właściwej, a guz – w skórze właściwej i tkance podskórnej.

Guzki np. gruźlica toczniowa.

Czyrak – to jest zakażenie gronkowcowe. Tworzy się guzek , powstaje ropna krosta, tworzy się czerwony martwiczy czop.

• WTÓRNE (NA BAZIE WCZEŚNIEJ POWSTAJĄCYCH ZMIAN)

Nadżerka (erosio) – ubytek naskórka, obejmujący wszystkie jego warstwy. Gojenie odbywa się bez blizny, powstaje np. w zadrapaniach.

Przeczos – np. zadrapanie naskórka, skutki drapania.

Rozpadlina – bolesny, szczelinowy ubytek skóry obejmujący naskórek i skórę właściwą. Umiejscawia się też na błonach śluzowych.

Owrzodzenie (wrzód) – ubytek dotyczący zarówno naskórka jak i skóry właściwej np. choroby naczyń skórnych, tętniczych, kwasy, działanie bardzo wysokiej albo niskiej temperatury, tworzy się martwica skóry. Słaba skłonność do gojenia się.

Łuska – wykwit wtórny, powstaje w wyniku zaburzeń procesu rogowacenia. Nawarstwienie górnych warstw naskórka.

Hiperkeratoza – nadmierne rogowacenie np. rybia łuska.

Parakeratoza – proces przyspieszonego niepełnego rogowacenia.

Strup – powstaje w wyniku zasychania na powierzchni skóry płynu nasiękowego np. z pęcherzyka.

Blizna (cicatrix) – zastąpienie ubytków skóry przez tkankę łączna włóknistą.

Blizny przerostowe lub zanikowe. Stan zejściowy niektórych wykwitów. Występuje z zanikiem lub przerostem skóry. Blizny mogą powodować różne zniekształcenia, ból.

Keloid – guz z tkanki łącznej włóknistej o twardej konsystencji. Mogą powodować ból, dyskomfort + depresja.

Choroby alergiczne skóry

Alergia – zmieniona reaktywność, mówi się wówczas, gdy substancja sama w sobie nie jest szkodliwa, wywołuje odpowiedź immunologiczna, a reakcja ta prowadzi do objawów chorobowych tylko u predysponowanych osobników.

Atopia – kliniczne powstanie alergii, objawiające się gorączką sienna i astmą, w których jednostki należące do grupy o szczególnej zdolności uczulania się na pewne białka, na które są często narażone w swoim środowisku i przez swój styl życia. Astma oskrzelowa, katar sienny.

Układ immunologiczny:

• Odróżnia cząstki ustroju gospodarza od elementów obcych.

• Tworzą go limfocyty i przeciwciała.

• Limfocyty T i B.

• Zostają pobudzone, gdy jest im zaprezentowany antygen przetworzony przez komórki prezentujące antygen.

• Stymulacja komórek T – uczulone limfocyty – uwalnianie cytokin – odpowiedź komórkowa.

• Stymulacja komórek B – komórki plazmatyczne – przeciwciała – odpowiedź humoralna.

• Pamięć swoistości antygenu jest podstawową cecha układu immunologicznego.

• Odpowiedź immunologiczna może prowadzić do stanu odporności immunologicznej lub do rozwoju choroby alergicznej lub autoimmunologicznej.

• Stymulacja układu immunologicznego antygenem doprowadza do zintegrowanej odpowiedzi immunologicznej obejmującej zarówno przeciwciała jak i uczulone limfocyty.
  
  Uproszczona klasyfikacja Gella i Toompsa:

Typ I → A + PC klasy Ig E na powierzchni komórki.

(antygen) (przeciwciało – immunoglobulina klasy E).

Typ II → Antygen na powierzchni komórki + krążące przeciwciała klasy Ig G lub Ig M.

Typ III → reakcja kompleksów immunologicznych (krążące antygeny i przeciwciała).

Typ IV → odpowiedź komórkowa – mediatory to uczulone limfocyty reagujące z komórką zawierającą antygen i uwalniające cytokiny.

Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry – obraz kliniczny.

• Wykwit pierwotny → grudka wysiękowa → pęcherzyk → nadżerka.

• Ogniska rumieniowo-wysiękowe.

• Obrzęk.

• Wyprysk przewlekły → wtórne zliszajowacenie tzw. li chemizacja (skóra jest zgrubiała, sucha, szorstka).

Najczęstsze alergeny kontaktowe:

• Metale: chrom, nikiel (najczęściej uczula), kobalt, pallat, złoto, rtęć.

• Składniki gumy: akceleratory i antyutleniacze.

• Epoksydy.

• Związki para grupy.

• Barwniki.

• Formalina.

• Terpentyna.

• Tworzywa sztuczne.

• Substancje zapachowe.

Nikiel

• Stopy metali

• Stal 0,5-30%

• Białe złoto 10-15%

• Stopy niklowo-srebrowe 10-15%

• Stopy niklowo-miedziowe 10-15%.

• Stopy mało odporne na korozję – łatwe uwalnianie niklu – silne właściwości alergizujące.

• Właściwości osobnicze potu (duża zawartość chlorków).

• Stal o wysokiej zawartości siarki.

• Zawody wymagające częstego kontaktu z wodą i środkami chemicznymi.

→ Wywołuje

• Kontaktowe zapalenie skóry.

• Pokrzywka.

• Erytrodemia.

• Airborne dermatilis.

• Zapalenie śluzówki nosa.

• Astma.

Chrom

• Cement.

• Garbowana skóra.

• Środki do impregnacji drewna.

• Farby, lakiery, barwniki tkanin.

Kobalt

• Stopy metali.

• Farby olejne i werniksy.

• Farby do szkła i porcelany.

• Farby drukarskie.

Złoto

• Leki stosowane w RZS (reumatoidalne zapalenie stawów).

• Farby zawierające złoto.

Pallad

• Metal stosowany w stomatologii.

• Dodajemy do wyrobów jubilerskich.

Formaldehyd

• Apretura tkanin.

• Obróbka metali.

• Kleje, farby, lakiery.

Tworzywa sztuczne

Podstawowy składnik (polimer + środki pomocnicze)

• Epoksydy – uczulają najczęściej.

• Żywice fenolowe – uczulają najczęściej.

• Aminoplasty – uczulają najczęściej.

• Akryfany – uczulają najczęściej.

Żywice epoksydowe

• Krotki czas narażenia, ciężkie, często rozległe, rozsiane, uporczywe zmiany wypryskowe.

