Wykład 1

Człowiek ponosi pełną odpowiedzialność za swoje postępowanie i jego skutki, bez względu na znajomość przepisów.

Prawo:

(Przedmiotowo) zespół generalnych i abstrakcyjnych norm postępowania przez państwo i zagwarantowanych przymusem państwowym.

(podmiotowo) zbiór uprawnień przyznawanych jednostce przez obowiązujące akty normatywne, służące ochronie jej interesów i dające tej jednostce swobodę działania.

Prawo jest nierozerwalnie związane z państwem

• Nie może istnieć bez państwa (organy państwowe wydają normy prawne)

• Integralną cechą państwa jest przymus (aparat przymusu: policja, prokuratura, system sądów)

• Przymus stanowi zabezpieczenie przestrzegania prawa

• Prawo stanowi uporządkowany zbiór (system prawa)

Norma prawna: elementarna cząstka prawa, ściśle związana z jego przepisami.

Reguła postępowania (wynikająca z przepisów) wydana lub usankcjonowana przez państwo, zagwarantowana przymusem państwowym.

Cechy normy prawnej:

• Charakter generalny nie indywidualizuje osoby, na której ciąży wynikający z niej obowiązek ( każdy ma obowiązek zachowywać się tak jak norma nakazująca)

• Charakter abstrakcyjny: dotyczy wielokrotnego zachowania adresata

• Charakter dwustronny: z każdej normy wynika dla jednej osoby obowiązek, a dla drugiej prawo, będące korelatem tego obowiązku.

Budowa normy prawnej:

• Dyspozycja- określa obowiązujący w danej okoliczności sposób zachowania się adresata normy

• Hipoteza: wskazany jest adresat oraz okoliczność jej zastosowania

• Sankcja: określa konsekwencje prawne niezastosowania się do dyspozycji

Podział sankcji:

• Represyjne – karne dotkliwość, zło, przykrość uczynione adresatowi normy prawnej tytułem odpłaty za zachowanie niezgodne z nakazem lub zakazem. Grożą za wykonanie czynów zabronionych przez normy prawne karnego i innych pokrewnych dziedzin prawa i polegają na pozbawieniu naruszyciela cennych dla niego dóbr.

Mogą mieć podział:

• Kary( pozbawienie wolności, areszt, grzywna)

• Środków karnych (pozbawienie praw publicznych, wyborczych, zakaz wykonywania zawodu)

• Egzekucyjne: występują w prawie administracyjnym i cywinym.

Polegają na przymuszaniu adresata do wykonania ciążącego na nim obowiązku (np. zwrotu długu lub na przymusowym unicestwieniu tego co zostało zyskane wbrew zakazowi)

• Nieważności (bezskuteczności) czynności prawnej:dotyczy czynności prawnych z prawa cywilnego oraz czynności władnych organów władzy publicznej (np. decyzje administracyjne orzeczenia sądowego) dokonanychz naruszeniem nakazów i zakazów.

Przepis prawny każda jednostka zdaniowa, w sensie gramatycznym aktu normatywnego.

Oznacza w przyjęty sposób

• Artykuł

• Paragraf

• Ustęp

• Punkt i litera( nie steanowią przepisów)

Różnice między przepisem prawnym a normą prawną:

• Przepis nie musi pokrywać się z normą prawną

• Przepisów prawnych nie należy utożsamiać z normą prawną

• Normy prawne są w pewien sposób zakodowane w przepisach prawnych

• Wykładnia zespołu przepisów polega na odkodowaniu zawartych w tych przepisach norm

Rodzaje przepisów:

• Nakazujące: spośród wielu możliwych w danej sytuacji zachowań wskazują one tylko jedno jako zgodne z tym przepisem

• Zakazujące: spośród wielu możliwych w danej sytuacji zachowań zabrania jednego z nich określonego w przepisie

• Uprawniające (upoważniające) przewidują możliwość wyboru przez adresata przepisu sposobu zachowania się w danej sytuacji

Inny podział ( szczegółowy podział przepisów nakazujących i zakazujących)

• Imperatywne (bezwzględnie obowiązujące) narzucają sposób zachowania się adresata, nie dopuszcza żadnych możliwości odmiennego zachowania się. Stanowią większość obowiązujących w państwie norm prawnych (konstytucyjne, administracyjne, finansowe, karne)

• Dyzpozytywne ( względnie obowiązujące): pozostawiają przedmiotom stosunku prawnego swobodę krztałtowania własnego zachowania i wzajemnych relacji. Najwięcej przepisów względnie obowiązujących zawiera prawo cywilne

• Semiimperatywne: wyznaczają minimalny zakres ochrony interesów jednej strony. Zastosowanie takich norm może być uchylone lub ograniczone, gdy postanowienia normy są korzystniejsze dla strony objętej ochroną normatywną. Występują w prawie pracy.

