Rynek turystyczny

Definicja rynku obejmuje podmioty rynkowe (sprzedający, kupujący) oraz przedmioty rynkowe(usługi, środki płatnicze), a także wzajemne relacje między tymi elementami, które wpływają na kształtowanie się stosunków wymiennych.

Ujęcie	Rynek turystyczny
przedmiotowe	Proces, w którym usługobiorcy(nabywcy usług turystycznych) i usługodawcy(wytwórcy usł tur) określają, co chcą kupić i na jakich warunkach.
podmiotowe	Określony zbiór nabywców usług turystycznych i wytwórców usług turystycznych dokonujących transakcji rynkowych.

Usługi turystyczne obejmują:

Usł. przewozowe, hotelarskie, rekreacyjne, gastronomiczne, organizatorskie

Def usług turystycznych:

Usługodawca definiuje usługi turystyczne jako „usługi przewodnickie, hotelarskie oraz wszelkie inne usługi świadczone turystom lub odwiedzającym”.

Podział rynku turystycznego

Kryteria podziału	Rodz. Rynków tur
Kryt. geograficzne	Rynek lokalny, regionalny, krajowy, kontynentalny, światowy
Rodz. Usług tur.	Rynek usług hotelarskich, gastronomicznych, transportowych
Grupy wiekowe turystów	Rynek turystyki młodzieżowy, emerytów
Relacja: miejsce zamieszkania i miejsce docelowe	Rynek turystyki przyjazdowej, wyjazdowej
Cel podróży	Rynek turystyki biznesowej, kongresowej, zdrowotnej, wypoczynkowej, krajoznawczej, religijnej, kulturalnej, motywacyjnej

Podmiotami rynku usług turystycznych są:

W grupie nabywców:

• indywidualni -podmioty domowe,

• instytucjonalni –podm. kupujące masowo usł turystyczne.

W grupie oferentów:

• przedsiębiorstwa turyst. zajmujące się organizacją oraz pośrednictwem sprzedaży gotowych pakietów turystycznych.

W grupie podmiotów polityki turystycznej:

• organy polityki centralnej –tworzące ramy funkcjonowania rynku,

• jednostki samorządu terytorialnego(JST) –zajmujące się tworzeniem lokalnego i regionalnego produktu turystycznego,

• organizacje i stowarzyszenia branżowe w turystyce,

• samorząd gospodarczy.

Grupy gospodarstw domowych(kryterium: źródło utrzymania):

• gospodarstwa pracowników( dochód z pracy najemnej –pensja),

• gosp pracowników użytkujących gospodarstwo rolne,

• gosp rolników,

• gosp pracujących na własny rachunek,

• gosp emerytów i rencistów,

• gosp utrzymujące się z niezarobkowych źródeł.

Ustaw o usługach turystycznych wyróżnia przedsiębiorstwa turystyczne zajmujące się organizacją oraz pośrednictwem sprzedaży gotowych pakietów turystycznych. Biorąc pod uwagę charakter praw i obowiązków nakładanych na przedsiębiorców zaliczamy do nich:

• organizatorów turystyki,

• pośredników turystycznych,

• agentów turystycznych,

• innych usługodawców turystycznych.

Organizator turystyki to przedsiębiorca organizujący imprezę turystyczną. Występuje on we własnym imieniu jako usługodawca klientów, tj. osób zawierających umowy oświadczenie imprez turystycznych lub uprawnionych do korzystania z tych imprez na podstawie umowy zawartej przez inną osobę.

Pośrednik turystyczny to przedsiębiorca wykonujący na zlecenie klienta czynności faktyczne i prawne związane z zawieraniem umów o świadczenie usług turystycznych.

Nie może być związany umową agencyjną czy działać w interesie drugiej strony umowy np. organizatora turystyki lub innego usługodawcy.

Agent turystyczny –przedsiębiorca, którego działalność polega na stałym pośredniczeniu w zawieraniu umów o świadczenie usług turystyki mających zezwolenie kraju lub na rzecz innych usługodawców mających siedzibę w kraju.