Inne zmiany skórne

• Pokrzywka kontaktowa.

• Bielactwo.

• Ubytki owłosienia.

• Rumień wielopostaciowy.

Żywice fenolowe (fenoplasty)

• Farby.

• Silnie drażniące.

• Zmiany skórne

• Alergiczny wyprysk kontaktowy.

• Pokrzywka.

• Przebarwienia, odbarwienia.

Akrylany

• Farby emulsyjne, lakiery, kleje.

• Wywołują

• Ciężkie zmiany wypryskowe skóry rąk (palce).

• Zmiany zapalne.

• Nadmierne rogowacenie.

• Pęknięcia; rozpadliny.

• Pokrzywka.

• Zaburzenia czucia palców rąk.

• Zmiany troficzne paznokci.

• Zapalenie śluzówki nosa.

Alergia na gumę

• Kauczuk naturalny – lateks i kauczuki syntetyczne.

• Przyspieszacze wulkanizacji.

• Antyutleniacze.

• Kontakt z mieszanką gumową lub wyrobami z gumy.

PPD (Parafenylenodiamina)

• „sztuczna henna” – farby do włosów (czarna, brązowa, kasztanowa, ruda), ale także do tkanin, skór.

• Zmywalny tatuaż.

• Zmiany skórne: wyprysk, pokrzywka, astma.

• Reakcje krzyżowe: (uczulenia także na):

• Inne barwniki anonimowe,

• Antyutleniacze gumy,

• Utwardzacze żywic epoksydowych,

• Sulfonamidy i środki znieczulające miejscowo.

Kalofonia

• Kleje, farby i lakiery.

• Pasty do podłóg.

• Kosmetyki.

• Plastry i przylepce medyczne.

Terpentyna

• Utlenianie - silniejsze działanie alergizujące i drażniące.

• Krzyżowe reakcje z olejkami eterycznymi.

• Źródła:

• Farby, lakiery,

• Środki czyszcząco-pielęgnacyjne,

• Kosmetyki.

• Przemysł ceramiczny.

• Dekorowanie porcelany.

Balsam peruwiański

• Kosmetyki.

• Niektóre leki (np. dentystyczne).

• Wskaźniki alergii na substancje zapachowe.

• Skórki owoców cytrusowych.

• Guma do żucia.

• Lody.

• Herbaty.

• Niektóre napoje (np. cola, likiery).

• Przyprawy spożywcze (np. cynamon, goździki, pieprz).

Diagnostyka alergii kontaktowej:

• Teksty płatkowe.

• Metoda ROAT.

• Testy prowokacji doustnej.

Testy płatkowe:

• Alergeny nanosi się na skórę na 48 h.

• Odczyt po 48 i 96 h.

• Odczyn rumieniowy widoczny lecz niewyczuwalny → odczyn wątpliwy.

• Rumień + obrzęk = słabo dodatni.

• Rumień = obrzęk + grudki = średnio dodatni.

• Rumień + obrzęk + grudki + pęcherzyki lub nadżerki = silnie dodatni.

Kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia:

• Zapalenie (wyprysk) toksyczne.

• Związki pierwotnie drażniące lun podrażniacze.

→ Ostre

• Silne podrażniacze.

• Koagulacje białek lub odwodnienie skóry.

• Oparzenia chemiczne.

→ Przewlekłe

• Względnie podrażniacze.

• Wyprysk.

Efekt drażniący większości związków chemicznych:

• Odtłuszczanie.

• Wzrost przepuszczalności naskórka.

• Wysuszenie → pękanie → stan zapalny.

• Ułatwione wnikanie alergenów.

• Uczulenie.

Czynniki wpływające na rozwój zapalenia skóry z podrażnienia:

• Wiek.

• Płeć.

• Rasa.

• Aktualne lub przebyte choroby atopowe.

• Czynniki genetyczne.

• Różna podatność skóry u różnych osób.

• Obecność czynnego ogniska wyprysku.

Wet Work (praca w warunkach wilgotnych):

• Najważniejszy czynnik ryzyka wystąpienia zawodowych dermatoz

• Woda,

• Detergenty,

• Środki odkażające,

• Rozpuszczalniki.

Uszkodzenie bariery ochronnej naskórka

• Rozwój infekcji.

• Nasilenie działania drażniącego różnych substancji.

• Ułatwienie penetracji związków chemicznych – alergizacja!

• Rozwój przewlekłego kontaktowego zapalenia skóry.

Diagnostyka kontaktowego zapalenia skóry z podrażnienia:

• Stwierdzenie objawów zapalenia skory, które wystąpiły podczas wykonywania pracy.

• Nasilenie zmian skórnych zależnego stężnika czynnik wywołującego od czasu ekspozycji.

• Ograniczenie zmian skórnych do miejsc bezpośredniego kontaktu z czynnikiem drażniącym.

• Dodatnich prób ekspozycji i eliminacji.

Niealergiczne i alergiczne zapalenie skóry.

	Niealergiczne	Alergiczne
Występuje u wszystkich osób mających kontakt z daną substancją	+	-
Zależy od dawki	+	-
Czas ekspozycji	+	-
Przekracza obszar kontaktu	-	+
Ulega nasileniu po usunięciu substancji badanej (próby płatkowe)	-	+

• Polacy chorzy na alergiczny wyprysk kontaktowy najczęściej uczuleni są na metale oraz składniki kosmetyków.

• Alergia kontaktowa występuje u 13-25% dzieci i 17-40% dorosłych.

• Narastanie alergii kontaktowej na pallad i propolis.

• Wzrost częstości uczuleń kontaktowych u dzieci (propolis i substancje zapachowe).

• Pokrzywka i białkowe zapalenie skóry (Protein Dermatitis).

Atopowe zapalenie skóry:

• Atopia 1-3% dorosłych, 10-15% dzieci.

• Uczulenie: substancje wziewne – pyłki, kurz domowy, pleśnice i substancje pokarmowe.

• Etiopatogeneza:

• Czynniki genetyczne.

• Zjawiska immunologiczne.

• Rola superantygenów (toksyny bakteryjne i wirusy) – aktywacja limfocytów bez udziału komórek praeentujących antygen.

• Związek z układem nerwowym.

• Cechy skóry atopowej i skłonność do rogowacenia mieszkowego, obniżenie progu świądowego.