Przepisy ogólne: reguła powszechna

Przepisy szczegółowe: ustawia wyjątki od postanowień reguły powszechnej

Aktem normatywnym przepisów ogólnych jest kodeks cywilny.

Charakter przepisów szczegółowych mogą mieć również przepisy jednego aktu normatywnego względem innego aktu o charakterze przepisu ogólnego.

Przepisy blankietowe (puste): ustalają ujemne skutki prawne sankcje za zachowanie niezgodne z bardzo ogólnie zazwyczaj wymienionymi przepisami prawa.

Przepisy odsyłające: odsyłają do innych przepisów dotyczących danego zagadnienia. Ustalone są w celu uniknięcia w tekstach prawnych wielokrotnego powtarzania tych samych postanowień.

Akt prawny: ujęty w odpowiedniej formie wyraz woli państwa- zarówno o charakterze ogólnym ustawa jak i dotyczy indywidulnej sprawy (decyzja podatkowa)

Akty prawne dzielą się na dwie grupy:

• Normatywne każdy akt państwa zawiera normy prawne, które mają charakter powszechny (generalny, abstrakcyjny) tzn. odnoszą się do wszystkich. Akt pochodzi od organów państwa spełniająch funkcję prawodawczą. Odgrywa rolę źródeł prawa

• Nienormatywne: decyzje organu państwowego w konkretnej sprawie, dotycząca określonych osób lub instytucji. Akt taki zawiera normy konkretne (dotyczące konkretnie określonych spraw) i indywidualne ( dotyczące indywidualnie określonego adresata). Wydawane są w imieniu państwa przez różne organy państwowe w różnej formie (np. akt administracyjny, orzeczenie sądowe)

WYKŁAD 2

POJĘCIA ŹRÓDŁA PRAWA

1. Formalne źródła prawa- formy w jakich wyrażone zostają normy prawne przez upoważnione do tego organy (np. ustawa, rozporządzenie, uchwała)

2. Materialne: zjawiska i procesy zachodzące w rzeczywistości, które kształtują treści norm prawnych

3. Źródła prawa powszechnie obowiącującego

• Konstytucja RP, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia (Dz. U.)

• Akty prawa miejscowego

• Od 01.05.2004 prawo unijne stało się częścią obowiązującego w Polsce porządku prawnego (Dz. Urz. UE)

1. Hierarchiczny system:

• Źródło prawa

• Akty prawne niższego szczebla nie mogą być sprzeczne z przepisami wyższej rangi

• Konstytucja

• Ratyfikowana umowa międzynarodowa = ustawa

• Rozporządzenie

Są publikowane w Dz. U.

Vacatio legis (spoczywanie ustawy) – jest to okres pomiędzy ogłoszeniem w dzienniku ustaw, a jej wejściem w życie

1. Umowę międzynarodową ratyfikuje prezydent.

2. Wydawanie rozporządzeń

• Prezydent

• Rada Ministrów

• Prezes Rady Ministrów

• Minister

• Przewodniczący określonych w ustawie komitetów

• Krajowa Rada Radiofoni i Telewizji

1. Rozporządzenie a ustwa

• Rozporządzenie jest wydawane na podstawie upoważnień zawartych w umowie

• Rozporządzenie służy wykonaniu ustawy uszczegółowionej jednego z zagadnień uregulowanych w sposób ogólny w ustawie

• Rozporządzenie może normować tylko przedmiot określony w ustawie i tylko w granicach upoważnienia

• Nie może naruszać przepisów żadnej ustawy ani jej zmieniać

1. Prawo miejscowe

Wydawane przez organy samorządu terytorialnego i terenowe organy administracji rządowej

1. Prawo UE

Art. 91 ust. 3 Konstytucji: „Jeżeli wynika to z ratyfikacji przez RP umowy konstytuującej organizację międzynarodową prawo przez nie stosowane stosuje się bezpośrednio, mają pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami”

1. Prawo pierwotne

• Traktaty

• Zasady ogólne

1. Prawo wtórne

Norma prawa wtórnego muszą być zawsze zgodne z normami prawa pierwotnego.

