1.Pojęcie prawa cywilnego

Prawo cywilne to gałąz prawa obejmująca zespół przepisów regulujących stosunki majątkowe oraz niemajątkowe, między osobami fizycznymi i osobami prawnymi oraz innymi podmiotami na zasadzie równorzędności podmiotów.

2.Działy prawa cywilnego

A)Działy kodeksowe

-część ogólna: obejmuje zasady wspólne dla wszystkich działów prawa cywilnego

-prawo rzeczowe: obejmuje regulację prawa własności i innych praw rzeczowych.Wyznaczają i regulują bezwzględne prawa podmiotowe(skuteczne wobec wszystkich),ale które zarazem są prawami odnoszącymi się do rzeczy wyodrębnionych.

-zobowiązania: regulują prawa majątkowe o charakterze względnym, są skuteczne wobec różnych podmiotów ( np. sprzedawca-kupujący, sprawca-poszkodowany)

-spadki: obejmuje zasady dziedziczenia spadku w yniku śmierci osoby fizycznej,w szczególności tryb powoływania do dziedziczenia i dalsze skutki.

B)Działy pozakodeksowe

-prawo rodzinne: obejmuje regulację małżeństwa, pokrewieństwa, opieki i kurateli.

-prawo własności intelektualnej: obejmuje problematykę prawa autorskiego i prawa własności przemysłowej.

3.Stosunek cywilno-prawny

Art. 1 KC stanowi, że kodeks mniejszy reguluje stosunki cywilno-prawne między osobami fizycznymi i osobami prawnymi. Tym samym stosunek cywilno-prawny stanowi jedną z podstawowych kategorii w prawie cywilnym. Jest on relacją między podmiotami prawa cywilnego o charakterze majątkowym bądź niemajątkowym opartą na zasadzie równorzędności tych podmiotów. Wyróżniamy następujące elementy tego stosunku:

- podmiot, tj. osoby fizyczne, prawne, ułomne osoby prawne

- przedmiot, tj. rzeczy i inne dobra majątkowe i niemajątkowe których dotyczą stosunki

Stosunki cywilno-prawne powstają w obrocie na skutek zdarzeń cywilno-prawnych takich jak:

- czynności prawne, w tym umowy, kontrakty

- czyny niedozwolone /delikty/

- bezpodstawne wzbogacenie, nienależne świadczenia

- orzeczenia sądów w charakterze konstytutywnym

- niektóre decyzje administracyjne

- inne zdarzenia cywilno-prawne

4.Prawo cywilne jako przedmiot działań administracji publicznej

Działalność administracji publicznej można podzielić na dwie sfery, na sferę zewnętrzną i na sferę wewnętrzną.

Sfera zewnętrzna działalności administracji obejmuje działania w stosunku do podmiotów niepodporządkowanych organizacyjną, służbową podległością danemu organowi administracji. Jest to sfera stosunków z obywatelami, organizacjami społecznymi, samorządowymi itp., a także z jednostkami państwowymi i niepaństwowymi nie podlegającymi danemu organowi.

Sfera wewnętrzna działalności administracji to stosunki prawne z organami, jednostkami organizacyjnymi jak również z pracownikami bezpośrednio służbowo podporządkowanymi danemu organowi.

Rodzaje działań administracji można podzielić na działania władcze i działania nie władcze.

Działania władcze to akty administracyjne i akty normatywne. Organ administracyjny jednostronnie rozstrzyga o pozycji obywatela lub innego podmiotu, który musi podporządkować się woli organu, gdyż ten w razie nieposłuszeństwa dysponuje środkami przymusu

Działania niewładcze stawiają obywatela lub inny podmiot na równi z organem administracji, który nie zajmuje już pozycji.

Umowy i inne formy działania administracji Formy działania administracji

Wśród podstawowych form działania administracji publicznej określanych przez prawo należy wymienić:

• akty administracyjne,

• akty normatywne,

• formy działań faktycznych,

• umowy.

