Prof. Dr hab. Krystyna Czekońska

`

Stanowisko systematyczne gatunku pszczoła miodna

Stanowisko systematyczne Apis

Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	tchawkodyszne
Gromada	owady
Rząd	błonkoskrzydłe
Podrząd	trzonkówki (grupa żądłówki )
Nadrodzina	pszczoły (sekcja Apiformes Anthophila)
Rodzina	Apidae (pszczołowate właściwe)
Podrodzina	Apinae (pszczoły rojne)
Plemię	Apini (pszczoły żądlące)
Rodzaj	Apis (pszczoła)

Gatunku rodzaju Apis

• Apis cerana Fabr. – pszczoła wschodnia

• Apis dorsata Fabr. – pszczoła olbrzymia

• Apis florea Fabr. – pszczoła karłowata

• Apis mellifica L., syn. Apis mellifera L. – pszczoła miodna

Rozmieszczenie gatunku apis mellifera – grafika

Podgatunki pszczoły miodnej występujące w Polsce:

• Środkowoeuropejska – Apis mellifera mellifera

• Kraińska - Apis mellifera carnica

• Kaukaska - Apis mellifera caucasica

• Włoska - Apis mellifera ligustica

Budowa plastrów miodu – grafika

• W nowym gnieździe budowa plastrów jest bardzo szybka

• Plastry są równoległe ale nie idealnie płaskie jak we współczesnych ulach.

Plaster pszczeli

Mieszkańcy Ula

Kasta samic:

Zapłodnione jajo
( z tego samego jaja może być robotnica lub matka
zależy od tego czym są karmione w pierwszym okresie życia)

• Robotnica

• Mleczko pszczele – wydzielina robotnic

• Ma najdłuższy aparat gębowy

• Jest najmniejsza

• Podział pracy zależy od wieku robotnicy – stan fizjologiczny – rozwój poszczególnych gruczołów

• Wykres zależności wieku robotnicy od zajęć

Pszczoła lotna	Wiek pszczoły [dni]	35	Zbieranie i przynoszenie do gniazda: wody , nektaru, spadzi, pyłku, substancji odżywczych
		30
		25
		20
Pszczoła ulowa			Obrona ula Odbiór i przeróbka pokarmu Budowa plastrów Karmienie larw młodszych i starszych Czyszczenie komórek
		15
		10
		5
		0

• Pszczoła ulowa

  • Przetwarzanie nektaru na miód

  • Gdy miód jest dojrzały pszczoła zasklepia komórki

  • Gromadzenie zapasów pokarmu

  • Obrona gniazda

  • Przetwarzanie pyłku na pierzgę

• Pszczoła lotna

  • Uwalnianie feromonu – komunikacja

  • Zbieranie nektaru - 60% pszczół lotnych zbiera tylko nektar

  • Zbieranie spadzi –

  • Zbieranie wody

  • Widzą promienie ultrafioletu

  • Gruczoł nasonowy

  • Zbieranie pyłku kwiatowego – 25% pszczół lotnych zbiera tylko pyłek

  • Pszczoła jest wierna jednemu gatunkowi kwiatu

  • Zbieraczka substancji żywicznych

• Matka pszczela

  • żyje najdłużej ze wszystkich osobników

  • wpływanie na zachowanie rodziny aby pracowała – poprzez wydzielanie feromonów

  • składanie jaj

  • inspekcja plastrów pszczelich których składa jaja

  • żyje około 5 lat

  • 3 dni po kopulacji jest w stanie składać jaja

Samiec pszczoły miodnej

• Truteń

  • Produkcja plemników

  • Opuszczając komórkę ma już pakiet plemników

  • Odpowiada za przekazanie plemników do matki

  • Nie więcej niż 10% stanowią trudnie w ulu

  • Trutnie są usuwane w lipcu/sierpniu przez robotnice z ula

Produkty pszczele

Powstawanie Miodu

1. NEKTAR

• Nektar – słodka ciecz wydzielana przez nektarniki – struktury wielokomórkowe u roślin okrytozalążkowych, może zawierać od 5-80% cukru,

• Nektarniki dzielimy na

  • Kwitowe – występujące na różnych częściach kwiatu najwcześniej na dnie kwantowym

  • Poza kwiatowe – występujące na różnych częściach rośliny – np. na ogonkach liściowych – czereśnia brzoskwinia czy na blaszkach liściowych – bożodrzew, katalapa

• Dla owadów stanowi źródło pokarmu węglowodanowego, dzięki któremu wytwarzana jest energia.

