eko wykłady

Dr. Jolanta Pajdziewicz - Ożdzińska

Dyżur: Pokój 401, wtorki po wykładach.

Wykład I – Wprowadzenie do Ekonomii

Ekonomia – to nauka o gospodarowaniu, społeczną ściśle powiązaną z innymi naukami. Samo pojęcie pojawiło się ok. V – IV w. p.n.e . Jest to najstarsza nauka.

Pierwszy, który użył tego pojęcia był Ksenofont, który traktował ekonomię jako naukę o gospodarstwie, o zarządzaniu majątkiem. Dziś zwana mikroekonomią.

Za ojca ekonomii, twórcę nazwy uważa się Arystotelesa, był to IV w. p.n.e . Określił że gospodarstwo domowe (Oikos) funkcjonuje na prawach naukowych (Nomos), stąd nazwa Ekonomia.

Pierwszym traktatem poważnym o Ekonomii w wieku XVI był to traktat o ekonomii politycznej. Dotyczyła całego kraju. W Francji, czyli gospodarka całego kraju.

Przedmiotem ekonomii jest rzadkość dóbr i gospodarowanie nimi, a kluczowym problemem jest rzadkość zasobów która narzuca: co produkować, jak produkować i jak to wszystko podzielić.

Co to są zasoby?

Zasoby to wszelkie dostępne rzeczy materialne oraz wartości niematerialne, służące do wytwarzania dóbr i świadczenia usług w celu zaspokojenia potrzeb. Wśród zasobów wyróżnia się:

Podstawowe!

Zasada Racjonalnego Gospodarowania:

Stały nakład maksymalny efekt, lub stały efekt, przy minimalnym nakładzie.

Dobra są to przedmioty materialne oraz niematerialne (np. wiedza praktyczna) mające użyteczność (to zdolność zaspokajania potrzeb).

Podział dóbr:

Do dóbr sfery niekomercyjnej należą: dobra wolne -> (powietrze, nasłonecznienie) nie mają właściciela zatem nie płacimy za nie, dobra publiczne -> których nie można nabyć w części, użytkowane są przez cały społeczeństwo (obrona narodowa, bezpieczeństwo publiczne).

Usługi są to czynności zaspakajające potrzeby. Jest niewidzialna, bo jest to czynność.

Koszt alternatywy nieograniczoność potrzeb – nieograniczoność potrzeb. Jest to utracona korzyść. Ciągle wybieramy i dokonujemy wybór.

Zakres ekonomii :

Makroekonomia oznacza, że zagadnienia dotyczą gospodarki jako całości (PKB, Bezrobocie, Inflacja, handel zagraniczny).

Mikroekonomia zagadnienia dotyczące, zysku przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowego, rynku finansowego, obuwniczego.

Inny podział ekonomii:

Metoda naukowa – to powtarzalny sposób rozwiązywania problemu naukowego. Mamy dwie podstawowe metody :

- indukcji -> od szczegółu do ogółu jest to metoda dominująca, ale daje wyniki niepełne, bo występuje złożoność zjawisk i dlatego jest uzupełniana przez metodę izolacji to znaczy wyodrębnienia tylko pewnej grupy zjawisk, przy założeniu że inne są bez zmian (tzw. Zasada „Ceteris Paribus”)

- dedukcji -> od ogółu do szczegółu

Metody statyczne i dynamiczne – to ujęcie statyczne jest przydatne tylko do analizy teoretycznej, natomiast dynamiczne odpowiada rzeczywistości

Metody analizy ekonomicznej:

Kategorie ekonomiczne - to pojęcia które odzwierciedlają związki zachodzące w gospodarce np. popyt, cena, zysk.

Zjawisko ekonomiczne – to zmiana zachodząca w działalności gospodarczej (wzrost i spadek)

Między zjawiskami zachodzą związki zwanymi prawami ekonomicznymi

Cechy praw ekonomicznych:

Formacje społeczno – ekonomiczne:

Rodzaje praw ekonomicznych :

W2

System ekonomiczny – Zespół regulacji prawnych i instytucji w ramach ktorych podejmowane są decyzje ekonomiczne i realizowane zadania gospodarcze. Określa zasady funkcjonowania gospodarki.

System gospodarczy w ujęciu szerokim i wąskim:

Ujęcie szerokie – oznacza, że mamy do czynienia z pewną całością do której zalicza sie wszelkie determinanty działalności gospodarczej

Determinanty – instytucje i działalność gospodarcza ( oznacza produkcję, podział, wymiane i konsumpcje)

Ujęcie wąskie – wyodrębniona pewna część z całości np. Mechanizm gospodarczy, czynniki rozwoju gospodarczego.

Mamy 3 grupy systemów gospodarczych:

  1. Gospodarka wolnorynkowa – zasoby są w posiadaniu prywatnym, a alokacja zasobów odbywa się wyłącznie w wyniku działania mechanizmu rynkowego.

  2. Gospodarka naturalna – to taka w której podstawą są zwyczaje, tradycja. Chodzi o zaspokajanie potrzeb.

  3. Gospodarka rynkowa mieszana – dominuje własność prywatna oraz rynkowa alokacja zasobów. Część zasobów jest w rękach państwa i samorządów, podstawowym mechanizmem rozwoju jest mechanizm rynkowy, ale jest on wspomagany przez ingerencję państwa.

  4. Gospodarka centralnie sterowana – zasoby są własnością państwa i samorządów, brak własności prywatnej, a alokacja zasobów określona jest planem centralnym rządu. W latach 1949 – 89, ten system był systemem nakazowo – rozdzielczym.. W Polsce w 1990 r. Podjęto działania, zmierzające do zbudowania gospodarki rynkowej, opartej o rynek i prawa ekonomiczne funkcjonujące w gospodarce kapitalistycznej.

Proces budowy gospodarki rynkowej polegał na:

1) Przekształceniach własnościowych (prywatyzacja)

2) Retrustrukturyzacji gospodarki

3) Demonopolizacji.

Reprywatyzacja – zwracanie majątku poprzednim właścicielom.

Nacjonalizacja – upaństwowienie

W latach 1990-91 realizowany był w Polsce tzw. Program Balcerowicza – istotne elementy:

Gospodarka rynkowa - działa w oparciu o rynek, który pełni funkcję głównego weryfikatora wszelkich zachowań ekonomicznych.

Cechy gospodarki rynkowej:

Typy gospodarki rynkowej:

PODMIOTY GOSPODARCZE

Podmioty gospodarcze – 2 główne:

Samodzielnym podmiotem jest też państwo.

Między przedsiębiorstwami, a gospodarstwami domowymi występują dwa strumienie:

  1. strumień finansowo – pieniężny

  2. przypływy realne

Między strumieniami musi zachodzić równość, jeżeli wielkość strumienia pieniądza jest większa od strumienia towarów, to rosną ceny (inflacja). Kiedy strumień pieniadza jest mniejszy od strumienia towarów, producenci ograniczają produkcję, zwalniają pracowników (bezrobocie)

Przedsiębiorstwo – to jednostka wprowadząca działalność gospodarczą jest nastawiona na osiągnięcie zysku.

3xS (w 1981r.) =

Każde przedsiębiorstwo ma swoją odrębność organizacyjną(siedziba, nazwa), prawną (nabywa przedsiębiorstwo z chwilą wpisu do rejestru) i ekonomiczną (oznacza, że

  1. każde przedsiębiorstwo w momencie powstania jest wyposażone w majątek trwały i obrotowy,

  2. każde przedsiębiorstwo ma swój wyodrębniony rachunek w banku,

  3. pokrywa koszty osiągniętymi przychodami )

Każde przedsiębiorstwo zyskowne (przychody większe od kosztów) jest przedsiębiorstwem rentownym, nie każde rentowne jest zyskowne.

Funkcje przedsiębiorstwa:

Kryteria klasyfikacji przedsiębiorstw:

  1. forma własności – te które należą do sektora prywatnego i sektora państwowego

  2. wielkość przedsiębiorstwa – liczba osób zatrudnionych. Małe do 100 osób (50 w Polsce), średnie od 101 – 500 osób, duże powyżej 500 osób. Małe i średnie ok. 90% na świecie.

  3. Struktura organizacyjna – jednozakładowe i wielozakładowe. Wśród przedsiębiorstw Wielozakładowych występują następujące możliwości organizacyjne: Holdingi (jest to spółka spółek, częstwo takimi są banki) i Koncerny (jedno przedsiębiorstwo jest wiodącym zwane matką, a reszta to córki które mu podlegają).

  4. Pozycja rynkowa – dzieli przedsiębiorstwa następująco:

  1. Rodzaj działalności – świadczące usługi i produkujące dobra. W 1998r. Zaczęła w Polsce obowiązywać klasyfikacja przedsiębiorstw według rodzaju działalności – POLSKA KLASYFIKACJA DZIAŁALNOŚCI (PKD) dostosowana do klasyfikacji w krajach UE (Poziomy, sekcje, podsekcje, działy, grupy, klasy i podklasy).

W3

Nowe rozporządzenie PKD weszło w życie z dniem 1 stycznia 2008r.

Rok 2012 ok. 4 milionów podmiotów gospodarczych. Wśród tych podmiotów przedsiębiorstwa państwowe stanowiły ok. 0,004%. Było ich tylko 177.

Kolejny podmiotem gospodarczym są spółki ok. 8,8%. (350 tys.)

Spółdzielnie 0,4%.

Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą ok. 74%

Spółki ok. 350 tys., w tym:

- jednoosobowe spółki w skarbie państwa 0,1%

- spółki z udziałem kapitału zagranicznego ok. 22%

- spółki z wyłącznym kapitałem prywatnym krajowym ok. 78%

Proces prywatyzacji, w okresie 1990 – 2012 – sprywatyzowano 7555 przedsiębiorstw państwowych

Sposoby prywatyzacji wg. popularności:

- bezpośrednia

- likwidacja

- komercjalizacja

- włączenie do zasobu własności rolnej skarbu państwa

Strategie rozwoju przedsiębiorstwa – określanie celów dla dłuższego okresu działalności przedsiębiorstw oraz środki realizacji tych celów. Wyróżnia się uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne.

Uwarunkowania wewnętrzne – obejmują wszystkie czynniki jego rozwoju rzeczowe i osobowe, finanse przedsiębiorstw, ukształtowaną strukturę asortymentową oraz pozycję przedsiębiorstwa.

Uwarunkowania zewnętrzne – mają zasadniczy wpływ na sukcesy przedsiębiorstwa. (kontrahenci, odbiorcy, dostawcy, banki – bliższe uwarunkowania i te dalsze – ekonomiczne(inflacja), polityczno-prawne(kierunki polityki gospodarczej), społeczno-kulturowe)

Uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne analizuje się z punktu widzenia mocnych i słabych stron (wewnętrzne) oraz szans i zagrożeń (zewnętrzne) – analiza SWOT

Ogromna różnorodność strategii rozwoju przedsiębiorstwa, przykład:

- biorąc konkurencję jako kryterium klasyfikacji wyróżnimy:

Luka rynkowa

- Relacja między rynkiem a produktem:

Ważnym podmiotem gospodarczym jest też państwo (odniesienie do ostatniego wykładu). Państwo występuje jako siła ekonomiczna, jest właścicielem wielu ważnych gałęzi, udziałowcem we własności kapitału bankowego, przemysłowego, transportu, gospodarki komunalnej.

Dużą rolę odgrywa własność terytorialna i samorządowa,

Ingerencja państwa w sprawy gospodarcze, czyli ma miejsce tzw. Interwencjonizm państwowy.

Państwo ingeruje w budownictwo mieszkaniowe.

Protekcjonizm – czyli polityka mająca na celu ochronę produkcji krajowej.

Funkcje ekonomiczne współczesnego państwa:

  1. Alokacyjna – tworzenie przesłanek rozwoju gospodarczego

  2. Dystrybucyjna – podział, obejmuje działania w sferze zabezpieczenia społecznego. Chodzi o zmniejszenie nierówności dochodowych

  3. Stabilizacyjna – eliminowanie niesprawności działania mechanizmu rynkowego

Rynek, rodzaje konkurencji, cena

Rynek – to ogół stosunków wymiennych towarowo-pieniężnych zachodzących między podmiotami reprezentującymi popyt a podmiotami reprezentującymi podaż.

Każdy rynek składa się z trzech elementów : popyt, podaż i cena. Jeśli któregoś brakuje to rynku nie ma.

Popyt – chęć zdobycia poparta potrzebą.

Kryteria podziału rynku:

  1. Zasięg geograficzny:

  1. Przedmiot wymiany:

  1. Ujęcie branżowe:

  1. Relacje między podażą, a popytem:

  1. Zakres kontroli:

Instytucjonalne formy rynków:

Mechanizm rynkowy – zależności między elementami rynku, powstają one między podmiotami za pośrednictwem cen

Funkcje mechanizmu rynkowego:

TE TRZY FUNKCJE DOPROWADZAJĄ DO NAJWAŻNIEJSZEJ FUNKCJI MECHANIZMU RYNKOWEGO:

Dwie nierównowagi na rynku:

Wzrost cen spowoduje spadek siły nabywczej(kupię mniej za taka samą cenę) i spadek popytu, natomiast spowoduje również wzrost rentowności produkcji i wzrost podaży

Konkurencja - jest ważnym elementem rynku, lecz nie jest on konieczny. Jest to proces za pomocą którego uczestnicy rynku dążąc do realizacji swoich interesów, próbują przedstawić oferty korzystniejsze od innych. Jest wśród sprzedawców, nabywców, lecz nie zachodzi między jednym a drugim.

W zależności od intensywności konkurencji na poszczególnych rynkach, wyróżnia się 4 podstawowe modele rynku:

  1. Konkurencja doskonała

  2. Czysty monopol

  3. Konkurencja monopolistyczna

  4. Oligopol

2,3 i 4 tworzą konkurencję niedoskonałą.

Rodzaj rynku Liczba firm Stopień zróżnicowania produktu Stopień kontroli cen Wejście na rynek Metody konkurencji handlowej Informacja o rynku Przykład rynku

W4

Rodzaj rynku Liczba firm Stopień zróżnicowania produkcji Stopień konkurencji cen Wejście na rynek Metody konkurencji handlowej Informacja o rynku Przykład rynku
Konkurencja doskonała Bardzo dużo identyczne Nie ma nikt wpływu Bardzo łatwo wejść i wyjść z niego brak pełna Owoce i warzywa
Czysty monopol Jeden producent Produkt nie posiadający bliskich substytutów ogromny Praktycznie niemożliwe ze względu na wysokie koszty wejścia na rynek Narzędzia promocji pełna

Poczta Polska,

niektóre usługi publiczne
Konkurencja monopolistyczna Liczni producenci i sprzedawcy Zróżnicowane produkty i substytuty Znaczący Dość łatwe Reklamna, jakość, cena administrowana pełna Handel detaliczny (odzież, obuwie)
Oligopol Nieliczni producenci (od 2 do 9) Niewielkie zróżnicowanie Znaczący Bardzo trudny, spowodowane dużymi kosztami Brak, lepiej współpracować, tworzą kartele pełna Stal, aluminium, maszyny

Kartele – porozumienie dotyczące współnych rynków zbytów i ich podział, wspólna polityka cenowa, np. OPEK

CENA, a Wartość

Cena – wartość towaru wyrażona w pieniądzu

Cena wg. Kamerschena – ceną nazywamy cokolwiek, z czego dany przedmiot musi zrezygnować, wzamian za jednostkę zakupionego, otrzymanego lub spożytego dobra lub usługi.

  1. Przyczyny różnicowania cen, próbuje wyjaśnić teoria wartości.

1. Obiektywna teoria wartości – stworzona na przełomie XVIII – XIX w. Twórcami są Adam Smith(trzy czynniki produkcji: ziemia,kapitał i praca) i Ricardo.

Jedyny czynnik tworzący wartość to praca, pozostałe czynniki stwarzają warunki umożliwiające pracy tworzenie wartości. Teorię rozwinął Marks – wartość towaru określają społecznie niezbędne nakłady pracy mierzone czasem pracy.

Społecznie niezbędny czas pracy – jest to czas pracy, przeważającej części producentów, potrzebny im na wytworzenie danego towaru w przeciętnych warunkach technicznych i społecznych.

Wszystkie towary określonego gatunku mają jednakową wartość, niezależnie od indywidualnych nakładów pracy. Społeczne niezbędne nakłady pracy wyrażone są za pośrednictwem pieniądza, zatem cena wyraża wartość towaru. Ceny na rynku odchylają się od wartości w zależności od różnych czynników, uruchamia się potem mechanizm rynkowy, powodujący zbliżenie cen do wartości.

2. Subiektywna teoria wartości (szkoła psychologiczna) – punktem wyjścia do tej teorii jest twierdzenie, że celem gospodarowania jest zaspokojenie potrzeb, zdolność dóbr do zaspokojenia potrzeb jest ich użyteczność. Ilość dóbr gospodarczych w stosunku do zagospodarowania jest ograniczona, a niegospodarczych nieograniczona, zatem zjawisko wartości występuje tylko przy dobrach gospodarczych. Wartość wynika z użyteczności dóbr i ich ograniczoności w stosunku do potrzeb. Wartość jest zjawiskiem subiektywnym, nie tkwi w dobrach, lecz jest wyrazem stosunku dóbr do potrzeb ludzkich, wartość jest subiektywna, różna dla tego samego dobra u różnych osób. Różnica w wartościowaniu dóbr jest podstawą wymiany, a cena jest stosunkiem w jakim wymieniają się dobra, czyli pieniężne wyrażenie jej wartościowaniu

3. Neoklasyczna teoria wartości – twórcą jest Marshal. - Cena towaru określana jest przez jego użyteczność krańcową i krańcowy koszt wytwarzania. Cenę ustala się na podstawie zrównania się krańcowej użyteczności z kosztem krańcowym wytwarzania. Za podstawę wartości przyjmuje się nie koszty przeciętne, lecz krańcowe. Wszystkie czynniki produkcji są wartościo twórcze.

  1. Funkcje ceny – są ważnym elementem rynku:

  1. Cena relatywna – informuje nabywców o ilości innych dóbr lub usług, które poświęcają w momencie dokonania zakupu

CENA RÓWNOWAGI RYNKOWEJ, CENY ADMINISTROWANE

Wykres!!!!

P0 : popyt = podaż

  1. Ceny administrowane – Formy:

- Ceny kartelowe – ustalane są przez jednego lub kilku producentów

- Ceny urzędowe – ustalane przez organy publiczne lub państwowe, zakres tych cen jest różny w różnych krajach (produkty rolne, mechaniczne itp.)

- Ceny maksymalne – sprzedawcą nie wolno stosować cen wyższych np. podczas kataklizmów, wahań gospodarczych itp. Jest zawsze poniżej punktu(ceny) gospodarki rynkowej.

- Ceny minimalne – mają chronić producentów. Dobra nie mogą być sprzedawane poniżej jakiejś ceny. Ustalana jest powyżej ceny równowagi rynkowej

- Ceny orientacyjne – dotyczą towarów o rozproszonej produkcji, głównie produkcji rzemieślniczej.

  1. System cen w Polsce – Rodzaje:

- Ceny fabryczne – koszt własnej produkcji powiększony o zysk. Stosuje się przy rozliczaniu z budżetem

- Ceny zbytu – ustalane są na poziomie cen fabrycznych

- Ceny hurtowe – ceny detaliczne pomniejszone o marżę detaliczną, są to ceny zbytu powiększone o marżę hurtową

- Ceny detaliczne – Ceny hurtowe + marża detaliczna, albo ceny zbytu + marża handlowa (marża hurtowa i detaliczna)

  1. W9 Podatek bezpośredni to podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych.

  1. Podatek pośredni od przejawu istnienia dochodu.

RYNEK FINANSOWY - GIEŁDA

  1. Rynek finansowy to szerokie pojęcie używane w stosunku do operacji związanych ze środkami pieniężnymi.

  2. Rynek finansowy dzieli się na :

  1. Pierwotny -> obejmuje sprzedaż nowych papierów wartościowych, wyróżnia się dwa rodzaje emisji: publiczną -> kierowaną do wszystkich odbiorców i niepubliczną -> skierowaną do pewnej grupy nabywców np. pracowników

  2. Wtórny -> dotyczy obrotu wyemitowanymi papierami między inwestorami.

Podziału dokonuje się na podstawie dwóch kryteriów:

  1. Instytucje rynku finansowego:

Stopy dochodowości walorów tego rynku są wysokie, podlegają jednak znacznym wahaniom, stąd też ryzyko zawieranych transakcji jest duże. Najbardziej znaczącymi uczestnikami rynku kapitałowego są przedsiębiorstwa i osoby fizyczne. Władze lokalne i rządy centralne zaciągają kredyty długoterminowe na finansowanie inwestycji w sferze nieprodukcyjnej. Znaczącym elementem każdej zdrowej gospodarki jest rynek papierów wartościowych, obejmuje on transakcje kupna i sprzedaży akcji i obligacji.

