1. Stadia przywiązania w teorii Mary Ainsworth :

1. Przywiązanie niezróżnicowane tzn. niemowlęta wolą być trzymane przez kogokolwiek niż pozostawać same, trwa od urodzenia do ok. 3 miesiąca życia

2. Stadium wykształcenia się przywiązania, 3-4 miesiąc życia, dziecko preferuje osoby znane

3. Stadium przywiązania wyrazistego od ok. 6-7 miesiąca życia, nasilona zależność od podstawowego opiekuna dziecka

1. Eksperymenty H. Harlowa nad konsekwencjami separacji w dzieciństwie:

Oddzielał zaraz po urodzeniu małe rezusy od matek. Po upływie 6 miesięcy łączył je ze stadem. Okazało się, że nie potrafiły one nawiązać relacji z innymi małpami, wykazywały agresję i autoagresję na przemian ze stanami lękowymi. Brak matki powodował nieodwracalne zaburzenia. Jeśli oddzielone od matki rezusy miały kontakt z rówieśnikami zaburzenia zachowania były mniejsze.

Jeśli rezusy umieszczano w pomieszczeniu wyposażonym w dwie zastępcze matki – drucianą ze smoczkiem i szmacianą, która nie była źródłem pokarmu małpki zdecydowanie częściej wybierały tę szmacianą, co dowodzi, że kontakt fizyczny daje poczucie bezpieczeństwa. Matka szmaciana była traktowana przez małe rezusy jak baza, z której badały otoczenie.

1. Badania Mary Ribble - choroba sieroca :

U dzieci rozłączonych z matką (np. w przytułkach) zaobserwowano 3 fazy depresji :

1. Faza protestu i rozpaczy (płaczliwość, czujność, lepkość wobec innych osób)

2. Faza utraty nadziei ( płacz, bierność, bezsenność, brak zainteresowania otoczeniem)

3. Faza wycofania ( letarg, ignorowanie innych, opóźnienie rozwojowe)

1. Test Obcych Sytuacji Mary Ainworth :

1. Dziecko przenosi się do nieznanego mu pokoju wyposażonego w zabawki

2. W obecności matki dziecko zachęcane jest do zabawy

3. Po kilku minutach wchodzi obca osoba , rozmawia z matką i zbliża się do dziecka

4. Następnie matka wychodzi, po czym wraca, a następnie wychodzi obca osoba

Bada się zachowanie dziecka podczas separacji z matką po jej powrocie.

1. Charakterystyka poszczególnych rodzajów przywiązania :

1. Przywiązanie bezpieczne – podczas rozłąki dziecko przeżywa pewien niepokój, po powrocie matki dąży do fizycznej bliskości po czym stopniowo powraca do zabawy

2. Przywiązanie lękowo-unikające – dziecko zachowuje się powściągliwie i może aktywnie ignorować matkę gdy wraca ona do pokoju

3. Przywiązanie lękowo-ambiwalentne – dziecko jest bardzo zaniepokojone i zdenerwowane gdy matka wychodzi a po jej powrocie nie daję się uspokoić i okazuje złość i opór wobec niej, choć jednocześnie pragnie z nią kontaktu

1. Koncepcja J. Piageta, znaczenie procesu asymilacji i akomodacji :

1. Asymilacja – to proces umysłowy włączający nowe informację do istniejącego schematu , czyli rozszerzający schemat ( dzięki niej nowe informacje pasują do naszych poglądów)

2. Akomodacja – jest procesem komplementarnym, korzystamy z niej gdy nowa informacja nie pasuje do posiadanych schematów, polega na restrukturyzacji lub modyfikacji schematów ( akomodacja mienia nasze poglądy na świat, tak aby pasowały do nowych informacji)

1. Charakterystyka poszczególnych stadiów rozwoju poznawczego w koncepcji J. Piageta :

1. Stadium sensomotoryczne : dzieci badają świat za pomocą zmysłów i czynności ruchowych, aktywność dziecka polega głównie na wrodzonych reakcjach na bodźce, dziecko nie zna zasady stałości przedmiotu czyli nie jest świadome tego że rzeczy istnieją nawet gdy są niedostępne dla zmysłów

2. Stadium przedoperacyjne : dzieci są już zdolne do myślenia o przedmiotach i zdarzeniach które nie są obecne bezpośrednio, są zdolne do naśladowania działań które wystąpiły w przeszłości

Myślenie dziecka w stadium przedoperacyjnym podlega pewnym ograniczeniom :

• egocentryzm – powoduje że dzieci ujmumą świat tylko ze swojego punktu widzenia. Zakładają że inni widzą świat tak samo jak one. Egocentryzm w tym rozumieniu nie jest samolubstwem tylko ograniczoną perspektywą. (przykłady egocentryzmu : rozmawiając z kimś przez telefon dziecko przykłada do słuchawki rysunek, żeby rozmówca mógł go obejrzeć)

• centracja – skupianie się tylko na jednym, wąskim fragmencie rzeczywistości, z pominięciem innych nawet najbardziej istotnych

• rozumowanie dzieci opiera się na wyglądzie zewnętrznym przedmiotów, co prowadzi do nierozumienia zasady zachowania stałości . Prawo to mówi, że takie właściwości przedmiotów jak ilość czy masa pozostają takie same jeśli nic nie zostało dodane albo odjęte mimo, iż ich wygląd może ulec zmianie.