Umowy w administracji:W hierarchii działań administracyjnych umowy plasują się na tym samym poziomie, co akty administracyjne.

Wśród umów zawieranych przez administrację publiczną możemy wyróżnić umowy cywilnoprawne i publicznoprawne.

1. Umowy cywilnoprawne są stosowane na ogół w celach związanych z dysponowaniem majątkiem. Przykładami takich umów są umowy sprzedaży, najmu czy umowa o dostawę. Umowy te mogą rozwijać treść aktu administracyjnego, lecz zmiana czy unieważnienie takiego aktu nie muszą być wystarczającą przesłanką do zmiany umowy.

2. Umowy publicznoprawne wiążą się zwykle ze wspólnym wykonywaniem zadań czy też przekazaniem lub powierzeniem wykonania zadań z zakresu administracji publicznej.

Charakter umów publicznoprawnych mają:

• porozumienia komunalne;

• związki komunalne;

• kontrakty wojewódzkie;

• porozumienia o wykonywaniu zadań z zakresu administracji rządowej;

5.Prawo podmiotowe

To prawo przyznane i gwarantowane jednostce przez normy prawne. Zakreśla ono sferę działania uprawnionego, czyli określa co i w jakich granicach dana jednostka może robić. Jest to jedno z podstawowych pojęć prawa cywilnego i element stosunku prawnego. Treść prawa podmiotowego określana jest nie tylko przez to, do czego jest zobowiązana druga strona.

Nabycie: prawa podmiotowe nabywa się w sposób;

a) Konstytutywny- Istotą nabycia konstytutywnego prawa podmiotowego jest fakt, iż prawo to powstaje jednocześnie z chwilą jego nabycia. Oznacza to więc, że określony podmiot nabywa prawo dotychczas nieistniejące. Nabycie konstytutywne jest jednym z dwóch sposobów (obok nabycia translatywnego) pochodnego nabycia prawa podmiotowego.

b) Translatywny-Nabycie translatywne polega na nabyciu prawa podmiotowego bez zmiany jego treści. Z nabyciem takim mamy więc do czynienia, gdy prawo w całości przechodzi z jednego podmiotu na drugi, przy czym następca uzyskuje prawo w kształcie, w jakim przysługiwało poprzednikowi.

Nabycie translatywne jest jednym z dwóch sposobów (obok nabycia konstytutywnego) pochodnego nabycia prawa podmiotowego.

ALBO

c) Pierwotny-Nabycie pierwotne jest sposobem uzyskania prawa podmiotowego, w przypadku którego uzyskanie prawa nie jest zależne od tego, czy prawo to przysługiwało innemu podmiotowi. Nabycie następuje więc niezależnie od tego, czy prawo to istniało.

Przeciwieństwem nabycia pierwotnego jest nabycie pochodne.

Odnosząc się np. do pierwotnego nabycia własności, to następuje ono w wyniku jednostronnego aktu zawładnięcia rzeczą z wolą posiadania jej dla siebie. Może dotyczyć rzeczy niczyjej, nowo powstałej lub będącej w posiadaniu innej osoby.

d) Pochodny-W tym wypadku nabycie prawa podmiotowego następuje na skutek jego przeniesienia przez inny podmiot (nabycia prawa od innej osoby). Przeciwieństwem nabycia pochodnego jest nabycie pierwotne.

Ochrona praw podmiotowych.