• Czynniki wywołujące: wziewne, pokarmowe, niektóre drożdżaki, bakterie (np. gronkowce), wełna (drażni).

• Zapalna, przewlekła i nawrotowa choroba z towarzyszącym świądem.

Kryteria Hanifina i Raphi

• Kryteria główne (większe)

• Świąd.

• Przewlekły i nawrotowy przebieg.

• Wywiad atopowy osobisty i rodzinny.

• Charakterystyczna morfologia i lokalizacja zmian.

• Kryteria dodatkowe

• Suchość skóry,

• Rybia luska,

• Rogowacenie mieszkowe,

• Łupież biały,

• Dodatkowy fałd na dolnej powiece,

• Zaciemnienie skóry wokół oczu,

• Nawrotowe zapalenie spojówek,

• Rumień na twarzy.

• Rozpoznanie:

• 3+3.

• 3 główne + 3 dodatkowe.

Pokrzywka i obrzęk naczynio-ruchowy.

• Pokrzywka

• Astma alergiczna (typ I) – pokarmowa, polekowa, owady, pasożyty, alergiczny, wziewny.

• Niealergiczna – wyzwalacze histaminy.

• Czynniki psychiczne.

Przewlekła:

• Nieswoista,

• Aspirynowa,

• Alergiczna (rzadko).

Inne:

• Pokrzywka wywołana mechanicznie.

• Kontaktowa.

• Pokrzywka fizykalna:

• Z zimna,

• Świetlna,

• Opóźniona z ucisku,

• Cieplna,

• Wodopochodna,

• Wibracyjna.

Bąbel pokrzywkowy – degranulacja komórek tucznych, uwalnianie histaminy i innych substancji → wzrost przepuszczalności naczyń i obrzęk.

Pokrzywka:

• Ostra – najczęstsza (kilkanaście godzin do kilku dni).

• Przewlekła przerywana, nawracająca (poniżej 6 tygodni).

• Przewlekła (powyżej 6 tygodni, nawrot 2 razy w tygodniu).

Pokrzywka (Urtica)

Obrzęk naczynioruchowy Quinckego

Alergologia – Soren Pedersen

Obrzęk naczynioruchowy Quinckego

Ostre ograniczone obrzmienie skóry i błon śluzowych pojawiające się nagle i wykazujące dużą dynamikę zmian.

Zespół pokrzywki i obrzęku naczynioruchowego – złożona, wieloczynnikowa etiologia, patomechanizm wspólny, a różnica morfologiczna wynika z miejsca uwolnienia mediatorów procesu zapalnego ---- podnaskórkowo ---- bąble i rumień ------ do skóry i tkanki podskórnej ----- obrzęk

Pokrzywka i obrzęk naczynioruchowy mogą być wywołane:

1. Bezpośrednim typem reakcji immunologicznej zależnej od antygenu, który uwolni aktywne mediatory z komórek tucznych do bazofilów.

Lub bezpośrednią związaną:

1. Ze zmianami układu dopełniacza.

2. Ścieżek przemian kwasu arachidonowego.

3. Aktywacją układu fibrynolitycznego.

4. Układu krzepnięcia (czynnik Hagemana).

2001 – Jahansson i wsp. – podział pokrzywek.

Wszystkie o mechanizmie immunologicznym – alergiczna.

Ig E – zależna.

Ig E – niezależna (związana z PC np. Ig G lub aktywacją komórek immunologicznych np. limfocytów, ezodynofilii.

Niektóre pokrzywki np. z zimna – mechanizm immunologiczny i nieimmunologiczny.

Objawy pokrzywki i obrzęku naczynioruchowego:

Bąble – drobne (kilka mm) ---- kilka cm lub większe (pęcherzyk wysiękowy krwotoczny, przebarwienie).

Obrzęk naczynioruchowy – nagłe obrzmienie skóry, tkanki pokornej lub błon śluzowych (śr. kilku cm) ustępujące w ciągu 24-72 h. Najczęstsza lokalizacja – twarz (wargi, powieki), tułów i kończyny, okolice narządów płciowych.

Obrzęk głośni lub krtani – zagrożenie życia.

Obrzęk śluzówki przewodu pokarmowego:

• Objawy niedrożności,

• Ból,

• Nudności i wymioty,

• Biegunka.

Pokrzywka alergiczna (i obrzęk naczynioruchowy):

Ig E zależna.

Alergeny: pokarmowe (po spożyciu owoców i warzyw przez osoby uczulone na pyłki – mechanizm reakcji krzyżowej np. uczulenie na pyłki brzozy – jabłka, marchew, seler, liczne przyprawy ziołowe.

Najczęstsze alergeny pokarmowe:

• Mleko i jego przetwory,

• Jaja,

• Ryby,

• Orzechy,

• Czekolada,

• Rośliny strączkowe.

Alergeny wziewne:

• Alergeny kontaktowe.

Leki:

Powikłaniem takiej pokrzywki może być wstrząs anafilaktyczny.

Pokrzywka alergiczna kontaktowa

Częstsza u osób z atopią

• Zmiany ograniczone do miejsca kontaktu lub uogólnione.

• Czynniki wywołujące:

• Pochodzenia zwierzęcego: jad błonkoskrzydłych, sierść i naskórek zwierząt, maski gąsienic, parzydełka meduz,

• Pochodzenia roślinnego: pyłki, balsam peruwiański, cynamon,

• Alergeny pokarmowe: skórki owoców cytrusowych, ziemniaki, ryby, cebula,

• Inne leki (cefalosparyny, jod): środki ochrony i substancje używane w miejscu pracy (formaldehyd, rezorcyna, lateks, nadsiarczek amonu – składniki farb do rozjaśniania włosów), kosmetyki (np. szminki).

Pokrzywka kontaktowa niealergiczna:

• Wywiad atomowy i alergiczny,

• Czynniki wywołujące – czynniki toksyczne i drażniące (bezpośredni wpływ na naczynia i zakończenia nerwowe).

• Uwalnianie mediatorów z masotcytów,

• Zewnętrzpochodne libera tory histaminy: opiaty kurara, polimyksyna B (bacytracyna d – tuba kuraryna, jodowe ośrodki kontrastowe),

• Działanie toksyczne i drażniące: rośliny trujące, włoski gąsienic, ameby, niektóre rosliny (zawilce),

• Użądlenia owadów: pszczół, os, szerszeni, komarów, mrówek,

• Alergiczna i toksyczna reakcja skóry.

