Możemy również wyróżnić problemy

1. OTWARTE: w których zbyt mała liczba informacji uniemożliwia nam rozwiązanie problemu. Musimy więc zebrać informacje dodatkowe.

Oraz

1. ZAMKNIĘTE: w których ilość informacji jest wystarczająca, a więc nie ma problemu ze znalezieniem przyczyny.

Rozwiązywanie problemów zamkniętych wymaga dyscypliny logicznej , natomiast otwarte bardziej „wykorzystują „ wyobraźnię.

Z innego punktu widzenia wyróżniamy problemy:

kowergencyjne - mają one jedno i tylko jedno rozwiązanie. Jest ono ukierunkowane na poszukiwanie tego jedynego rozwiązania, które kryje się w gąszczu różnorakich możliwości . To tak, jakbyśmy poszukiwali w pęku kluczy tego jedynego , otwierającego zamek patentowy.

Dywergencyjne -mają wiele rozwiązań , wymagają przeto innego sposobu myślenia. Właściwe w takich przypadkach jest myślenie dywergencyjne, które charakteryzuje :

1)dążenie do wytworzenia możliwie wielkiej ilości pomysłów rozwiązania problemu

2)wybór najlepszego spośród nich

3)praktyczna weryfikacja przyjetego rozwiązania

Ciekwostka:

Jedną z metod myślenia dywergencyjnego jest tzw. burza mózgów (brain storming). Zazwyczaj jest to czynność zbiorowa , zebrana grupka osób zgłasza wszelkie pomysły, jakie przychodzą im na myśl , rozwiązania danego problemu. W drugiej fazie ocenia się je i wybiera najlepszy d realizacji . Metoda ta z powodzeniem była stosowana w różnych dziedzinach życia, również do celów wojennych.

Rozwiązywanie problemów może skończyć się powodzeniem lub niepowodzeniem. Istnieją w zakresie poziomu myślenia ogromne różnice pomiędzy poszczególnymi ludźmi. Dotyczą one zarówno przebiegu (sposobu) , jak i szybkości tego procesu.

Jeżeli osoba spotyka się po raz pierwszy z zadaniem i rozwiązuje go w sposób nieprzypadkowy , mówimy o myśleniu produktywnym.

Natomiast , gdy rozwiązanie polega na odtworzeniu wykonywanych wcześniej działań, mówimy o myśleniu reproduktywnym.

Zobrazujmy to dwoma przykładami zadań, które opierają się na wiedzy zdobytej we wcześniejszej edukacji. Które w gruncie Rzeczy nie dla wszystkich okażą się takie proste. Jest to efekt specyfiki naszego myślenia.

1. Proszę dodać w pamięci kolejno podawane liczby:

1000

40

1000

30

1000

20

1000

10

Oczywiście suma wynosi 4100. Jeżeli sprawdzić to zadanie w grupie znajomych , okaże się , że większość z nich poda liczbę 5000. Dlaczego?

1. Ślimak wchodzi na górę . Zbocze ma 10 metrów długości . W dzień , gdy jest jasno wejdzie 2 metry, w nocy, śpiąc , zsunie się 1 metr. Po ilu dobach znajdzie się na szczycie?

Odp: Po 9 (po 8 dobach będzie na wysokości 8 metrów i 9 dnia wejdzie na szczyt i nie zdąży się już zsunąć) Zadanie jest stosunkowo proste. Dlaczego więc część badaczy poda jako rozwiązanie 10 dni.

Podejmowanie decyzji

Decyzją nazywamy wybór jednej spośród co najmniej dwóch możliwości.

Podjęcie decyzji zazwyczaj wymaga dłuższego łańcucha złożonych procesów poznawczych czyli, czyli myślenia, rozumowania, wspomaganych działaniem uwagi, pamięci roboczej i pamięci trwałej. Procesy te są podporządkowane celowi, czyli wypracowaniu możliwego do przyjęcia wyboru; można je więc nazywać czynnościami decyzyjnymi.

Czynności decyzyjne prowadzą do wyboru jednej z do wyboru jednej z dwóch albo jednej z wielu możliwości.