  1. Papiery wartościowe to dokumenty potwierdzające prawa majątkowe ich właścicieli lub wierzytelności będące w części przedmiotem obrotów na rynku kapitałowym. Podział PW:

  1. Papiery dywidendowe – należą do niej wyłącznie akcje, stanowią one dowód uczestnictwa we własności kapitału spółki akcyjnej. Właściciele akcji mają prawo do udziału w zysku spółki, otrzymują tzw. dywidendę, dzielimy akcję na:

Akcje mają 3 ceny:,

Przykład:

Obliczyć wartość kapitału akcyjnego i zapasowego, jeżeli emituje się 7 tys. akcji po cenie nominalnej 50zł i emisyjnej 60zł.

7000*50 = 350000,

7000*60 = 420000

Dwa główne czynniki wpływające na wartość akcji to:

1) Warunki działalności gospodarczej przedsiębiorstw

2) Wyniki finansowe działalności

Inne czynniki, które wpływają na kursy akcji to:

- Stopa procentowa od oszczędności

- Dochody ludności

- Zmiany polityczne

- Wysoka inflacja

- Aktywność inwestorów zagranicznych

  1. Papiery procentowe –wśród papierów procentowych wyróżniamy obligacje -> przeznaczone do obrotu giełdowego, lecz ich charakter jest zupełnie inny. Obligacje poświadczają wierzytelność na określoną sumę, wraz z zobowiązaniem do wypłaty oprocentowania. Obligacje są dowodem zaciągnięcia długu. Obligacje emitują:

Najbardziej bezpieczne obligacje to:

Zasadnicza różnica między akcją a obligacją:

  1. Kapitał obligacyjny może ulec spadkowi wartości (deprecjacji) w procesie inflacyjnym, podczas gdy wartość akcji uzależniona jest od aktywów rzeczowych i przyrostów ich wartości. Akcja zabezpiecza właściciela przed skutkami inflacji

  2. W dziedzinie ryzyka gospodarczego – kapitał obligacyjny jest uniezależniony od ryzyka decyzji gospodarczych podejmowanych przez emitenta, natomiast kapitał akcyjny jest mocno uzależniony bo jest to kapitał ryzyka.

Inne oprocentowane papiery wartościowe to:

  1. Papiery dowodowe – stanowią dowody uczestnictwa w transakcjach handlowych, są to cegiełki i bony.

GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

Jarmaki jako pierwowzór giełdy

  1. Giełda – jest często podawana jako przykład rynku doskonałego, ze względu na cechy:

Na większości giełd stosowane są dwa systemy notowań:

  1. Notowania punktowe, gdzie wszystkie transakcje dokonywane są po tej samej cenie, według tzw. kursu jednolitego. O cenie tej decydują złożone przez inwestorów zlecenia zakupu i sprzedaży papierów wartościowych.

  2. Notowania ciągłe, kiedy transakcje są zawierane przy różnych poziomach cen, zawsze na początku ustalany jest kurs otwarcia, a cena po której dokonywana jest ostatnia transakcja, nosi nazwę kursu zamknięcia.

  1. Pierwsza właściwa giełda powstała w Amsterdamie w wieku XVI. Paryż i Londyn wiek XVII. USA 1771r. Tokio wiek XIX, natomiast historia polskiej giełdy sięga roku 1817 w Warszawie, funkcjonowała do roku 1939. Funkcjonowały również w Łodzi, Krakowie i we Lwowie. W kwietniu 1991r. zaczęła działać warszawska giełda. GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH W WARSZAWIE JEST SPÓŁKĄ AKCYJNĄ, głównym akcjonariuszem jest skarb państwa, a organy giełdy to:

W3

Nowe rozporządzenie PKD weszło w życie z dniem 1 stycznia 2008r.

Rok 2012 ok. 4 milionów podmiotów gospodarczych. Wśród tych podmiotów przedsiębiorstwa państwowe stanowiły ok. 0,004%. Było ich tylko 177.

Kolejny podmiotem gospodarczym są spółki ok. 8,8%. (350 tys.)

Spółdzielnie 0,4%.

Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą ok. 74%

Spółki ok. 350 tys., w tym:

- jednoosobowe spółki w skarbie państwa 0,1%

- spółki z udziałem kapitału zagranicznego ok. 22%

- spółki z wyłącznym kapitałem prywatnym krajowym ok. 78%

Proces prywatyzacji, w okresie 1990 – 2012 – sprywatyzowano 7555 przedsiębiorstw państwowych

Sposoby prywatyzacji wg. popularności:

- bezpośrednia

- likwidacja

- komercjalizacja

- włączenie do zasobu własności rolnej skarbu państwa

Strategie rozwoju przedsiębiorstwa – określanie celów dla dłuższego okresu działalności przedsiębiorstw oraz środki realizacji tych celów. Wyróżnia się uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne.

Uwarunkowania wewnętrzne – obejmują wszystkie czynniki jego rozwoju rzeczowe i osobowe, finanse przedsiębiorstw, ukształtowaną strukturę asortymentową oraz pozycję przedsiębiorstwa.

Uwarunkowania zewnętrzne – mają zasadniczy wpływ na sukcesy przedsiębiorstwa. (kontrahenci, odbiorcy, dostawcy, banki – bliższe uwarunkowania i te dalsze – ekonomiczne(inflacja), polityczno-prawne(kierunki polityki gospodarczej), społeczno-kulturowe)

Uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne analizuje się z punktu widzenia mocnych i słabych stron (wewnętrzne) oraz szans i zagrożeń (zewnętrzne) – analiza SWOT

Ogromna różnorodność strategii rozwoju przedsiębiorstwa, przykład:

- biorąc konkurencję jako kryterium klasyfikacji wyróżnimy:

Luka rynkowa

- Relacja między rynkiem a produktem:

Ważnym podmiotem gospodarczym jest też państwo (odniesienie do ostatniego wykładu). Państwo występuje jako siła ekonomiczna, jest właścicielem wielu ważnych gałęzi, udziałowcem we własności kapitału bankowego, przemysłowego, transportu, gospodarki komunalnej.

Dużą rolę odgrywa własność terytorialna i samorządowa,

Ingerencja państwa w sprawy gospodarcze, czyli ma miejsce tzw. Interwencjonizm państwowy.

Państwo ingeruje w budownictwo mieszkaniowe.

Protekcjonizm – czyli polityka mająca na celu ochronę produkcji krajowej.

Funkcje ekonomiczne współczesnego państwa:

  1. Alokacyjna – tworzenie przesłanek rozwoju gospodarczego

  2. Dystrybucyjna – podział, obejmuje działania w sferze zabezpieczenia społecznego. Chodzi o zmniejszenie nierówności dochodowych

  3. Stabilizacyjna – eliminowanie niesprawności działania mechanizmu rynkowego

Rynek, rodzaje konkurencji, cena

Rynek – to ogół stosunków wymiennych towarowo-pieniężnych zachodzących między podmiotami reprezentującymi popyt a podmiotami reprezentującymi podaż.

Każdy rynek składa się z trzech elementów : popyt, podaż i cena. Jeśli któregoś brakuje to rynku nie ma.

Popyt – chęć zdobycia poparta potrzebą.

Kryteria podziału rynku:

  1. Zasięg geograficzny:

  1. Przedmiot wymiany:

  1. Ujęcie branżowe:

  1. Relacje między podażą, a popytem:

  1. Zakres kontroli:

Instytucjonalne formy rynków:

Mechanizm rynkowy – zależności między elementami rynku, powstają one między podmiotami za pośrednictwem cen

Funkcje mechanizmu rynkowego:

TE TRZY FUNKCJE DOPROWADZAJĄ DO NAJWAŻNIEJSZEJ FUNKCJI MECHANIZMU RYNKOWEGO:

Dwie nierównowagi na rynku:

Wzrost cen spowoduje spadek siły nabywczej(kupię mniej za taka samą cenę) i spadek popytu, natomiast spowoduje również wzrost rentowności produkcji i wzrost podaży

Konkurencja - jest ważnym elementem rynku, lecz nie jest on konieczny. Jest to proces za pomocą którego uczestnicy rynku dążąc do realizacji swoich interesów, próbują przedstawić oferty korzystniejsze od innych. Jest wśród sprzedawców, nabywców, lecz nie zachodzi między jednym a drugim.

W zależności od intensywności konkurencji na poszczególnych rynkach, wyróżnia się 4 podstawowe modele rynku:

  1. Konkurencja doskonała

  2. Czysty monopol

  3. Konkurencja monopolistyczna

  4. Oligopol

2,3 i 4 tworzą konkurencję niedoskonałą.

Rodzaj rynku Liczba firm Stopień zróżnicowania produktu Stopień kontroli cen Wejście na rynek Metody konkurencji handlowej Informacja o rynku Przykład rynku

W4

Rodzaj rynku Liczba firm Stopień zróżnicowania produkcji Stopień konkurencji cen Wejście na rynek Metody konkurencji handlowej Informacja o rynku Przykład rynku
Konkurencja doskonała Bardzo dużo identyczne Nie ma nikt wpływu Bardzo łatwo wejść i wyjść z niego brak pełna Owoce i warzywa
Czysty monopol Jeden producent Produkt nie posiadający bliskich substytutów ogromny Praktycznie niemożliwe ze względu na wysokie koszty wejścia na rynek Narzędzia promocji pełna

Poczta Polska,

niektóre usługi publiczne
Konkurencja monopolistyczna Liczni producenci i sprzedawcy Zróżnicowane produkty i substytuty Znaczący Dość łatwe Reklamna, jakość, cena administrowana pełna Handel detaliczny (odzież, obuwie)
Oligopol Nieliczni producenci (od 2 do 9) Niewielkie zróżnicowanie Znaczący Bardzo trudny, spowodowane dużymi kosztami Brak, lepiej współpracować, tworzą kartele pełna Stal, aluminium, maszyny

Kartele – porozumienie dotyczące współnych rynków zbytów i ich podział, wspólna polityka cenowa, np. OPEK

CENA, a Wartość

Cena – wartość towaru wyrażona w pieniądzu

Cena wg. Kamerschena – ceną nazywamy cokolwiek, z czego dany przedmiot musi zrezygnować, wzamian za jednostkę zakupionego, otrzymanego lub spożytego dobra lub usługi.

  1. Przyczyny różnicowania cen, próbuje wyjaśnić teoria wartości.

1. Obiektywna teoria wartości – stworzona na przełomie XVIII – XIX w. Twórcami są Adam Smith(trzy czynniki produkcji: ziemia,kapitał i praca) i Ricardo.

Jedyny czynnik tworzący wartość to praca, pozostałe czynniki stwarzają warunki umożliwiające pracy tworzenie wartości. Teorię rozwinął Marks – wartość towaru określają społecznie niezbędne nakłady pracy mierzone czasem pracy.

Społecznie niezbędny czas pracy – jest to czas pracy, przeważającej części producentów, potrzebny im na wytworzenie danego towaru w przeciętnych warunkach technicznych i społecznych.

Wszystkie towary określonego gatunku mają jednakową wartość, niezależnie od indywidualnych nakładów pracy. Społeczne niezbędne nakłady pracy wyrażone są za pośrednictwem pieniądza, zatem cena wyraża wartość towaru. Ceny na rynku odchylają się od wartości w zależności od różnych czynników, uruchamia się potem mechanizm rynkowy, powodujący zbliżenie cen do wartości.

2. Subiektywna teoria wartości (szkoła psychologiczna) – punktem wyjścia do tej teorii jest twierdzenie, że celem gospodarowania jest zaspokojenie potrzeb, zdolność dóbr do zaspokojenia potrzeb jest ich użyteczność. Ilość dóbr gospodarczych w stosunku do zagospodarowania jest ograniczona, a niegospodarczych nieograniczona, zatem zjawisko wartości występuje tylko przy dobrach gospodarczych. Wartość wynika z użyteczności dóbr i ich ograniczoności w stosunku do potrzeb. Wartość jest zjawiskiem subiektywnym, nie tkwi w dobrach, lecz jest wyrazem stosunku dóbr do potrzeb ludzkich, wartość jest subiektywna, różna dla tego samego dobra u różnych osób. Różnica w wartościowaniu dóbr jest podstawą wymiany, a cena jest stosunkiem w jakim wymieniają się dobra, czyli pieniężne wyrażenie jej wartościowaniu

3. Neoklasyczna teoria wartości – twórcą jest Marshal. - Cena towaru określana jest przez jego użyteczność krańcową i krańcowy koszt wytwarzania. Cenę ustala się na podstawie zrównania się krańcowej użyteczności z kosztem krańcowym wytwarzania. Za podstawę wartości przyjmuje się nie koszty przeciętne, lecz krańcowe. Wszystkie czynniki produkcji są wartościo twórcze.

  1. Funkcje ceny – są ważnym elementem rynku:

  1. Cena relatywna – informuje nabywców o ilości innych dóbr lub usług, które poświęcają w momencie dokonania zakupu

CENA RÓWNOWAGI RYNKOWEJ, CENY ADMINISTROWANE

Wykres!!!!

P0 : popyt = podaż

  1. Ceny administrowane – Formy:

- Ceny kartelowe – ustalane są przez jednego lub kilku producentów

- Ceny urzędowe – ustalane przez organy publiczne lub państwowe, zakres tych cen jest różny w różnych krajach (produkty rolne, mechaniczne itp.)

- Ceny maksymalne – sprzedawcą nie wolno stosować cen wyższych np. podczas kataklizmów, wahań gospodarczych itp. Jest zawsze poniżej punktu(ceny) gospodarki rynkowej.

- Ceny minimalne – mają chronić producentów. Dobra nie mogą być sprzedawane poniżej jakiejś ceny. Ustalana jest powyżej ceny równowagi rynkowej

- Ceny orientacyjne – dotyczą towarów o rozproszonej produkcji, głównie produkcji rzemieślniczej.

  1. System cen w Polsce – Rodzaje:

- Ceny fabryczne – koszt własnej produkcji powiększony o zysk. Stosuje się przy rozliczaniu z budżetem

- Ceny zbytu – ustalane są na poziomie cen fabrycznych

- Ceny hurtowe – ceny detaliczne pomniejszone o marżę detaliczną, są to ceny zbytu powiększone o marżę hurtową

- Ceny detaliczne – Ceny hurtowe + marża detaliczna, albo ceny zbytu + marża handlowa (marża hurtowa i detaliczna)

  1. W9 Podatek bezpośredni to podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych.

  1. Podatek pośredni od przejawu istnienia dochodu.

RYNEK FINANSOWY - GIEŁDA

  1. Rynek finansowy to szerokie pojęcie używane w stosunku do operacji związanych ze środkami pieniężnymi.

  2. Rynek finansowy dzieli się na :

  1. Pierwotny -> obejmuje sprzedaż nowych papierów wartościowych, wyróżnia się dwa rodzaje emisji: publiczną -> kierowaną do wszystkich odbiorców i niepubliczną -> skierowaną do pewnej grupy nabywców np. pracowników

  2. Wtórny -> dotyczy obrotu wyemitowanymi papierami między inwestorami.

Podziału dokonuje się na podstawie dwóch kryteriów:

  1. Instytucje rynku finansowego:

Stopy dochodowości walorów tego rynku są wysokie, podlegają jednak znacznym wahaniom, stąd też ryzyko zawieranych transakcji jest duże. Najbardziej znaczącymi uczestnikami rynku kapitałowego są przedsiębiorstwa i osoby fizyczne. Władze lokalne i rządy centralne zaciągają kredyty długoterminowe na finansowanie inwestycji w sferze nieprodukcyjnej. Znaczącym elementem każdej zdrowej gospodarki jest rynek papierów wartościowych, obejmuje on transakcje kupna i sprzedaży akcji i obligacji.

  1. Papiery wartościowe to dokumenty potwierdzające prawa majątkowe ich właścicieli lub wierzytelności będące w części przedmiotem obrotów na rynku kapitałowym. Podział PW:

  1. Papiery dywidendowe – należą do niej wyłącznie akcje, stanowią one dowód uczestnictwa we własności kapitału spółki akcyjnej. Właściciele akcji mają prawo do udziału w zysku spółki, otrzymują tzw. dywidendę, dzielimy akcję na:

Akcje mają 3 ceny:,

Przykład:

Obliczyć wartość kapitału akcyjnego i zapasowego, jeżeli emituje się 7 tys. akcji po cenie nominalnej 50zł i emisyjnej 60zł.

7000*50 = 350000,

7000*60 = 420000

Dwa główne czynniki wpływające na wartość akcji to:

1) Warunki działalności gospodarczej przedsiębiorstw

2) Wyniki finansowe działalności

Inne czynniki, które wpływają na kursy akcji to:

- Stopa procentowa od oszczędności

- Dochody ludności

- Zmiany polityczne

- Wysoka inflacja

- Aktywność inwestorów zagranicznych

  1. Papiery procentowe –wśród papierów procentowych wyróżniamy obligacje -> przeznaczone do obrotu giełdowego, lecz ich charakter jest zupełnie inny. Obligacje poświadczają wierzytelność na określoną sumę, wraz z zobowiązaniem do wypłaty oprocentowania. Obligacje są dowodem zaciągnięcia długu. Obligacje emitują:

Najbardziej bezpieczne obligacje to:

Zasadnicza różnica między akcją a obligacją:

  1. Kapitał obligacyjny może ulec spadkowi wartości (deprecjacji) w procesie inflacyjnym, podczas gdy wartość akcji uzależniona jest od aktywów rzeczowych i przyrostów ich wartości. Akcja zabezpiecza właściciela przed skutkami inflacji

  2. W dziedzinie ryzyka gospodarczego – kapitał obligacyjny jest uniezależniony od ryzyka decyzji gospodarczych podejmowanych przez emitenta, natomiast kapitał akcyjny jest mocno uzależniony bo jest to kapitał ryzyka.

Inne oprocentowane papiery wartościowe to:

  1. Papiery dowodowe – stanowią dowody uczestnictwa w transakcjach handlowych, są to cegiełki i bony.

GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

Jarmaki jako pierwowzór giełdy

  1. Giełda – jest często podawana jako przykład rynku doskonałego, ze względu na cechy:

Na większości giełd stosowane są dwa systemy notowań:

  1. Notowania punktowe, gdzie wszystkie transakcje dokonywane są po tej samej cenie, według tzw. kursu jednolitego. O cenie tej decydują złożone przez inwestorów zlecenia zakupu i sprzedaży papierów wartościowych.

  2. Notowania ciągłe, kiedy transakcje są zawierane przy różnych poziomach cen, zawsze na początku ustalany jest kurs otwarcia, a cena po której dokonywana jest ostatnia transakcja, nosi nazwę kursu zamknięcia.

  1. Pierwsza właściwa giełda powstała w Amsterdamie w wieku XVI. Paryż i Londyn wiek XVII. USA 1771r. Tokio wiek XIX, natomiast historia polskiej giełdy sięga roku 1817 w Warszawie, funkcjonowała do roku 1939. Funkcjonowały również w Łodzi, Krakowie i we Lwowie. W kwietniu 1991r. zaczęła działać warszawska giełda. GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH W WARSZAWIE JEST SPÓŁKĄ AKCYJNĄ, głównym akcjonariuszem jest skarb państwa, a organy giełdy to:

W5 Koniunktura Gospodarcza, Cykl koniunkturalny

1. Koniunktura – wszelkie czynniki wywołujące wpływ na gospodarkę kraju.

2. Koniunktura gospodarcza – wszelkie zmiany aktywności ekonomicznej w gospodarce, dające się zaobserwować za pomocą odpowiednio skonstruowanych miar.