Rozporządzenia UE- wiążą w całość, bezpośrednio i wprost.

Dyrektywy – Wiążą państwa członkowskie w odniesieniu do rezultatu

Decyzja – skierowana do adresata

Prawo UE opublikowane jest w Dz. U. UE.

Wykład 3

System prawa: całokształt obowiązujących w państwie norm prawnych (generatywnych i abstrakcyjnych) wzajemnie i uporządkowanych oraz zasad prawa, na których opiera się ustrój państwa.

Struktura systemu prawa:

• Hierarchiczny układ norm prawnych ( pionowa struktura systemu systemu prawa))

• Podział norm prawnych na gałęzie ( pozioma struktura systemu prawa)

Gałęzie prawa – prawo dzieli się na szereg działów zwanych gałęziami. Jest to kompleks norm prawnych regulujących określoną dziedzinę życia społecznego (jednorodność regulowanych stosunków społecznych) wyodrębnionym wg jednolitej metody regulacji (cywilnej, administracyjnej, karnej).

Instytucje prawne: w poszczególnych gałęziach prawa wyróżnia się instytucje prawne czyli węższe zespoły norm prawnych, regulujące pewien typowy dla danej gałęzi prawa stosunek społeczny (np. instytucja najmu)

Prawo publiczne: ma na uwadze interes państwa.

Prawo prywatne: Ma na uwadze interes jednostki

Kryterium podziału stanowi więc interes, któremu służą określone przepisy.

Normy prawa prywatnego regulują stosunki między równorzędnemu podmiotowi.

Prawo publiczne reguluje stosunki prawne, w których co najmniej po jednej stronie występuje organ państwa lub organ samorządu terytorialnego kompetencji do władczego kształtowania sytuacji prawnej drugiej strony.

Prawo materialne: normy które ustanawiają merytoryczne obowiązki i prawa. Regulują zachowanie się ludzi, różnych instytucji w społeczeństwie. Normy te mają charakter pierwotny i stanowią istotę systemu prawa.

Prawo formalne (procesowe) normy które noszą się do organizacji aparatu dbającego o przestrzeganie prawa materialnego oraz do trybu dochodzenia praw i egzekwowania obowiązków wyznaczonych przez prawo materialne. Niektóre części prawa formalnego wyzywane są prawem procesowym (np. prawo cywilne procesowe, prawo karne procesowe).

Prawo międzynarodowe prywatne: prawo wewnętrzne państwa. Zawiera tzw. normy kolizyjne, wskazuje jakie normy stosować, gdy podmiot podlega systemom prawnym różnych państw.

Prawo międzynarodowe publiczne: zespół norm regulujących stosunki wzajemne między państwami.

Normy prawa międzynarodowego powstają z dwóch źródeł: umowa międzynarodowa, zwyczajów międzynarodowych.

Na straży normy prawa międzynarodowego nie stanowi przymus bezpośredni stosowany przez specjalny aparat, jak w prawie wewnętrznym.

Stosunek prawa: jest to stusunek społeczny uregulowany przez prawo.

Rodzaje stosunków prawa:

• Cywilnoprawne

• Administracyjne

• Prawnokarne

• Mieszane

Elementy stosunku prawnego:

1. Podmioty stron stosunku prawnego: podmiot uprawniony i podmiot zobowiązany

2. Treść stosunku prawnego: prawo podmiotowe i odpowiadające obowiązek podmiotu

3. Podmiot stosunku prawnego rzecxy, dobra materialne, działania

Stosunki prawne występujące w sferze majątkowej mają z reguły charakter złożony.

Kazda ze stron występuje jednoczeście jako podmiot prawa i podmiot obowiązku

Prawo podmiote: wyznaczony normami prawnymi „sfera możności postępowania”

Prawo cywilne i niektóre inne gałęzie prawa wyróżniają prawo podmiotowe bezwzględne i względne.

Prawo bezwzględne: skuteczne wobec wszystkich, na wszystkich spoczywa obowiązek nieingerowania w sferę spraw określonych prawnym podmiotem (np. prawo własności)

Prawo względne: skuteczne jedynie wobec określonych podmiotów.