Prawa podmiotowe cywilne podlegają ochronie sądowej, co oznacza że podmiot którego prawa zostały naruszone lub zagrożone może wytoczyć powództwo o ochronę tych spraw do sądu cywilnego, gospodarczego lub rodzinnego. Jak już wskazano prawa podmiotowe są co do zasady zbywalne i przenoszalne, z tym że nabycie tych praw może nastąpić w drodze sukcesji /nabycie pochodne/, lub nabycia pierwotnego /nabycie przez zasiedzenie/. Nabycie pochodne, sukcesja może mieć charakter syngularny – gdy dotyczy jednego konkretnego prawa / np. auto/ lub charakter sukcesji uniwersalnej gdy dot. Zbioru lub ogółu praw /nabycie gospodarstwa rolnego/. Sukcesja może nastąpić w drodze umowy między żyjącymi /umowa sprzedaży/, bądź też na skutek śmierci – dziedziczenia. Z sukcesją praw wiąże się rzymska zasada, że nie można przenieść więcej praw niż się samemu miało. Nabycie pierwotne prawa polega na tym, że następuje w oderwaniu od poprzednika prawnego.

Art. 5 KC reguluje instytucje nadużycia prawa podmiotowego, zgodnie z tym przepisem nie można czynić ze swego prawa użytku w sposób sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa, lub z zasadami współżycia społecznego, takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

10. Skarb Państwa
(zwany również fiskusem) jest osobą prawną o specyficznej naturze. Symbolizuje on bowiem samo państwo jako podmiot stosunków cywilnoprawnych. W stosunkach tych jest on podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego nienależącego do innych państwowych osób prawnych. Skarb Państwa nie ma siedziby ani też jednolitej reprezentacji w stosunkach cywilnoprawnych. W jego imieniu działają tzw. Stationes fisci, czyli jednostki organizacyjne Skarbu Państwa (urzędy administracji centralnej i terenowej, sądy i prokuratury, jednostki organizacyjne wojska, Policji, placówki oświatowe itd.) a mówiąc ściślej, kierownicy tych jednostek. Natomiast w postępowaniu przed sądami, trybunałami i innymi organami orzekającymi Skarb Państwa jest reprezentowany przez państwową jednostkę organizacyjną zwaną Prokuratorią Generalną Skarbu Państwa.

Pozostałe państwowe osoby prawne – powoływane są w celu realizacji różnych zadań, zarówno gospodarczych, jak i niegospodarczych. Są to jednostki organizacyjne, których mienie jest w całości mieniem państwowym.

Skarb Państwa oraz pozostałe państwowe osoby prawne są pod względem organizacyjno-strukturalnym oraz majątkowym samodzielnymi o odrębnymi podmiotami. Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania państwowych osób prawnych, zaś te osoby nie odpowiadają za zobowiązania Skarbu Państwa.

Samorządowe (komunalne) osoby prawne- są to:

- gminy, powiaty, województwa (jednostki samorządu terytorialnego),

- związki międzygminne, związki powiatów z innymi powiatami, stowarzyszenia pomiędzy dowolnymi jednostkami samorządu terytorialnego,

- inne samorządowe osoby prawne powoływane na mocy odrębnych przepisów przez jednostki samorządu terytorialnego np. spółki akcyjne, spółki zoo, publiczne zakłady opieki zdrowotnej.

Jednostki samorządu terytorialnego działają w stosunkach cywilnoprawnych przez swoje jednostki organizacyjne. Nie odpowiadają za zobowiązania samorządowych osób prawnych i odwrotnie.

11. Prokuratoria Generalna
- jest to państwowa jednostka organizacyjna powołana w celu ochrony praw i interesów Skarbu Państwa. W zakresie działań podejmowanych w ramach zastępstwa Skarbu Państwa oraz co do treści wydawanych decyzji – jest niezależna.

Zadania Prokuratorii Generalnej:

* wykonuje zastępstwo procesowe Skarbu Państwa przed Sądem Najwyższym i Naczelnym Sądem Administracyjnym, przed sądami powszechnymi, wojskowymi, administracyjnymi i polubownymi, a także sądami, trybunałami i innymi organami, które orzekają w stosunkach międzynarodowych,

* wydaje opinie prawne.

Zastępuje Skarb Państwa w tych sprawach, w których powinien on być powodem, pozwanym lub uczestnikiem postępowania. Zastępstwo to jest obowiązkowe wówczas, gdy wartość przedmiotu sporu sprawy przekracza milion zł. Nie wykonuje zastępstwa procesowego państwowych osób prawnych.

