Pojęcie celów kształcenia.
Cele kształcenia - kierunkowskazy, świadomie założone skutki, które chcemy osiągnąć w procesie kształcenia; działania, które mają doprowadzić do danego stanu rzeczy.

Cele główne

Cele ogólne to kierunki dążeń pedagogicznych, mają charakter wieloznaczny, mało konkretny, jest to podstawa programowa.

Cele szczegółowe - operacyjne

Opisują zamierzone wyniki przez nazywanie czynności, które uczeń potrafi wykonać. Podlegają sprawdzaniu i ocenianiu.

Operacjonalizacja celów kształcenia.
Przekształcanie ich z postaci ogólnej, zwięzłej i sugestywnej, ale mało konkretnej, na postać operacyjną, tzn. czynnościową, umożliwiającą zaobserwowanie określonego wyniku.

Taksonomia celów kształcenia:

Dziedziny: poznawcza, emocjonalna, praktyczna, światopoglądy

TAKSONOMIA CELÓW W. OKONIA:
• Wiadomości o faktach i zależnościach między nimi
• Rozwiązywanie zagadnień teoretycznych i praktycznych
• Samodzielne dokonywanie oceny
• Samodzielne stosowanie wiedzy w nowych sytuacjach.

TAKSONOMIA CELÓW NAUCZANIA WG B. NIEMIERKI:
I. Wiadomości:
1) zapamiętywanie wiadomości
2) zrozumienie wiadomości
II. Umiejętności:
3) stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych (znanych)
4) stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych (nowych, nieznanych)

TAKSONOMIA B. S. BLOOMA ODNOSZĄCA SIĘ DO SFERY POZNAWCZEJ:
I. Wiedza (wiadomości) – znajomość faktów, terminologii, znaków konwencjonalnych, klasyfikacji, pojęć ogólnych, teorii, zasad, praw
II. Rozumienie – transfer, interpretacja, ekstrapolacja – wnioskowanie o całej grupie na podstawie wyników badań dotyczących tylko części.
III. Zastosowanie – metod, reguł, pojęć ogólnych
IV. Analiza – umiejętność dokonywania podziału całości na elementy, ustalania hierarchii tych elementów i stosunków między nimi, analiza elementów, analiza stosunków między nimi.
V. Synteza – tworzenie całości z danych elementów w celu uzyskania nowej struktury, wytworzenie własnego dzieła, opracowanie planu działania, stworzenie obrazu całości na podstawie częściowych danych.
VI. Ewaluacja – ocena na podstawie kryteriów wewnętrznych i zewnętrznych.

Taksonomia celów emocjonalnych Dawida R. Krathwohla

1. Recepcja (zdolność wyróżniania, wyboru, przyjęcia, przysłuchiwania się, uczeń powinien poznać i przyswoić ze zrozumieniem dźwięki, kształty...)

2. Działanie (umiejętności dostosowania się do sytuacji emocjonalnej i postępowania zgodnego z założeniami lub oczekiwaniem, aprobowaniem działań)

3. Wartościowanie (rozumienie, obrona oraz propagowanie przyjętych i uznawanych wartości np. członkostwo grup, twórczość artystyczna, muzyczna, osobiste przyjaźnie)

4. Organizacja (systematyzacja wartości, tworzenie systemu wartości)

5. Wybór własnego systemu wartości (ukształtowanie wartości w światopogląd)

 TAKSONOMIE CELÓW KSZTAŁCENIA To zadania dydaktyczne obejmujące 3 dziedziny działalności: POZNAWCZĄ PSYCHOMOTORYCZNĄ AFEKTYWNĄ

 8. DZIEDZINA POZNAWCZA: 1. Umiejętność zapamiętywania i odtwarzania informacji 2. Zdolność rozróŜniania, interpretowania faktów i zjawisk 3. Umiejętność zastosowania wiedzy w praktyce 4. Umiejętność rozwiązywania problemów nowych i złoŜonych 5. Zdolność wydawania sądów, opinii, tworzenia