Wykład 4

Zdarzenia, akty prawne

Stosunki prawne: powstają zmieniają się i wygasają w wyniku zaistnienia zdarzeń nazwanych faktami prawnymi.

Przez zderzenia prawne/ fakt prawny należy rozumieć każde zdarzenie, z którym norma prawna wiąże powstanie, zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego. (skutek prawny)

Fakt prawny, na który powołuje się dany podmiot nazywany jest tytułem prawnym.

Kolizje przepisów prawnych:

• Gdy stosunek prawny regulowany jest więcej niż jednym przepisem, które wzajemnie się wykluczają.

Kolizja przepisów prawnych może zachodzićna dwóch płaszczyznach:

1. W czasie (gdy zmiana uregulowana jest odmiennie przez dwa lub więcej przepisów wydanych w różnym czasie)

Rozstrzyganie kolizji w czasie instrumentem służącym do tego są przede wszystkim przepisy przejściowe lub wprowadzające. Ustalają ja należy rozstrzygać kolizje powstające w skutek wejścia w życie danego aktu.

Ustawa póżniej uchwalona wcześniejszą ( gdy póżniejsza miała charakter ogólny, a wcześniejszą. (gdy późniejsza miała charakter ogólny, a wcześniejsza szczególny to późniejsza nie uchyli wcześniejszej).

1. W przestrzeni (kolizja, do któ®ej dochodzi między przepisami obowiązującymio w różnych miejscach) do kolizji tej może dojść między przepisami obowiązującymi w różnych dzielnicach kraju, między przepisami różnych państw, metody rozstrzygania tych kolizji to prawo cywilne.

W zakresie prawa osobowego stosowane są przepisy tego państwa, którego obywatelem jest dawna osoba.

W zakresie prawa nowoczesnego są to przepisy państwa, na terenie którego rzecz się znajduje.

W zakresie oceny umów i innych aktó prawnych oraz ocenyich formy prawnej, przepisy tego państwa, terytorium,którego miało miejsce zawarcie umowy.

Prawo cywilne- zespół norm prawnych regulujących stosunki osobiste między równorzędnymi podmiotami.

Podstawowym źródłem prawa cywilnego jest kodeks cywilny z dnia 23.04.1964, któ®y wszedł w życie 01.01.1965 Dzieli się na 4 księgi:

• Część ogólna

• Wierność i inne prawa rzeczowe

• Zobowiązania

• spadki

wykład 5

podmioty prawa cywilnego

• osoby fizyczne

• osoby prawne

• jednostki organizacyjne, które nie są osobami prawnymi, ale mają zdolność prawną (ułomna osoba prawna)

1. Osoba fizyczne : prawne określenie człowieka w prawie cywilnym od urodzenia do śmierci.

Zdolność do czynności prawnych:

• pełna

• ograniczona

• można jej nie mieć w ogóle

Wyjątek: przez zawarcie małżeństwa małoletni uzyskuje pełnoletność. Nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa.

Co można: w granicach przewidzianych prawem dokonywać samodzielnie wszyelkich czynności prawnych.

Ograniczoną zdolność mają osoby, które nie ukończyły 13 roku życia i częściowo ubezwłasnowolnione.

Czynność prawna wymaga zgody przedstawiciela ustawowego (rodzica, opiekuna)

Czynności – umowy powszechnie zawierane w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, dysponowanie własnym rachunkiem bankowym ( po ukończeniu 13 lat), zawrzeć umowę o pracę (po ukończeniu 16 lat)

• osoby które nie ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione nie mogą zawierać żadnych czynności prawnych

• wyjątek: może zawierać umowy powszechne w drobnych bieżących sprawach życia codziennego

ubezwłasnowolnienie – pozbawienie zdolności do czynności prawnych na mocy orzeczenia sądu

ubezwłasnowolnienie:

• częściowe ( może być tylko w stosunku do osoby pełnoletniej)

• częściowe (sytuacja jest taka co do czynności prawnych jak małoletniego poniżej 13 lat)

Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie sąd ustanawia opiekuna, chyba że są rodzice dysponujący władzą rodzicielską. Dla ubezwłasnowolnionego częściowo sąd ustanawia kuratora.

Opiekun i kurator są przedstawicielami ustawionymi osoby ubezwłasnowolnionej.