• Skład nektaru

  • Woda 30-90%

  • Cukry od kilku do 70%

  • Kwasy organiczne

  • Sole mineralne

  • Olejki eteryczne

  • Związki azotowe

  • Barwniki i witaminy

• Koncentracja cukrów w nektarze zależy od gatunku rośliny – (związki sitowe, naczyniowe, pory dnia, wieku rośliny)

• Nektar niektórych roślin zawiera używki:

  • Kofeinę

  • Nikotynę

  • Etanol

  • Odżywki np. duże ilości proliny

• Gatunki roślin występujące w Polsce które mogą być źródłem pokarmu i mogą wyprodukować miód

  • Klon – Acer L. – koniec kwietnia

  • Mniszek pospolity – maj

  • Kapusta rzepak –

  • Robinia akacjowa – początek czerwca – należy do najbardziej miododajnych roślin występujących w Polsce.

  • Lipa-najważniejsze drzewo miododajne.

  • Nawłoć

  • Wrzos zwyczajny

  • Gryka

• Rozkład pożytków nektarowo-spadziowych

1. Spadź

   • Spadź – słodka, lepka ciecz wydalana przez owady z rzędu pluskwiaków równoskrzydłych głownie mszyce i czerwce.

   • Najwięcej spadzi występuje

     • Z drzew liściastych na; lipie, wierzbie, Dębie, grabie klonie i osice

     • Z drzew iglastych na : jodła, świerk,

     • Często i dość długo występuje spadź na modrzewiu, ale nie jest dobrym pożytkiem dla pszczoły miodnej.

     • Zdobniczka lipowa najwięcej spadzi wytwarza w lipcu

2. Miodobranie

   • Odwirowany miód jest cedzony przez sita

   • Dojrzały miód układa się na sicie warstwami, tworząc charakterystyczny stożek

   • Klarowanie miodu

   • Krystalizacja miodu – proces naturalny

3. Produkty pszczele

   • Miód pszczeli

   • Pyłek (obnóża, pierzga)

   • Kit pszczeli (propolis)

   • Mleczko pszczele

   • Wosk pszczeli

   • Jad pszczeli

4. Produkty pszczele surowcem dla przemysłu

   • Spożywczego

     • Miód

     • Pyłek

     • Miody pitne

     • Nalewki propolisowe

   • Kosmetyczne

     • Mód

     • Wosk pszczeli

     • Mleczko pszczele

   • Farmakologicznego

     • Miód

     • Pyłek

     • Propolis

     • Mleczko pszczele

     • Wosk pszczeli

     • Jad pszczeli

     • Czerw

     • Zasklep

Miód pszczeli

• Naturalny słodki produkt wytwarzany przez pszczoły Apis melifera przez łączenie z własnymi specyficznymi substancjami nektaru roślin lub wydzielin żywych części roślin lub wydalin owadów ssących soki żywych części roślin składowanym odparowywanym i pozostawionym do dojrzewania w plastrach

• Rozróżniamy miody w zależności od

  • Pochodzenia

    • Nektarowe

    • Spadziowe

    • Mieszane nektarowo-spadziowe

  • Przeznaczenia

    • Miód nektarowy

      • Miód wytwarzany przez pszczoły nektaru rośli wydzielanego przez nektarniki kwiatowe lub pozakwiatowe.

      • Wśród miodów nektarowych wyróżniamy miody

        • Odmianowy – pochodzący z określonej rośliny, określany nazwą tej rośliny np. mód lipowy, rzepakowy, wrzosowy, gryczany,

        • Wielokwiatowy – pochodzący z wielu roślin.

    • Miody spadziowe – wytwarzany przez pszczoły ze spadzi – wydaliny owadów ssących soki żywych części roślin lub wydzielin żywych części roślin.