 9. Taksonomia Blooma: w dziedzinie poznawczej: ocena synteza analiza zastosowanie rozumienie wiedza

 10. DZIEDZINA PSYCHORUCHOWA Ocena czynności wymagających nie tylko myślenia, lecz równieŜ kontroli narządów zmysłów, mięśni, koordynacji ruchów, precyzji Obejmuje • naśladowanie •dochodzenie do biegłości •Umiejętność wykorzystania umiejętności w nowych sytuacjach

 11. Taksonomia (Dave’a): w dziedzinie afektywnej naturalizacja artykulacja precyzja manipulowanie naśladowanie

 12. DZIEDZINA AFEKTYWNA Klasyfikuje uczucia w działaniu człowieka, jego postawy i zachowanie w róŜnych sytuacjach 1. Postawa bierna (słuchanie) 2. Reagowanie konstruktywne (gestem, słowem lub czynem) 3. Umiejętność osądzenia postawy, akceptacji, lub odrzucenia 4. Umiejętność wdraŜania pewnych zasad 5. Właściwy”styl Ŝycia”

 13. Taksonomia Blooma: w dziedzinie afektywnej charakteryzacja organizowanie akceptowanie odpowiadanie odbiór

Kształcenie wielostronne:

Przedmiot teorii kształcenia wielostronnego stanowi złożony proces rozwoju dokonujący się pod wpływem kształcenia. Założeniem tej teorii jest możliwość harmonijnego rozwoju jednostki w toku jej własnej działalności praktycznej, poznawczej i emocjonalnej. Koncepcja ta uwzględnia:

1. aktywność intelektualną - a więc poznawanie rzeczywistości i siebie, przyswajanie nagromadzonej przez ludzkość wiedzy przyrodniczej i społecznej oraz jej samodzielne odkrywanie w toku rozwiązywania problemów

2. aktywność emocjonalną - rozwój sfery motywacyjnej i emocjonalnej, przeżywanie i wytwarzanie wartości

3. aktywność praktyczną - osobisty udział wychowanka w przekształcaniu rzeczywistości, poznawanie wzorów przekształcania rzeczywistości oraz rozwiązywanie różnych problemów praktycznych

Zasady kształcenia:

Wg. Okonia:

Zasady kształcenia wg – rozumiane jako fundamentalne prawidłowości dydaktyczne, które partycypują we wszystkich procesach kształcenia (ewentualnie i wychowania), a zarazem ułatwiając nauczycielowi zrozumienie tych procesów, nie tylko nie utrudniają jego twórczej pracy, ale wręcz ją warunkują:

• zasada systemowości

• poglądowości

• samodzielności

• związku teorii z praktyką

• efektywności

• stopniowania trudności

• związku indywidualizacji i uspołecznienia

Wg Cz. Kupisiewicza:

Zasady nauczania – to normy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie pozwala nauczycielowi zaznajamiać uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy, rozwijać ich zainteresowania i zdolności poznawcze, wpajać im określone poglądy i przekonania oraz wdrażać do samokształcenia:

• zasada poglądowości

• przystępności w nauczaniu

• świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania, uczenia się

• systematyczności

• trwałości wiedzy uczniów

• operatywności wiedzy uczniów

• wiązania teorii z praktyką

Wg K. Kruszewskiego:

Zasady dydaktyczne – to reguły organizowania i prezentowania wiadomości, ogólne normy postępowania nauczyciela w czasie przygotowania i prowadzenia lekcji umożliwiające uwzględnienie jednocześnie informacji z wielu źródeł i utrzymanie kierunku czynności uczenia się uczniów:

• zasady dotyczące materiału nauczania

• zasady dotyczące motywacji

• zasady dotyczące pracy ucznia

• zasady zharmonizowania systemów pedagogicznych

• zasady dotyczące stosunków społecznych w klasie

• zasady dotyczące czynności nauczyciela

• zasady dotyczące warunków zewnętrznych

ORTODYDAKTYKA to dział dydaktyki, którego zadaniem jest ustalenie celów, zasad i procesów nauczania jednostek odchylonych od normy. Ortodydaktyka – zajmuje się ustaleniem ogólnych zasad nauczania dzieci z odchyleniami od normy, nie wkracza w problematykę szczegółowej dydaktyki i metodyki nauczania dzieci z różnymi rodzajami upośledzeń (np. dydaktyka specjalna głuchych, niewidomych).

