UNIA EUROPEJSKA
Powstanie- rozwój, instytucje i proces decyzyjny
Europejska Wspólnota Węgla i Stali
Powstawanie Wspólnoty Europejskiej w sensie instytucjonalnym rozpoczyna się w dniu 9 maja 1950 roku, kiedy minister spraw zagranicznych Francji Robert Schuman wraz z Jeanem Monnetem ogłosili plan francusko-niemieckiej współpracy w ograniczonym, lecz strategicznym sektorze węgla i stali.
18 kwietnia 1951 r. W oparciu o plan Schumana sześć krajów podpisuje traktat mający wprowadzić wspólny zarząd dla przemysłu ciężkiego – węgla i stali – tych krajów. W ten sposób żaden z nich nie może samodzielnie produkować broni wojennej i zwrócić się przeciw drugiemu, jak miało to miejsce w przeszłości. Założycielskie państwa członkowskie: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy. Celem organizacji było stworzenie wspólnego rynku na surowce i produkty przemysłu węglowego i stalowego.
Głównymi instytucjami tej organizacji były: Wysoka Władza (organ wykonawczy), Specjalna Rada Ministrów, Wspólne Zgromadzenie (delegaci parlamentów narodowych) i Trybunał Sprawiedliwości. Powołując EWWiS położono fundamenty ekonomiczne pod jednoczenie się Europy.
Sześć lat później rozszerzono dziedziny współpracy między tymi sześcioma krajami, gdy Wspólnota Węgla i Stali została uzupełniona o dwie nowe wspólnoty – Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) (nazywaną także Traktatem Rzymskim) i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom). Te dwie wspólnoty powstały ze skutkiem od dnia 1 stycznia 1958 r.
Celem Euroatomu jest „przyczynianie się do podnoszenia poziomu życia w Państwach Członkowskich i do rozwoju stosunków z innymi krajami poprzez tworzenie warunków koniecznych dla szybkiego powstania i wzrostu przemysłu nuklearnego”.
EWG była dominującą Wspólnotą, która przewidywała współpracę w zakresie unii celnej, wspólnego rynku ze swobodnym przepływem towarów, osób, usług i kapitału. Dodano także przepisy dotyczące konkurencji, wspólnej polityki rolnej i rybołówstwa, środków rozwoju regionalnego itp.
EWG później zmieniła nazwę na WE (z „Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej” na „Wspólnoty Europejskie”). Zmiana ta nastąpiła z dniem 1- 11-1993 r., gdy wszedł w życie Traktat z Maastricht. Zmiana nazwy stanowi odzwierciedlenie faktu, iż współpraca przestała mieć charakter wyłącznie gospodarczy i stopniowo zaczęła obejmować takie dziedziny, jak polityka transportowa, podatki i akcyza, polityka społeczna, polityka zatrudnienia, edukacja, kultura, ochrona zdrowia i konsumentów, badania naukowe, środowisko i pomoc rozwojową.
Traktat z Maastricht ustanowił UE i rozszerzył współpracę poprzez wprowadzenie zapisu o unii gospodarczej i walutowej, wspólnej unijnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa, współpracy w dziedzinie sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, wymiarze socjalnym itp.
1973 - pierwsze rozszerzenie - 1 stycznia wszedł w życie traktat o przystąpieniu do WE nowych członków: Danii, Irlandii i Wielkiej Brytanii. Norwegowie wypowiadają się w referendum przeciw przyłączeniu ich kraju do WE.
1981 - drugie rozszerzenie - 1 stycznia, na mocy układu podpisanego 28 maja 1979 r. Grecja została kolejnym państwem członkowskim WE.
1986 - trzecie rozszerzenie - 1 stycznia Hiszpania i Portugalia stały się pełnoprawnymi członkami WE.
1990 - Po upadku Muru Berlińskiego, zjednoczone Niemcy dostosowują zasady swojego członkostwa do zwiększonej o wschodnie landy liczby mieszkańców.
1995 - czwarte rozszerzenie - 1 stycznia Austria, Finlandia i Szwecja stały się członkami UE. Społeczeństwo Norwegii większością 52, 8 % wypowiedziało się przeciwko akcesji z UE.
2004 - piąte rozszerzenie - 1 maja Cypr, Czechy, Estonia, Litwa Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry stały się pełnoprawnymi członkami UE.
Zgodnie z decyzjami podjętymi przez przywódców państw członkowskich, potwierdzonymi przez Radę Europejską w czerwcu 2005 r., proces rozszerzenia dotyczy obecnie Bałkanów i Turcji.
2007- szóste rozszerzenie-1 stycznia Bułgaria i Rumunia – dołączają do UE.