Dermografizm:

• Prosty – 5% osób zdrowych,

• Pokrzywkowy,

• Cholinergiczny (drobne bąble).

Pokrzywka z ucisku – 4-6 h.

Po zadziałaniu ucisku do 48 h na pośladkach.

Dermografizm:

• Biały - reakcja skóry polegająca na widocznym białym przebarwieniu na chwilę po potarciu naskórka. Po mocniejszym przeciągnięciu, na skórze pojawiają się białe smugi. W praktyce oznacza to, że osoby cierpiące na dermografizm mogą "pisać" po swojej skórze. Utrzymuje się około 15 minut. Jest to charakterystyczna cecha w AZS (dodatkowa, czyli nie zawsze występująca). Biały dermografizm spowodowany jest skurczem i zwężaniem się naczyń krwionośnych.

• Czerwony - Na skutek rozszerzania się naczyń krwionośnych pojawia się tzw. dermografizm czerwony, któremu towarzyszą zaczerwienienie skóry i obrzęk.

Pokrzywka termiczna

Z zimna – najczęstsza postać pokrzywki fizykalnej.

• Immunologiczna i nieimmunologiczna,

• Gwałtowne oziębienie części lub całego ciała,

• Mogą wystąpić objawy ogólnoustrojowe (zapaść krążeniowa, omdlenie, bronchospazm).

Cieplna – rzadka (miejscowa), ogrzanie do 38-43 st. C (przez 3-10 minut).

Pokrzywka cholinergiczna

• Pocenie (wysoka temperatura otoczenia, wysiłek fizyczny, bodźce z przewodu pokarmowego, bodźce emocjonalne),

• Bąble drobne, otoczone czerwoną obwódką, zlokalizowane w górnych częściach tułowia, też na twarzy i szyi, bardzo silnie swędzące.

Pokrzywka powysiłkowa:

• Zmiany bąblowo-obrzękowe (duże bąble),

• Spadek RR lub wstrząs po ciężkim wysiłku,

• Mogą współistnieć objawy ze strony przewodu pokarmowego.

Pokrzywka świetlna:

• 10 minut po nasłonecznieniu bąble – 2 godziny ustępują,

• Typy I-VI,

• Najczęstszy typ I (rumieniotwórcze UVB 280-320 nm).

Pokrzywka wodna:

• Odmiana pokrzywki kontaktowej,

• Kontakt z woda niezależnie od temperatury.

Pokrzywka adrenergiczna:

• Stres,

• Bąble otoczone białym „halo”.

Pokrzywka wibracyjna:

• Faza natychmiastowa – po kilku minutach od zadziałania wibracji bąble, świąd, zaczerwienienie i obrzęk.

• Faza późna – nasilenie zmian skórnych po 4-8 h.

Pokrzywka i wrodzony obrzęk naczynioruchowy:

• Dominuje obrzęk,

• Dziedziczenie autosomalne, dominujące,

• Niedobór inhibitora (1 esterazy),

• Czynniki wyzwalające napad: urazy (ekstrakcja zęba, operacje, porody, stres, wysiłek fizyczny, infekcje).

Pokrzywka polekowa:

• Każdy lek,

• Ostra lub przewlekła,

• Immunologiczna lub niealergiczna.

Pokrzywka aspirynowa:

• Aspiryna i inne niesterydowe leki przeciwzapalne i przeciwbólowe,

• Barwniki (tartrazyna, erytrozyna),

• Środki smakowe (kwas sorbinowy, cynamonowy),

• Środki konserwujące żywność (benzoesan sodu),

• Nie ma podłoża immunologicznego, istotą jest hamowanie cykloksygenazy (PG) przez kwas acetylosalicylowy,

• Poza zmianami skórnymi: nieżyt nosa, polipy, zapalenie zatok, napady bronchospatyczne.

Pokrzywka wywołana inhibitorami enzymu konwertującego angiotensynę:

• Kilka dni po zastosowaniu leku.

Pokrzywka kompleksowego zapalenia naczyń:

• Proces autoimmunologiczny (leukoklasyczne zapalenie naczyń),

• Objawy ogólne (SLE): stawy, nerki, przewód pokarmowy, układ oddechowy, układ nerwowy (objawy guza mózgu).

Pokrzywka idiopatyczna:

• Przewlekła,

• Współistnienie z dermografizmem i pokrzywka z ucisku,

• Czynnik wywołujący – nieznany.

Pokrzywka objawowa – niealergiczna:

• Obecność schorzenia narządowego lub częściej, systemowego,

• LE, zespół Sjogrena, zespół rzs, choroba posurowicza,

• Infekcje wirusowe, bakteryjne, pasożytnicze grzybicze (wzw typu B, mononukleoza zakaźna, pasożyty jelitowe),

• Choroby nowotworowe, choroby metaboliczne (porfiria), nadczynność tarczycy),

• Inne rzadkie – pokrzywka barwnikowa, zespół hipereozynofilii,

• Działanie ciepła, zimna lub ucisku może wywołać wysiew zmian.

Pokrzywka przewlekła:

• Mechanizm częściej niealergiczny, zwykle chorują dorośli,

• Alergeny wziewne, pokarmowe, zakazenia wewnątrzustrojowe, robaczyce,

• Związek z układem nerwowym, ośrodkowym lub wegetatywnym.

---------------------------------------------------------------------------------------

Choroba posurowicza:

• III typ reakcji immunologicznych,

• Czynniki wywołujące: surowice podane w celach profilaktycznych, rzadziej leki (penicylina),

• Objawy po około 10 dniach po pierwszym podaniu (6-12 dni),

• Przy ponownym podaniu – po kilku dniach – przebieg ciężki,

• Objawy: pokrzywka, podwyższona temperatura, bóle stawów, niekiedy duszność, bóle brzucha, nudności, wymioty, przejściowy białkomocz.

Osutki polekowe:

• Zmiany skórne wywołane lekami stosowanymi zewnętrznie (wyprysk kontaktowy) lub wewnętrznie, wykazujące różne cechy morfologiczne,

• Mechanizm immunologiczny lub nieimmunologiczny, a główne efekty enzymatyczne dotyczące procesów utleniania, hydrolizy lub acetylacji leków,

• Najczęściej defekt dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej i acetylacji,

• Slow and rapid acetylators,

• Slow acetylators – częściej toksyczna nekroliza naskórka.

Większość osutek polekowych nie ma cech charakterystycznych dla poszczególnych leków:

• Różne leki – identyczne zmiany skórne,

• Ten sam lek – różne zmiany.