Charakterystyka metod kształcenia

Podające:

Pogadanka – to dialog nierównoprawnych stron: nauczyciela, który stawia różnie zbudowane pytania, i

ucznia, który odpowiada; nauczyciel wie do czego zmierza każde pytanie.

Przygotowanie materiału nauczania:

- cel pogadanki

- analiza merytoryczno – logiczna wiedzy

- rozłożenie wydobytych elementów między poszczególne pytania

- zaprojektowanie zadań

Praca z uczniami:

- połączenie tematu lekcji z doświadczeniami uczniów

- dopasowanie pytań i odpowiedzi

- zebranie i wykorzystanie wiadomości

- zebranie i wykorzystanie wiadomości zgromadzonych podczas pogadanki

Prowadzenie wykładu:

Przygotowanie materiału nauczania:

- zaprowadzenie logicznego porządku w treści

- ustalenie celów minimalnych

- zaplanowanie treści wypoczynkowych i ich miejsca w strukturze wykładu

- atrakcyjne ujęcie treści

- problemowy tok wykładu

- wybór i doskonalenie układu treści (układ liniowy, koncentryczny i spiralny)

Praca z uczniami:

- zaangażowanie uczuciowe nauczyciela

- środki wzrokowo – słuchowe

- urozmaicenie roli uczniów

- notowanie wykładu

Kierowanie dyskusją – to metoda opanowywania materiału nauczania; jest umiejętnością społeczną, którą

można zdobyć posługując się nią. Dyskusja służy opanowaniu złożonych form: pojęć, reguł, rozwiązań

problemów. Jest dobrą podstawą do kształtowania wartości. Służy korzystaniu z wiedzy w sytuacjach

społecznych, wybieraniu rozwiązania i drogi postępowania w obliczu różnych poglądów i odmiennych

celów. Jest sposobem zdobywania autorytetu i przywództwa. Aby dyskusja przyniosła efekt, nauczyciel

powinien nadać spójność elementom wypowiedzi uczniów.

Przygotowanie materiału nauczania:

- ustalenie celu dyskusji

- wybór tematu i ustalenie jej rezultatów

- przewidywanie stanowisk dyskusji

- opracowanie scenariusza dyskusji

- umiejscowienie materiału dyskusji w obrębie większej całości

Praca z uczniami:

wprowadzenie do dyskusji

- ustalenie jej przedmiotu

- wzbudzenie dyskusji

- kontrolowanie wychowawczych konsekwencji

- nadzór nad stroną formalną dyskusji

- zebranie rezultatów dyskusji

Kierowanie obserwacją – jej istotą jest doprowadzenie do tego, aby spostrzeżone zostały istotne cechy

i funkcje oraz aby w wyniku tego, w umyśle dziecka powstała prezentacja obserwowanego obiektu

pozwalająca zrozumieć możliwie najszerszą klasę zjawisk, do której należy obserwowany obiekt.

Przygotowanie materiału nauczania:

- wybór materiału i środka ekspozycji

- włączenie obserwacji w tok lekcji

Praca z uczniami:

- przygotowanie do obserwacji – co i po co obserwują?

- doprowadzenie do spostrzeżenia istotnych cech obiektu i cech obserwacji

- instruowanie słowne – komentowanie

- podsumowanie – wykorzystanie wiedzy zgromadzonej w czasie obserwacji

Kierowanie korzystaniem z materiałów źródłowych – (źródła – wszelkie informacje w utrwalonej

postaci, stanowiące materiał nauczania).

Na umiejętność korzystania ze źródeł składa się:

- wyszukiwanie źródeł

- wyszukiwanie informacji

- sprawdzenie informacji

- łączenie informacji

Kierowanie kształtowaniem się wartości (u Okonia metoda eksponująca). Najwięcej sposobności do pracy

wychowawcy w szkole , choćby ze względu na poświęcony czas dostarcza materiał nauczania: zawarte w

nim wiadomości służą kształtowaniu w umyśle ucznia wartości.