3. Równowaga ekonomiczna – oznacza, że przy pełnym wykorzystaniu zasobów produkcyjnych zachodzi równość między podażą dóbr i usług, a popytem na nie, a także równość między podażą pieniądza krajowego i zagranicznego, a popytem a te pieniądze.

4. W gospodarce rynkowej występują ciągłe zmiany w popycie i podaży, co objawia się zmiennością wielkości produkcji, stopy procentowej, inflacji, bezrobocia. Zmiany te wywołują określone czasowo wahania gospodarcze, które dzieli się na:

  1. Wahania sezonowe – które nie są elementem cyklu koniunkturalnego, ich przyczyną jest klimat.

  2. Wahania przypadkowe/losowe – klęski żywiołowe, wojny

  3. Trendy – tendencje długo okresowe

  4. Polityczne cykle koniunkturalne – cykle wyborcze, prezydenckie

  5. Cykle regionalne – dotyczą rozwoju poszczególnych regionów

  6. Cykle specjalne – np. cykle świńskie.

  7. Wahania koniunkturalne – dość regularnie powtarzające się zmiany aktywności ekonomicznej w całej gospodarce, ich sekwencje następujące kolejno po sobie, układają się w określoną serię zwaną cyklem gospodarczym lub koniunkturalnym.

5. Występowanie cyklów koniunkturalnych - po raz I zauważono w Anglii, rok 1815. Anglia była krajem najbardziej uprzemysłowionym. Pionierem hipotezy o periodyczności cyklu był francuski lekarz Juglar, przyczyn wahań gospodarczego upatrywał w zjawiskach pieniężno-kredytowych. Cykl ten jest cyklem klasycznym, trwa on 10 – 11 lat. Z kolei Kitchin wyodrębnił cykle krótsze które trwają 3,5 roku. Cykle długie trwają 65-80 lat ich teorią zajmował się Kondratiev, przyczyn cykli długich upatrywał w cyklach inwestycyjnych infrastruktury ekonomicznej. Składają się z 5 faz:

  1. Ożywienie

  2. Szybki wzrost

  3. Dojrzałość

  4. Nasycenie

  5. Recesja

W roku 1939 Schumpeter podjął próbę teoretycznego wyjaśnienia cykli o różnej długości. Próbował wyjaśnić nakładanie się tych cykli na siebie.

Elementy cyklu:

  1. czas trwania

  2. fazy i ich proporcje

  3. punkty zwrotne koniunktury

  4. amplitudy wahań wokół linii trendu

Zewnętrzny obraz cykli koniunkturalnych jest mocno zróżnicowany, nie ma takich samych cykli. Deformacji ulegają elementy cyklu. Różnice między cyklami powodują, że trafne przewidywanie przyszłych warunków gospodarowania są ciężkie do przewidzenia. Dla gospodarki rynkowej jest właściwy rozwój cykliczny, wahania gospodarcze uważane są za naturalną cechę rozwoju gospodarki. Wahania się powtarzają, a klasyczny(Juglara) cykl koniunkturalny obejmuje 4 fazy:

  1. Kryzys

  2. Depresję

  3. Ożywienie

  4. Rozkwit

Między fazami zachodzi związek przyczynowo-skutkowy, co oznacza że jedna faza jest przyczyną a druga jest skutkiem.

Kryzys - Spadek ogólnej aktywności gospodarczej, zmniejszenie produkcji i zatrudnienia, wzrost stóp procentowych, spadek giełdowej ceny papierów wartościowych, bankructwo słabszych przedsiębiorstw, zmniejszenie rozmiarów inwestycji, spadek cen i stóp zysku, nadprodukcja(nadpodaż, nagromadzenie towaru).

Depresja – inaczej dno kryzysu, cyklu koniunkturalnego. Zahamowanie spadku produkcji, stabilizacja działalności gospodarczej na bardzo niskim poziomie, stabilizacja zatrudnienia i zysku, rentowne są tylko przedsiębiorstwa o najniższych kosztach produkcji. Zaczynają działać bodźce do odnowy majątku trwałego i wykorzystania nowej technologii

Ożywienie – jest wyjściem z depresji. Następuje wzrost popytu na środki inwestycyjne, rosną ich ceny, zwiększa się rentowność wśród producentów, wzrost zatrudnienia, a to powoduje wzrost popytu na środki spożycia, poprawia się zysk a na rynku kapitałowym rośnie popyt na papiery wartościowe.

Rozkwit – szczyt koniunktury/ bum gospodarczy. Produkcja, zatrudnienie, płace, ceny, inwestycje, stopa zysku osiągają poziom wyższy niż przed kryzysem. Bezrobocie jest na poziomie naturalnym, ceny papierów wartościowych osiągają najwyższy poziom, zaczyna występować nadpodaż, popyt nie nadąża za podażą i gospodarka znajduje się u progu kolejnego cyklu koniunkturalnego

Interwencja państwa nie może zlikwidować cyklu koniunkturalnego, może tylko ograniczyć amplitudy wahań, przez co zmniejszyć społeczne dolegliwości spowodowane kryzysem.

WYKRES CYKLU KONIUNKTURALNEGO!!

Rozwój gospodarki rynkowej, zmiana jej struktury, spowodowały deformację klasycznego cyklu koniunkturalnego. Wydłużyła się faza ożywienia i rozkwitu(okres ekspansji), skróciła się faza kryzysu i depresji(okres recesji).

PRZEKSZTAŁCONY WYKRES CYKLU KONIUNKTURALNEGO!!!

Podstawowym wskaźnikiem cyklu jest nadal realny PNB, za recesję uznaje się trwający co najmniej pół roku absolutny spadek PNB. Moment, w którym realny PNB przestaje spadać obrazuje koniec recesji.

Najczęściej wśród przyczyn cyklu wymienia się:

  1. Okresowe zmiany w handlu zagranicznym.

  2. Zmiany w wielkości wydatków na inwestycje.

  3. Działania polityczne.

Teorie Cyklu koniunkturalnego:

  1. Teoria cykli Marksa → w gospodarce kapitalistycznej do okresowych załamań produkcji doprowadza walka konkurencyjna. W okresie wysokiej koniunktury kapitaliści nadmiernie inwestują i rozszerzają produkcję, jednocześnie konsumpcja pracobiorców utrzymuje się na bardzo niskim poziomie. Mechanizm gospodarczy przeciwstawia interes prywatny kapitalisty, interesom całej gospodarki narodowej. Zachowanie kapitalisty racjonalne z punktu widzenia maksymalizacji indywidualnego zysku, rodzi nadprodukcję, obniża stopę zysku i staje się nieracjonalne z punktu widzenia całej gospodarki.

  2. Teoria determinizmu technologicznego Schumpetera → przyczyną zmian gospodarczych jest rozwój środków pracy i sposoby ich wykorzystania (rewolucja przemysłowa i postęp techniczny)

3. Teoria inwestycyjna Keynesa → cykliczny rozwój jest prawidłowością, a przyczyny wahań tkwią w wahaniach rozmiarów inwestycji. Na początku fazy rozkwitu, stopa inwestycyjna jest niska, a wydajność kapitału wysoka. Przedsiębiorcy zwiększają rozmiary inwestycji, co uruchamia efekty mnożnikowe i daje kumulatywny wzrost dochodu i zatrudnienia. Keyns posługuje się pojęciem mnożnika inwestycyjnego, mówiącego o tym, ile razy większy jest ogólny przyrost dochodu od powodującego go przyrostu wydatku na inwestycji.

W6 Dochód – konsumpcja + inwestycje(służą konsumpcji w przyszłości)

K= 1/1-(del.C/del.Y)

del. C – zmiany w konsumpcji, przeważnie przyrost

del. Y – zmiany w dochodzie,

del. C/ del. Y - krańcowa skłonność do konsumpcji

Wartość mnożnika zależy od krańcowej skłonności do konsumpcji, czyli od tego jaką część przyrostu dochodu ludność zechce wydać na powiększenie konsumpcji.

IV. Teoria Sekularnej Stagnacji – twórcami amerykańscy ekonomiści. Głoszą tezę, że kapitalistyczne kraje rozwinięte doszły do stanu dojrzałości gospodarczej, w którym ich wzrost ekonomiczny jest wolniejszy niż w przeszłości. Sekularna Stagnacja przejawia się poprzez zmianę charakteru cyklu koniunkturalnego. Depresje są głębsze i dłuższe, a okresy ożywienia słabsze i krótsze.

Przyczyny zjawiska:

  1. spadek stopy przyrostu ludności

  2. ograniczenie ekspansji gospodarczej – zmiana kierunku inwestycji

  3. zmniejszenie rozmiarów akumulacji kapitału – zmienił się charakter postępu technicznego i obecnie by osiągnąć przyrost dochodu potrzebne są coraz mniejsze inwestycje

SYSTEM PIENIĘŻNO-KREDYTOWY

1. Początki

- Barter – wymiana towaru na towar

- muszelki, koraliki, ogromne kamienie – pełniły role pieniądza

- kruszce – srebro i złoto

- monety

2. System pieniężny – ogół norm prawnych, określających podstawową jednostkę monetarną i jednostki pomocnicze, ich nazwy, wartość, zakres cyrkulacji i wymienialność na pieniądz innych państw.

3. Funkcje pieniądza :

  1. Pieniądz jako miernik wartości – nie musi istnieć pieniądz realny

  2. Środek wymiany – musimy posiadać pieniądz realny

  3. Środek płatniczy – rachunki, podatki

  4. Środek tezauryzacji – bogacenia się,

  5. Pieniądza światowego – wtedy, gdy państwo gwarantuje jego pełną wymienialność zewnętrzną i swobodę posługiwania się nim w obrotach płatniczych i kapitałowych.

4. Warunki, by dany towar nazwano pieniądzem:

  1. Powszechna akceptacja – pieniądz musi być akceptowany jako środek regulowania wszelkich zobowiązań

  2. Musi występować w określonej proporcji ilościowej, w stosunku do ogółu produktów przeznaczonych do wymiany handlowej w całej gospodarce.

5. Istotą pieniądza jest to, że posiada wartość wymienną i posiada wartość użytkową, bo jest ucieleśnieniem wartości użytkowej wszystkich innych towarów.

6. Cechy pieniądza:

7. Popyt na pieniądz – jest to ilość pieniądza, na jaką istnieje zapotrzebowanie ze strony podmiotów gospodarczych w danym czasie. I tak mamy:

Popyt na pieniądz zależy od następujących czynników:

  1. Osobisty dochód – wzrost dochodu → wzrost popytu na pieniądzem

  2. Wzrost cen – zwiększa popyt na pieniądzem

  3. Wysokość stóp procentowych – ja spadają to rośnie popyt na pieniądz

8. Podaż pieniądza – jest regulowana przez bank centralny na podstawie:

  1. Wzrostu dochodu narodowego

  2. Przewidywanego wzrostu cen

  3. Możliwości zwiększenia szybkości obiegu pieniądza

  4. Wpływu oprocentowania, na strukturę zasobów pieniężnych (struktura – udział czegoś w czymś – pożyczki, wkłady terminowe;)

9. Zasoby pieniężne – Suma wszystkich form pieniądza posiadanych przez obywateli w danym momencie

Dwie najbardziej popularne miary zasobów pieniężnych:

  1. M1 – obejmuje zasoby o najwyższej płynności( to całość zasobów pieniężnych ludności – banknot i monety – i depozyty na rachunkach płatniczych na żądanie)

  2. M2 – obejmuje M1 i rachunki oszczędnościowe terminowe do pewnej wysokości

Instytucją ściśle związaną z pieniądzem jest bank.

Bank – od włoskiego słowa ławka.

Pierwsze inwestycje bankowe powstały w XVI w. w północnych Włoszech.

10. Funkcje banków:

  1. Ekonomiczna – bank zamienia pieniądz oszczędnościowy w inwestycyjny.

  2. Rachunkowo-operacyjna – banki prowadzą rachunki podmiotów

  3. Usługowa – banki oferują papiery wartościowe w publicznym obrocie

Wszystkie rodzaje banków jakie działają w gospodarce tworzą system bankowy.

We współczesnej gospodarce rynkowej funkcjonuje dwu-stopniowy system bankowy, tworzą go:

Bank centralny( w PL Narodowy Bank Polski, prezesem Marek Belka) i podlegające mu banki pozostałe.

Funkcje Banku centralnego:

1. emitowanie pieniądza

2. kontrolna – bank, baków

3. bank centralny jest bankiem państwa.

Oprócz banków funkcjonują też wąsko wyspecjalizowane instytucje bankowe i parabankowe np.: -

- domy dyskontowe,

- domy bankierskie,

- instytucje kredytów ratalnych

Odrębną grupę bankową stanowią niebankowe instytucje pośrednictwa finansowego np.:

- towarzystwa ubezpieczeniowe

- fundusze emerytalne

11. Zmiany w systemie bankowym w Polsce po 1982r. :

  1. Wyodrębnienie ze struktur rządowych instytucji banku i nadanie jej niezależności w kreowaniu polityki pieniężno-kredytowej.

  2. Wydzielenie z NBP działalności kredytowej gospodarki i przekazanie jej do powstających banków komercyjnych.

  3. Wyodrębnienie ze struktury NBP kas oszczędnościowych i powołanie banku państwowego PKO.

  4. Wprowadzenie konkurencyjności między bankami i oparcie ich działalności na rachunku ekonomicznym.

  5. Wprowadzenie nadzoru bankowego przez bank centralny w stosunku do pozostałych.

  6. Zmiana struktury własności niektórych banków państwowych – prywatyzacja.

  7. Pełna autonomia NBP i całkowita odpowiedzialność za wartość pieniądza krajowego.

12. Operacje, które wykonują banki dzielimy na:

  1. Operacje pasywne :

a) przyjmowanie wkładów na żądanie – avista (kreska nad a)

b) emitowanie własnych papierów wartościowych

c) prowadzenie rachunków operacyjnych (podmiotów gospodarczych)

  1. Operacje aktywne :

a) dokonywanie przelewów

b) dokonywanie wypłat gotówkowych

c) udzielanie kredytów

W gospodarce rynkowej dużo transakcji zawiera się na zasadzie wzajemnego pożyczania kapitału obrotowego. Polega to na czasowym odroczeniu zapłaty za nabywane towary. Nabywca wystawia wtedy „weksel” handlowy.

Weksle – to dokumenty kredytu krótkoterminowego, zawierające bezwzględne zobowiązanie wystawców do zapłacenia określonych kwot pieniężnych. Dla zachowania ważności dokument musi spełniać następujące warunki formalne:

  1. Zawierać nazwę „Weksel”.

  2. Zawierać polecenie zapłaty przez wymienioną osobę oraz nazwisko osoby która ma zapłacić.

  3. Zapłata winna być określona sumą pieniężną.

  4. Musi być oznaczony termin i miejsce płatności.

  5. Podpis odręczny wystawcy weksla.

Jeśli posiadacz weksla decyduje się na dyskonto otrzymuje z banku kredyt, a banki pobierają przy dyskoncie stopę procentową, zwaną stopą dyskontową.

Funkcje weksli:

  1. Obiegowa

  2. Kredytowa

  3. Płatnicza

  4. Gwarancyjna

  5. Refinansowa – przed terminem płatności można weksel złożyć z banku do dyskonta

Remitent – osoba wskazana na wekslu, pierwszy posiadacz weksla

Indos – przeniesienie prawa z weksla na inną osobę

Aval – poręczenie zapłaty sumy pieniężnej oznaczonej w wekslu. Wskazuje osobę za którą ręczę

Domicyl – wyznaczenia miejsca płatności weksla u osoby trzeciej, często jest nią bank.

W7 W obrocie wekslowym występują dwa podstawowe typy weksli:

  1. Weksel własny (prosty) AB; BA,- B -> jest wierzycielem remitentem, natomiast A-> to dłużnik wystawca

  2. Weksel Trasowany (ciągniony) B A

    1. C

A – wierzyciel, wystawca, trasant

B- dłużnik, trasat

C – wierzyciel wystawcy przyjmujący weksel, remitent

A ->(t)B t -> towar

C ->(t)A

B -> A (akcept)

A ->(w)C w -> weksel

C ->(pw)B pw- przedłożenie weksla

B ->(spłata długu) C

Litery w nawiasie nad strzałką.

Obliczenia dyskonta dokonuje się za pomocą wzoru:

O = w*d*t/100*360 (ułamek)

O – kwota odsetek

W – suma weksla

D – stopa dyskontowa

T- ilość dni pozostająca do daty płatności weksla

Zad.:

Bank przyjął do dyskonta weksel na sumę 100000zł, przy stopie dyskontowej 3%, a do dnia płatności pozostało 60 dni. Obliczyć ile posiadacz weksla otrzyma za niego w banku.

O = 100000*3*60/100*360 = 18000000/36000 = 500zł

O = 100000 – 500zł

Rozliczenia pieniężne dzielą się na:

  1. Gotówkowe – to rozliczenia kasowe

  2. Bezgotówkowe – to zapłata wekslem, kredyt w rachunku otwartym i kompensata

  1. Gotówkowe – to wpłata gotówki na rachunek bankowy i czek gotówkowy

  2. Bezgotówkowe – zwane pieniądzem bankowym, to przelew bankowy, czek rozrachunkowy, akredytywa,

Akredytywa -> wyodrębnienie środków pieniężnych dłużnika na specjalnym rachunku w banku wierzyciela.

ROLA BANKU CENTRALNEGO W REGULACJI PODAŻY PIENIĄDZA NA RYNKU

Globalna podaż pieniądza - to ilość zasobów pieniężnych przedstawianych przez instytucje finansowe do dyspozycji wszystkich podmiotów działających w gospodarce.

Narzędzia jakie bank wykorzystuje to:

  1. Stopy procentowe --> to cena jaką musi zapłacić kapitało biorca, za użytkowanie pożyczonego kapitału. Wzrost stopy procentowej powoduje, że pieniądz odpływa z rynku do banku, co powoduje że podaż pieniądza maleje i zmniejsza się ryzyko inflacji. W okresie recesji gospodarczej, gdy następuje spadek PKB i wzrost bezrobocia to bank centralny obniża stopę procentową, zwiększa ekspansję kredytową, co jest nazywane polityką taniego pieniądza. W okresie ekspansji gospodarczej podniesienie stopy procentowej zmniejsza podaż pieniądza, a określane jest polityką trudnego pieniądza.

  2. Rezerwy obowiązkowe Rezerwy Muszą tworzyć banki komercyjne, obracające pieniędzmi dezypotariuszy . Rezerwę stanowi część środków zdeponowanych w bankach w formie wkładów bieżących i terminowych. Wysokość rezerwy określana jest przez bank centralny. W Polsce stopa rezerwy obowiązkowej jest stosowana od roku 1989, a w USA od 1933r. Obniżenie stopy rezerwy zwiększa możliwość udzielania kredytów przez banki, wzrasta podaż pieniądza, natomiast podwyższenie ogranicza podaż pieniądza. Jeżeli banki wyczerpały już swoje rezerwy nadwyżkowe, mogą zaciągnąć w banku kredyt lombardowy pod zastaw papierów wartościowych emitowanych przez skarb państwa, płacąc pewien % według stopy lombardowej. Bank centralny ustala stopę lombardową.