      • Wyróżniamy wśród miodów spadziowych miody:

        • Ze spadzi liściastej

        • Ze spadzi iglastej

    • Miody nektarowo-spadziowe – Wytwarzany przez pszczoły z nektaru roślin i ze spadzi lub wydzielin żywych części roślin

  • Sposobu pozyskiwania lub prezentacji

    • Pozyskiwanie

      • Miód sekcyjny

      • Miód z plastrem

      • Miód odwirowany

      • Miód odsączony

      • Miód wytłoczony

      • Miód przefiltrowany

  • Podział miodu ze względu na przeznaczenie

    • Miody do spożycia

    • Miody piekarnicze – przemysłowe

• Wymagania organoleptyczne

  • Barwa – od prawie bezbarwnej do ciemno brązowej

  • Konsystencja – płynna, lepka, częściowo lub całkowicie skrystalizowana

  • Smak – zmienny, w zależności od odmiany

  • Zapach

• Miód płynny

  • Patoka

• Miód skrystalizowany – krupiec – jest miodem zestalonym – jest łatwiejszy w ocenie

• Krystalizacja miodu – proces zmiany płynnej konsystencji miodu (patoki) w stałą (krupiec). Krystalizacja miodu jest naturalną cechą i zależnie do gatunku miody następie w ciągu kilku dni do kilku miesięcy po wybraniu z ula.

• W procesie krystalizacji wyróżniamy dwie fazy

  • Tworzenia się zaczątków kryształków (temperatura 3-7*C)

  • Wzrost kryształków ( optymalna temperatura 13-18*C)

• Krystalizacja miody zależy od

  • Zawartości wody

  • Odmiany miodu

  • Temperatury

  • Procentowej zawartości poszczególnych cukrów i ich stosunek do innych składników miodu

• Przebieg krystalizacji

  • Krystalizacja szybka – drobnokrystaliczny krupiec o konsystencji smalcu, miód ulega skrupieniu w całej masie (np. rzepakowy)

  • Krystalizacja powolna – sprzyja tworzeniu się dużych i rzadkich kryształów, które wiążą się na powierzchni i jako cięższe (zawierające uwodnioną glukozę) opadają na dno.

• Dekrystalizacja miodu – w temperaturze powyżej 41*C kryształy zanikają w 45*C giną całkowicie

• Krystalizacja wtórna – przebiega wolno i opornie. Powstające kryształy są gruboziarniste i twarde, gromadzą się na dnie i ścianach naczynia. Taka ponowna nietypowa krystalizacja jest procesem fizycznym, który nie zmiania ani składu ani wartości odżywczych miodu, obniża jednaj jego walory estetyczne.

• Krystalizacja kierowama – dodanie do płynnego miodu 1-5% roztartego krupca ( jako kryształkoów zarodkwych)w celu zapoczątkownai krystalizacji miodu.

Wykład 4 - wosk pszczeli

Wosk pszczeli – pochodzący od robotnic pszczoły miodnej, wydzielina gruczołu woskowego pszczół posiada 4 gruczoły. Z wosku budowane są plastry pszczele. Wykorzystywany do zasklepiania komórek z pożywieniem oraz zasklepiania komórek z czerwem zasklepiany woskiem z pyłkiem.

Plaster budowany jest przez pszczoły woskarki pszczoły ulowe. Robotnica do budowy plastra musi być dobrze odżywiona,

Wosk pszczeli – wydzielina gruczołów pszczoły miodnej otrzymana z woszczyny lub innego surowca woskowego przez wytopienie, wyciskanie, wirowanie lub ekstrakcje

Woszczyna – plastry pszczele nie zawierające czerwiu ani zapasów pokarmu.

Dzika budowa – plastry lub ich fragmenty budowane poza ramkami

Pozyskiwanie wosku:

• Na sucho

  • Topiarki słoneczne

  • Topiarki elektryczne

• Na mokro

  • Działanie na susz wrzącą wodą lub parą wodną

• Najbardziej wydajne są metody wirowania i ekstrakcji – stosowane w czasach kiedy ceny wosków były wysokie.

• Wosk najwyższej jakości uzyskuje się z topiarki słoneczek

• Surowiec do woskarek słonecznych

  • Jasna woszczyzna

  • Odsklepiny woskowe

  • Drobne skrawki węzy i resztki woski

Zbiony – pozostałości po wytopieniu lub wytłoczeniu surowca woskowego.

Klarowanie wosku – w emaliowanych lub nierdzewnych naczyniach rozpuszczamy wosk chwile gotujemy pozostawiamy jak najdłużej w stanie płynnym, lekkie zanieczyszczenia wypłyną na powierzchnie z której je zdejmujemy, natomiast ciężkie opadną na dno i po ostygnięciu należy je zaciąć.