• nieodwracalność – niezdolność do powrotu w myślach do punktu wyjścia rozumowania

c) stadium operacji konkretnych : Operacje logiczne w tym wieku ograniczają się raczej do obiektów konkretnych niż abstrakcyjnych idei. Dziecko potrzebuje manipulowanie na rzeczywistych przedmiotach by rozwiązać problem np. aby rozwiązać poniższe zadanie dziecko potrzebuje trzech lalek

Asia jest wyższa od Oli, Asia jest niższa od Kasi. Kto jest najniższy ?

• zanikają ograniczenia z poprzedniego stadium, wykształca się pojęcie zachowania stałości, pojawia się zdolność do rozumienia cudzego punktu widzenia, pojawia się umiejętność klasyfikowania obiektów i rozumienia podstawowych pojęć relacyjnych typu który obiekt jest większy.

d) stadium operacji formalnych : dojrzały sposób myślenia, zdolność abstrakcyjnego myślenia, umiejętność formułowania reguł postępowania na podstawie ogólnych zasad, uwzględnianie wielu aspektów sytuacji równocześnie, formułowanie hipotez i sprawdzenie ich trafności

1. Charakterystyka poszczególnych stadiów moralności w koncepcji Kohlberga :

1. Poziom I moralność przed konwencjonalna :

• Stadium I kary i posłuszeństwa – dziecko zachowuje się moralnie by uniknąć kary. Skutki czynności określają czy jest ona dobra czy zła. Interes innych ludzi nie jest brany pod uwagę ( przykladowa odpowiedz: Heinz nie powinien kraść leku bo mógłby iść do więzienia)

• Stadium II orientacja na koszty i korzyści – dobre działanie to takie którego celem jest własne dobro. Potrzeby innych uwzględniane są gdy rezultat działania jest korzystny z punktem widzenianwłasnego dobra ( przykładowa odpowiedź : Heinz powinien ukraść lek bo jest biedny i pomoc żony jest mu potrzebna by mógł zarobić na utrzymanie)

b) Poziom II moralność konwencjonalna

• stadium III orientacja dobrego człowieka – dziecko chcę uzyskać aprobatę innych ludzi ( przykładowa odpowiedź : ludzie nie będą go winić za kradzież natomiast uznają że źle postąpił pozwalając żonie umrzeć )

• Stadium IV orientacja na prawo i porządek – dziecko jest nastawione na spełnianie obowiązków, przestrzeganie reguł, okazywanie szacunku autorytetom (przykładowa odpowiedź : nie powinien kraść bo złamałby 10 przykazań , powinien bo ma zobowiązania wobec żony)

c) Poziom III moralność postkonwencjonalna (oparta na zasadach)

• stadium V umowy społecznej – zachowania moralne definiowane jest w kategoriach dobra większości. Większy nacisk kładzie się na sprawiedliwość niż ślepe posłuszeństwo. (przykładowa odpowiedź : powinien wykraść lek a prawo powinno być tak interpretowane by zezwolić na ustępstwa w tak dramatycznych okolicznościach)

• stadium VI orientacja na zasady etyczne – powodem moralnego zachowania jest chęć osiągnięcia sprawiedliwości (przykładowa odpowiedź : powinien wykraść lek, bo gdyby tego nie zrobił oznaczałoby to, że przywiązują większą wagę do prawa własności niż ludzkiego życia)

1. Teoria E. Eriksona - kryzysy, rozwiązania właściwe i niewłaściwe :

1. Stadium 1 – od urodzenia do 1,5 roku

• Kryzys – ufność vs. Nieufność

• Właściwe rozwiązanie – poczucie bezpieczeństwa towarzyszącej silnej reakcji przywiązania

• Niewłaściwe rozwiązanie – niepewność, lęk na skutek niezaspokojenia potrzeb dziecka, niekonsekwentnego traktowania, częstej nieobecności opiekuna

1. Stadium 2 – 1,5 – 3 lata

• Kryzys – autonomia vs. Wstyd i zwątpienie

• Właściwe rozwiązanie – postrzeganie siebie jako sprawcy działań, jako osoby zdolnej i wartościowej, poczucie niezależności, aby to osiągnąć dzieci muszą poczuć zachętę do samodzielnego wykonywania czynności

• Niewłaściwe rozwiązanie – poczucie niezdolności do kontrolowania przebiegu zdarzeń na skutek ograniczenia dziecka, nadmiernego krytycyzmu, który prowadzi do zwątpienia w siebie, nadmiernych wymagań np. zbyt wczesny nacisk na trening czystości prowadzi do wstydu i zniechęca do dalszych wysiłków. Brak poczucia własnej wartości na skutek nadmiernej kontroli dorosłych i wymagania od dziecka nadmiernej samokontroli.