Osutki polekowe – ogromna różnorodność zmian:

• Pokrzywki,

• Obrzęki,

• Rumienie: e. multiforma, wysiękowy wielopostaciowy,

• E. nodosum (rumien guzowaty),

• Wyprysk,

• Zmiany liszajowate,

• Zmiany pęcherzykowe, krostkowe,

• Zmiany krwotoczne,

• Przebarwienia,

• Nadwrażliwość na światło słoneczne.

Jedną z grup leków uczulających są tetracykliny (stosowane przy trądziku pospolitym oraz różowatym).

Zmiany skórne, których wystąpienie od razu nasuwa podejrzenie związku z lekami:

• Rumień trwały – odczyn zawsze związany z lekami (barbiturany, salicylany, antykoncepcyjne, fenacetyna, sulfonamidy),

• Rumień wielopostaciowy,

• Zespół Stevensa-Johnsona,

• Rumień guzowaty,

• Zmiany krwotoczne (złoto, sulfonamidy, NLP, pochodne penicyliny).

Zmiany, które mogą sugerować związek z lekami:

• Pokrzywkowe i obrzękowe,

• Wypryskowe,

• Liszajowate (złoto, leki przeciwmalaryczne, tiazydy),

• Zmiany związane z działaniem światła (fotoalergiczne i fitotoksyczne np. tetracykliny),

• Pęcherzykowe i pęcherzowe (NLP – niesterydowe leki przeciwzapalne, barbiturany, sulfonamidy),

• Krostkowe (chloramfenikol, furasemid, fenytoina, karbamazepina),

• AGEP (acute generalized exanthematous pustolosis – ostra uogólniona wysypka krostkowa) – najcięższa odmiana osutek krostkowych:

• Zmiany uogólnione,

• Spełzanie naskórka jak w nekrolizie Lella,

• Stan ogólny ciężki: gorączka, wysoka leukocytoza,

• Różne leki, często antybiotyki,

• Osutki trądzikowe (ks - kortykosterydy, doustne środki antykoncepcyjne),

• Łysienie (chemioterapeutyki), leki przeciwkrzepliwe, retinoidy,

• Zmiany paznokciowe:

• Przebarwienie (sole złota),

• Brunatne zabarwienie, (chorzy leczeni zidowudyną AIDS).

Zmiany skórne charakterystyczne dla niektórych leków (umożliwiające powiązanie zmian z określonymi lekami):

• Wykwity pęcherzykowe, pęcherzowo-ropne i budujące – jodzica i bronica.

• Zmiany rumieniowo-krwotoczne i płonicowate – ampicylina.

Leki mające wywołać choroby autoimmunologiczne:

• LABD (kaptopril),

• EBA (sulfonamidy, furosemid) – nabyte, pęcherzowe oddzielanie się naskórka,

• Tuczeń rumieniowaty (streptomycyna),

• Pęcherzyca zwykła i liściasta (penicylina, kapropril).

Rumień trwały – pojedyncze wykwity początkowo rumieniowo-obrzękowe, potem brunatne, wyraźnie odgraniczone, pojawiające się zawsze w tym samym miejscu po zażyciu leku i ustępujące w ciągu kilku miesięcy – bez dolegliwości.

Rumień wielopostaciowy – symetryczne zmiany rumieniowo-obrzękowe (czasem pęcherzowe lub krwotoczne), lokalizujące się symetrycznie na odsiebnych częściach kończyn i błonach śluzowych jamy ustnej i narządach płciowych.

Ciężkie odmiany EM:

• Zespół Sterema-Johnsona – pęcherze na śluzówkach jamy ustnej i narządach płciowych, czasem oczu i nosa, szybko przekształcające się w nadżerki i pokrywające krwotocznymi strupami, na skórze zmiany jak EM.

• Toksyczna nekroliza naskórka TEN (LYELL) – najcięższa odmiana – objaw Nikolskiego.

Powikłania kortykoterapii:

1. Częste w przypadku podawania małych dawek (do 1 mg predonizonu) w warunkach długotrwałego leczenia.

• Osteoporoza,

• Zaniki skóry,

• ujawnienie cukrzycy.

1. Typowe w przypadku dawek dużych (26-60 mg) lub bardzo dużych (powyżej 60 mg).

• Zaburzenia psychiczne,

• Wrzód żołądka,

• Zapalenie trzustki,

• Pseudotumor cerebri,

• Zaburzenia wodno-elektrolitowe,

• Cukrzyca,

• Jaskra,

• Nadciśnienie,

• Zakażenia,

• Zahamowanie osi przysadka-nadnercza,

• Stosowanie na duże powierzchnie – objawy ogólno-ustrojowe,

• Jatrogenny Zespól Cushinga,

• Aceptyczna martwica stawu.

Alergia na miejscowo stosowane sterydy:

• Opisy od lat 50 XX w.

• Obecnie 0,2 – 5% osób stosujących sterydy,

• Podejrzenie alergii :

• brak odpowiedzi na leczenie,

• pogorszenie zmian.

Częstość alergii w/wym. przypadkach 9-22% dorosłych, 25% dzieci.

Możliwość reakcji ogólnoustrojowych typu natychmiastowego (anafilaksja) lub opóźnionego (wyprysk, erytrodemia, osutka grudkowa, plamica, zmiany pecherzowe).

Alergia na kosmetyki i nietolerancja kosmetyków.

Codzienny kontakt z kosmetykami 95% kobiet i 75% mężczyzn.

Leave on – pozostawione na skórze.

Rinse off – spłukane (szampony, detergenty) uczulają rzadziej.

Czynniki wpływające na występowanie ewentualnych efektów ubocznych:

• miejsce aplikacji (powieki, pachy, pachwiny),

• stosowanie na skórę podrażnioną (golenie) lub zapalnie zmienioną,

• częstość aplikacji,

• czas ekspozycji,

• rodzaj stosowanego związku.

Czynniki uczulające w kosmetykach:

• środki zapachowe,

• konserwanty, barwniki,

• antyoksydanty, emulgatory, filtry p/słoneczne.

Niepożądane skutki stosowania kosmetyków:

70-80% - odczyny, a podrażnienia o różnym stopniu nasilenia.

Reakcje toksyczne:

• kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia,

• odczyny fitotoksyczne.