  3. Operacje otwartego rynku w Polsce to narzędzie funkcjonuje od 1992r. Jest to kupno i sprzedaż przez bank centralny papierów wartościowych, będących w obrocie rynkowym. Jeśli bank centralny skupuje papiery wartościowe to dostarcza na rynek gotówkę, a jeśli sprzedaje to pochłania nadmiar gotówki z rynku. W celu zwiększenia podaży pieniądza bank centralny:

  1. Operacje kursowe Poprzez obniżenie kursu waluty obcej, bank centralny skłania banki komercyjne do zamiany waluty krajowej na obcą. Bank centralny zmniejsza podaż waluty obcej poprzez jej skup (zwiększa jej cenę)

Redyskonto weksli polega na zakupieniu przez bank centralny weksli zdyskontowanych przez banki komercyjne. Bank centralny, udziela bankom handlowym kredytu redyskontowego. Podniesienie stopy redyskonta powoduje wzrost stóp dyskontowych, to powoduje podrożenie kredytu i spadek popytu na kredyt

Stopy procentowe NBP (rok 2013):

SYSTEM PODATKOWY PAŃSTWA

System podatkowy państwa – to zbiór instytucji, norm regulacyjnych i ochronnych państwa oraz reguł rynkowych podejmowania i realizacji decyzji finansowych

Podmioty systemu finansowego:

  1. Bank centralny

  2. Banki komercyjne

  3. Dysponenci funduszy publicznych

  1. Budżet centralny

  2. Budżety regionalne i lokalne

  3. Fundusze ubezpieczeń społecznych

  4. Pozabudżetowe fundusze publiczne

  5. Giełdy, biura maklerskie

System budżetowy państwa -> Jeden z najważniejszych elementów systemu finansowego

Budżet Państwa to roczne zestawienie w założeniach według wykonania dochodów i wydatków

państwa !!

W Polsce od 1991r., rozdzielono budżety państwa i gmin. Budżety lokalne, czyli gminne wyłączono z budżetu państwa, a regionalne połączono z budżetem państwa.

Funkcje budżetu państwa:

  1. Ekonomiczna, przykłady funkcji ekonomicznej

  1. Fiskalna – ściąganie podatków

  2. Redystrybucyjna – udział budżetu we wtórnym podziale dochodu narodowego

  3. Alokacyjna – budżet zapewnia dopływ środków na finansowanie określonych potrzeb publicznych

  4. Równowagi gospodarczej

  5. Wzrostu gospodarczego

  1. Zarządzania planowanie, administrowanie i kontrola dochodów i wydatków państwa

  2. Społeczna znajduje wyraz, w:

  1. Uspołecznieniu procesu podejmowania decyzji

  2. Działaniach negocjacyjno-politycznych

  3. Wychowaniu społeczeństwa

Najważniejszą, najbardziej podstawową funkcją jest funkcja redystrybucyjna.

W8

  1. Podstawą oceny redystrybucji dochodu, jest stopa redystrybucji, która wyraża relację wydatków lub dochodów budżetu państwa do PKB, lub dochodu narodowego. Informuje ona jaką część PKB, bądź dochodu transferowana jest przez budżet państwa. Nie ma jednej optymalnej stopy redystrybucji, przyjmuje się że dolną granicę wyznacza taka skala wydatków, która nie pogorszy pozycji materialnej pracowników sektora publicznego, a górną granicę oznacza taki poziom wydatków, który zaczyna hamować rozwój podmiotów gospodarczych z powodu nadmiernych podatków.

  2. Budżet państwa nie obejmuje, wszystkich dochodów i wydatków sektora publicznego, po stronie dochodów jest to ok. 50%, po stronie wydatków 54%, resztę środków transferują budżety gmin oraz fundusze celowe. W strukturze budżetu państwa wyróżnia się:

  1. Równowaga budżetowa oznacza, zdolność systemu budżetowego do finansowania wydatków otrzymanymi dochodami. Równowagę osiąga się rzadko, przeważnie jest deficyt budżetowy, czyli wydatki są większe od dochodów. Suma deficytów budżetowych okresów poprzednich stanowi dług publiczny państwa, a suma nadwyżek stanowi majątek publiczny.

  2. Dług publiczny jest finansowym zobowiązaniem władz państwowych z tytułu zaciągniętych pożyczek na pokrycie deficytu, rozróżnia się krajowy i zagraniczny dług publiczny, a koszty obsługi długu publicznego (odsetki i spłaty rat), często są powodem zaciągania następnych pożyczek.

  1. Sposoby zmniejszenia deficytu finansowego:

  1. Dochody budżetu państwa przyjmują postać wydatków i wracają do gospodarki w formie świadczeń publicznych koniecznych i pożytecznych. Te pierwsze świadczenia konieczne dotyczą: obrony narodowej, bezpieczeństwa publicznego, a więc dóbr publicznych, których nie wytwarza sektor prywatny. Natomiast świadczenia publiczne pożyteczne dotyczą wypłat transferowych na oświatę, służbę zdrowia, a więc takich które mogą być realizowane przez sektor prywatny.

  2. Wydatki dzielimy również na: nabywcze(realne) i redystrybucyjne. Te pierwsze nabywcze wynikają ze zgłaszanego popytu na różne dobra. Natomiast drugie redystrybucyjne (przelewowe), stanowią przeniesienie środków pieniężnych, pomiędzy podmioty uprawnione przez prawo do tych operacji. Podstawową formą wydatków redystrybucyjnych o charakterze bezzwrotnym są subwencje, jest to bezzwrotna pomoc finansowa udzielana podmiotom obowiązująca.

  3. Subwencje dzielimy na: ogólne i przedmiotowe. Ogólna przydzielana jest na podstawie kryteriów obiektywnych np. na podstawie liczby mieszkańców, ilości szpitali, szkół. Nie jest narzucone na co ma być przeznaczona. Natomiast druga subwencja przedmiotowa, skierowana jest na realizację konkretnych zadań np. dopłata do centralnego ogrzewania, dopłata do kredytów udzielanych rolnikom na zakup nawozów sztucznych.

  4. W budżecie państwa, dochody podatkowe stanowią ok. 88% wszystkich dochodów. W tych dochodach podatkowych najważniejszą pozycją są podatki pośrednie 65% (VAT i akcyza) i ok. 23% to podatki bezpośrednie. Ok. 12% są to dochody nie podatkowe, najważniejsza pozycja:

  1. Wszystkie wydatki z budżetu państwa:

  1. Większość dotacji to dotacje podmiotowe prawie 90%:

  1. Dotacje przedmiotowe:

  1. W roku 2010 dochody budżetu państwa stanowiły 17,7% PKB, a wydatki 20,8% PKB. Deficyt 3,1% PKB. Państwowy dług publiczny w 2010r. stanowił 52,8% PKB, w roku 2012 stanowił 52,7% PKB, natomiast w planie na budżet państwa na 2014r. (uchwalona przez sejm w grudniu 2013r.) jest następujący:

  1. W roku 2013 dług publiczny wyniósł 840 mld zł, ale w stosunku do PKB odnotowano spadek do 52,7%. W roku 2009 spłacono długi Gierkowskie, co nie oznacza że nie mamy zadłużenia, klub francuski i paryski podarowały nam połowę długu. Według metodologii unijnej mieliśmy wzrost do 58%, natomiast na koniec drugiego kwartału 2013r. najwyższy był w: Grecji, Włoszech, Portugalii i Irlandii, a najniższy w Estonii, Bułgarii, Luksemburgu. Średnia dla krajów Unii 86,8%.

SYSTEM PODATKOWY PAŃSTWA

  1. System podatkowy państwa –to zbór reguł, zasad, sposobów i instytucji ustalania i pobierania podatków od podmiotów gospodarki rzeczowo pieniężnej. Podatki to pieniężne świadczenia na rzecz państwa. Cechy podatków:

  1. Funkcje podatków:

  1. Podział podatków:

  1. Przedmiot opodatkowania:

  1. Źródło pokrycia podatku:

  1. Podmiot pobierający podatek:

  1. Stopień ustalania podatków – stopa podatkowa:

W11 Podstawy decyzji ekonomicznych producenta – realizowane na ostatnim wykładzie

W10 I Instytucje na polskim rynku giełdowym:

1.Komisja Papierów Wartościowych i Giełd-funkcja nadzoru

2.Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych- rejestracja i przechowywanie papierów

3.fundusze powiernicze- dokonują obrotu pieniędzmi

4.biura maklerskie

5.tow.ubezpieczeniowe i fund. emerytalne

Giełdy różnią się między sobą formą prawną, zasadami uczestnictwa, zakresem działania i funkcjami.

II Ze względu na formę prawną w praktyce międzynarodowej wyróżnia się dwa podst. modele giełd:

1.Model amerykański-giełda to instytucja prywatno-prawna, najczęściej S.A., zrzesza handlowców, kupców, bankierów, którzy za pomocą giełdy realizują swoje interesy. Tylko uczestnicy są uprawnieni do zawierania transakcji na giełdzie. Osiągane zyski nie dzielą się między uczestników, służą finansowaniu rozwoju giełdy. Giełda rządzi się sama, a państwo czuwa by działała zgodnie z prawem.

2.Model niemiecki-większość państw europejskich. Giełda to instytucja publiczno-prawna, państwo określa zasady ustalania cen, okr. organizację giełdy, powołuje często komisarzy-za pomocą swoich organów.

Paryż, Amsterdam, Tokio, Londyn, Wallstreet- największe giełdy

Funkcje giełd:

-mobilizacja kapitału

-transformacja kapitału-przesuwanie kapitału do bardziej rentownych branż

-wycena kapitału-kształtuje cenę, wartość papierów wartościowych

III Oceny spółek i decyzji o kupnie akcji dokonuje się na podstawie dwóch głównych wskaźników:

C/Z-ten wskaźnik określa stosunek rynkowej ceny akcji do zysku netto przypadającego na jedną akcję. Określa ile kosztuje złotówka rocznego zysku netto, wypracowanego przez spółkę. Im wskaźnik wyższy tym akcja tańsza, zatem bardziej opłacalna jest inwestycja.

C/WK- informuje, jaka jest relacja między ceną akcji, a wartością księgową netto majątku netto spółki przypadającą na jedną akcję. Wartość powyżej 1 oznacza, że cena akcji jest wyższa niż księgowa wartość majątku przypadająca na jedną akcję.

Do informacji o VAT

VAT

1.Surowce: 1000złsprzedaje metal wartość+8%(80zł)=1080zł 80zł

2.Fabryka kupiła elementy po 1080zł/szt.,złożyli coś z tego i wycenili na 1600zł+8%podatek=1728zł 48zł

3.Sklep sprzedaje gotowe elementy, za 2500zł+200zł=2700zł 72zł

Cena 2700zł w tym 200zł podatku- całość płaci konsument

PODSTAWY TEORII ZACHOWAŃ KONSUMENTA

1.Podstawowym celem działalności konsumenta jest maksymalne zaspokajanie potrzeb poprzez konsumpcję dóbr i usług. Miarą stopnia zaspokojenia potrzeb jest użyteczność dóbr i usług, czyli subiektywna przyjemność wynikająca z ich konsumowania. Dobro jest użyteczne, jeśli ma zdolność zaspokojenia potrzeb. Konsument cały czas dokonuje wyboru pomiędzy różnymi dobrami.

W teorii konsumenta zakłada się, że jest on podmiotem racjonalnym (dąży do osiągnięcia maksymalnej korzyści), ale jest też obiektem suwerennym w zakresie tworzenia preferencji.

2.Podstawą teorii wyboru konsumenta są następujące założenia:

3.Użyteczność - suma zadowolenia jaką osiąga się z posiadania lub konsumowania dobra. W analizie zachowań konsumenta:

1) Użyteczność całkowitą – suma użyteczności konsumowanej ilości dóbr lub usług(wzrostowa krzywa z tendencją malejącą)

2) Użyteczność krańcową – wyraża zadowolenie konsumenta ze zwiększenia konsumpcji dobra o kolejną jednostkę

Użyteczność marginalna-krańcowa, zmniejsza się wraz ze wzrostem ilości?

Wraz ze wzrostem konsumowanego dobra zwiększa się użyteczność całkowita, ale rośnie w tempie malejącym, bo maleje użyteczność krańcowa.

To prawo sformułował Gossen

4.Pierwsze Prawo Gossena - Prawo malejącej użyteczności krańcowej brzmi: Zadowolenie z pierwszej konsumowanej jednostki dobra jest znacznie większe niż z drugiej jednostki, z drugiej jest większe niż z trzeciej itd.

Kolekcjonerstwo to wyjątek, bo coraz więcej daję coraz większe zadowolenie.

Podstawą wyboru konsumenta jest uporządkowany system preferencji odnośnie kombinacji konsumowanych dóbr i usług. Pozwala on na konstruowanie tzw. krzywych obojętności.

5.Krzywa obojętności przedstawia wszystkie kombinacje dóbr, które są dla konsumenta obojętne. Składa się ona z punktów odpowiadających koszykom dóbr o tej samej użyteczności całkowitej, czyli przynoszących to samo zadowolenie.(krzywa obojętności ma nachylenie ujemne obojętne to znaczy, że krzywych obojętności jest nieskończenie wiele). Krzywe nigdy się nie przetną. Analiza krzywej obojętności konsumenta pozwala określić rozmiary substytucji jednego dobra przez drugie. Miernikiem efektu substytucji jest marginalna stopa substytucji, która określa jaką ilość dobra Y należy poświęcić w celu zwiększenia konsumpcji dobra X o jednostkę sytuacji, kiedy konsument pozostaje na tej samej krzywej obojętności, czyli nie zmienia poziomu zadowolenia z konsumpcji. Miarą efektu substytucji jest więc relacja między przyrostem spożycia jednego dobra, a spadkiem konsumpcji dobra drugiego.

5.Ograniczenia wyboru konsumenta to:

Wydatki konsumenta to ilość danych dóbr x ich cena

Y: czekolada, X: cukierki; Y-3zł, X-2zł krzywa: ”linia budżetowa konsumenta” -poniżej linii są wszystkie opcje-możliwe. Konsument poszukuje sytuacji optymalnej, która pozwoli mu osiągnięcie max…?

Dochody i ceny ulegają zmianom. Przy stałych cenach, wzrost dochodu powoduje przesunięcie się linii dochodu w górę, a spadek w dół, tym samym zwiększenie konsumpcji lub spadek.

6.W sytuacji stałości dochodów, a zmiany cen występują 4 możliwości:

1) Cena Y bez zmian, cena X rośnie

2) Cena Y bez zmian, cena X maleje

3) Cena Y rośnie, cena X bez zmian

4) Cena Y maleje, cena X bez zmian (wykresy do wszystkich)!!!!!!!!!!!! Łatwe, ale trzeba umieć zrobić

7.NADWYŻKA KONSUMENTA(RENTA)-zakładam zapłacić 100zł, a płacę 12zł.

Zachowanie konsumenta na rynku wyjaśnia koncepcja nadwyżki(renty) konsumenta. Wyraża ona różnicę jaka powstaje między najwyższą ceną, którą jest skłonny zapłacić konsument, a ceną jaka w rzeczywistości jest(cena rzeczywiście zapłacona).

Adam Smith-paradoks

1.Krótki czas, długi czas

2.Zmienne i stałe czynniki produkcji

3.Produkt całkowity to całkowita ilość dóbr i usług wytworzona w krótkim czasie z poniesionych nakładów na zmienne czynniki produkcji. Wielkość produkcji przypadająca na jednego pracownika to produkt przeciętny; PP=PC/L PC-produkt całkowity L-liczba zatrudnionych

4.Marginalny produkt pracy oznacza wzrost produkcji osiągany z dodatkowej jednostki czynnika zmiennego.

Zmiany produktu całkowitego, przeciętnego i marginalnego opierają się na prawidłowości zwanej PRAWEM MALEJĄCYCH PRZYCHODZÓW lub Prawem malejącego produktu marginalnego. Prawo to mówi nam, że nie jest możliwe ciągłe dodawanie czynników zmiennych do czynników stałych i osiąganie coraz większej produkcyjności. Zwiększając nakład czynnika zmiennego osiągamy taki punkt po przekroczeniu którego każda dodatkowa jednostka czynnika zmiennego daje coraz mniejsze przyrosty produkcji. Przykład:Ziemia jako czynnik stały, gdy coś uprawiamy i jak sypniemy sztuczny nawóz i mamy przyrost jest wysoki, a z roku na rok, coraz więcej nawozu, a coraz mniejszy przyrost. Prawo malejących przychodów odnosi się do okresu krótkiego, natomiast do okresu długiego odnoszą się efekty skali produkcji. Wyróżniamy:

-stałe efekty skali produkcji, jeżeli czynniki zmieniają się proporcjonalnie to produkcja zmienia się tak samo.

-malejące efekty skali produkcji-produkcja zmienia się mniej proporcjonalnie

-rosnące efekty skali produkcji-zmiana produkcji jest bardziej niż proporcjonalna

Zależność pomiędzy wielkością produkcji, a czynnikiem produkcji prezentuje funkcja produkcji. Jest to zależność między ilością różnych nakładów na wytworzenie produktu, a maksymalną jego ilością wytworzoną w danym czasie. Ten sam efekt wytwórczy można osiągnąć stosując różne kombinacje łączenia czynników produkcji. Krzywa obrazująca jednakowy poziom produkcji przy różnych kombinacjach wykorzystanych zasobów nazywa się IZOKWANTĄ. Krzywa OBOJĘTNOŚCI- wobec konsumentów.

W ramach danej izokwanty występuje zjawisko substytucji czynników produkcji(gdy jedno rośnie, drugie spada). Izokwanta to krzywa jednego produktu. Zmiana produkcji=zmiana produktu=zmiana ilości wyprodukowanego produktu

Producent ma ograniczone środki finansowe -IZOKOSZTA- krzywa obrazująca różne kombinacje czynników wytwórczych, które mogą być zaangażowane do produkcji przy danym poziomie cen i danym budżecie. Każdemu wykorzystując IZOKOSZTA i IZOKWANTA możemy utworzyć OPTIMUM producenta, jest to pkt przecięcia się IZOKWANTA z IZOKOSZTĄ. Wyznacza on najbardziej efektywną dla producenta kombinację czynników wytwórczych przy danych cenach, wielkości produkcji i budżecie producenta .Przedsiębiorstwo osiąga maksymalną produkcję przy danym koszcie całkowitym, jest to pkt równowagi przedsiębiorstwa. U konsumenta krzywa budżetowa.

Rachunek kosztów i korzyści – bardzo ważny temat!!!

  1. Zużyte czynniki produkcji w procesie produkcji i sprzedaży wyrażone w pieniądzu nazywamy kosztami

  2. Nakłady są pojęciem szerszym, mają postać rzeczową bądź finansową, najczęściej wyrażone są w jednostkach naturalnych, mogą dotyczyć okresów przyszłych ( koszty dotyczą tylko okresu bieżącego). Nakłady mogą być związane z dodatkową działalnością (socjalną, kulturalną), natomiast koszty związane są tylko z działalnością gospodarczą.

  3. Z kosztami wiąże się też pojęcie strat i wydatków. Straty – to np. szkody spowodowane przez osoby fizyczny lub prawne, straty w skutek wypadków losowych, czy szkody postępowania upadłościowego. Straty to uszczerbek w majątku przedsiębiorstwa, strata to także niecelowy nakład oraz ujemny wyniki działalności gospodarczej (koszty są większe od przychodu K>P).

  4. Wydatek to rozchód środków pieniężnych przedsiębiorstwa, nie każdy wydatek jest kosztem. - Prywatne koszty producenta - producent nabywa czynniki produkcji, - powstają także społeczne koszty produkcji, to takie które ponosi społeczeństwo (utrzymanie zieleni, dróg)

  5. W teorii ekonomii całkowite koszty przedsięwzięcia traktuje się jako sumę kosztów faktycznych i alternatywnych (utracona korzyść).