Pracami Prokuratorii Generalnej kieruje Prezes Prokuratorii Generalnej przy pomocy wiceprezesów Prokuratorii Generalnej i dyrektorów oddziałów. Prezesa powołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa na pięcioletnią kadencję. Jednak ta sama osoba tej funkcji nie może sprawować dłużej niż przez dwie kadencje.

12. Osoby prawne typu korporacyjnego
– w ich strukturze organizacyjnej funkcjonują członkowie, którzy poprzez wniesione udziały lub płacone składki tworzą majątek osoby prawnej, a poprzez swoje uprawnienia organizacyjne decydują o jej działalności. Zalicza się: partie polityczne, stowarzyszenia, spółdzielnie i spółki handlowe.

Osoby prawne typu fundacyjnego – pojawia się założyciel (fundator), który wyposaża osobę prawną w jej pierwotny majątek, określa jej strukturę organizacyjną i cele działania. Zalicza się: fundacje, przedsiębiorstwa państwowe i komunalne, szkoły wyższe, Polską Akademię Nauk.

13. Niepełne osoby prawne
- Jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej (pot.ułomna osoba prawna,niezupełna osoba prawna,podmiot ustawowy) – podmiot stosunku cywilnoprawnego nieposiadający osobowości prawnej, lecz posiadający na mocy ustawy zdolność prawną.

Taka jednostka może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania mocą swojego działania, może także pozywać i być pozywaną. Członkowie takiej jednostki organizacyjnej co do zasady ponoszą za jej zobowiązania odpowiedzialność subsydiarną, tj. powstającą z chwilą jej niewypłacalności.

 W prawie polskim jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej są:

spółka jawna,

spółka partnerska,

spółka komandytowa,

spółka komandytowo-akcyjna,

wspólnota mieszkaniowa,

spółka akcyjna w organizacji,

spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji,

europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych,

partia polityczna niewpisana do ewidencji.

20.Skutki wadliwej czynności prawnej w zależności od jej rodzaju. Rodzaj nieważności w zależności od wady oświadczenia:

a)Oświadczenie jest nieważne gdy, osoba która w chwili oświadczenia woli z jakichkolwiek powodów znajduje się w stanie wyłączającym świadomość lub swobodę podjęcia decyzji(np. choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy, chwilowe zaburzenie czynności psychicznych).art.82KC

b)pozorne oświadczenie woli-nie ma wpływu na czynność prawną jeśli podczas takiego oświadczenia osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona z obowiązku. Jeśli dana osoba działa w złej wierze to oświadczenie jest nieważne.art.83KC

c)błąd, błąd istotny

Oświadczenie jest nieważne jeśli powstanie błąd w treści czynności prawych można uchylić się od skutków prawnych. Jeśli oświadczenie złożone było innej osobie lub podczas dokonywania czynności prawnej można było zauważyć błąd lub błąd powstał nie z winy składającego oświadczenie.

Błąd istotny-można się powołać na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie składał pod wpływem błędu i oceniał rozsądnie sprawę, nie złożyłby oświadczenia woli. art.84KC

d)oświadczenie zniekształcone przez posłańca. Jeśli oświadczenie zostało zniekształcone przez osobę użytą do jej przesłania ma takie same skutki jak błąd przy złożeniu oświadczenia.art.85KC

e)podstęp drugiej osoby. Jeśli błąd wywoła druga osoba podstępnie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu może nastąpić wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy gdy nie dotyczył treści czynności prawnej. Podstęp osoby trzeciej jest jedno znaczny z podstępem strony jeśli wiedziała o podstępie i nie poinformował o nim stron lub jeśli czynność prawna była nieodpłatna. art.86KC

f)groźba bezprawna. Jeśli ktoś złożył oświadczenie woli pod wpływem drugiej strony lub osoby trzeciej może uchylić się od skutków prawnych jeśli mógł obawiać się że jemu lub jakieś osobie grozi niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe. art.87KC

Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu(rok od jego wykrycia) lub groźby(rok od kiedy stan obawy ustał) następuje przez oświadczenie tej osobie na piśmie. art.88KC

21.Elementy czynności prawnych:

a)essentialia nagotii (przedmiotowo istotne)-indywidualizują typ czynności, bez nich nie da się zidentyfikować czynności.

b)naturalia negotii (nieistotne)-strony wprowadzają do umowy, ale gdy ich nie wprowadzają to wchodzą w grę wchodzą przepisy iuris dispositivum (kodeksu cywilnego)

c)accidentalia negotii(dodatkowe)-mogą się znaleź, jeśli są dla stron ważne. Jeśli je wprowadzą to są ważne , a jeśli nie to nie ma żadnych norm.

22.Warunek-pojęcie, rodzaj, skutki

Warunek-zawarte w treści czynności prawnej zastrzeżenie, które niezależnie powstaje lub ustanie skutku prawnego od zdarzenia przyszłego i niepewnego.

rodzaje warunków:

zawieszający conditio suspensiva – od jego zaistnienia rozpoczyna się pełna skuteczność czynności prawnej;

• rozwiązujący conditio resolutiva – jego spełnienie kończy skutki czynności prawnej;

• dodatni (pozytywny) przyszła zdarzenie ma polegać na zaistnieniu pewnego faktu, lub

• ujemny (negatywny), odwrotnie;

• potestatywny – jego spełnienie zależy od woli jednej ze stron, nie mógł polegać jedynie na dobrej woli dłużnika (si volueris dari), bo nie wywołuje to zobowiązania, gdyż nie ma poważnej woli zobowiązania się;

• kazualny – niezależny od woli ludzkiej – casus - przypadek;

• mieszany – częściowo od woli, a częściowo od przypadkuart.89-94KC

23.Przedstawicielstwo-z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych albo wynikających z właściwości czynności prawnej, można dokonać czynności prawnej przez przedstawiciela. Czynności prawna dokonywana jest w granicach umocowania pociąga skutki bezpośrednio dla reprezentowanego.

Umocowanie do działania w cudzym imieniu może opierać się na ustawie (przedstawicielstwo ustawowe) albo w oświadczeniu reprezentowanego (pełnomocnictwo).

Prokura to pełnomocnictwo udzielone przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do KRS. Koniecznie musi być udzielona na piśmie.art.95-97KC

24.Pełnomocnictwo art.98-100KC

Pełnomocnictwo ogólne-obejmuje umocowanie do czynności prawnych zwykłego zarządu.

Do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebne jest pełnomocnictwo określające ich rodzaj, chyba że ustawa wymaga pełnomocnictwa do poszczególnych czynności.

Forma pełnomocnictwa. Jeśli do czynności prawnej potrzeba jest szczególna forma, pełnomocnictwo do dokonywania tej czynności powinno być udzielone w tej formie.

Pełnomocnictwo ogólne musi być udzielone na piśmie.

Pełnomocnik rzekomy-to osoba, która działa bez umocowania lub przekracza jej zakres(czyli działa bez pełnomocnictwa).