Wymagania organolepyczne

Cech y
	I
Barwa	Jednolita, od jasnokremowej lub jasnożółtej do ciemnożółtej z zielonkawym odcieniem
Zapach w temp 20	Swoisty, zbliżony do miodu i ktu pszczelego, wosk ekstrahowany ma zapach odmienny, przypominający zapach ozonu a spowodowany jest chemicznym procesem techmologicznym
Konststencja w temp 20	Twarda, plastyczny, brak poślizgu, podczas żucia kruchy i nie klejący się do zębów
Struktura	Jednorodna, na powierzchni przełamiania ziarnista
Woda w postaci emulsji	Ślady

Właściwości fizykochemiczne wosku

• Ciało stało, ugniatany – staje się plastyczny

• Przypalony jest bardzo ciemny prawie czarny

• Przyjemny, charakterystyczny zapach

• Dobrze rozpuszcza się pod wpływem ciepła i w rozpuszczalnikach organicznych.

• Temperatura topnienia 62,3-65,2°C

• W temperaturze 120°C staje się klarowny

• W temperaturze 300°C zaczyna dymi i spalić się

• Gęstość wosku 0,954-0,968 g/cm³

Skład wosku

• Węglowodory

• Kwasy tłuszczowe

• Hydroksykwasy

• Alkohole jedno i dwu hydroksylowe

• Estry

• Zawartość tych związków i ich wzajemny stosunek ilościowy wyrażają liczby właściwe wosku.

Cechy	Klasa
	I	II
Temp topnienia	62-64	62-65
Zanieczyszczenia mechaniczne % m/m	<0,1	<2,0
Liczba kwasowa mg KOH/g	17-21	16-22
Liczba zmydlania mg KOH/g	87-101	84-103,5
Zawartość węglowodanów %(m/m)	<16,5
Liczba jodowa	7-11	6-11

Cechy dyskwalifikujące wosk:

• Zafałszowania

  • Obcy zapach

  • Barwa nieswoista

  • Konsystencja

• Obecność szkodników oraz ich form rozwojowych głównie motyli Braciaka większego i mniejszego.

Barciak większy –

Bielenie wosku – uzyskanie wosku pozbawionego barwników i innych substancji zanieczyszczających których nie da się usunąć w procesie klarowania, a które obniżają temperaturę topnienia wosku.

Sposoby bielenia wosku

• Poddawanie bezpośredniego działaniu promieni słonecznych i tleny

• Bielenie adsorpcyjne – węgiel aktywny lub ziemia okrzemkowa

• Bielenie chemiczne – wykorzystywanie związków łatwo wydzielających tlen ( w Polsce – 30% r-r nadtlenku wodoru lub mieszaninami utleniającymi)

Pakowanie

• Bryły wosku dowolnego kształtu i o różnej masie należy pakować w worki jutowe, papierowe z mas plastycznych lun w skrzynki

• Masa brutto 1 opakowania < 50kg

• Opakowania w obrocie hurtowym powinny zawierać etykietę z następującymi danymi

  • Nazwa wyrobu, klasa, jakość

  • Nazwę i adres dostawcy

  • Masa netto

Przechowywanie

• Wosk przechowuje się najlepiej ze wszystkich produktów pszczelich

• Nie wchłania wody nie wysycha, nie jest narażony na szkodniki (wyjątek – barciaki)

• Nie dopuszcza się przechowywania z surowcem woskowym i zboin

• Pomieszczenia powinny być czyste, suche, przewiewne, wolne od obcych zapachów i zabezpieczone przed barciakiem

• Wosk można przechowywać luzem, w stosach lub skrzynkach, na podłodze lub pułkach.

Transport

• Przewóz w opakowaniach w dowolnym środkiem przewozu

• Nie dopuszcza się przewozu łącznie z surowcem woskowym (woszczyna, zboiny)

Produkcja wosku – 200t/rok

Zastosowanie

• Do wyrobu węzy, miseczek matecznikowych

• Przemysł kosmetyczny – komponent kremów, maści, balsamów, szminek

• Przemysł chemiczny – do produkcji świec, pamiątek w postaci odlewów woskowych, do produkcji past, politur, lakierów

• Do konserwacji drewna i skóry.

• Przemysł Farmaceutyczny – czopki, maści, plastry, przylecę, w protetyce

• W odlewniach

• Przemysł włókienniczy

• W ograniczaniu transpiracji owoców

• Środek wiążący do wyrobów ołówków, gumy do żucia

• Przemysł farbiarski

• Przemysł elektrotechniczny.

Węza

Węza – powinna być produkowana z wosku pszczelego klasy I z wyłączeniem wosku ekstrahowanego.