  6. Koszty które można dokładnie ująć w księgowości nazywamy kosztami wyraźnymi.

  7. Koszty ukryte są to koszty, które nie przechodzą przez rynek, wartość tych kosztów jest szacowana.

  8. Suma kosztów całkowitych i ukrytych stanowi koszt ekonomiczny

Klasyfikacja kosztów

  1. Trzy układy kosztów:

  1. Układ rodzajowy kosztów – grupowanie kosztów wg. rodzaju

  2. Układ funkcjonalny kosztów – związany jest z miejscem ich powstania

  1. Układ kalkulacyjny – z punktu widzenia przeprowadzanej kalkulacji rozróżnia się:

  1. Z punktu widzenia reakcji kosztów na zmianę rozmiarów działalności wyróżnia się:

- zmienne proporcjonalne ( koszty rosną o 1)

- zmienne progresywne – rosną szybciej niż produkcja (koszty rosną o 1,3)

- zmienne degresywne – koszty które rosną wolniej niż produkcja (koszty rosną o 0,7)

  1. Analiza kosztów w krótkim czasie – przez krótki czas rozumiemy taki okres, w którym produkcja opiera się na danej technologii. Niektóre koszty są zmienne, niektóre stałe, w krótkim czasie występują koszty zmienne i stałe. W długim czasie skutkiem inwestycji zmieniają się procesy technologiczne, organizacyjne i wszystkie koszty należy traktować jako zmienne. W krótkim okresie analizie podlegają:

  1. Koszt stały całkowity (Ksc) – WYKRES!! Linia prosta)) K do Q

  2. Koszt zmienny całkowity (Kzc) – WYKRES!! Linia wzrastająca ku górze)) Rośnie nierównomiernie wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji, początkowo wolniej potem szybciej

  3. Koszt całkowity (Kc (Ksc + Kzc) – WYKRES!! Połączony wykres Ksc z Kzc + zakreskowanie obszaru pod liniami)) jest to suma kosztów stałych i kosztów zmiennych. Krzywa kosztu całkowitego rozpoczyna się zawsze w punkcie krzywej kosztu stałego całkowitego, następnie krzywa Kc rośnie, tak jak krzywa Kzc.

  4. Koszt stały przeciętny (Ksp) – WYKRES!! Półksiężyc z lewej do prawej od góry początek)) Zwany jest też kosztem stałym jednostkowym, powstaje z podzielenia kosztu stałego całkowitego, przez wielkość produkcji (Ksc/Q), koszt ten zmniejsza się wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji. Oznacza to, że na każdy produkt, przypada coraz mniejsza cząstka kosztów stałych.

  5. Koszt zmienny przeciętny (Kzp) – WYKRES!! Półksiężyc brzuchem do dołu wypukły ku górze z obu stron)) Obliczymy dzieląc Kzc/Q(wielkość produkcji) Ten koszt zmniejsza się wraz ze wzrostem produkcji, następnie po przekroczeniu pewnej wielkości zaczyna rosnąć.

  6. Koszt całkowity przeciętny (Kcp) – WYKRES!! To samo co w 5 punkcie tyle że wyżej))To koszt całkowity przypadający na jednostkę produktu. Krzywa kształtuje się podobnie jak krzywa kosztu zmiennego przeciętnego, przy czym w stosunku do tej ostatniej jest przesunięta w górę. Kc/Q

  7. Koszt marginalny lub krańcowy (KM) – WYKRES!! To samo co w 5 punkcie tyle że bardziej ku dołowi zagłębiony)) ważny jest dla oceny rentowności decyzji, jest to zmiana Kc, wynikająca ze zmiany Q o dodatkową jednostkę (KM = delta KC/ delta Q) Koszt marginalny można traktować jako zmianę kosztu zmiennego, wynikającą z jednostkowej zmiany produkcji.

ZADANIE:

  1. Rysujemy 8 kolumn i 11 wierszy. W kolumnie I wielkość produkcji Q), w Kolumnie II ( koszty stałe całkowite Ksc), w Kolumnie III ( Kzc – koszty zmienne całkowite – 30, 50, 60, 65, 75, 90, 110, 140, 180, 230, 300), w Kolumnie IV (Kc), w Kolumnie V (Ksp), w Kolumnie VI (Kzp), w Kolumnie VII (Kcp), w Kolumnie VIII (KM). Wykreślić krzywe kosztów, na jednym wykresie!! Różnymi kolorami. Dzień egzaminu ostatecznym dniem oddania.

Ważnym parametrem przesądzającym o efektywności działalności przedsiębiorstw jest też cena. Istotny jest sposób ustalania cen. Wyróżnić można:

  1. Model popytowo cenowy, w którym cena jest wypadkową kształtowania się popytu

2a. Formuła cenowa „koszt plus”, formuła oparta na kosztach, cenę ustala się kalkulując jednostkowy koszt wyrobu i dodając pewną wielkość procentową, od jednostkowych kosztów wytwarzania (dla okresu krótkiego)

2b. Formuła cenowa oparta na kosztach zmiennych – koszty zmienne wyznaczają cenę, a marża musi być tak ustalona, by pokryła koszty stałe oraz zaplanowany zysk.

  1. Podobnie jak u konsumenta

  1. Stara koncepcja zakładała, że cena musi pokryć koszt i zabezpieczyć zysk.

  2. Nowa koncepcja zakłada, że jest to cena – koszt. Przedsiębiorstwo musi tak obniżać koszty by otrzymać stosowny zysk.

W12 Korzyści z działalności gospodarczej- m.in. osiągnięcie zysku

1.zrealizowane cele finansowe(obroty, zysk) i prestiżowe(poprawa jakości, pozycji firmy na rynku)

Zysk- przychody> kosztów- przedsiębiorstwo zyskowne i rentowne P=K- rentowne, K> P-strata

2.Kategorie zysku w przedsiębiorstwie:

Przychód-Koszty= Zysk operacyjny(zysk z działalności gosp.)

Przychód, Strata, Zysk nadzwyczajny, uzyskane poza działalnością 3.Czynniki obiektywne firmy P-K=Zo

Zo+Zn-Sn=Zb ; Zb-Pd=Znt

Zo-zysk nadzwyczajny, Zb-zysk brutto, Sn-strata nadzwyczajna, Pd-podatek doch, Znt-zysk netto

, na które przedsiębiorstwo nie ma wpływu

-obniżka ceny kosztów produkcji np.surowce, produkty modne,

-polityka podatkowa-zmniejszenie podatków,

-duża konkurencja mogą obniżyć zyski,

4.Czynniki subiektywne, na które przedsiębiorstwo ma wpływ

-obniżenie cen przy popycie elastycznym, obniżyć koszty produkcji

-zwiększyć produkcję, wydajność pracowników, polepszenie jakości

-oddziaływanie na popyt, P> K,

*spadek popytu, wzrost kosztów

5.Próg rentowności-granica od której produkcja nie przynosi start, należy dużo produkować, ale nie za dużo

(Wykres!!!!!!!!!)

Ocena finansowa przedsiębiorstwa pozwala na syntetyczną ocenę wymiernych korzyści i strat. Źródłem oceny finansowej są:

-bilans przedsiębiorstwa(zestawienie aktywów-majątek i pasywów-źródła finansowania majątku)

-rachunek wyników-pokazuje proces tworzenia się wyniku finansowego(zysk lub strata)

-rachunek przepływów pieniężnych-informuje o zmianach w pozycji finansowej firmy. Celem jest ustalenie nadwyżki finansowej jaką przedsiębiorstwo wygospodarowało. Na tę nadwyżkę składa się zysk netto i amortyzacja. Nadwyżka zwana jest płynną gotówka „Cash flow”. Wśród wskaźników kondycji przedsiębiorstwa wyróżnia się np.wskaźnik rentowności obrotu, w liczniku zysk netto, w mianowniku sprzedaż netto np.0,05-każda złotówka przynosi zysk 5gr.

Oprócz oceny finansowej dokonuje się oceny rzeczowej np.zrealizowanej produkcji, kierunków sprzedaży, wydajności pracy.

Rachunek ekonomicznej efektywności inwestycji. Najczęściej stosowane rachunki ekonomiczne to

-okres zwrotu nakładów inwestycyjnych; OZN=nakł.inwest./roczna nadwyżka finansowa

Jest to czas, w którym uzyskana nadwyżka finansowa zrównoważy się z pierwotnym nakładem inwestycyjnym.

Przykład: Kupno samochodu 40 000zł; 10lat- co rok 4000zł odpisuję w koszty działalności-amortyzacja, roczny zysk 6000zł,OZN=40000/(6000+4000)=4lata (4-6 lat-zwykle w tyle zwraca się zakup inwestycji)

Stopa zysku z inwestycji- SZI: informuje o stosunku zysku netto z inwestycji do SZI=zysk netto/nakłady

Inwestowanie polega na angażowaniu zasobów pieniężnych w przedsięwzięcia w celu uzyskania zysku. Mogą dotyczyć inwestycji finansowych-kapitałowych, a także rzeczowych-realnych.

Ze względu na cele inwestycyjne, inwestycje rzeczowe dzielą się na:

-odtworzeniowe-retytucyjne(zakup nowego, po zniszczeniu starego)

-rozwojowe-zakup drugiego samochodu

-strategiczne-wprowadzenie nowej produkcji, inwestycja strategiczna

-ochronne-filtry itp.

Źródła finansowania inwestycji:

-wewnętrzne(środki własne)-zysk i amortyzacja

-zewnętrzne-(środki obce np.darowizny, kredyt, pożyczki, kapitał zagraniczny, leasing, emisja papierów wartościowych)

W 13 Pojęcia, pytanie z ćw,

I Rolnictwo i renta gruntowa

1.Renta gruntowa nie tylko w kapitalizmie. Występuje również we wcześniejszych formach społecznych, stanowiąc formę przywłaszczania przez właścicieli ziemi produktu dodatkowego, który powstaje w rolnictwie.

2.W rolnictwie pojawił się kapitał, którego zastosowanie stanowi podstawę wytwarzania wartości dodatkowej przez najemnych robotników rolnych. Jeśli istnieje prywatna własność ziemi to musi istnieć ekonomiczna forma jej realizacji-renta gruntowa, która przybiera postać opłaty za uzyskanie prawa na zastosowanie kapitału w rolnictwie. Tę opłatę muszą świadczyć na rzecz właścicieli gruntów rolnych kapitaliści dzierżawcy, ale żaden kapitalista nie zechce zaangażować swojego kapitału, jeżeli nie przyniesie przynajmniej zysku przeciętnego.

3.Renta gruntowna-nadwyżka wytworzona w rolnictwie wartość dodatkowa w rolnictwie ponad zysk przeciętny. Przywłaszczają tę opłatę właściciele ziemscy.

4.W kapitalizmie renta gruntowna nie jest jedyną formą w jakiej występuje produkt dodatkowy, bo obejmuje tylko część wartości dodatkowej po odliczeniu zysku przeciętnego. W ten sposób wyraża ona stosunek trzech klas występujących w rolnictwie(właścicieli ziemskich, kapitaliści dzierżawcy, robotnicy najemni).

Renta różniczkowa I-podobnie jak w innych dziedzinach, również w rolnictwie efektywność zastosowania kapitału jest różna i nie zależy do wyłącznie od stosowanych technik, ale głównie zależy od różnic naturalnej urodzajności gleby oraz od różnic w położeniu gospodarstw w stosunku do rynków zbytu, jednak ograniczenie areau ziemi, powoduje, że społeczeństwo akceptuje również te nakłady pracy, które wydatkowane są na gruntach gorszych. By popyt na produkty rolne był zaspokojony, społeczeństwo musi akceptować nakłady pracy niezbędne w produkcji w warunkach najgorszych(najmniejsza urodzajność, najgorzej położone). Ten fakt, że wartość produktów rolnych określają nieprzeciętne warunki produkcji, ale najgorsze stanowi podstawę powstawania swoistego rodzaju zysku nadzwyczajnego u wszystkich producentów produkujących w warunkach lepszych. Zysk ten określa się mianem Renty różniczkowej.

działki Nakłady kapitału Zysk przeciętny Produkcja w kwintalach Indywidualna cena produkcji Indywidualna cena jednego kwintala Społeczna cena produkcji 1 kwintala Społ. Cena całej produkcji
A 100 20% 10 120 12(120/10) 12 120
B 100 20% 12 120 10(120/12) 12 144
c 100 20% 20 120 6(120/20) 12 240
Renta różniczkowa
8
24
120

Trzy działki-różna urodzajność, zastosowany taki sam kapitał. Przyjmujemy, że stopa zysku stanowi 20%

Społeczną wartość produktu określają nakłady w warunkach najgorszych.

Renta różniczkowa stanowi różnicę między indywidualną ceną produkcji na działkach lepszych i średnich, a społeczną ceną produkcji, którą określają warunki produkcji na działkach najgorszych. Renta różniczkowa powstaje niezależnie od istnienia prywatnej własności ziemi.

Renta różniczkowa II

Czynimy założenie, że na danej działce są dokonywane są kolejne nakłady kapitału. Powstaje możliwość osiągnięcia zysku nadzwyczajnego, który jest realizowany w postaci Renty różniczkowej II. Kapitaliści dzierżawcy do czasu wygaśnięcia umowy przekazują właścicielowi wyłącznie Rentę różniczkową I, a II zatrzymują sobie. Pamiętamy, że produkcyjność każdego kapitału jest coraz mniejsza. Dzierżawca gruntów lepszych może zwiększać wkłady kapitału nawet w warunkach malejącej jego produkcyjności, aż do chwili, kiedy indywidualna cena krańcowego przyrostu produkcji nie zrówna się ze społeczną ceną produkcji regulowaną przez najgorsze działki. Renta różniczkowa II jest swoistą odmianą Renty różniczkowej I. W obu wypadkach wysokość renty zależy od wysokości różnicy między indywidualną, a społeczną ceną produkcji, którą określają warunki wytwarzania na działkach najgorszych.

Renta absolutna

Dzierżawcy działek najgorszych mogą osiągnąć z realizacji wytworzonych produktów coś więcej niż zysk przeciętny. Tę nadwyżkę , którą dzierżawca wypłaca właścicielowi Marks nazywa Rentą absolutną. W PRZECIWIEŃSTWIE DO RENTY RÓŻNICZKOWEJ, RENTA ABSOLUTNA POWSTAJE NEIZALEŻNIE OD RÓŻNIC W NATURALNEJ URODZAJNOŚCI I POŁOŻENIA POSZCZEGÓLNYCH DZIAŁEK. Warunkiem jej istnienia jest monopol własności ziemi. Sama własność ziemi stworzyła rentę. Renta absolutna ulega likwidacji, gdy przestaje istnieć prywatna własność ziemi, bądź kiedy zanika możliwość wytwarzania w rolnictwie nadwyżki wartości dodatkowej ponad zysk przeciętny. W rolnictwie prywatna własność ziemi jest swoistą bariera dla przepływu kapitału do rolnictwa. Bariera ta polega na tym, że za prawa użytkowania ziemi trzeba płacić. Kapitaliści lokujący swe środki w rolnictwie muszą ponosić dodatkowe nakłady związane z uzyskaniem pozwolenia na użytkowanie ziemi. Zatem cena zbytu produktów rolnych musi zabezpieczyć realizację zysku przeciętnego na działkach najgorszych oraz nadwyżkę do pokrycia opłaty za prawo użytkowania tych działek.

Fakt występowania prywatnej formy władania ziemią decyduje o tym, że różnica między sumą wartości dodatkowej wytwarzanej przez robotników rolnych, a z realizowanym zyskiem przeciętnym osadza się w rolnictwie stanowiąc źródło absolutnej renty gruntowej.

Absolutna renta gruntowa jest więc nadwyżką wartości produktów rolnych ponad społeczną cenę ich produkcji.

Wg. Marksa wartość towaru równa się C+R+M

C-kapitał stały maszyny, V-kapitał zmienny, M-wartość dodatkowa

Renty różniczkowe-pojęcia na egzaminie, nic więcej.

W2

System ekonomiczny – Zespół regulacji prawnych i instytucji w ramach ktorych podejmowane są decyzje ekonomiczne i realizowane zadania gospodarcze. Określa zasady funkcjonowania gospodarki.

System gospodarczy w ujęciu szerokim i wąskim:

Ujęcie szerokie – oznacza, że mamy do czynienia z pewną całością do której zalicza sie wszelkie determinanty działalności gospodarczej

Determinanty – instytucje i działalność gospodarcza ( oznacza produkcję, podział, wymiane i konsumpcje)

Ujęcie wąskie – wyodrębniona pewna część z całości np. Mechanizm gospodarczy, czynniki rozwoju gospodarczego.

Mamy 3 grupy systemów gospodarczych:

  1. Gospodarka wolnorynkowa – zasoby są w posiadaniu prywatnym, a alokacja zasobów odbywa się wyłącznie w wyniku działania mechanizmu rynkowego.

  2. Gospodarka naturalna – to taka w której podstawą są zwyczaje, tradycja. Chodzi o zaspokajanie potrzeb.

  3. Gospodarka rynkowa mieszana – dominuje własność prywatna oraz rynkowa alokacja zasobów. Część zasobów jest w rękach państwa i samorządów, podstawowym mechanizmem rozwoju jest mechanizm rynkowy, ale jest on wspomagany przez ingerencję państwa.

  4. Gospodarka centralnie sterowana – zasoby są własnością państwa i samorządów, brak własności prywatnej, a alokacja zasobów określona jest planem centralnym rządu. W latach 1949 – 89, ten system był systemem nakazowo – rozdzielczym.. W Polsce w 1990 r. Podjęto działania, zmierzające do zbudowania gospodarki rynkowej, opartej o rynek i prawa ekonomiczne funkcjonujące w gospodarce kapitalistycznej.

Proces budowy gospodarki rynkowej polegał na:

1) Przekształceniach własnościowych (prywatyzacja)

2) Retrustrukturyzacji gospodarki

3) Demonopolizacji.

Reprywatyzacja – zwracanie majątku poprzednim właścicielom.

Nacjonalizacja – upaństwowienie

W latach 1990-91 realizowany był w Polsce tzw. Program Balcerowicza – istotne elementy:

Gospodarka rynkowa - działa w oparciu o rynek, który pełni funkcję głównego weryfikatora wszelkich zachowań ekonomicznych.

Cechy gospodarki rynkowej:

Typy gospodarki rynkowej:

PODMIOTY GOSPODARCZE

Podmioty gospodarcze – 2 główne:

Samodzielnym podmiotem jest też państwo.

Między przedsiębiorstwami, a gospodarstwami domowymi występują dwa strumienie:

  1. strumień finansowo – pieniężny

  2. przypływy realne

Między strumieniami musi zachodzić równość, jeżeli wielkość strumienia pieniądza jest większa od strumienia towarów, to rosną ceny (inflacja). Kiedy strumień pieniadza jest mniejszy od strumienia towarów, producenci ograniczają produkcję, zwalniają pracowników (bezrobocie)

Przedsiębiorstwo – to jednostka wprowadząca działalność gospodarczą jest nastawiona na osiągnięcie zysku.

3xS (w 1981r.) =

Każde przedsiębiorstwo ma swoją odrębność organizacyjną(siedziba, nazwa), prawną (nabywa przedsiębiorstwo z chwilą wpisu do rejestru) i ekonomiczną (oznacza, że

  1. każde przedsiębiorstwo w momencie powstania jest wyposażone w majątek trwały i obrotowy,

  2. każde przedsiębiorstwo ma swój wyodrębniony rachunek w banku,

  3. pokrywa koszty osiągniętymi przychodami )

Każde przedsiębiorstwo zyskowne (przychody większe od kosztów) jest przedsiębiorstwem rentownym, nie każde rentowne jest zyskowne.

Funkcje przedsiębiorstwa:

Kryteria klasyfikacji przedsiębiorstw:

  1. forma własności – te które należą do sektora prywatnego i sektora państwowego

  2. wielkość przedsiębiorstwa – liczba osób zatrudnionych. Małe do 100 osób (50 w Polsce), średnie od 101 – 500 osób, duże powyżej 500 osób. Małe i średnie ok. 90% na świecie.

  3. Struktura organizacyjna – jednozakładowe i wielozakładowe. Wśród przedsiębiorstw Wielozakładowych występują następujące możliwości organizacyjne: Holdingi (jest to spółka spółek, częstwo takimi są banki) i Koncerny (jedno przedsiębiorstwo jest wiodącym zwane matką, a reszta to córki które mu podlegają).