Reakcje uczuleniowe:

• alergiczne zapalenie skóry,

• pokrzywka kontaktowa,

• reakcje fotoalergiczne,

• reakcje ogólnoustrojowe: astma, reakcja anafilaktyczna.

Zespół podrażnienia – najczęstsza forma zapalenia skóry związanego ze stosowaniem kosmetyków.

Ostre reakcje – preparaty do depilacji, preparaty do pielęgnacji włosów.

Przewlekłe – kosmetyki oczyszczające.

Mechaniczne podrażnienie – syntetyczne gąbki, preparaty zawierające ziarnistości.

Subiektywne podrażnienie skóry – glikol propylenowy, etanol, hydroksykwasy,

Trądzik kosmetyczny:

• najczęstsza przyczyna: pudry i róże.

• Najczęstsza lokalizacja: policzki.

• Dominujące zmiany skórne: zaskórniki i prosaki.

Środki zapachowe – najczęstsza przyczyna uczuleń na kosmetyki:

Zastosowanie:

• Kosmetyki (perfumy, wody kolońskie, wody toaletowe, wody po goleniu, dezodoranty).

• Produkty chemii gospodarczej (detergenty, środki czyszczące, środki zmiękczające, aerozole odświeżające, woski, pasty).

• Artykuły spożywcze (napoje, słodycze, gumy do żucia, lody, przyprawy).

• Aromaterapia.

• Leki działające miejscowo.

• Leki stomatologiczne (eugenol).

Perfumy i kosmetyki – podstawowe źródło uczulenia na środki zapachowe.

Aromaty – z produktów naturalnych pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego:

• Syntetyczne.

Alergizują olejki eteryczne i syntetyczne substancje zapachowe oddawane do kosmetyków i produktów chemii gospodarczej (3000 związków chemicznych).

Pojedyncze perfumy = 10-300 zapachów.

Zmiany skórne:

• Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry,

• Pokrzywka kontaktowa,

• Odczyny fotoalergiczne i fitotoksyczne.

Alergia najczęściej pozazawodowa, ale też zawodowa:

• Kosmetyczki,

• Sprzątaczki,

• Fryzjerzy,

• Cukiernicy,

• Producenci kosmetyków i chemii gospodarczej.

Częstość alergii kontaktowej w ogólnej populacji 17-40%.

Kobiety – 20-50%, mężczyźni 10-30%, dzieci 15-20%.

Częstość alergii kontaktowej na środki zapachowe:

1. 2% ogólnej populacji.

2. 8-15% badanych z wypryskiem kontaktowym.

3. 30-45 % reakcji alergicznych na kosmetyki.

Diagnostyka alergii na substancje zapachowe.

Koktajl Larsena – Fragrance Mix, Koktajl zapachowy (1977).

Fragrance Mix I:

1. Alkohol cynamonowy.

2. Aldehyd cynamonowy.

3. Hydroksycitronellal.

4. Aldehydamylocynamonowy.

5. Geraniol.

6. Eugenol.

7. Izoeugrnol.

8. Absolut mchu dębowego.

Fragrance Mix II:

1. Lyral.

2. Citral.

3. Farnezol.

4. Citronellol.

5. Aldehyd heksylocynamonowy.

Najczęściej uczula mech dębowy (marker).

Inne:

• eugenol i izoeugenol,

• aldehyd i alkohol cynamonowy,

• hydroksycitronellal,

• lyral – wykryty w ostatnich latach nowy czynnik uczulający.

Obecny w 30-50% produktów na rynkach europejskich (dezodoranty, kosmetyki po goleniu, logiony do rąk i ciała).

Konserwanty:

1. Estry kwasu para aminobenzoesowego (parabeny, nipaginy, aseptyny)

2. Związki chemiczne uwalniające formaldehyd (Kronopol, quaternium 15, germall 115)

3. Izotiazolinony (kation CG)

4. Organiczne połączenia rtęci tiomersal, mertiolat i inne)

5. Euxyl k 400 (szeroko wprowadzony na rynek europejski od 1985 roku jako środek o teoretycznie niski m potencjale uczulającym).

Znaczny wzrost alergii na MDBGN (metylodibromoglutaronitryl):

• Jeden ze składników EUXYL K 400,

• Wycofany z kosmetyków pozostających na skorze,

• Dozwolony w zmywalnych.

Najczęściej uczulający konserwant kosmetyków:

(wg badań IMP-19% testowanych zestawem kosmetycznym).

PPD – silnie uczulająca kontaktowo amina aromatyczna tzw. sztuczna henna (farby czarne, brązowe i rude).

Objawy chorobowe:

• Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry,

• Pokrzywka kontaktowa,

• Astma,

• Anafilaksja.

Dopuszczalna zawartość w farbach do włosów 6%.

Zakaz dodawania do barwników stosowanych na skórę.

Reakcje krzyżowe:

• Inne barwniki do włosów,

• Barwniki tekstylne,

• Antyutleniacze czarnej gumy (IPPD),

• Środki miejscowo znieczulające (benzokaina),

• Konserwanty (parabeny).

Uczulenie pozazawodowe – zmiany na karku, za uszami, na małżowinach usznych, granicy skóry owłosionej.

Uczulenie zawodowe – fryzjerzy.

Główny alergen środowiska pracy fryzjerów (barwniki nowej generacji FD&C&C z certyfikatami FDa – dobrze tolerowane przez fryzjerki uczulone na PPD).

Tatuaże (trwałe i czasowe) – naturalna henna (sproszkowane, wysuszone liście rośliny lawsonia intermis). Dodatek PPD aż do 15%.

Alergia na PPD z barwników do czasowego, zmywalnego tatuażu.

Powikłania po Black henna tattoos:

• Ciężkie odczyny po farbach do włosów,

• Uszkodzenie powiek po wykonaniu henny,

• Trwałe odbarwienia w miejscu tatuażu,

• Zmiany skórne wywołane przez barwniki odzieżowe,

• Nietolerancja gumy technicznej – uczulenie na makijaż permanentny.

Wzrost częstości uczulenia na PPD w ostatnich latach w Polsce i UE:

• Częste farbowanie włosów przez kobiety (80-90%),

• Farbowanie włosów przez mężczyzn (30-40%),

• Moda na tatuaże (permanentne i czasowe).

Inne czynniki uczulające w kosmetykach:

• Terpentyna – ponowny wzrost, nadal istotny czynnik alergiczny w przemyśle kosmetycznym (środki czyszcząco – pielęgnacyjne, produkty używane w gospodarstwie domowym).