• Szerokość komórek określana odległość równoległych ścian sześcianu powinna wynosić dla:

  • Węzy pszczelej: 5,3-5,6mm

  • węza trutowej : 6,8-7,0mm

• Kształt i ułożenie den komórek powinny być wklęsłe i stanowić jednocześnie z odwrotnej strony cześć dna trzech innych komórek. Wklęsłe załamanie styku trzech rombów dna komórkowego powinny się znajdować naprzeciw zaczątków ścian komórek po drugiej stronie plastra

• Cechy organoleptyczne

  • Zapach swoisty – woskowy

  • Barwa jednolita od jasnożółtej do ciemnożółtej z odcieniem biały, lub pomarańczowym

  • Powierzchnie suchą i czystą, bez szarych lub białych plam.

• Cechy arkusza węzy

  • Brzegi równo obcięte pod kątem prostym

  • Bez uszkodzeń i zanieczyszczeń mechanicznych

  • Arkusze niepofałdowane

  • Węza powinna być wolna od przetrwalników zgnilica złośliwego(amerykański) i kiślicy(europejski).

• Wymiary i masa arkuszu węza

• Cechy dyskwalifikujące węzę

  • Zapachy obce pochodzące np. z benzyny, terpentyny, melasy

  • Plamy szare lub białe na powierzchni, będące pozostałością po płynie rozluźniającym

  • Użycie do produkcji węzy materiału niezgodnego z PN, a także użycie wosku ekstrahowanego

  • Nieregularne odciśnięte ( rozciągnięte) dna komórek

  • Przycięcie arkuszy nie pod kątem prostym

  • Uszkodzenia i zanieczyszczenia mechaniczne

  • Pofałdowanie arkuszy

• Pakowanie

  • Pakowana w papier pergaminowy, następnie w pudełka z twardego materiału ( np. tektura, tworzywa sztuczne) lub paczki z węzą powinny być usztywnione dwoma okładzinami z twardej tektury

  • Pojemność opakowania powinna wynosić 1, 2 lub 5 kg

  • Na każdym opakowaniu powinna być umieszczona etykieta zawierająca następujące dane

    • Oznaczenie ( np. węza pszczela do ramek gniazdowych typu dodana – Gd)

    • Nazwę i adres wytwórni

    • Masę netto

    • Datę produkcji

    • Znak kontroli technicznej

    • Atest producenta stwierdzający że węza jest wolna od zarodników zgnilca złośliwego i kiślicy

• Przechowywanie i transport

  • Pomieszczenia i środki lokomocji powinny być czyste, suche, wolne od obcych zapachów

  • Transport nie powinien się odbywać w temperaturze poniżej -4°C

  • Pudełka z węzą powinny być zabezpieczone przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych

Jad pszczeli

• Jad pszczeli to wydzielina gruczołu jadowego

• Jad jest wykorzystywany przez robotnice do obrony gniazda, a przez matki do walki z innymi matkami.

• Co to jest jad

  • Jest to substancja bezbarwna, kwaśna ciecz o gęstości 1,1313g/cm3 i pH 5,0-5,5

  • Ma słaby charakterystyczny zapach

  • Szybko wysycha

  • Dobrze rozpuszcza się w wodzie

  • Źle rozpuszcza się w etanolu

  • Jest mieszaniną wielu związków miedzy innymi

    • Aminy 1% sm

      • Histamina 2% s.m

      • Apamina 50% s.m

      • Melityna

    • Enzymy

      • Fosfolipaza 12%

      • Hialuronidaza 2%

    • Peptydy

    • Białka

• Podczas użądlenia pszczoła wprowadza dawkę do 0,013mg jadu

• Jad wywołuje ból oraz reakcję organizmu, od łagodnego miejscowego swędzenia, obrzęku do bardzo groźnych objawów: trudności w oddychaniu, ataku serca, zapaści. Reakcja zależy od wrażliwości użądlonego.

• Przechowywanie

  • Za bezpieczny dla zachowania wysokiej aktywności bakteriostatycznej można uważać zaledwie kilkumiesięczny okres przechowywania, nie dłuższy niż 5 mc, chroniąc przy tym jad przed światłem i utrzymując temperaturze poniżej 18°C.