  4. Pozycja rynkowa – dzieli przedsiębiorstwa następująco:

  1. Rodzaj działalności – świadczące usługi i produkujące dobra. W 1998r. Zaczęła w Polsce obowiązywać klasyfikacja przedsiębiorstw według rodzaju działalności – POLSKA KLASYFIKACJA DZIAŁALNOŚCI (PKD) dostosowana do klasyfikacji w krajach UE (Poziomy, sekcje, podsekcje, działy, grupy, klasy i podklasy).

Dr. Jolanta Pajdziewicz - Ożdzińska

Dyżur: Pokój 401, wtorki po wykładach.

Wykład I – Wprowadzenie do Ekonomii

Ekonomia – to nauka o gospodarowaniu, społeczną ściśle powiązaną z innymi naukami. Samo pojęcie pojawiło się ok. V – IV w. p.n.e . Jest to najstarsza nauka.

Pierwszy, który użył tego pojęcia był Ksenofont, który traktował ekonomię jako naukę o gospodarstwie, o zarządzaniu majątkiem. Dziś zwana mikroekonomią.

Za ojca ekonomii, twórcę nazwy uważa się Arystotelesa, był to IV w. p.n.e . Określił że gospodarstwo domowe (Oikos) funkcjonuje na prawach naukowych (Nomos), stąd nazwa Ekonomia.

Pierwszym traktatem poważnym o Ekonomii w wieku XVI był to traktat o ekonomii politycznej. Dotyczyła całego kraju. W Francji, czyli gospodarka całego kraju.

Przedmiotem ekonomii jest rzadkość dóbr i gospodarowanie nimi, a kluczowym problemem jest rzadkość zasobów która narzuca: co produkować, jak produkować i jak to wszystko podzielić.

Co to są zasoby?

Zasoby to wszelkie dostępne rzeczy materialne oraz wartości niematerialne, służące do wytwarzania dóbr i świadczenia usług w celu zaspokojenia potrzeb. Wśród zasobów wyróżnia się:

Podstawowe!

Zasada Racjonalnego Gospodarowania:

Stały nakład maksymalny efekt, lub stały efekt, przy minimalnym nakładzie.

Dobra są to przedmioty materialne oraz niematerialne (np. wiedza praktyczna) mające użyteczność (to zdolność zaspokajania potrzeb).

Podział dóbr:

Do dóbr sfery niekomercyjnej należą: dobra wolne -> (powietrze, nasłonecznienie) nie mają właściciela zatem nie płacimy za nie, dobra publiczne -> których nie można nabyć w części, użytkowane są przez cały społeczeństwo (obrona narodowa, bezpieczeństwo publiczne).

Usługi są to czynności zaspakajające potrzeby. Jest niewidzialna, bo jest to czynność.

Koszt alternatywy nieograniczoność potrzeb – nieograniczoność potrzeb. Jest to utracona korzyść. Ciągle wybieramy i dokonujemy wybór.

Zakres ekonomii :

Makroekonomia oznacza, że zagadnienia dotyczą gospodarki jako całości (PKB, Bezrobocie, Inflacja, handel zagraniczny).

Mikroekonomia zagadnienia dotyczące, zysku przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowego, rynku finansowego, obuwniczego.

Inny podział ekonomii:

Metoda naukowa – to powtarzalny sposób rozwiązywania problemu naukowego. Mamy dwie podstawowe metody :

- indukcji -> od szczegółu do ogółu jest to metoda dominująca, ale daje wyniki niepełne, bo występuje złożoność zjawisk i dlatego jest uzupełniana przez metodę izolacji to znaczy wyodrębnienia tylko pewnej grupy zjawisk, przy założeniu że inne są bez zmian (tzw. Zasada „Ceteris Paribus”)

- dedukcji -> od ogółu do szczegółu

Metody statyczne i dynamiczne – to ujęcie statyczne jest przydatne tylko do analizy teoretycznej, natomiast dynamiczne odpowiada rzeczywistości

Metody analizy ekonomicznej:

Kategorie ekonomiczne - to pojęcia które odzwierciedlają związki zachodzące w gospodarce np. popyt, cena, zysk.

Zjawisko ekonomiczne – to zmiana zachodząca w działalności gospodarczej (wzrost i spadek)

Między zjawiskami zachodzą związki zwanymi prawami ekonomicznymi

Cechy praw ekonomicznych:

Formacje społeczno – ekonomiczne:

Rodzaje praw ekonomicznych :

W5 Koniunktura Gospodarcza, Cykl koniunkturalny

1. Koniunktura – wszelkie czynniki wywołujące wpływ na gospodarkę kraju.

2. Koniunktura gospodarcza – wszelkie zmiany aktywności ekonomicznej w gospodarce, dające się zaobserwować za pomocą odpowiednio skonstruowanych miar.

3. Równowaga ekonomiczna – oznacza, że przy pełnym wykorzystaniu zasobów produkcyjnych zachodzi równość między podażą dóbr i usług, a popytem na nie, a także równość między podażą pieniądza krajowego i zagranicznego, a popytem a te pieniądze.

4. W gospodarce rynkowej występują ciągłe zmiany w popycie i podaży, co objawia się zmiennością wielkości produkcji, stopy procentowej, inflacji, bezrobocia. Zmiany te wywołują określone czasowo wahania gospodarcze, które dzieli się na:

  1. Wahania sezonowe – które nie są elementem cyklu koniunkturalnego, ich przyczyną jest klimat.

  2. Wahania przypadkowe/losowe – klęski żywiołowe, wojny

  3. Trendy – tendencje długo okresowe

  4. Polityczne cykle koniunkturalne – cykle wyborcze, prezydenckie

  5. Cykle regionalne – dotyczą rozwoju poszczególnych regionów

  6. Cykle specjalne – np. cykle świńskie.

  7. Wahania koniunkturalne – dość regularnie powtarzające się zmiany aktywności ekonomicznej w całej gospodarce, ich sekwencje następujące kolejno po sobie, układają się w określoną serię zwaną cyklem gospodarczym lub koniunkturalnym.

5. Występowanie cyklów koniunkturalnych - po raz I zauważono w Anglii, rok 1815. Anglia była krajem najbardziej uprzemysłowionym. Pionierem hipotezy o periodyczności cyklu był francuski lekarz Juglar, przyczyn wahań gospodarczego upatrywał w zjawiskach pieniężno-kredytowych. Cykl ten jest cyklem klasycznym, trwa on 10 – 11 lat. Z kolei Kitchin wyodrębnił cykle krótsze które trwają 3,5 roku. Cykle długie trwają 65-80 lat ich teorią zajmował się Kondratiev, przyczyn cykli długich upatrywał w cyklach inwestycyjnych infrastruktury ekonomicznej. Składają się z 5 faz:

  1. Ożywienie

  2. Szybki wzrost

  3. Dojrzałość

  4. Nasycenie

  5. Recesja

W roku 1939 Schumpeter podjął próbę teoretycznego wyjaśnienia cykli o różnej długości. Próbował wyjaśnić nakładanie się tych cykli na siebie.

Elementy cyklu:

  1. czas trwania

  2. fazy i ich proporcje

  3. punkty zwrotne koniunktury

  4. amplitudy wahań wokół linii trendu

Zewnętrzny obraz cykli koniunkturalnych jest mocno zróżnicowany, nie ma takich samych cykli. Deformacji ulegają elementy cyklu. Różnice między cyklami powodują, że trafne przewidywanie przyszłych warunków gospodarowania są ciężkie do przewidzenia. Dla gospodarki rynkowej jest właściwy rozwój cykliczny, wahania gospodarcze uważane są za naturalną cechę rozwoju gospodarki. Wahania się powtarzają, a klasyczny(Juglara) cykl koniunkturalny obejmuje 4 fazy:

  1. Kryzys

  2. Depresję

  3. Ożywienie

  4. Rozkwit

Między fazami zachodzi związek przyczynowo-skutkowy, co oznacza że jedna faza jest przyczyną a druga jest skutkiem.

Kryzys - Spadek ogólnej aktywności gospodarczej, zmniejszenie produkcji i zatrudnienia, wzrost stóp procentowych, spadek giełdowej ceny papierów wartościowych, bankructwo słabszych przedsiębiorstw, zmniejszenie rozmiarów inwestycji, spadek cen i stóp zysku, nadprodukcja(nadpodaż, nagromadzenie towaru).

Depresja – inaczej dno kryzysu, cyklu koniunkturalnego. Zahamowanie spadku produkcji, stabilizacja działalności gospodarczej na bardzo niskim poziomie, stabilizacja zatrudnienia i zysku, rentowne są tylko przedsiębiorstwa o najniższych kosztach produkcji. Zaczynają działać bodźce do odnowy majątku trwałego i wykorzystania nowej technologii

Ożywienie – jest wyjściem z depresji. Następuje wzrost popytu na środki inwestycyjne, rosną ich ceny, zwiększa się rentowność wśród producentów, wzrost zatrudnienia, a to powoduje wzrost popytu na środki spożycia, poprawia się zysk a na rynku kapitałowym rośnie popyt na papiery wartościowe.

Rozkwit – szczyt koniunktury/ bum gospodarczy. Produkcja, zatrudnienie, płace, ceny, inwestycje, stopa zysku osiągają poziom wyższy niż przed kryzysem. Bezrobocie jest na poziomie naturalnym, ceny papierów wartościowych osiągają najwyższy poziom, zaczyna występować nadpodaż, popyt nie nadąża za podażą i gospodarka znajduje się u progu kolejnego cyklu koniunkturalnego

Interwencja państwa nie może zlikwidować cyklu koniunkturalnego, może tylko ograniczyć amplitudy wahań, przez co zmniejszyć społeczne dolegliwości spowodowane kryzysem.

WYKRES CYKLU KONIUNKTURALNEGO!!

Rozwój gospodarki rynkowej, zmiana jej struktury, spowodowały deformację klasycznego cyklu koniunkturalnego. Wydłużyła się faza ożywienia i rozkwitu(okres ekspansji), skróciła się faza kryzysu i depresji(okres recesji).

PRZEKSZTAŁCONY WYKRES CYKLU KONIUNKTURALNEGO!!!

Podstawowym wskaźnikiem cyklu jest nadal realny PNB, za recesję uznaje się trwający co najmniej pół roku absolutny spadek PNB. Moment, w którym realny PNB przestaje spadać obrazuje koniec recesji.

Najczęściej wśród przyczyn cyklu wymienia się:

  1. Okresowe zmiany w handlu zagranicznym.

  2. Zmiany w wielkości wydatków na inwestycje.

  3. Działania polityczne.

Teorie Cyklu koniunkturalnego:

  1. Teoria cykli Marksa → w gospodarce kapitalistycznej do okresowych załamań produkcji doprowadza walka konkurencyjna. W okresie wysokiej koniunktury kapitaliści nadmiernie inwestują i rozszerzają produkcję, jednocześnie konsumpcja pracobiorców utrzymuje się na bardzo niskim poziomie. Mechanizm gospodarczy przeciwstawia interes prywatny kapitalisty, interesom całej gospodarki narodowej. Zachowanie kapitalisty racjonalne z punktu widzenia maksymalizacji indywidualnego zysku, rodzi nadprodukcję, obniża stopę zysku i staje się nieracjonalne z punktu widzenia całej gospodarki.

  2. Teoria determinizmu technologicznego Schumpetera → przyczyną zmian gospodarczych jest rozwój środków pracy i sposoby ich wykorzystania (rewolucja przemysłowa i postęp techniczny)

3. Teoria inwestycyjna Keynesa → cykliczny rozwój jest prawidłowością, a przyczyny wahań tkwią w wahaniach rozmiarów inwestycji. Na początku fazy rozkwitu, stopa inwestycyjna jest niska, a wydajność kapitału wysoka. Przedsiębiorcy zwiększają rozmiary inwestycji, co uruchamia efekty mnożnikowe i daje kumulatywny wzrost dochodu i zatrudnienia. Keyns posługuje się pojęciem mnożnika inwestycyjnego, mówiącego o tym, ile razy większy jest ogólny przyrost dochodu od powodującego go przyrostu wydatku na inwestycji.

W6 Dochód – konsumpcja + inwestycje(służą konsumpcji w przyszłości)

K= 1/1-(del.C/del.Y)

del. C – zmiany w konsumpcji, przeważnie przyrost

del. Y – zmiany w dochodzie,

del. C/ del. Y - krańcowa skłonność do konsumpcji

Wartość mnożnika zależy od krańcowej skłonności do konsumpcji, czyli od tego jaką część przyrostu dochodu ludność zechce wydać na powiększenie konsumpcji.

IV. Teoria Sekularnej Stagnacji – twórcami amerykańscy ekonomiści. Głoszą tezę, że kapitalistyczne kraje rozwinięte doszły do stanu dojrzałości gospodarczej, w którym ich wzrost ekonomiczny jest wolniejszy niż w przeszłości. Sekularna Stagnacja przejawia się poprzez zmianę charakteru cyklu koniunkturalnego. Depresje są głębsze i dłuższe, a okresy ożywienia słabsze i krótsze.

Przyczyny zjawiska:

  1. spadek stopy przyrostu ludności

  2. ograniczenie ekspansji gospodarczej – zmiana kierunku inwestycji

  3. zmniejszenie rozmiarów akumulacji kapitału – zmienił się charakter postępu technicznego i obecnie by osiągnąć przyrost dochodu potrzebne są coraz mniejsze inwestycje

SYSTEM PIENIĘŻNO-KREDYTOWY

1. Początki

- Barter – wymiana towaru na towar

- muszelki, koraliki, ogromne kamienie – pełniły role pieniądza

- kruszce – srebro i złoto

- monety

2. System pieniężny – ogół norm prawnych, określających podstawową jednostkę monetarną i jednostki pomocnicze, ich nazwy, wartość, zakres cyrkulacji i wymienialność na pieniądz innych państw.

3. Funkcje pieniądza :

  1. Pieniądz jako miernik wartości – nie musi istnieć pieniądz realny

  2. Środek wymiany – musimy posiadać pieniądz realny

  3. Środek płatniczy – rachunki, podatki

  4. Środek tezauryzacji – bogacenia się,

  5. Pieniądza światowego – wtedy, gdy państwo gwarantuje jego pełną wymienialność zewnętrzną i swobodę posługiwania się nim w obrotach płatniczych i kapitałowych.

4. Warunki, by dany towar nazwano pieniądzem:

  1. Powszechna akceptacja – pieniądz musi być akceptowany jako środek regulowania wszelkich zobowiązań

  2. Musi występować w określonej proporcji ilościowej, w stosunku do ogółu produktów przeznaczonych do wymiany handlowej w całej gospodarce.

5. Istotą pieniądza jest to, że posiada wartość wymienną i posiada wartość użytkową, bo jest ucieleśnieniem wartości użytkowej wszystkich innych towarów.

6. Cechy pieniądza:

7. Popyt na pieniądz – jest to ilość pieniądza, na jaką istnieje zapotrzebowanie ze strony podmiotów gospodarczych w danym czasie. I tak mamy:

Popyt na pieniądz zależy od następujących czynników:

  1. Osobisty dochód – wzrost dochodu → wzrost popytu na pieniądzem

  2. Wzrost cen – zwiększa popyt na pieniądzem

  3. Wysokość stóp procentowych – ja spadają to rośnie popyt na pieniądz

8. Podaż pieniądza – jest regulowana przez bank centralny na podstawie:

  1. Wzrostu dochodu narodowego

  2. Przewidywanego wzrostu cen

  3. Możliwości zwiększenia szybkości obiegu pieniądza

  4. Wpływu oprocentowania, na strukturę zasobów pieniężnych (struktura – udział czegoś w czymś – pożyczki, wkłady terminowe;)

9. Zasoby pieniężne – Suma wszystkich form pieniądza posiadanych przez obywateli w danym momencie

Dwie najbardziej popularne miary zasobów pieniężnych:

  1. M1 – obejmuje zasoby o najwyższej płynności( to całość zasobów pieniężnych ludności – banknot i monety – i depozyty na rachunkach płatniczych na żądanie)

  2. M2 – obejmuje M1 i rachunki oszczędnościowe terminowe do pewnej wysokości

Instytucją ściśle związaną z pieniądzem jest bank.

Bank – od włoskiego słowa ławka.

Pierwsze inwestycje bankowe powstały w XVI w. w północnych Włoszech.

10. Funkcje banków:

  1. Ekonomiczna – bank zamienia pieniądz oszczędnościowy w inwestycyjny.

  2. Rachunkowo-operacyjna – banki prowadzą rachunki podmiotów

  3. Usługowa – banki oferują papiery wartościowe w publicznym obrocie

Wszystkie rodzaje banków jakie działają w gospodarce tworzą system bankowy.

We współczesnej gospodarce rynkowej funkcjonuje dwu-stopniowy system bankowy, tworzą go:

Bank centralny( w PL Narodowy Bank Polski, prezesem Marek Belka) i podlegające mu banki pozostałe.

Funkcje Banku centralnego:

1. emitowanie pieniądza

2. kontrolna – bank, baków

3. bank centralny jest bankiem państwa.

Oprócz banków funkcjonują też wąsko wyspecjalizowane instytucje bankowe i parabankowe np.: -

- domy dyskontowe,

- domy bankierskie,

- instytucje kredytów ratalnych

Odrębną grupę bankową stanowią niebankowe instytucje pośrednictwa finansowego np.:

- towarzystwa ubezpieczeniowe

- fundusze emerytalne

11. Zmiany w systemie bankowym w Polsce po 1982r. :

  1. Wyodrębnienie ze struktur rządowych instytucji banku i nadanie jej niezależności w kreowaniu polityki pieniężno-kredytowej.

  2. Wydzielenie z NBP działalności kredytowej gospodarki i przekazanie jej do powstających banków komercyjnych.

  3. Wyodrębnienie ze struktury NBP kas oszczędnościowych i powołanie banku państwowego PKO.

  4. Wprowadzenie konkurencyjności między bankami i oparcie ich działalności na rachunku ekonomicznym.

  5. Wprowadzenie nadzoru bankowego przez bank centralny w stosunku do pozostałych.

  6. Zmiana struktury własności niektórych banków państwowych – prywatyzacja.

  7. Pełna autonomia NBP i całkowita odpowiedzialność za wartość pieniądza krajowego.

12. Operacje, które wykonują banki dzielimy na:

  1. Operacje pasywne :

a) przyjmowanie wkładów na żądanie – avista (kreska nad a)

b) emitowanie własnych papierów wartościowych

c) prowadzenie rachunków operacyjnych (podmiotów gospodarczych)

  1. Operacje aktywne :

a) dokonywanie przelewów

b) dokonywanie wypłat gotówkowych

c) udzielanie kredytów

W gospodarce rynkowej dużo transakcji zawiera się na zasadzie wzajemnego pożyczania kapitału obrotowego. Polega to na czasowym odroczeniu zapłaty za nabywane towary. Nabywca wystawia wtedy „weksel” handlowy.

Weksle – to dokumenty kredytu krótkoterminowego, zawierające bezwzględne zobowiązanie wystawców do zapłacenia określonych kwot pieniężnych. Dla zachowania ważności dokument musi spełniać następujące warunki formalne:

  1. Zawierać nazwę „Weksel”.

  2. Zawierać polecenie zapłaty przez wymienioną osobę oraz nazwisko osoby która ma zapłacić.

  3. Zapłata winna być określona sumą pieniężną.

  4. Musi być oznaczony termin i miejsce płatności.

  5. Podpis odręczny wystawcy weksla.

Jeśli posiadacz weksla decyduje się na dyskonto otrzymuje z banku kredyt, a banki pobierają przy dyskoncie stopę procentową, zwaną stopą dyskontową.

Funkcje weksli:

  1. Obiegowa

  2. Kredytowa

  3. Płatnicza

  4. Gwarancyjna

  5. Refinansowa – przed terminem płatności można weksel złożyć z banku do dyskonta

Remitent – osoba wskazana na wekslu, pierwszy posiadacz weksla

Indos – przeniesienie prawa z weksla na inną osobę

Aval – poręczenie zapłaty sumy pieniężnej oznaczonej w wekslu. Wskazuje osobę za którą ręczę

Domicyl – wyznaczenia miejsca płatności weksla u osoby trzeciej, często jest nią bank.