42. Odpowiedzialność odszkodowawcza kontraktowa za inne osoby

Odpowiedzialność kontraktowa jest odpowiedzialnością cywilnoprawną. Wynika z niewykonania lub nienależytego wykonania przez dłużnika obowiązku (zobowiązania), który powstał na podstawie czynności prawnej. Jjej przesłankami są: zdarzenie, z którym prawo wiąże czyjąś odpowiedzialność, szkoda (przy czym chodzi tu wyłącznie o szkodę majątkową, jaką poniósł sam poszkodowany) oraz związek przyczynowy między zdarzeniem a szkodą. Dłużnik odpowiada zarówno za stratę, jak i za utracone korzyści. Za stratę uważa się wartość świadczenia utraconego przez wierzyciela (przy niewykonaniu zobowiązania) lub zmniejszoną wartość umówionego świadczenia (przy nienależytym wykonaniu zobowiązania). Do szkody zaliczyć można ponadto wydatki, jakie wierzyciel poniósł celem zrekompensowania szkody (np. zapłata odszkodowania lub kary umownej za niewykonanie własnego zobowiązania), a także tzw. szkody następcze, czyli takie, które są rezultatem nienależytego wykonania zobowiązania. Przy rozpatrywaniu utraconych korzyści należy się zastanowić, czy istnieje wystarczająco wysoki stopień prawdopodobieństwa uzyskania spodziewanych korzyści.

Ciężar udowodnienia, że wierzyciel poniósł szkodę, że dłużnik nie wykonał zobowiązania lub wykonał je nienależycie oraz że pomiędzy działaniem dłużnika i wierzyciela zachodzi związek przyczynowy spoczywa na wierzycielu. Ustanowiono jednakże domniemanie prawne, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania przez dłużnika nastąpiło na skutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność (z winy dłużnika lub osób, za które on odpowiada).

Odpowiedzialność kontraktowa oparta została na zasadzie winy, można więc ją przypisać jedynie osobie poczytalnej. Dłużnik z reguły odpowiada za każdy stopień winy (inaczej niż w prawie karnym). Już samo podjęcie się prze niego wykonania określonego świadczenia, które przerasta jego możliwości i kwalifikacje nosi znamiona winy. Najwyższym stopniem winy jest wina umyślna, która polega na tym, że dłużnik chce naruszyć ciążące na nim obowiązki (w tzw. zamiarze bezpośrednim łac. dolus directus), albo na tym, że dłużnik przewiduje możliwość naruszenia swoich obowiązków i na to się godzi (w zamiarze ewentualnym, łac. dolus eventualis). Wina nieumyślna w prawie cywilnym jest natomiast nazywana niedbalstwem i obejmuje sytuacje, gdy dłużnik nie dochowuje należytej staranności, mimo że powinien i mógł się zachować zgodnie ze swoim obowiązkiem. Same strony mogą w drodze umowy rozszerzyć lub złagodzić odpowiedzialność dłużnika, z zastrzeżeniem, że niedopuszczalne jest wyłączenie odpowiedzialności za winę umyślną.

Wyjątkowo dłużnik może odpowiadać nie tylko za własne działania lub zaniechania (swoją winę), ale także za inne osoby, z pomocą których wykonuje zobowiązanie, albo które wykonują je samodzielnie w całości lub części z jego polecenia, jak również za swoich przedstawicieli ustawowych. Dłużnik odpowiada za działania i zaniechania tych osób jak za własne, gdy można im przypisać winę polegającą na niezachowaniu należytej staranności. Taka odpowiedzialność dłużnika opiera się na zasadzie ryzyka, choć jej przesłanką jest wina innej osoby.

(Art. 471. Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Art. 474. Dłużnik odpowiedzialny jest jak za własne działanie lub zaniechanie za działania i zaniechania osób, z których pomocą zobowiązanie wykonywa, jak również osób, którym wykonanie zobowiązania powierza. Przepis powyższy stosuje się także w wypadku, gdy zobowiązanie wykonywa przedstawiciel ustawowy dłużnika.)

43. Opóźnienie i zwłoka dłużnika

Opóźnienie nie jest zwłoką tylko wówczas, gdy udowodni się, że nastąpiło z przyczyn, za które odpowiedzialności się nie ponosi. Dopóki się tego nie wykaże istnieje domniemanie pozostawania w zwłoce.