1. Stadium 3 – wiek przedszkolny

• Kryzys inicjatywa vs. Poczucie winy

• Właściwe rozwiązanie – zaufanie do siebie jako twórcy, autonomiczne dzieci bardziej wytrwałe dążą do celu, chcą same wybierać potrawy, ubrania

• Niewłaściwe rozwiązanie – brak poczucia własnej wartości na skutek nadmiernej kontroli dorosłych i wymagania od dziecka nadmiernej samokontroli

1. Stadium 4 – młodszy wiek szkolny

• Kryzys – kompetencja (pracowitość) vs. Poczucie niższości

• Właściwe rozwiązanie – opanowanie podstawowych umiejętności intelektualnych i społecznych, poczucie kompetencji – dzieci uczą się na swoich sukcesach i porażkach , zaczynają dostrzegać że niektóre są nieuniknione

• Niewłaściwe rozwiązanie – brak pewności siebie, dzieci rodziców nadmiernie wymagających lub niezaangażowanych mają trudności z postrzeganiem porażek z właściwej perspektywy, co prowadzi do poczucia niższości

1. Stadium 5 – adolescencja

• Kryzys – tożsamość vs. Pomieszanie ról, rozproszenie tożsamości

• Właściwe rozwiązanie – poczucie siebie jako osoby, wyłanianie się niezależnego ja

• Niewłaściwe rozwiązanie – niejasne poczucie siebie

1. Stadium 6 – wczesna dorosłość

• Kryzys – intymność vs. Izolacja

• Właściwe rozwiązanie – zdolność do nawiązywania bliskich relacji z innymi – emocjonalnych, moralnych i seksualnych

• Niewłaściwe rozwiązanie – poczucie osamotnienia, niezdolność tworzenia więzi

1. Stadium 7 – średnia dorosłość

• Kryzys – więź pokoleniowa vs. Poczucie stagnacji

• Właściwe rozwiązanie – skierowanie troski na rodzinę, zaangażowanie w pracę, społeczeństwo, sprawy przyszłych pokoleń

• Niewłaściwe rozwiązanie – troska o siebie, brak orientacji na przyszłość , cynizm, kwestionowanie wcześniejszych decyzji

1. Stadium 8 – późna dorosłość

• Kryzys – integralność ego vs. Rozpacz

• Właściwe rozwiązanie – poczucie pełni, satysfakcji , patrzenie w przeszłość bez żalu

• Niewłaściwe rozwiązanie – poczucie bezowocności, nieakceptowanie siebie

1. Charakterystyka kultury prefiguratywnej, kofiguratywnej i postfiguratywnej w koncepcji M. Mead :

1. Cechy kultury postfiguratywnej : rodziny wielopokoleniowe, główną rolę odgrywa najstarsze pokolenie – ważna jest ich wiedza, doświadczenie, są autorytetami moralnymi, dominujące jest nastawienie na przeszłość, zmiany zachodzą wolno i są trudne do zauważenia, przeszłość starszych jest przyszłością młodszych, tradycja jest niezmienna, ważne są wspólne obrzędy, zwyczaje, silne poczucie tożsamości grupowej, brak konfliktów między pokoleniami, metody wychowawcze przekazywane tradycją – rodzice wychowują tak jak sami byli wychowywani, silnie rozbudowany system kar i nagród

2. Cechy kultury kofiguratywnej : rodziny jednopokoleniowe i małe, wzorem dla członków społeczeństwa jest zachowanie rówieśników choć granice zmian wyznacza nadal starsze pokolenie, dominuje nastawienie na teraźniejszość, zmiany zachodzą w spokojny tempie, ciągłość tradycji ulega osłabieniu – występuję powierzanie różnych tradycji, podtrzymywana jest zewnętrzna obrzędowość, słabnie poczucie tożsamości grupowej, pojawiają się konflikty między pokoleniami, praktyki wychowawcze zróżnicowane – częsty jest tzw efekt wahadła czyli przechodzenie od swobody do przymusu, niekonsekwentny system karania i nagradzanie