Elementami rynku usług turystycznych są:

• podaż turystyczna –gotowość usługodawców do świadczenia usług,

• popyt turystyczny,

• ceny usług turystycznych.

Modele rynku turystycznego:

1. Rynek konkurencyjny

Konkurencja to walka przedsiębiorstw o korzyści osiągane ze sprzedaży towarów i usług oraz walka o rynki zaopatrzenia i zbytu, a także o zasoby rynku pracy.

1. Rynek zmonopolizowany

Monopolem określa się wyłącznie sprzedawcę dobra lub usługi na danym rynku.

Przykłady monopolu rynkowego w sektorze turystycznym:

• turystyka uzdrowiskowa,

• przewozy pasażerskie transportem kolejowym,

• turystyka łowiecka.

Konkurencja monopolistyczna –jej funkcjonowanie oparte jest na elementach należących do dwóch przeciwstawnych form rynku: monopolu i konkurencji.

• Rynek usług turystycznych jest wielosegmentowy.

• Dla poszczególnych segmentów należy rozpatrywać różne formy rynku, przy uwzględnieniu ich warunków działania w ujęciu lokalnym, regionalnym, ogólnokrajowym czy globalnym.

Trzy grupy dóbr i usług turystycznych

1. Dobra usługi w stosunku do których czynnikiem popytotwórczym jest wyłącznie turystyka i które w różnym stopniu kompensują konsumpcję w innym miejscu i czasie(np. sprzęt turystyczny)

2. Wszystkie dobra i usługi, których zakup występuje w związku z uprawianiem turystyki, ale stanowią jedynie pewną substancję konsumpcji w innych okresach i w innym czasie(usługi związane z noclegiem i wyżywieniem).

3. Dobra i usługi, które zaspokajają te same potrzeby występujące zarówno u turystów jak i u osób będących turystami –ten typ nazywany jest usługami para turystycznymi.

Produkt przedsiębiorstwa –zestaw (pakiet) różnorodnych usług , które mają zaspokoić potrzeby turystów i które są sprzedawane w przedsiębiorstwach turystycznych.

Produkt turystyczny obszaru obejmuje takie elementy , jak: walory naturalne, infrastrukturę i usługi miejsca docelowego, jego dostępność oraz cenę płaconą przez konsumenta.

Warunki wejścia na rynek turystyczny:

• Walory -walory naturalne, historyczne, walory współczesne,

• Infrastruktura - techniczna, społeczna, usługowa,

• Kapitał -dobra materialne i niematerialne oraz środki pieniężne,

Charakterystyczne cechy podaży turystycznej:

1. Związek z miejscem, w którym jest oferowana.

2. Duża kapitałochłonność i związany z tym długi okres spłaty kapitału.

3. Podaż w turystyce składa się w dużym stopniu z usług, które charakteryzują się pewnym zestawem cech:

1. Wytwórca i konsument muszą wejść w bezpośredni kontakt,

2. Usługi są świadczone przez ludzi,

3. Usługi są czynnościami, nie mają postaci materialnej, muszą być konsumowane jednocześnie z ich świadczeniem, nie można ich gromadzić na zapas, ani magazynować,

4. Działalność usługowa ma w przeważającej mierze charakter lokalny –produkcja i konsumpcja usługi muszą odbywać się w tym samym miejscu albo w stosunkowo niedużej odległości,

5. Komplementarność i substytucja usług w stosunku do towarów –komplementarność oznacza, że zakup określonej usługi jest nieodłącznie związany z zakupem określonych towarów, substytucja oznacza wymienność zakupu pewnych dóbr i usług, w celu zaspokojenia określonej potrzeby,

6. Większość usług nie może być zmierzona i dokładnie sprawdzona – nie można zmierzyć poziomu satysfakcji lub zadowolenia,

7. W usługach występuje zazwyczaj duży udział pracy żywej oraz ograniczenia możliwości wdrażania postępu technicznego.

Kryteria analizy rynku turystycznego:

• Przedmiot transakcji –towary i usługi służące do zaspokojenia potrzeb wynikających z faktu uprawiania turystyki,

• Kryterium podziału –rynek lokalny, regionalny, krajowy, kontynentalny czy światowy,

• Skala zawierających transakcji –rynek detaliczny i hurtowy(np. turoperatorzy sprzedają pakiety).