Przygotowanie materiału nauczania:

- wywołanie nastawienia uczniów sprzyjającego danej wartości i przygotowanie intelektualne do zetknięcia

się z nią

- zetknięcie się z wartością i jej spostrzeżenie

- uznanie wartości

- preferowanie wartości

- kształtowanie wiary w wartości

- abstrahowanie z sytuacji, w której występowała

- tworzenie uwewnętrznionego systemu wartości

- podporządkowanie działania wartości

- ukształtowanie światopoglądu

Praca z uczniami:

- przygotowanie nośnika wartości

- zaplanowanie ekspozycji wartości

- namawianie do danej wartości

Kierowanie nabywaniem umiejętności praktycznych – kierują nimi zawarte w nich zasady.

Przygotowanie materiału nauczania:

- analiza umiejętności

- przygotowanie stanowiska pracy

Praca z uczniami:

- przygotowanie do uczenia się umiejętności

- poznanie i ćwiczenie umiejętności: pokaz, instrukcja, model

- łączenie czynności składowych

- informacje zwrotne

- ćwiczenia

Metody problemowe

WG KRUSZEWSKIEGO – podział gier dydaktycznych

Zabawy i gry i dydaktyczne podnoszą efektywność nauczania.

Zabawy – to działalność sprawiająca przyjemność. Cechy charakterystyczne: beztroska, relaks, integracja,

dowolność ( można je przerwać w dowolnym momencie)

Gry – odmiana zabawy, która polega na przestrzeganiu dokładnie sprecyzowanych reguł ( ma znaczenie

wynik pojawia się więc rywalizacja, zasady oraz cel , któremu należy się podporządkować, gra musi być

przeprowadzona do końca)

Def. (Kruszewski) Gry dydaktyczne to rodzaj metod nauczania należąca do grupy metod problemowych i

organizujących treść kształcenia w modele rzeczywistych zjawisk, sytuacji lub procesów w celu zbliżenia

procesu poznawczego uczniów do poznania bezpośredniego dzięki dostarczaniu okazji do manipulowania

modelem.

BURZA MÓZGÓW

( można przerwać komunikację między fazą produkcji i szacowania pomysłów; po zakończeniu sesji i

wpisaniu pomysłów na tablicy trzeba je wykorzystać; wytwory burzy mózgów stwarzają naturalny punkt

wyjścia pracy w grupach) Metoda przeznaczona do samodzielnego i szybkiego wymyślania przez uczniów

zbioru hipotez przy wykorzystaniu myślenia intuicyjnego.

METODA SYTUACYJNA (naturalna) str.172

Polega na bardzo dokładnym rozpatrzeniu jakiegoś przypadku, tak skonstruowanego, żeby był typowy

dla dużej klasy zdarzeń. ( Fazy: opis sytuacyjny; polecenie; dodatkowe informacje o sytuacji; omówienie z

oceną)

METODA SYMULACYJNA

W trakcie symulacji (inscenizacji) gracze mają znaczne możliwości oddziaływania na model, który wskutek

działań podlega zmianom.

METODA BIOGRAFICZNA

Polega na oparciu się na wzorach osobowych ( biografia jest opisem sytuacyjnym a uczeń wyciąga z niej

wnioski aby wykorzystać je w rozwiązaniu problemu)

Faza przygotowawcza: 1) wybór postaci; 2)zebranie materiału; 3)określenie tematyki gry; 4)przygotowanie

zestawu pytań; 5) opracowanie scenariusza gry; 6) zadania dla uczniów; 7)końcowe omówienie gry.

Formy organizacji kształcnia:

Kryteria podziału form organizacyjnych:

1. liczba uczniów uczestniczących w procesie nauczania-uczenia się

2. miejsce uczenia się (zajęcia szkolne i pozaszkolne)

3. czas trwania zajęć dydaktycznych (zajęcia lekcyjne i pozalekcyjne)

Rodzaje toków lekcyjnych.

Lekcja podająca- lekcja podająca jest charakterystyczna dla systemu dydaktycznego opartego na przepisywaniu. Podanie celu, przygotowanie, powiązanie, zebranie i zastosowanie.