• Balsam peruwiański – dawniej często środek zapachowy kosmetyków (odczyny krzyżowe z propolisem stosowanym w produkcji biofarmaceutyków, biokosmetyków, kremów do twarzy itp.).

Choroby skóry o podłożu autoimmunologicznym.

Choroby pęcherzowe, kolagenozy.

Budowa skóry, semiotyka, choroby alergiczne skóry – E

Kolagenozy

• Toczeń rumieniowaty,

• Twardzina,

• Zapalenie skórno-mięśniowe,

• Mieszana choroba tkanki łącznej.

Kolagenozy – choroby tkanki łącznej, różne w przebiegu i obrazie klinicznym choroby o podłożu autoimmunologicznej.

• Za ich wzajemnym związkiem przemawia:

• Występowanie w rodzinie różnego typu.

Toczeń rumieniowaty (lapus/erythermatosus) le:

• Postać układowa – SLE,

• Postać skórna – CLE,

• Postać podostra skórna – SCLE,

• Toczeń rumieniowaty noworodków – NLE,

• Podskórna (głęboka) odmiana tocznia rumieniowatego.

Twardzina:

• Postać układowa – SSc (systemie scleroderma),

• Postać skórna (morphea).

Zapalenie skórno-mięśniowe.

Zespoły nakładania:

• Mieszana choroba tkanki łącznej (McTD),

• Twardzinopodobne zapalenie mięśni.

Toczeń rumieniowaty:

• Kryteria ARA:

1. Zmienny skórne typu rumienia (motyl na twarzy, bez bliznowacenia, bez rogowacenia mieszkowego).

2. Zmiany skórne rumieniowo-bliznowaciejące.

3. Nadwrażliwość na światło.

4. Nadżerki na błonach śluzowych.

5. Bóle stawowe lub zmiany zapalne stawów.

6. Zapalenie błon surowiczych (opłucna lub osierdzie).

7. Manny nerkowe (białkomocz lub wałeczki w moczu).

8. Objawy neurologiczne (drgawki lub psychozy).

9. Objawy hematologiczne (niedokrwistość, leukopenia, limfopenia, trombocytopenia).

10. Zaburzenia immunologiczne (komórki LE, przeciwciała przeciw negatywnemu DNA, nieswoiście dodatnie serologiczne odczyny kiłowe).

11. Przeciwciała przeciwjądrowe.

Objawy pomocnicze:

• Objawy Raynauda i Alopecia,

• Kompleksy immunologiczne w skórze niezmienionej.

• Charakterystyczne zmiany histologiczne w nerkach,

• Obniżenie stężenia dopełniacza.

Etiopatogeneza:

1. Czynniki genetyczne.

2. Zjawisko immunologiczne – autoprzeciwciała skierowane przeciw różnym antygenom, głównie jądra komórkowego – ANA.

• Ds. DNA – ciężki przebieg (nerki), przeciwciała przeciwko negatywnemu DNA,

• Sm – błony surowicze klub zmiany w układzie nerwowym (mogą wyprzedzać zaostrzenie choroby),

• Ro/La – nadwrażliwość na światło (zespół Sjogrena, SCLE, NLE),

• Pc rybosomalne – układ nerwowy, ciężkie postacie,

• RNP – łagodniejszy przebieg.

1. Leki (środki) hipotensyjne, antyrytmiczne).

Zmiany skórne w SLE:

• Kryteria ARA – Pkt. 1 i 2,

• Ogniska rumieniowe w skórze owłosionej, wypadanie włosów,

• Zmiany rumieniowo-krwotoczne na opuszkach palców,

• 25% przypadków – bez zmian skórnych,

• Czasem pokrzywka naczyniowa jako objaw towarzyszący,

• Pęcherze – w odmianie pęcherzowej.

Jakie są zmiany skórne w toczniu układowym? – pytanie przykładowe.

SCLE - Podostra postać skórna tocznia rumieniowatego

• Większość przypadków – 4 kryteria ARA,

• Łagodniejszy przebieg niż w SLE,

• Wybitna nadwrażliwość na światło słoneczne,

• PC RO/La,

• Zmiany skórne: twarz, tułów, kończyny,

• Dwie odmiany: obrączkowate i łuszczycopodobne.

NLE – postać ogniskowa tocznia rmieniowatego

• Zwykle przejściowe zmiany skórne u noworodków matek z Pc Ka,

• Zmiany skórne (obecne od urodzenia lub ujawniające się przy pierwszej ekspozycji na światlo słoneczne) – obrączkowate rumienie.

DLE – postać ogniskowa tocznia rumieniowatego

• Postać ogniskowa (przewlekła) tocznia rumieniowatego,

• Zmiany rumieniowo-naciekowe z rogowaceniem mieszkowym i tendencją do bliznowacenia zlokalizowane w okolicach odsłoniętych i skórze owłosionej głowy,

• Brak objawów narządowych,

• Zjawiska immunologiczne.

Złogi immunoglobulin i dopełniacza na granicy skórno-naskórkowej.

DDLE – odmiana rozsiana DLE.

Podskórna (głęboka) odmiana LE.

• Guzy zapalne w tkance podskórnej ustępujące z pozostawieniem wgłębień (towarzyszące DLE lub SLE).

Twardzina (sklerodermia):

• Postać układowa (systemie slerosis-SSc),

• Odmiany postaci układowej:

• Limited sleroderma – ISSc,

• Diffusa scleroderma – dSSc

• Postać ograniczona (skórna) – morphea.

Egzamin:

• Wymienić kolejno warstwy naskórka,

• Z czego zbudowana jest blaszka jasna,

• Włókna skóry właściwej,

• Gruczoły ekranowe i apokryfowe – porównanie,

• Definicja wykwitu skórnego (plama, owrzodzenie itp.),

• Kryteria atopowego zapalenia skóry,

• Rozwinąć nazwy skrótów.

Twardzina

SSc	Morphea
Zmiany skórne i układowe	Zajęta wyłącznie skóra
Układ naczyniowy – objaw Raynouda	Ewentualnie skóra i tkanki głębsze
Narządy wewnętrzne	Zaburzenia immunologiczne odmienne niż w SS
Charakterystyczne zaburzenia immunologiczne
Układ kostny i mięśniowy

Cechy wspólne:

1. Stwardnienie podobne makro i mikroskopowo.

2. Podstawowy proces w obu postaciach – zaburzenia naczyniowe i włóknienie.

Przeciwciała

ACA – przeciw centromerom (miejsce przyczepu wrzeciona podziałowego na chromosomach) – ISSc.