Rynek turystyczny:

• Zaspokaja potrzeby różnorodnych nabywców,

• Obejmuje relacje wynikające z podróży osób podejmowanych w określonych celach, a te z kolei wynikają z motywacji podróży,

• Podlega różnorodnym podziałom(rynek turystyki krajowej i międzynarodowej).

Stany popytu:

negatywny, brak popytu, utajony, malejący, nieregularny, pełny, nadmierny, szkodliwy

Na charakter popytu turystycznego składają się jego następujące cechy:

mobilność, kompleksowość, zmienna elastyczność (wrażliwość), sezonowość

1. Mobilność

Popyt turystyczny związany jest z przestrzenią.

Mobilność popytu turystycznego -podstawowa część konsumpcji turystycznej występuje w oddaleniu od miejsca stałego zamieszkania.

Mobilność turystyczna wynika za wzrostu mobilności społecznej (umiejętność dostosowania się jednostek do zmieniających się warunków).

1. Kompleksowość

Popyt turystyczny występuje w formie konglomeratu potrzeb i pragnień pojawiających się w związku z ruchem turystycznym.

1. Elastyczność

Elastyczność dochodowa popytu turystycznego oznacza względną zmianę popytu turystycznego w stosunku do względnej zmiany dochodu ludności.

Elastyczność cenowa popytu turystycznego oznacza względną zmianę popytu turystycznego na określone dobro lub usługę w stosunku do względnej zmiany ceny tego dobra lub usługi.

Elastyczność mieszana popytu turystycznego oznacza względną zmianę popytu turystycznego na określone dobro lub usługę x w wyniku względnej zmiany ceny dobra lub usługi y.

Rodzaje współzależności między dobrami i usługami turystycznymi:

• Komplementarność –wzajemne uzupełnianie się różnych wartości użytkowych występujące wtedy, gdy wzrost ceny dobra lub usługi y powoduje spadek popytu na dobro lub usługę x.

• Substytucja –wzajemna zastępowalność dóbr i usług, występuje wtedy, kiedy wzrost ceny dobra lub usługi y powoduje wzrost popytu na dobro lub usługę x.

Rodzaje związków komplementarnych:

• Komplementarność techniczna –współzależność dóbr i usług, które tylko łącznie zaspokajają potrzeby turystyczne,

• Komplementarność psychiczna –współzależność dóbr i usług wzajemnie się wzmacniających lub osłabiających w skutkach.

Formy internetowej eksploracji danych:

• Analiza użytkowania Internetu –badanie, jakie strony i adresy danych użytkowników regularnie odwiedza w sieci,

• Analiza strukturalna –odnosi się do struktury stron, polega na wykrywaniu prawidłowości w korzystaniu z menu umieszczonych na stronie oraz poruszaniu się między elementami danej strony lub grupy stron,

• Analiza kontekstowa –przypomina budowanie relacyjnych baz danych, gdzie określa się zależność między typami użytkowników, schematami zachowań.

Nośniki informacji turystycznej

Przed podróżą	Nośniki statystyczne, foldery reklamowe, przewodniki, prezentacje na CD	Nośniki dynamiczne: Telefon, fax, poczta, globalny system dystrybucji, Internet
W trakcie podróży	Terminale komputerowe, przewodniki, kanały telewizyjne w hotelach

Obszar turystyczny jako produkt składa się z 3 elementów:

• Atrakcje symbolizujące dane miejsce –składające się na natychmiastową świadomość,

• Produkt właściwy –usługi sprzedawane przez różne kanały dystrybucji,

• Sposoby spędzania czasu –aspekt turystyki związany z przeżyciami.