W7 W obrocie wekslowym występują dwa podstawowe typy weksli:

  1. Weksel własny (prosty) AB; BA,- B -> jest wierzycielem remitentem, natomiast A-> to dłużnik wystawca

  2. Weksel Trasowany (ciągniony) B A

    1. C

A – wierzyciel, wystawca, trasant

B- dłużnik, trasat

C – wierzyciel wystawcy przyjmujący weksel, remitent

A ->(t)B t -> towar

C ->(t)A

B -> A (akcept)

A ->(w)C w -> weksel

C ->(pw)B pw- przedłożenie weksla

B ->(spłata długu) C

Litery w nawiasie nad strzałką.

Obliczenia dyskonta dokonuje się za pomocą wzoru:

O = w*d*t/100*360 (ułamek)

O – kwota odsetek

W – suma weksla

D – stopa dyskontowa

T- ilość dni pozostająca do daty płatności weksla

Zad.:

Bank przyjął do dyskonta weksel na sumę 100000zł, przy stopie dyskontowej 3%, a do dnia płatności pozostało 60 dni. Obliczyć ile posiadacz weksla otrzyma za niego w banku.

O = 100000*3*60/100*360 = 18000000/36000 = 500zł

O = 100000 – 500zł

Rozliczenia pieniężne dzielą się na:

  1. Gotówkowe – to rozliczenia kasowe

  2. Bezgotówkowe – to zapłata wekslem, kredyt w rachunku otwartym i kompensata

  1. Gotówkowe – to wpłata gotówki na rachunek bankowy i czek gotówkowy

  2. Bezgotówkowe – zwane pieniądzem bankowym, to przelew bankowy, czek rozrachunkowy, akredytywa,

Akredytywa -> wyodrębnienie środków pieniężnych dłużnika na specjalnym rachunku w banku wierzyciela.

ROLA BANKU CENTRALNEGO W REGULACJI PODAŻY PIENIĄDZA NA RYNKU

Globalna podaż pieniądza - to ilość zasobów pieniężnych przedstawianych przez instytucje finansowe do dyspozycji wszystkich podmiotów działających w gospodarce.

Narzędzia jakie bank wykorzystuje to:

  1. Stopy procentowe --> to cena jaką musi zapłacić kapitało biorca, za użytkowanie pożyczonego kapitału. Wzrost stopy procentowej powoduje, że pieniądz odpływa z rynku do banku, co powoduje że podaż pieniądza maleje i zmniejsza się ryzyko inflacji. W okresie recesji gospodarczej, gdy następuje spadek PKB i wzrost bezrobocia to bank centralny obniża stopę procentową, zwiększa ekspansję kredytową, co jest nazywane polityką taniego pieniądza. W okresie ekspansji gospodarczej podniesienie stopy procentowej zmniejsza podaż pieniądza, a określane jest polityką trudnego pieniądza.

  2. Rezerwy obowiązkowe Rezerwy Muszą tworzyć banki komercyjne, obracające pieniędzmi dezypotariuszy . Rezerwę stanowi część środków zdeponowanych w bankach w formie wkładów bieżących i terminowych. Wysokość rezerwy określana jest przez bank centralny. W Polsce stopa rezerwy obowiązkowej jest stosowana od roku 1989, a w USA od 1933r. Obniżenie stopy rezerwy zwiększa możliwość udzielania kredytów przez banki, wzrasta podaż pieniądza, natomiast podwyższenie ogranicza podaż pieniądza. Jeżeli banki wyczerpały już swoje rezerwy nadwyżkowe, mogą zaciągnąć w banku kredyt lombardowy pod zastaw papierów wartościowych emitowanych przez skarb państwa, płacąc pewien % według stopy lombardowej. Bank centralny ustala stopę lombardową.

  3. Operacje otwartego rynku w Polsce to narzędzie funkcjonuje od 1992r. Jest to kupno i sprzedaż przez bank centralny papierów wartościowych, będących w obrocie rynkowym. Jeśli bank centralny skupuje papiery wartościowe to dostarcza na rynek gotówkę, a jeśli sprzedaje to pochłania nadmiar gotówki z rynku. W celu zwiększenia podaży pieniądza bank centralny:

  1. Operacje kursowe Poprzez obniżenie kursu waluty obcej, bank centralny skłania banki komercyjne do zamiany waluty krajowej na obcą. Bank centralny zmniejsza podaż waluty obcej poprzez jej skup (zwiększa jej cenę)

Redyskonto weksli polega na zakupieniu przez bank centralny weksli zdyskontowanych przez banki komercyjne. Bank centralny, udziela bankom handlowym kredytu redyskontowego. Podniesienie stopy redyskonta powoduje wzrost stóp dyskontowych, to powoduje podrożenie kredytu i spadek popytu na kredyt

Stopy procentowe NBP (rok 2013):

SYSTEM PODATKOWY PAŃSTWA

System podatkowy państwa – to zbiór instytucji, norm regulacyjnych i ochronnych państwa oraz reguł rynkowych podejmowania i realizacji decyzji finansowych

Podmioty systemu finansowego:

  1. Bank centralny

  2. Banki komercyjne

  3. Dysponenci funduszy publicznych

  1. Budżet centralny

  2. Budżety regionalne i lokalne

  3. Fundusze ubezpieczeń społecznych

  4. Pozabudżetowe fundusze publiczne

  5. Giełdy, biura maklerskie

System budżetowy państwa -> Jeden z najważniejszych elementów systemu finansowego

Budżet Państwa to roczne zestawienie w założeniach według wykonania dochodów i wydatków

państwa !!

W Polsce od 1991r., rozdzielono budżety państwa i gmin. Budżety lokalne, czyli gminne wyłączono z budżetu państwa, a regionalne połączono z budżetem państwa.

Funkcje budżetu państwa:

  1. Ekonomiczna, przykłady funkcji ekonomicznej

  1. Fiskalna – ściąganie podatków

  2. Redystrybucyjna – udział budżetu we wtórnym podziale dochodu narodowego

  3. Alokacyjna – budżet zapewnia dopływ środków na finansowanie określonych potrzeb publicznych

  4. Równowagi gospodarczej

  5. Wzrostu gospodarczego

  1. Zarządzania planowanie, administrowanie i kontrola dochodów i wydatków państwa

  2. Społeczna znajduje wyraz, w:

  1. Uspołecznieniu procesu podejmowania decyzji

  2. Działaniach negocjacyjno-politycznych

  3. Wychowaniu społeczeństwa

Najważniejszą, najbardziej podstawową funkcją jest funkcja redystrybucyjna.

W8

  1. Podstawą oceny redystrybucji dochodu, jest stopa redystrybucji, która wyraża relację wydatków lub dochodów budżetu państwa do PKB, lub dochodu narodowego. Informuje ona jaką część PKB, bądź dochodu transferowana jest przez budżet państwa. Nie ma jednej optymalnej stopy redystrybucji, przyjmuje się że dolną granicę wyznacza taka skala wydatków, która nie pogorszy pozycji materialnej pracowników sektora publicznego, a górną granicę oznacza taki poziom wydatków, który zaczyna hamować rozwój podmiotów gospodarczych z powodu nadmiernych podatków.

  2. Budżet państwa nie obejmuje, wszystkich dochodów i wydatków sektora publicznego, po stronie dochodów jest to ok. 50%, po stronie wydatków 54%, resztę środków transferują budżety gmin oraz fundusze celowe. W strukturze budżetu państwa wyróżnia się:

  1. Równowaga budżetowa oznacza, zdolność systemu budżetowego do finansowania wydatków otrzymanymi dochodami. Równowagę osiąga się rzadko, przeważnie jest deficyt budżetowy, czyli wydatki są większe od dochodów. Suma deficytów budżetowych okresów poprzednich stanowi dług publiczny państwa, a suma nadwyżek stanowi majątek publiczny.

  2. Dług publiczny jest finansowym zobowiązaniem władz państwowych z tytułu zaciągniętych pożyczek na pokrycie deficytu, rozróżnia się krajowy i zagraniczny dług publiczny, a koszty obsługi długu publicznego (odsetki i spłaty rat), często są powodem zaciągania następnych pożyczek.

  1. Sposoby zmniejszenia deficytu finansowego:

  1. Dochody budżetu państwa przyjmują postać wydatków i wracają do gospodarki w formie świadczeń publicznych koniecznych i pożytecznych. Te pierwsze świadczenia konieczne dotyczą: obrony narodowej, bezpieczeństwa publicznego, a więc dóbr publicznych, których nie wytwarza sektor prywatny. Natomiast świadczenia publiczne pożyteczne dotyczą wypłat transferowych na oświatę, służbę zdrowia, a więc takich które mogą być realizowane przez sektor prywatny.

  2. Wydatki dzielimy również na: nabywcze(realne) i redystrybucyjne. Te pierwsze nabywcze wynikają ze zgłaszanego popytu na różne dobra. Natomiast drugie redystrybucyjne (przelewowe), stanowią przeniesienie środków pieniężnych, pomiędzy podmioty uprawnione przez prawo do tych operacji. Podstawową formą wydatków redystrybucyjnych o charakterze bezzwrotnym są subwencje, jest to bezzwrotna pomoc finansowa udzielana podmiotom obowiązująca.

  3. Subwencje dzielimy na: ogólne i przedmiotowe. Ogólna przydzielana jest na podstawie kryteriów obiektywnych np. na podstawie liczby mieszkańców, ilości szpitali, szkół. Nie jest narzucone na co ma być przeznaczona. Natomiast druga subwencja przedmiotowa, skierowana jest na realizację konkretnych zadań np. dopłata do centralnego ogrzewania, dopłata do kredytów udzielanych rolnikom na zakup nawozów sztucznych.

  4. W budżecie państwa, dochody podatkowe stanowią ok. 88% wszystkich dochodów. W tych dochodach podatkowych najważniejszą pozycją są podatki pośrednie 65% (VAT i akcyza) i ok. 23% to podatki bezpośrednie. Ok. 12% są to dochody nie podatkowe, najważniejsza pozycja:

  1. Wszystkie wydatki z budżetu państwa:

  1. Większość dotacji to dotacje podmiotowe prawie 90%:

  1. Dotacje przedmiotowe:

  1. W roku 2010 dochody budżetu państwa stanowiły 17,7% PKB, a wydatki 20,8% PKB. Deficyt 3,1% PKB. Państwowy dług publiczny w 2010r. stanowił 52,8% PKB, w roku 2012 stanowił 52,7% PKB, natomiast w planie na budżet państwa na 2014r. (uchwalona przez sejm w grudniu 2013r.) jest następujący:

  1. W roku 2013 dług publiczny wyniósł 840 mld zł, ale w stosunku do PKB odnotowano spadek do 52,7%. W roku 2009 spłacono długi Gierkowskie, co nie oznacza że nie mamy zadłużenia, klub francuski i paryski podarowały nam połowę długu. Według metodologii unijnej mieliśmy wzrost do 58%, natomiast na koniec drugiego kwartału 2013r. najwyższy był w: Grecji, Włoszech, Portugalii i Irlandii, a najniższy w Estonii, Bułgarii, Luksemburgu. Średnia dla krajów Unii 86,8%.

SYSTEM PODATKOWY PAŃSTWA

  1. System podatkowy państwa –to zbór reguł, zasad, sposobów i instytucji ustalania i pobierania podatków od podmiotów gospodarki rzeczowo pieniężnej. Podatki to pieniężne świadczenia na rzecz państwa. Cechy podatków:

  1. Funkcje podatków:

  1. Podział podatków:

  1. Przedmiot opodatkowania:

  1. Źródło pokrycia podatku:

  1. Podmiot pobierający podatek:

  1. Stopień ustalania podatków – stopa podatkowa:

W10 I Instytucje na polskim rynku giełdowym:

1.Komisja Papierów Wartościowych i Giełd-funkcja nadzoru

2.Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych- rejestracja i przechowywanie papierów

3.fundusze powiernicze- dokonują obrotu pieniędzmi

4.biura maklerskie

5.tow.ubezpieczeniowe i fund. emerytalne

Giełdy różnią się między sobą formą prawną, zasadami uczestnictwa, zakresem działania i funkcjami.

II Ze względu na formę prawną w praktyce międzynarodowej wyróżnia się dwa podst. modele giełd:

1.Model amerykański-giełda to instytucja prywatno-prawna, najczęściej S.A., zrzesza handlowców, kupców, bankierów, którzy za pomocą giełdy realizują swoje interesy. Tylko uczestnicy są uprawnieni do zawierania transakcji na giełdzie. Osiągane zyski nie dzielą się między uczestników, służą finansowaniu rozwoju giełdy. Giełda rządzi się sama, a państwo czuwa by działała zgodnie z prawem.

2.Model niemiecki-większość państw europejskich. Giełda to instytucja publiczno-prawna, państwo określa zasady ustalania cen, okr. organizację giełdy, powołuje często komisarzy-za pomocą swoich organów.

Paryż, Amsterdam, Tokio, Londyn, Wallstreet- największe giełdy

Funkcje giełd:

-mobilizacja kapitału

-transformacja kapitału-przesuwanie kapitału do bardziej rentownych branż

-wycena kapitału-kształtuje cenę, wartość papierów wartościowych

III Oceny spółek i decyzji o kupnie akcji dokonuje się na podstawie dwóch głównych wskaźników:

C/Z-ten wskaźnik określa stosunek rynkowej ceny akcji do zysku netto przypadającego na jedną akcję. Określa ile kosztuje złotówka rocznego zysku netto, wypracowanego przez spółkę. Im wskaźnik wyższy tym akcja tańsza, zatem bardziej opłacalna jest inwestycja.

C/WK- informuje, jaka jest relacja między ceną akcji, a wartością księgową netto majątku netto spółki przypadającą na jedną akcję. Wartość powyżej 1 oznacza, że cena akcji jest wyższa niż księgowa wartość majątku przypadająca na jedną akcję.

Do informacji o VAT

VAT

1.Surowce: 1000złsprzedaje metal wartość+8%(80zł)=1080zł 80zł

2.Fabryka kupiła elementy po 1080zł/szt.,złożyli coś z tego i wycenili na 1600zł+8%podatek=1728zł 48zł

3.Sklep sprzedaje gotowe elementy, za 2500zł+200zł=2700zł 72zł

Cena 2700zł w tym 200zł podatku- całość płaci konsument

PODSTAWY TEORII ZACHOWAŃ KONSUMENTA

1.Podstawowym celem działalności konsumenta jest maksymalne zaspokajanie potrzeb poprzez konsumpcję dóbr i usług. Miarą stopnia zaspokojenia potrzeb jest użyteczność dóbr i usług, czyli subiektywna przyjemność wynikająca z ich konsumowania. Dobro jest użyteczne, jeśli ma zdolność zaspokojenia potrzeb. Konsument cały czas dokonuje wyboru pomiędzy różnymi dobrami.

W teorii konsumenta zakłada się, że jest on podmiotem racjonalnym (dąży do osiągnięcia maksymalnej korzyści), ale jest też obiektem suwerennym w zakresie tworzenia preferencji.

2.Podstawą teorii wyboru konsumenta są następujące założenia:

3.Użyteczność - suma zadowolenia jaką osiąga się z posiadania lub konsumowania dobra. W analizie zachowań konsumenta:

1) Użyteczność całkowitą – suma użyteczności konsumowanej ilości dóbr lub usług(wzrostowa krzywa z tendencją malejącą)

2) Użyteczność krańcową – wyraża zadowolenie konsumenta ze zwiększenia konsumpcji dobra o kolejną jednostkę

Użyteczność marginalna-krańcowa, zmniejsza się wraz ze wzrostem ilości?

Wraz ze wzrostem konsumowanego dobra zwiększa się użyteczność całkowita, ale rośnie w tempie malejącym, bo maleje użyteczność krańcowa.

To prawo sformułował Gossen

4.Pierwsze Prawo Gossena - Prawo malejącej użyteczności krańcowej brzmi: Zadowolenie z pierwszej konsumowanej jednostki dobra jest znacznie większe niż z drugiej jednostki, z drugiej jest większe niż z trzeciej itd.

Kolekcjonerstwo to wyjątek, bo coraz więcej daję coraz większe zadowolenie.

Podstawą wyboru konsumenta jest uporządkowany system preferencji odnośnie kombinacji konsumowanych dóbr i usług. Pozwala on na konstruowanie tzw. krzywych obojętności.

5.Krzywa obojętności przedstawia wszystkie kombinacje dóbr, które są dla konsumenta obojętne. Składa się ona z punktów odpowiadających koszykom dóbr o tej samej użyteczności całkowitej, czyli przynoszących to samo zadowolenie.(krzywa obojętności ma nachylenie ujemne obojętne to znaczy, że krzywych obojętności jest nieskończenie wiele). Krzywe nigdy się nie przetną. Analiza krzywej obojętności konsumenta pozwala określić rozmiary substytucji jednego dobra przez drugie. Miernikiem efektu substytucji jest marginalna stopa substytucji, która określa jaką ilość dobra Y należy poświęcić w celu zwiększenia konsumpcji dobra X o jednostkę sytuacji, kiedy konsument pozostaje na tej samej krzywej obojętności, czyli nie zmienia poziomu zadowolenia z konsumpcji. Miarą efektu substytucji jest więc relacja między przyrostem spożycia jednego dobra, a spadkiem konsumpcji dobra drugiego.

5.Ograniczenia wyboru konsumenta to:

Wydatki konsumenta to ilość danych dóbr x ich cena

Y: czekolada, X: cukierki; Y-3zł, X-2zł krzywa: ”linia budżetowa konsumenta” -poniżej linii są wszystkie opcje-możliwe. Konsument poszukuje sytuacji optymalnej, która pozwoli mu osiągnięcie max…?

Dochody i ceny ulegają zmianom. Przy stałych cenach, wzrost dochodu powoduje przesunięcie się linii dochodu w górę, a spadek w dół, tym samym zwiększenie konsumpcji lub spadek.

6.W sytuacji stałości dochodów, a zmiany cen występują 4 możliwości:

1) Cena Y bez zmian, cena X rośnie

2) Cena Y bez zmian, cena X maleje

3) Cena Y rośnie, cena X bez zmian

4) Cena Y maleje, cena X bez zmian (wykresy do wszystkich)!!!!!!!!!!!! Łatwe, ale trzeba umieć zrobić

7.NADWYŻKA KONSUMENTA(RENTA)-zakładam zapłacić 100zł, a płacę 12zł.

Zachowanie konsumenta na rynku wyjaśnia koncepcja nadwyżki(renty) konsumenta. Wyraża ona różnicę jaka powstaje między najwyższą ceną, którą jest skłonny zapłacić konsument, a ceną jaka w rzeczywistości jest(cena rzeczywiście zapłacona).

Adam Smith-paradoks

W11 Podstawy decyzji ekonomicznych producenta – realizowane na ostatnim wykładzie

1.Krótki czas, długi czas

2.Zmienne i stałe czynniki produkcji

3.Produkt całkowity to całkowita ilość dóbr i usług wytworzona w krótkim czasie z poniesionych nakładów na zmienne czynniki produkcji. Wielkość produkcji przypadająca na jednego pracownika to produkt przeciętny; PP=PC/L PC-produkt całkowity L-liczba zatrudnionych

4.Marginalny produkt pracy oznacza wzrost produkcji osiągany z dodatkowej jednostki czynnika zmiennego.

Zmiany produktu całkowitego, przeciętnego i marginalnego opierają się na prawidłowości zwanej PRAWEM MALEJĄCYCH PRZYCHODZÓW lub Prawem malejącego produktu marginalnego. Prawo to mówi nam, że nie jest możliwe ciągłe dodawanie czynników zmiennych do czynników stałych i osiąganie coraz większej produkcyjności. Zwiększając nakład czynnika zmiennego osiągamy taki punkt po przekroczeniu którego każda dodatkowa jednostka czynnika zmiennego daje coraz mniejsze przyrosty produkcji. Przykład:Ziemia jako czynnik stały, gdy coś uprawiamy i jak sypniemy sztuczny nawóz i mamy przyrost jest wysoki, a z roku na rok, coraz więcej nawozu, a coraz mniejszy przyrost. Prawo malejących przychodów odnosi się do okresu krótkiego, natomiast do okresu długiego odnoszą się efekty skali produkcji. Wyróżniamy:

-stałe efekty skali produkcji, jeżeli czynniki zmieniają się proporcjonalnie to produkcja zmienia się tak samo.