Zwłoka dłużnika została unormowana w tytule VII dziale II i III zobowiązań k.c. Jest więc ona jednym z rodzajów niewłaściwego wykonania zobowiązania, które rodzi odpowiedzialność kontraktową dłużnika będącego w zwłoce. Żeby mówić o zwłoce dłużnika muszą zostać spełnione następujące przesłanki:

- dłużnik nie spełnia świadczenia w terminie, lub jeżeli termin nie jest oznaczony, gdy nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela

- dłużnik musi ponosić odpowiedzialność za niespełnienie swojego świadczenia w terminie

Zwłoka wiąże się bezpośrednio z winą dłużnika. Opóźnienie natomiast nie może być w ogóle łączone z winą takiej osoby. Powołując się na zwłokę wierzyciel nie musi wykazywać, że niedotrzymanie terminu spełnienia świadczenia jest spowodowane okolicznościami, za które dłużnik odpowiada. To dłużnika chcącego uwolnić się od skutków zwłoki obarcza ciężar udowodnienia, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które odpowiedzialności nie ponosi.

52 przeniesienie własności, ochrona prawa własności

Przeniesienie własności – sytuacja, w której utracie własności rzeczy przez jedną osobę towarzyszy równoczesne jej nabycie przez inną osobę.

Do przeniesienia własności dochodzi zazwyczaj na skutek umowy zawartej przez dotychczasowego właściciela rzeczy z późniejszym jej nabywcą. Umowy, które prowadzą do przeniesienia własności:

* sprzedaży (w praktyce jest to najczęstsza umowa tego typu),

* zamiany,

* darowizny,

* o dzieło, jeżeli przyjmujący zamówienie oprócz wykonania dzieła zobowiązuje się do przeniesienia jego własności na rzecz zamawiającego,

* o zniesienie współwłasności rzeczy,

* spółki cywilnej, w której jeden ze wspólników zobowiązuje się wnieść do spółki własność rzeczy,

* przeniesienia własności rzeczy w zamian za rentę,

* dożywocia,

* o zbycie spadku, w skład którego wchodzi własność rzeczy.

Przejście własności rzeczy następuje z chwilą samego zawarcia umowy. Własność rzeczy ruchomej można przenosić bez ograniczeń: zarówno pod warunkiem, jak i z zastrzeżeniem terminu. Umowa przeniesienia własności nieruchomości wymaga – pod rygorem nieważności – formy aktu notarialnego. W umowie przenoszącej własność powinno zostać wymienione zobowiązanie do przeniesienia własności.

Obowiązek zachowania formy notarialnej nie dotyczy jednak wnoszenia gruntów jako wkładu do rolniczej spółdzielni produkcyjnej, który stanie się współwłasnością dotychczasowych współwłaścicieli.

Nie można przenieść więcej praw, niż samemu się posiada. Do przeniesienia własności może dojść tylko wtedy, kiedy zbywca jest faktycznym właścicielem. Ponadto nabywca rzeczy stanie się jej właścicielem w takiej postaci i w takim zakresie, jaki był udziałem zbywcy. Jeśli rzecz zbywana przez nieuprawnioną osobę została zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela (np. oddana innej osobie pod przymusem), nabywca może stać się jej właścicielem dopiero po upływie 3 lat od jej zgubienia, kradzieży lub utraty. Ograniczenie to nie dotyczy jednak pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego. W takich przypadkach nabywca staje się właścicielem – zgodnie z ogólną zasadą – z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie.

Kodeks cywilny stanowi, że: „W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą”. Z podanego przepisu wynika, że prawo własności daje właścicielowi możność korzystania z rzeczy z wyłączeniem innych osób i rozporządzania nią w granicach określonych: przepisami prawa, zasadami współżycia społecznego, społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa.

Na prawo własności składa się wiele uprawnień właściciela któremu przysługują uprawnienia władania, korzystania, używania i rozporządzania rzeczą. Ochrona własności wiąże się z bezwzględnym charakterem tego prawa. Do osób trzecich płynie obowiązek biernego poszanowania cudzego prawa własności. Jeżeli wbrew temu nastąpi naruszenie prawa własności, uruchamia się stosowne roszczenie ochronne, adresowane do konkretnej osoby