Kryteria pozwalające odróżnić klastry od sieci dotychczas znanych i innych skupisk firm:

• Lokalna koncentracja przedsiębiorstw,

• Przynależność przedsiębiorstw do tej samej lub do kilku powiązanych branż,

• Współdziałanie, ale też konkurencja między uczestnikami klastra,

• Współpraca przedsiębiorstw z podmiotami świadczącymi usługi biznesowe oraz ośrodkami badawczo-rozwojowymi i naukowymi,

• Wytworzenie specyficznej tożsamości klastra.

Klaster to „geograficzne skupisko firm wzajemnie powiązanych i wyspecjalizowanych, działających w tych samych lub pokrewnych sektorach i związanych z innymi instytucjami w poszczególnych dziedzinach, konkurujących między sobą, ale również współpracujących”.

Fazy rozwoju klastra

1. Formowanie pierwszych przedsiębiorstw prowadzących do geograficznej koncentracji na podobnym etapie działalności. Następuje wzmożona konkurencja lokalna, która jest istotnym stymulatorem innowacji i przedsiębiorczości.

2. Wytworzenie skupisk wyspecjalizowanych dostawców i firm usługowych oraz powstanie specyficznego rynku pracy. Obserwuje się obniżkę kosztów wspólnych nakładów. Dzięki temu z oszczędności w kosztach produkcji korzystać będą dostawcy i odbiorcy.

3. Utworzenie organizacji, które będą obsługiwać przedsiębiorstwa rozwijające się w klastrze. Mogą być to instytucje szkoleniowe, naukowe, biznesowe, administracji terenowej.

4. Pojawiają się organizacje zwiększające prestiż i atrakcyjność klastra.

5. Tworzą się więzi nierynkowe sprzyjające współpracy nieformalnej i koordynacji działalności gospodarczej.

6. Okres schyłkowy klastra polega na tym, że regionalny przemysł zamyka się we własnym otoczeniu, które kiedyś stanowiło o jego sile, np. wykwalifikowana siła robocza, unikalna wiedza, silne powiązania z innymi podmiotami mogą stać się przeszkodą dla innowacyjności. Klastry mogą wpaść w pułapkę sztywnej specjalizacji.

Tworzenie klastrów w Polsce

1. Zawiązanie umowy między podmiotami.

2. Złożenie wniosku o dofinansowanie ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

3. Poszukiwanie opiekuna, którym może być samorząd lokalny, agencja rozwoju regionalnego, ośrodek akademicki lub firma komercyjna pełniąca rolę lidera rynkowego, który wpływa aktywnie na tworzenie sieci.

4. Identyfikacja grup zadaniowych, dla których następuje przeprowadzenie analizy potrzeb szkoleniowych i organizowania spotkań rekrutacyjnych.

5. Nawiązanie współpracy opiekunów klastrów z konsorcjum czuwającym nad działalnością regionalnych opiekunów, poziomem wsparcia finansowego i weryfikację inicjatyw klastrowych.

Funkcjonowanie klastra opiera się na określonych zasadach zwanych rombem przewagi konkurencyjnej lub diamentem Portera. Wyznaczają one grupy elementów wpływających na przewagę konkurencyjną podmiotów klastra i są to:

• Czynniki produkcji –tworzą normy działalności gosp. opartej na ich współpracy i konkurencji,

• Czynniki popytu –najważniejsza dla wzmocnienia przewagi konkurencyjnej jest jakość popytu, a nie jego rozmiary, nabywcy powinni być wymagający, bo podnoszą innowacyjność przedsiębiorstw,

• Czynniki pokrewne i wspomagające odnoszą się do działalności dostawców, firm usługowych i wpływu sektorów pokrewnych,

• Kontekst strategii –odnoszący się do struktury rynku