-malejące efekty skali produkcji-produkcja zmienia się mniej proporcjonalnie

-rosnące efekty skali produkcji-zmiana produkcji jest bardziej niż proporcjonalna

Zależność pomiędzy wielkością produkcji, a czynnikiem produkcji prezentuje funkcja produkcji. Jest to zależność między ilością różnych nakładów na wytworzenie produktu, a maksymalną jego ilością wytworzoną w danym czasie. Ten sam efekt wytwórczy można osiągnąć stosując różne kombinacje łączenia czynników produkcji. Krzywa obrazująca jednakowy poziom produkcji przy różnych kombinacjach wykorzystanych zasobów nazywa się IZOKWANTĄ. Krzywa OBOJĘTNOŚCI- wobec konsumentów.

W ramach danej izokwanty występuje zjawisko substytucji czynników produkcji(gdy jedno rośnie, drugie spada). Izokwanta to krzywa jednego produktu. Zmiana produkcji=zmiana produktu=zmiana ilości wyprodukowanego produktu

Producent ma ograniczone środki finansowe -IZOKOSZTA- krzywa obrazująca różne kombinacje czynników wytwórczych, które mogą być zaangażowane do produkcji przy danym poziomie cen i danym budżecie. Każdemu wykorzystując IZOKOSZTA i IZOKWANTA możemy utworzyć OPTIMUM producenta, jest to pkt przecięcia się IZOKWANTA z IZOKOSZTĄ. Wyznacza on najbardziej efektywną dla producenta kombinację czynników wytwórczych przy danych cenach, wielkości produkcji i budżecie producenta .Przedsiębiorstwo osiąga maksymalną produkcję przy danym koszcie całkowitym, jest to pkt równowagi przedsiębiorstwa. U konsumenta krzywa budżetowa.

Rachunek kosztów i korzyści – bardzo ważny temat!!!

  1. Zużyte czynniki produkcji w procesie produkcji i sprzedaży wyrażone w pieniądzu nazywamy kosztami

  2. Nakłady są pojęciem szerszym, mają postać rzeczową bądź finansową, najczęściej wyrażone są w jednostkach naturalnych, mogą dotyczyć okresów przyszłych ( koszty dotyczą tylko okresu bieżącego). Nakłady mogą być związane z dodatkową działalnością (socjalną, kulturalną), natomiast koszty związane są tylko z działalnością gospodarczą.

  3. Z kosztami wiąże się też pojęcie strat i wydatków. Straty – to np. szkody spowodowane przez osoby fizyczny lub prawne, straty w skutek wypadków losowych, czy szkody postępowania upadłościowego. Straty to uszczerbek w majątku przedsiębiorstwa, strata to także niecelowy nakład oraz ujemny wyniki działalności gospodarczej (koszty są większe od przychodu K>P).

  4. Wydatek to rozchód środków pieniężnych przedsiębiorstwa, nie każdy wydatek jest kosztem. - Prywatne koszty producenta - producent nabywa czynniki produkcji, - powstają także społeczne koszty produkcji, to takie które ponosi społeczeństwo (utrzymanie zieleni, dróg)

  5. W teorii ekonomii całkowite koszty przedsięwzięcia traktuje się jako sumę kosztów faktycznych i alternatywnych (utracona korzyść).

  6. Koszty które można dokładnie ująć w księgowości nazywamy kosztami wyraźnymi.

  7. Koszty ukryte są to koszty, które nie przechodzą przez rynek, wartość tych kosztów jest szacowana.

  8. Suma kosztów całkowitych i ukrytych stanowi koszt ekonomiczny

Klasyfikacja kosztów

  1. Trzy układy kosztów:

  1. Układ rodzajowy kosztów – grupowanie kosztów wg. rodzaju

  2. Układ funkcjonalny kosztów – związany jest z miejscem ich powstania

  1. Układ kalkulacyjny – z punktu widzenia przeprowadzanej kalkulacji rozróżnia się:

  1. Z punktu widzenia reakcji kosztów na zmianę rozmiarów działalności wyróżnia się:

- zmienne proporcjonalne ( koszty rosną o 1)

- zmienne progresywne – rosną szybciej niż produkcja (koszty rosną o 1,3)

- zmienne degresywne – koszty które rosną wolniej niż produkcja (koszty rosną o 0,7)

  1. Analiza kosztów w krótkim czasie – przez krótki czas rozumiemy taki okres, w którym produkcja opiera się na danej technologii. Niektóre koszty są zmienne, niektóre stałe, w krótkim czasie występują koszty zmienne i stałe. W długim czasie skutkiem inwestycji zmieniają się procesy technologiczne, organizacyjne i wszystkie koszty należy traktować jako zmienne. W krótkim okresie analizie podlegają:

  1. Koszt stały całkowity (Ksc) – WYKRES!! Linia prosta)) K do Q

  2. Koszt zmienny całkowity (Kzc) – WYKRES!! Linia wzrastająca ku górze)) Rośnie nierównomiernie wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji, początkowo wolniej potem szybciej

  3. Koszt całkowity (Kc (Ksc + Kzc) – WYKRES!! Połączony wykres Ksc z Kzc + zakreskowanie obszaru pod liniami)) jest to suma kosztów stałych i kosztów zmiennych. Krzywa kosztu całkowitego rozpoczyna się zawsze w punkcie krzywej kosztu stałego całkowitego, następnie krzywa Kc rośnie, tak jak krzywa Kzc.

  4. Koszt stały przeciętny (Ksp) – WYKRES!! Półksiężyc z lewej do prawej od góry początek)) Zwany jest też kosztem stałym jednostkowym, powstaje z podzielenia kosztu stałego całkowitego, przez wielkość produkcji (Ksc/Q), koszt ten zmniejsza się wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji. Oznacza to, że na każdy produkt, przypada coraz mniejsza cząstka kosztów stałych.

  5. Koszt zmienny przeciętny (Kzp) – WYKRES!! Półksiężyc brzuchem do dołu wypukły ku górze z obu stron)) Obliczymy dzieląc Kzc/Q(wielkość produkcji) Ten koszt zmniejsza się wraz ze wzrostem produkcji, następnie po przekroczeniu pewnej wielkości zaczyna rosnąć.

  6. Koszt całkowity przeciętny (Kcp) – WYKRES!! To samo co w 5 punkcie tyle że wyżej))To koszt całkowity przypadający na jednostkę produktu. Krzywa kształtuje się podobnie jak krzywa kosztu zmiennego przeciętnego, przy czym w stosunku do tej ostatniej jest przesunięta w górę. Kc/Q

  7. Koszt marginalny lub krańcowy (KM) – WYKRES!! To samo co w 5 punkcie tyle że bardziej ku dołowi zagłębiony)) ważny jest dla oceny rentowności decyzji, jest to zmiana Kc, wynikająca ze zmiany Q o dodatkową jednostkę (KM = delta KC/ delta Q) Koszt marginalny można traktować jako zmianę kosztu zmiennego, wynikającą z jednostkowej zmiany produkcji.

ZADANIE:

  1. Rysujemy 8 kolumn i 11 wierszy. W kolumnie I wielkość produkcji Q), w Kolumnie II ( koszty stałe całkowite Ksc), w Kolumnie III ( Kzc – koszty zmienne całkowite – 30, 50, 60, 65, 75, 90, 110, 140, 180, 230, 300), w Kolumnie IV (Kc), w Kolumnie V (Ksp), w Kolumnie VI (Kzp), w Kolumnie VII (Kcp), w Kolumnie VIII (KM). Wykreślić krzywe kosztów, na jednym wykresie!! Różnymi kolorami. Dzień egzaminu ostatecznym dniem oddania.

Ważnym parametrem przesądzającym o efektywności działalności przedsiębiorstw jest też cena. Istotny jest sposób ustalania cen. Wyróżnić można:

  1. Model popytowo cenowy, w którym cena jest wypadkową kształtowania się popytu

2a. Formuła cenowa „koszt plus”, formuła oparta na kosztach, cenę ustala się kalkulując jednostkowy koszt wyrobu i dodając pewną wielkość procentową, od jednostkowych kosztów wytwarzania (dla okresu krótkiego)

2b. Formuła cenowa oparta na kosztach zmiennych – koszty zmienne wyznaczają cenę, a marża musi być tak ustalona, by pokryła koszty stałe oraz zaplanowany zysk.

  1. Podobnie jak u konsumenta

  1. Stara koncepcja zakładała, że cena musi pokryć koszt i zabezpieczyć zysk.

  2. Nowa koncepcja zakłada, że jest to cena – koszt. Przedsiębiorstwo musi tak obniżać koszty by otrzymać stosowny zysk.

W12 Korzyści z działalności gospodarczej- m.in. osiągnięcie zysku

1.zrealizowane cele finansowe(obroty, zysk) i prestiżowe(poprawa jakości, pozycji firmy na rynku)

Zysk- przychody> kosztów- przedsiębiorstwo zyskowne i rentowne P=K- rentowne, K> P-strata

2.Kategorie zysku w przedsiębiorstwie:

Przychód-Koszty= Zysk operacyjny(zysk z działalności gosp.)

Przychód, Strata, Zysk nadzwyczajny, uzyskane poza działalnością 3.Czynniki obiektywne firmy P-K=Zo

Zo+Zn-Sn=Zb ; Zb-Pd=Znt

Zo-zysk nadzwyczajny, Zb-zysk brutto, Sn-strata nadzwyczajna, Pd-podatek doch, Znt-zysk netto

, na które przedsiębiorstwo nie ma wpływu

-obniżka ceny kosztów produkcji np.surowce, produkty modne,

-polityka podatkowa-zmniejszenie podatków,

-duża konkurencja mogą obniżyć zyski,

4.Czynniki subiektywne, na które przedsiębiorstwo ma wpływ

-obniżenie cen przy popycie elastycznym, obniżyć koszty produkcji

-zwiększyć produkcję, wydajność pracowników, polepszenie jakości

-oddziaływanie na popyt, P> K,

*spadek popytu, wzrost kosztów

5.Próg rentowności-granica od której produkcja nie przynosi start, należy dużo produkować, ale nie za dużo

(Wykres!!!!!!!!!)

Ocena finansowa przedsiębiorstwa pozwala na syntetyczną ocenę wymiernych korzyści i strat. Źródłem oceny finansowej są:

-bilans przedsiębiorstwa(zestawienie aktywów-majątek i pasywów-źródła finansowania majątku)

-rachunek wyników-pokazuje proces tworzenia się wyniku finansowego(zysk lub strata)

-rachunek przepływów pieniężnych-informuje o zmianach w pozycji finansowej firmy. Celem jest ustalenie nadwyżki finansowej jaką przedsiębiorstwo wygospodarowało. Na tę nadwyżkę składa się zysk netto i amortyzacja. Nadwyżka zwana jest płynną gotówka „Cash flow”. Wśród wskaźników kondycji przedsiębiorstwa wyróżnia się np.wskaźnik rentowności obrotu, w liczniku zysk netto, w mianowniku sprzedaż netto np.0,05-każda złotówka przynosi zysk 5gr.

Oprócz oceny finansowej dokonuje się oceny rzeczowej np.zrealizowanej produkcji, kierunków sprzedaży, wydajności pracy.

Rachunek ekonomicznej efektywności inwestycji. Najczęściej stosowane rachunki ekonomiczne to

-okres zwrotu nakładów inwestycyjnych; OZN=nakł.inwest./roczna nadwyżka finansowa

Jest to czas, w którym uzyskana nadwyżka finansowa zrównoważy się z pierwotnym nakładem inwestycyjnym.

Przykład: Kupno samochodu 40 000zł; 10lat- co rok 4000zł odpisuję w koszty działalności-amortyzacja, roczny zysk 6000zł,OZN=40000/(6000+4000)=4lata (4-6 lat-zwykle w tyle zwraca się zakup inwestycji)

Stopa zysku z inwestycji- SZI: informuje o stosunku zysku netto z inwestycji do SZI=zysk netto/nakłady

Inwestowanie polega na angażowaniu zasobów pieniężnych w przedsięwzięcia w celu uzyskania zysku. Mogą dotyczyć inwestycji finansowych-kapitałowych, a także rzeczowych-realnych.

Ze względu na cele inwestycyjne, inwestycje rzeczowe dzielą się na:

-odtworzeniowe-retytucyjne(zakup nowego, po zniszczeniu starego)

-rozwojowe-zakup drugiego samochodu

-strategiczne-wprowadzenie nowej produkcji, inwestycja strategiczna

-ochronne-filtry itp.

Źródła finansowania inwestycji:

-wewnętrzne(środki własne)-zysk i amortyzacja

-zewnętrzne-(środki obce np.darowizny, kredyt, pożyczki, kapitał zagraniczny, leasing, emisja papierów wartościowych)

W 13 Pojęcia, pytanie z ćw,

I Rolnictwo i renta gruntowa

1.Renta gruntowa nie tylko w kapitalizmie. Występuje również we wcześniejszych formach społecznych, stanowiąc formę przywłaszczania przez właścicieli ziemi produktu dodatkowego, który powstaje w rolnictwie.

2.W rolnictwie pojawił się kapitał, którego zastosowanie stanowi podstawę wytwarzania wartości dodatkowej przez najemnych robotników rolnych. Jeśli istnieje prywatna własność ziemi to musi istnieć ekonomiczna forma jej realizacji-renta gruntowa, która przybiera postać opłaty za uzyskanie prawa na zastosowanie kapitału w rolnictwie. Tę opłatę muszą świadczyć na rzecz właścicieli gruntów rolnych kapitaliści dzierżawcy, ale żaden kapitalista nie zechce zaangażować swojego kapitału, jeżeli nie przyniesie przynajmniej zysku przeciętnego.

3.Renta gruntowna-nadwyżka wytworzona w rolnictwie wartość dodatkowa w rolnictwie ponad zysk przeciętny. Przywłaszczają tę opłatę właściciele ziemscy.

4.W kapitalizmie renta gruntowna nie jest jedyną formą w jakiej występuje produkt dodatkowy, bo obejmuje tylko część wartości dodatkowej po odliczeniu zysku przeciętnego. W ten sposób wyraża ona stosunek trzech klas występujących w rolnictwie(właścicieli ziemskich, kapitaliści dzierżawcy, robotnicy najemni).

Renta różniczkowa I-podobnie jak w innych dziedzinach, również w rolnictwie efektywność zastosowania kapitału jest różna i nie zależy do wyłącznie od stosowanych technik, ale głównie zależy od różnic naturalnej urodzajności gleby oraz od różnic w położeniu gospodarstw w stosunku do rynków zbytu, jednak ograniczenie areau ziemi, powoduje, że społeczeństwo akceptuje również te nakłady pracy, które wydatkowane są na gruntach gorszych. By popyt na produkty rolne był zaspokojony, społeczeństwo musi akceptować nakłady pracy niezbędne w produkcji w warunkach najgorszych(najmniejsza urodzajność, najgorzej położone). Ten fakt, że wartość produktów rolnych określają nieprzeciętne warunki produkcji, ale najgorsze stanowi podstawę powstawania swoistego rodzaju zysku nadzwyczajnego u wszystkich producentów produkujących w warunkach lepszych. Zysk ten określa się mianem Renty różniczkowej.

działki Nakłady kapitału Zysk przeciętny Produkcja w kwintalach Indywidualna cena produkcji Indywidualna cena jednego kwintala Społeczna cena produkcji 1 kwintala Społ. Cena całej produkcji
A 100 20% 10 120 12(120/10) 12 120
B 100 20% 12 120 10(120/12) 12 144
c 100 20% 20 120 6(120/20) 12 240
Renta różniczkowa
8
24
120

Trzy działki-różna urodzajność, zastosowany taki sam kapitał. Przyjmujemy, że stopa zysku stanowi 20%

Społeczną wartość produktu określają nakłady w warunkach najgorszych.

Renta różniczkowa stanowi różnicę między indywidualną ceną produkcji na działkach lepszych i średnich, a społeczną ceną produkcji, którą określają warunki produkcji na działkach najgorszych. Renta różniczkowa powstaje niezależnie od istnienia prywatnej własności ziemi.

Renta różniczkowa II

Czynimy założenie, że na danej działce są dokonywane są kolejne nakłady kapitału. Powstaje możliwość osiągnięcia zysku nadzwyczajnego, który jest realizowany w postaci Renty różniczkowej II. Kapitaliści dzierżawcy do czasu wygaśnięcia umowy przekazują właścicielowi wyłącznie Rentę różniczkową I, a II zatrzymują sobie. Pamiętamy, że produkcyjność każdego kapitału jest coraz mniejsza. Dzierżawca gruntów lepszych może zwiększać wkłady kapitału nawet w warunkach malejącej jego produkcyjności, aż do chwili, kiedy indywidualna cena krańcowego przyrostu produkcji nie zrówna się ze społeczną ceną produkcji regulowaną przez najgorsze działki. Renta różniczkowa II jest swoistą odmianą Renty różniczkowej I. W obu wypadkach wysokość renty zależy od wysokości różnicy między indywidualną, a społeczną ceną produkcji, którą określają warunki wytwarzania na działkach najgorszych.

Renta absolutna

Dzierżawcy działek najgorszych mogą osiągnąć z realizacji wytworzonych produktów coś więcej niż zysk przeciętny. Tę nadwyżkę , którą dzierżawca wypłaca właścicielowi Marks nazywa Rentą absolutną. W PRZECIWIEŃSTWIE DO RENTY RÓŻNICZKOWEJ, RENTA ABSOLUTNA POWSTAJE NEIZALEŻNIE OD RÓŻNIC W NATURALNEJ URODZAJNOŚCI I POŁOŻENIA POSZCZEGÓLNYCH DZIAŁEK. Warunkiem jej istnienia jest monopol własności ziemi. Sama własność ziemi stworzyła rentę. Renta absolutna ulega likwidacji, gdy przestaje istnieć prywatna własność ziemi, bądź kiedy zanika możliwość wytwarzania w rolnictwie nadwyżki wartości dodatkowej ponad zysk przeciętny. W rolnictwie prywatna własność ziemi jest swoistą bariera dla przepływu kapitału do rolnictwa. Bariera ta polega na tym, że za prawa użytkowania ziemi trzeba płacić. Kapitaliści lokujący swe środki w rolnictwie muszą ponosić dodatkowe nakłady związane z uzyskaniem pozwolenia na użytkowanie ziemi. Zatem cena zbytu produktów rolnych musi zabezpieczyć realizację zysku przeciętnego na działkach najgorszych oraz nadwyżkę do pokrycia opłaty za prawo użytkowania tych działek.

Fakt występowania prywatnej formy władania ziemią decyduje o tym, że różnica między sumą wartości dodatkowej wytwarzanej przez robotników rolnych, a z realizowanym zyskiem przeciętnym osadza się w rolnictwie stanowiąc źródło absolutnej renty gruntowej.

Absolutna renta gruntowa jest więc nadwyżką wartości produktów rolnych ponad społeczną cenę ich produkcji.

Wg. Marksa wartość towaru równa się C+R+M

C-kapitał stały maszyny, V-kapitał zmienny, M-wartość dodatkowa

Renty różniczkowe-pojęcia na egzaminie, nic więcej.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
EKO Wykład 6
EKO wykłady
eko wyklad (1)
Ekonometria materiały, eko wykład 6
na eko wykład?
Eko wykłady 12
EKO Wykład 7
EKO Wykład 8
EKO Wykład 9
eko wyklad 1 dla studentow
eko wyklad 3 dla studentow
ekonomika, EKO wykład copy ściąga (1)
EKO WYKŁAD
eko wyklad 6 dla studentow
EKO Wykład 6
EKO wykłady
eko wyklad 2 dla studentow
wyklad eko 9
EKO-słowniczek, edukacja, wykłady i notatki, eko info

więcej podobnych podstron