Acl 70 – przeciw antygenowi jądrowemu topoizomerazie I – 80% dSSc – 50% ISSc.

Objawy twardziny układowej:

• Stwardnienia i zaniki skóry i tkanki podskórnej,

• Zajęcie mięśni i układu kostnego,

• Zajęcie narządów wewnętrznych.

Objawy Raynouda – napadowe blednięcie z następowym sinieniem i obrzękiem rąk.

Zmiany układowe:

• Zaburzenia połykania (dysforia),

• Zwłóknienie płuc.

Zmiany w układzie kostnym:

• Bole stawów,

• Zapalenie torebek ścięgnistych,

• Osteoporoza,

• Zwężenie szpar stawowych,

• Zanik guzowatości paznokciowych.

Rolimyositis – zmiany w układzie mięśniowym.

Zmiany w mikrokrążeniu – badania kapilaro skopowe.

Crest:

• calcinosis,

• Raynoud,

• Esophogus,

• Slerodactylia,

• teleangiectasia.

Twardzina układowa

ISSc (z podtypem CREST)	dSSc (z podtypem przejściowym ISSc/dSSc)
Okres od wystąpienia objawu Raynouda do pojawienia się innych objawów - długi	krótki
Lokalizacja zmian – twarz i dosiebne części kończun (obrzęk stwardniały lub zmiany zanikowe, twarz, ptasia, sclerodactylia),	zmiany uogólnione
Przebieg powolny	Przebieg szybki

Twardzina ograniczona (skórna) morphea:

Stwardniałe, wyraźnie ograniczone ogniska woskowożółte lub porcelanowe, w okresie czynnym otoczone sinofioletową obwódką, w okresie ustępowania przebarwione lub odbarwione.

Odmiany:

• plackowate,

• twardzina ograniczona, rozsiana,

• twardzina skórna, uogólniona,

• linijna,

• en coup de sabre,

• zanik połowiczy twarzy.

Etiopatogeneza twardziny

Mikrochimeryzm – przetrwanie komórek płodu (a zatem obcych dla organizmu matki) w wyniku ich przechodzenia przez placentę. Komórki te są nierozpoznawalne podczas ciąży i mogą pozostać w stanie nieczynnym w ciągu całego życia. Pod wpływem różnych czynników mogą się uaktywnić powodując zmiany chorobowe. To tłumaczy występowanie twardziny głównie u kobiet zwykle starszych, wieloródek.

Rola fibroblastów – wzmożona produkcja kolagenu przez fibroblasty (głównie kolagenu I i III) glukozaaminoglikanów i fibronektyny).

Zaburzenia metabolizmu tryptofanu:

• epidemie wywołane tryptofanem (lek p-depresyjne, odurzające) – EMS i zanieczyszczonym olejem (TOS).

Czynniki środowiskowe:

• wstrzykiwanie silikonu w operacjach plastycznych piersi.

Czynniki genetyczne:

• czynniki powodujące uszkodzenie naczyń.

Rola neuropeptydów – Malo poznane.

Liszaj twardzinowy (liszaj twardzinowy i zanikowy):

• nierzadko współistnienie z morphea,

• grudki barwy porcelanowej zlewające się w większe stwardniałe ogniska z hiperkeratozą mieszkową.

Dermatomyositis:

• czynniki etiopatogenetyczne – nieznane,

• czynniki genetyczne,

• wirusy,

• zaburzenia immunologiczne,

• przeciwciała przeciwjądrowe Mi-2,

• powyżej 50 roku życia – 50% - nowotwory narządów wewnętrznych.

Objawy:

• zmiany rumieniowo-obrzękowe wokół oczu – „rzekome okulary”,

• objawy gottrona – rumienie, grudki i teleangiektazje na grzbietach rąk,

• objaw drzazgi – zmiany rumieniowe i wybroczyny w obrębie wałów paznokciowych,

• objaw szala – rumienie na dekolcie i szyi,

• „ręka mechanika” – twarda skóra dłoni.

Mięśnie – zajęcie obręczy barkowej i biodrowej.

Narządy wewnętrzne: przewód pokarmowy, układ oddechowy, zapalenie mięśnia sercowego.

Zespoły nakładania MCTD:

• MCTD (Mixed Cinnective Tissue Disease),

• Zespół Sharpa,

• Łączy cechy twardziny , SLE i zapalenia wielomięśniowego,

• Zmiany skórne twardzinopodobne (maskowatość twarzy, objaw Raynouda, obrzęk i stwardnienie palców rąk), czasem typu SLE,

• Bóle mięśniowe i stawowe,

• Narządy wewnętrzne (zwykle z pominięciem nerek),

• Marker immunologiczny – PC – rybo nukleoproteinie.

Twardzinopodobne zapalenie mięśni:

• Przewaga zmian skórnych twardzino podobnych,

• Różnie nasilone w różnych okresach choroby objawy mięśniowe,

• Marker immunologiczny – PC PM – Scl,

• Zapalenie wielomięśniowe z PC przeciw tRNA syntetaem,

• Zapalenie wielomięśniowe + z. Raynouda + bóle stawowe lub zapalenie stawów + zwłóknienie śródmiąższowe płuc.

Guzowate zapalenie tętnic:

• Guzki, wzdłuż przebiegu naczyń (choroba z grupy układowych zmian zapalnych naczyń),

• Siateczkowate rozszerzenia naczyń (livedo reticularis) głównie na kończynach dolnych i pośladkach,

• Wylewy krwawe do skóry,

• Zmiany narządowe: płuca, nerki, oun i nerwy obwodowe, mięśnie, często nadciśnienie.

Zespoły chorobowe związane z kolagenozami:

• Zespół Sjogrena

• Postac idiopatyczna,

• Postać towarzysząca SLE, twardzinie,

• Suchość śluzówek

• Świad skóry,

• W 1/3 przypadków – objaw Raynouda,

• Ogólnoustrojowe: zaburzenia neurologiczne i psychiczne.

• Zespół antykardiolipinowy,

• Pierwotny lub związany z SLE albo innymi autoimmunologicznymi chorobami,

• Zakrzepy tętnicze i żylne + trombocytopenia + nawracające poronienia,

• Najczęstszy objaw – udar mózgu.

PC antykardiolipinowe – ACA.