• Zastosowanie

  • Jadem pszczelim leczy się

    • Reumatyzm

    • Artretyzm

    • Gościec,

    • Zapalenie korzonków nerwowych

    • Egzemę

    • Parodontozę

    • Pyłkowicę

    • Alergie

    • Reumatoidalne zapalenie mięśnia sercowego

    • Chorobę Buergera

    • Zapalenie pęcherza moczowego i inne

  • Metody leczenia jadem pszczelim – Apitoksynoterapia – leczenia jadem pszczelim

    • Metoda bezpośrednia polega na żądleniu chorego przez pszczoły przy użyciu różnych technik

    • Metoda pośrednia polega na podawaniu jadu pszczelego poprzez inekję podskórną lub śródskórną, metodą elektroforezy, fonoforezy, inhalacje, chemoakupunkturę, poprzez stosowania maści, mazideł, olejów, emulsji zawierających jad pszczeli.

Produkty pszczela surowcem dla przemysłu

Przemysł spożywczy

• Miód

• Pyłek (obnóża i pierzga)

• Miody pitne

• Nalewki propolisowe

Przemysł farmakologiczny

• Miód

• Pyłek ( obnóża i pierzga)

• Propolis – EEP – Etanolowy Ekstrakt Propolisowy

• Mleczko pszczele

• Wosk pszczeli – czopki

• Jad pszczeli

• czerwiec – białko, ciąże zagrożone

• zasklep – ginekologia

Przemysł kosmetyczny

• miód - maseczki, kremy, mydła, szampony

• wosk pszczeli – szminki,

• mleczko pszczele - kremy,

Choroby pszczoły miodnej i szkodniki produktów pszczelich

• obowiązkowi zwalczania podlegają choroby

  • zgnilec amerykański pszczół ( złośliwy)

• obowiązkowi rejestracji podlegają choroby

  • zgnilec europejski

  • warroza

  • choroba roztoczowa

  • mały chrząszcz ulowy

  • roztocze Tropilaelaps

• Warroza i towarzyszące jej wirusy:

  • Ostrego paraliżu pszczół (ABPV)

  • Zdeformowanych skrzydeł (DWV)

• Nosemoza wywoła przez

  • Nosema apis

  • Nosema ceranae

  • Towarzyszące jej wirusy

    • Czarnych mateczników (BQCV)

    • Y pszczół (BEE virus Y)

    • Włókienkowy (FV)

• Konsekwencje stosowania leków

  • Kumulacja w wosku, miodzie i pyłku:

    • Akarycydów

    • Antybiotyków

    • Sulfonamidów

  • Odporność patogenów na leki

    • Bakterie

    • Grzyby

    • Roztocza

• Zagrożenia związane ze środkami ochrony roślin

  • Pestycydy

  • Nieumiejętne stosowanie

  • Forma w jakiej są stosowane

  • Kumulacja w roślinach

  • Najwięcej zatruć obserwuje się podczas kwitnienia rzepaków, ziemniaków, zbóż

• Objawy zatruć środkami ochrony roślin

  • Martwe pszczoły przed ulem.

• Higiena plastrów

  • Plastry należy użytkować 3 lata

  • Plastry po 3 latach użytkowania należy wymienić i przeznaczyć do wytopu

  • Nie należy przenosić żadnych plastrów z pni chorych do zdrowych

  • Robotnice powinny gromadzić pokarm w plastrach, które nie brały udziału w zabiegach leczniczych

  • z użytkowania powinny być wykluczane plastry starce ( ciemne)

  • Sfermentowany miód z komórek pszczelich powinien być usuwany

  • Pierza spleśniała powinna być usuwana

• Szkodniki wosku

  • Motyle

    • Barciak większy – Galleria mellonella

    • Barciak mniejszy –

• Szkodniki pierzgi

  • Mól spożywczy - Podia interpunctella

• Szkodniki pszczół

  • Inwazja wszolinki pszczelej – Braula coeca

• Szkodniki ula i pszczół

  • Żuk ulowy – Aethinia tumida Murray

• Szkodniki pyłku kwiatowego

  • Roztocze

    • Rozkruszek suszowy

    • Roztoczek domowy

Słowniczek:

• Pożytek – rośliny z których pszczoły biorą pyłek.

• Nektar – tanka znajdująca na dnie kwiatostanu

• Spadź – wydalina mszyc lub czerwców, bezbarwne i bez zapachu

• Pierzga – pyłek poddany fermentacji mlekowej

• Propolis – kit pszczeli –

• Węza – czysty arkusz wosku pszczelego który pszczoły zabudowują.

Hodowla pszczół – Ginte

Najkrócej – mleczko pszczele