1. Osoba prawna: wyodrębniona jednostka organizacyjna wyposażona z mocy prawa w osobowość prawną (zdolność prawną i zdolność do czynności prawnej jak osoby fizycznej pełnoletniej)

Może występować jako samodzielny podmiot prawa cywilnego.

Jest tworem sztucznym powołanym przez człowieka.

Na istotę osoby prawnej składają się:

• Element ludzki

• Element majątkowy

• Element organizacyjny

• Cel działania

Skarb państwa _ posługujemy się nie jako suweren, wyposażony w uprawnienia władcze wobec wszystkich innych podmiotów, lecz jako partner w stosunkach majątkowych z innymi równoprawnymi partnerami.

Jest podmiotem prawa i obowiązków tego mienia państwowego, które nie należy do innych państwowych osób prawnych.

Nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania przedsiębiorstw państwowych i innych państwowych osób prawnych.

Osoby prawne posiadają zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych, które uzyskują z chwilą wpisania do właściwego rejestru.

Zdolność prawna osób prawnych jest ściśle związana ze zdolnością do czynności prawnych zarówno z chwilą jej uzyskania jak i utraty.

1. Jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym odrębna usatwa przyznaje zdolność prawną (tzw. ułomne osoby prawne)

• Jednostki te nie są osobami prawnymi, ale są podmiotami prawa, tzn. wyposażone są w podmiotowość prawną, którą uzyskują z chwilą wpisu do odpowiedniego rejestru.

• Jeżeli przepis odrębny nie stanowi inaczej, ze zobowiązania ułomnej osoby prawnej jej członkowie odpowiadają subsydiarnie ( swoim własnym majątkiem), z chwilą gdy jednostka organizacyjna stała się nie wypłacalna.

• Np. spółi osobowe prawa handlowego, wspólnoty mieszkaniowe

Subsydiarnie= pomocniczo

Wykład 6

Czynności prawne

• Czynność prawna to taka czynność osoby fizycznej lub prawnej, która zmierza do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli.

• Jest zdarzeniem prawnym

• Nieodzownym elementem każdek czynności prawnej jest co najmniej jedno

Oświadczenie woli:

• w rozumieniu prawa cywilnego jest to tylko taki przejaw woli, który wyraża się w sposób dostatecznych zamiar wywołania skutku prawnego w postaci ustanowienia zamiany lub zniesienia stosunku prawnego.

Treść czynności prawnej

Treść czynności prawnej i tworzącego przez nią stosunku cywilnego kształtują następujące czynniki:

1. swiadczenie woli – podmiotom przysługują kompetencje do kształtowania treści czynności prawnych

2. przepisy odnoszące się do danego rodzaju czynności prawnych

3. zasady współżycia społecznego

4. ustalone zwyczaje

FORMA CZYNNOŚCI PRAWNYCH

Jeżeli z ustawy lub wcześniejszej umowy stron nie wynika obowiązek zachowania formy szczególnej, czynność prawna może mieć zwykłą formę:

• ustna

• dorozumiana (per fecta concludentia)- przez różne czynności faktyczne wyrażające wolę zawarcia umowy

formy szczególne:

1. zwykła forma pisemna

2. forma pisemna z datą pewną

3. forma pisemna z podpisem urzędowo poświadczonym

4. forma aktu notarialnego

forma pisemna jest zachowana gdy zostanie złożony własnoręczny podpis na dokumencie obejmującym treść świadczenia woli.

Do zawarcia umowy wystarcza wymiana dokumentów, z których każdy obejmuje treść oświadczenia woli jednej ze stron i jest przez nią podpisany.

FORMA AKTU NOTARIALNEGO

• polega na sporządzeniu czynności prawnej przez notariusza według udzielonych mu przez strony wskazówek i podpisaniu jej przez strony.

• Jest wymagana np. dla wszystkich umów przenoszących własność nieruchomości (sprzedaż, darowizna)

Forma pisemna z urzędowym poświadczeniem podpisu

• Polega na zamieszczeniu na dokumencie przez notariusza lub inną osobę umocowaną prawnie – klauzuli stwierdzającej własnoręczność podpisu złożonego przez osobę wskazaną w klauzuli

• Ma ona zarazem walor czynności prawnej z datą pewną

Każda forma szczególna inna niż forma pisemna jest zawsze zastrzeżona pod rygorem nieważności.