2007- 13 grudnia 27 krajów UE podpisuje Traktat z Lizbony, który zmienia wcześniejsze traktaty. Nowy dokument ma na celu uczynić UE bardziej demokratyczną, skuteczną i przejrzystą, a tym samym zdolną do stawienia czoła globalnym wyzwaniom takim jak zmiany klimatu, bezpieczeństwo i zrównoważony rozwój. Traktat lizboński wchodzi w życie 1 grudnia 2009 r. Wcześniej jest ratyfikowany przez wszystkie państwa członkowskie UE.
W ramach jedynej w swoim rodzaju struktury instytucjonalnej Unii Europejskiej:
ogólne priorytety UE ustala Rada Europejska, na posiedzeniach, której zbierają się przywódcy Unii i państw członkowskich
wybierani w bezpośrednich wyborach europosłowie reprezentują obywateli europejskich na forum Parlamentu Europejskiego
interesy całej UE chroni Komisja Europejska – jej członków wyznaczają rządy krajowe
rządy państw UE bronią interesów krajowych w Radzie Unii Europejskiej.
Ustalanie programu prac
Rada Europejska określa ogólny kierunek polityki UE, nie jest jednak uprawniona do przyjmowania prawa. Jej pracami kieruje przewodniczący – obecnie Herman Van Rompuy – a w jej skład wchodzą szefowie państw i rządów oraz przewodniczący Komisji. Rada odbywa posiedzenia przynajmniej, co pół roku, trwają one kilka dni.
Stanowienie prawa
W procesie stanowienia prawa UE uczestniczą trzy główne instytucje:
Parlament Europejski, który reprezentuje obywateli UE i jest przez nich bezpośrednio wybierany
Rada Unii Europejskiej, która reprezentuje rządy państw członkowskich. Pracom Rady przewodniczą kolejno poszczególne kraje UE w ramach tzw. prezydencji
Komisja Europejska, która reprezentuje interesy całej Unii.
Te trzy instytucje w ramach „zwykłej procedury ustawodawczej” (dawna „współdecyzja”) wspólnie kształtują politykę i stanowią prawo obowiązujące w całej UE. Z reguły to Komisja proponuje nowe akty prawne, a Parlament i Rada je przyjmują. Komisja i państwa członkowskie odpowiadają potem za ich wdrażanie, zaś sama Komisja czuwa nad ich właściwym stosowaniem i wprowadzaniem w życie.
Proces decyzyjny w UE – więcej na temat procedur stanowienia prawa w UE
Inne instytucje UE
Ważną rolę odgrywają dwie inne instytucje:
Trybunał Sprawiedliwości stoi na straży stosowania prawa europejskiego
Trybunał Obrachunkowy kontroluje finansowanie działań Unii.
Uprawnienia i obowiązki wszystkich tych instytucji określono w traktatach, które stanowią podstawę wszystkich działań UE. W traktatach określono również zasady i procedury, których muszą przestrzegać instytucje UE. Treść traktatów uzgadniają prezydenci lub premierzy wszystkich państw UE, a ich ratyfikacji dokonują parlamenty krajowe.
Unia Europejska posiada szereg innych, wyspecjalizowanych instytucji i organów międzyinstytucjonalnych:
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny reprezentuje społeczeństwo obywatelskie, pracodawców i pracowników
Komitet Regionów reprezentuje władze regionalne i lokalne
Europejski Bank Inwestycyjny finansuje projekty inwestycyjne UE i wspiera małe przedsiębiorstwa poprzez Europejski Fundusz Inwestycyjny
Europejski Bank Centralny odpowiada za europejską politykę pieniężną
Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich bada skargi dotyczące przypadków niewłaściwego administrowania w instytucjach i organach UE
Europejski Inspektor Ochrony Danych odpowiada za ochronę danych osobowych obywateli
Urząd Publikacji publikuje informacje o UE
Europejski Urząd Doboru Kadr zajmuje się rekrutacją pracowników do instytucji i innych organów UE
Europejska Szkoła Administracji zapewnia specjalistyczne szkolenia dla pracowników UE
szereg wyspecjalizowanych agencji i zdecentralizowanych organów wypełnia wiele różnych zadań technicznych, naukowych i zarządczych
Europejska Służba Działań Zewnętrznych (ESDZ) wspiera Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa, który to urząd sprawuje obecnie Catherine Ashton. Przewodniczy ona posiedzeniom Rady do Spraw Zagranicznych oraz kieruje wspólną polityką zagraniczną i bezpieczeństwa, czuwając przy tym nad spójnością i koordynacją działań zewnętrznych UE.
Źródło: Oficjalny portal Unii Europejskiej www.europa.eu↩