• Część przygotowawcza:

• wstępna organizacja i przygotowanie lekcji

• sprawdzenie pracy domowej

• powtórzenie materiału i nawiązanie do nowego

• Część podstawowa

• podanie nowych treści

• zrozumienie

• opracowanie i zebranie

• Część końcowa:

• powtórzenie i utrwalenie

• omówienie zadania domowego

• wykorzystanie i wzbogacenie poznanych zagadnień

Lekcja problemowa - Uczenie się na tych lekcjach przyjmuje postać odkrywania i wymaga twórczej i aktywnej postawy uczniów. Rozwiązywanie problemów może odbywać się w pracy indywidualnej, grupowej lub zbiorowej.

W strukturze lekcji problemowej powinny znaleźć się co najmniej następujące etapy: określenie problemu, jego rozwiązanie, usystematyzowanie i utrwalanie.

I Część przygotowawcza:

1) wstępna organizacja i przystąpienie do lekcji

2) sprawdzanie pracy domowej

3)powtórzenie materiału i nawiązanie do nowego tematu inicjującego stworzenie sytuacji problemowej.

II Część podstawowa:

1) zetknięcie uczniów z trudnością, jej odczucie i uświadomienie

2) określenie trudności i sformułowanie problemów, pytań, zagadnień

3) ustalenie pomysłu rozwiązywania, planu wykonania zadania lub hipotez do sprawdzenia.

4) wykonanie zadań, realizacja pomysłów, weryfikacja hipotez.

III Część końcowa:

usystematyzowanie, powtórzenie i utrwalenie materiału

omówienie zadania domowego

zastosowanie, wykorzystanie i wzbogacanie poznanych zagadnień.

Lekcja ćwiczeniowa - Ma na celu kształcenie u uczniów umiejętności językowych, matematycznych, technicznych czy innych, a tym samym rozwijanie sprawności intelektualnych lub praktycznych.

I Część przygotowawcza:

1) czynności porządkowo-organizacyjne

2) sprawdzenie zadania domowego

3)nawiązanie do przerobionego materiału

II Część podstawowa:

1) podanie tematu i uświadomienie uczniom celu i zadania lekcji.

2) omówienie zasad i reguł będących podstawą umiejętności

3) wzorcowy pokaz danej z objaśnieniem

4) próbne wykonanie czynności przez uczniów pod kontrolą nauczyciela

5) systematyczne ćwiczenia wdrażające

6) ocena opanowania ćwiczeń

III Część końcowa:

1)podsumowanie wyników lekcji

2)zadanie pracy domowej.

Lekcja eksponująca - W lekcji tego typu istota jest jednorazowe lub wielokrotne eksponowanie określonych wartości przez uczniów, głównym zdaniem takiej lekcji jest rozwijanie przeżyć emocjonalnych, nauka języka ojczystego, zajęcia artystycznych itd.

Chodzi o eksponowanie szeroko rozumianych wartości etycznych, estetycznych, społecznych, politycznych itp.

1)przygotowanie klasy do pracy na lekcji

2) poznanie i zrozumienie wiadomości o eksponowanym dziele, utworze

3) eksponowanie dzieła przy pomocy środków technicznych audiowizualnych.

4) analiza, zrozumienie dzieła poprzez dyskusję, wyrażenie własnych uczuć.

5) różne formy wyrażania indywidualnych przeżyć dzieła, potwierdzające właściwy odbiór i zrozumienia dzieła, utworu.

6) podsumowanie.

Formy organizacyjne pracy uczniów na lekcji:

• jednostkowa – pozwala w najwyższym stopniu indywidualizować proces uczenia się, wyrabia indywidualną aktywność, przyzwyczaja do polegania głównie na własnych możliwościach, przygotowuje do skutecznej pracy wspólnej, wdraża do samokształcenia, tzn. „ uczy uczyć się”.

• grupowa – uspołecznia wychowanków, dostarcza bodźców aktywizujących, zachęca do współpracy i współzawodnictwa, uczy współdziałania i współodpowiedzialności.

• zbiorowa – wpływa korzystnie na poziom uspołecznienia i integrację zespołu klasowego, pozwala nauczycielowi kierować równocześnie i bezpośrednio całą klasą lub pewną jej częścią.