3. Cechy kultury prefiguratywnej : dominuje nastawienie na przyszłość, zmiany zachodzą bardzo szybko, główną rolę odgrywa pokolenie dzieci – starsi uczą się od młodszych, rozpad rodziny, odrzucenie tradycji, przepaść między pokoleniami – częste konflikty, bardzo słabe poczucie tożsamości grupowej

1. Struktura osobowości w koncepcji Z. Freuda :

1. Id – energia instynktowna, jest niezbędna by przeżyć. Podlega zasadzie przyjemności (maksymalizacja dążeń hedonistycznych). Domaga się natychmiastowej gratyfikacji. Id jest egoistyczne i nieświadome, nie posiada wiedzy na temat potrzeb innych, nie zna konsekwencji własnych działań

2. Ego – zaczyna rozwijać się pod koniec 1 roku życia. Podlega zasadzie realności. Zawiera wiedzę dziecka , dotyczącą świata i innych ludzi. Wraz z rozwojem ego rozpoczyna się społeczne uczenie się dziecka. Pojawia się świadomość ograniczeń, które świat nakłada na dążenia Id

3. Superego – rozwija się ok 6 roku życia. Podlega zasadzie moralności. Jest ono uwewnętrznieniem przekonań moralnych wpojonych przez rodziców, nauczycieli, inne autorytety

1. Fazy rozwojowe w teorii Z. Freuda :

1. Stadium oralne – 1 rok zycia, przyjemność związana jest z ustami (ssanie,jedzenie,gaworzenie). Zadaniem do wykonania jest przezwyciężenie zależności.

2. Stadium analne – 1-3 rok zycia, przyjemność zwiazana z procesem wydalania. Zadanie- trening czystości, samokontrola

3. Stadium falliczne – 3-6 rok zycia, stymulacja genitaliów. Zadanie – przezwyciężenie kompleksu Edypa ( pociąg erotyczny do rodzica odmiennej plci, wrogość do rodzica tej samej plci)

4. Latencja – ok 6 lat przed dojrzewaniem, wyparcie pragnień seksualnych. Zadanie – nauczenie się skromności i wstydu

5. Stadium genitalne – okres dojrzewania i dorosłość, dojrzale związki seksualne. Zadanie – przemieszczenie energii na zdrowe formy aktywnosci

1. Mechanizmy obronne osobowości :

1. Wyparcie – proces wykluczający nieakceptowane myśli i uczucia ze swiadomosci (zapominanie o oddaniu pracy wykładowcy którego się boimy)

2. Racjonalizacja – tłumaczenie swoich zachowań powodami społecznie akceptowanymi mimo iż w rzeczywistości wynikają one z motywów nieakceptowanych przez jednostkę (sciąganie bo wszyscy tak robia)

3. Zaprzeczanie – „nie mam zadnego problemu”, mechanizm często spotykany u osób uzależnionych

4. Przemieszczenie – zmiana kierunku własnej reakcji ze źródła wywołującego lęk na obiekt mniej zagrażający (np. zamiast poklocic się z szefem odreagować na rodzinie)

5. Reakcja upozorowana – postępowanie odwrotne do rzeczywistych pragnień np. osoby dręczone pragnieniami seksualnymi domagają się wycofania (nieprzezwoitych filmów, książek itp..

6. Regresja – cofanie się do wcześniejszych faz rozwoju, przejawianie zachowan niedojrzałych, które były skuteczne w dzieciństwie np. rzucanie przedmiotami,placz itp.

7. Sublimacja – skierowanie pragnień seksualnych lub agresywnych na akceptowane na akceptowane w danej kulturze sposoby ich zaspokajania np. poprzez tworczosc plastyczna czy muzyczna

8. Projekcja – przypisywanie własnych, nieświadomych pragnień i lekow innym osobom np. osoba wscibska oskarza innych o to, ze sa nadmiernie ciekawszy i plotkuja

1. Teoria osobowości A. Maslowa :

Teoria osobowości Maslowa to teoria motywacji, jest oparta na hierarchii potrzeb.

1. Potrzeby wzrostu :

• Działają według zasady im więcej tym lepiej – ich realizacja rozbudza potrzebe

• Dostarczają emocji pozytywnych (napięcia a nimi związane sa odczuwane jako przyjemne i pożądane)

• Realizacja potrzeb wzrostu jest względnie niezależna od otoczenia

• Tylko realizacja potrzeb wzrostu zapewnia fizyczne i psychiczne zdrowie

1. Potrzeby niedoboru :

• Potrzeby niedoboru działają na zasadzie napięcie-ulga, ich zaspokajanie powoduje czasową redukcję napięcia

• Napięcia sygnalizujące potrzeby niedoboru są odczuwane jako nieprzyjemne

• Zaspokajanie potrzeb niedoboru zależy od innych ludzi