Na przykład planując zakupy, nie musimy z góry dokonywać wyboru rodzaju pieczywa – możemy postanowić, że kupimy chleb pszenny, jeśli okaże się świeży, a w przeciwnym razie wybierzemy chleb razowy.

W złożonych sytuacjach decyzyjnych, zwłaszcza w wypadku trudnych dylematów życiowych, wybór spośród niewielkiej liczy możliwości bywa poprzedzony długim procesem redukowania złożoności problemu. W rezultacie bardzo duża liczba możliwości redukuje się do dwóch lub trzech, spośród których możemy już wybierać na zasadzie „albo-albo”.

Na przykład osoba mająca maturę może teoretycznie wybrać kierunek studiów spośród kilku tysięcy oferowanych przez różne uczelnie na świecie. Biorąc pod uwagę własne zainteresowania i zdolności, renomę uczelni, zasoby finansowe, możliwości pracy po studiach oraz inne ważne okoliczności , kandydat redukuje tę nadmiernie złożoną sytuację problemową do kilku „poważnie rozpatrywanych” możliwości, np. „prawo lub ekonomia”

Niektóre informacje są tutaj bezużyteczne, czyli bardziej diagnostyczne, podczas gdy wartość diagnostyczna innych danych jest niższa .

Na przykład wynajmując mieszkanie, możemy kierować się przede wszystkim tym, czy właściciel jest miły i czy mieszkanie jest dobrze utrzymane. Dla innego klienta bardziej diagnostyczna może być sieć połączeń komunikacyjnych lub dobrze skonstruowana umowa najmu. Wynika stąd, że ocena ważności zebranych informacji zależy do wielu czynników, przede wszystkim od procesów poznawczych jednostki, jej doświadczenia i kontekstu.

Zakłada się, że sprawność pamięci roboczej w dużym stopniu determinuje poziom inteligencji jednostki. Wynika stąd, że ludzie inteligentni powinni lepiej oceniać ważność zebranych informacji, a w konsekwencji – podejmować lepsze decyzje.

Zależność taka rzeczywiście istnieje, ale nie jest zbyt silna.

Osoba inteligentna może na przykład prowadzić niezbyt trafną politykę podejmowania decyzji.Może lekceważyć poziom trudności i złożoności problemu. W konsekwencji decyzje podejmowane przez osoby inteligentne bywają nieoptymalne lub nawet bardzo złe. Wykazano, że osoby inteligentne zarabiają lepiej , ale często podejmują nierozsądne decyzje finansowe przez co częściej popadają w długi i są zmuszone do ogłoszenia bankructwa.

Wątpliwe jest po za tym założenie, że dobre i złe strony poszczególnych możliwości zawsze się wzajemnie równoważą, ponieważ niektóre kryteria oceny mogą być absolutnie decydujące.

Wynajmując mieszkanie, możemy zakochać się w jego klimacie, zapominając o tym , że jest drogie, hałaśliwe i położone daleko od miejsca pracy lub uczelnie.

Wówczas wszelkie inne okoliczności są ignorowane i nie mają żadnej mocy kompensującej. Zamiast efektu sumowania się dobrych i Zych stron mamy wówczas efekt interakcyjnej modyfikacji jednego aspektu oceny ze względu na wynik na zupełnie innej skali.

Przykład

Poświęć 15 minut i wykonaj ciekawe ćwiczenie na asertywne podejmowanie decyzji oraz sprawdzenie swojej kontroli nad daną sytuacją.

Do wykonania ćwiczenia, potrzebne będą dwie kartki i coś do pisania.
Pierwszą kartkę podziel linią na dwie części. Na jednej części na górze napisz "MUSZĘ" na drugiej części tej samej kartki napisz "CHCĘ/PRAGNĘ"

Teraz na pierwszej części tej z "MUSZĘ" wypisz 10 rzeczy które musisz lub powinieneś zrobić w najbliższym czasie.
Przykładowo:
- "muszę iść jutro do pracy"
- "muszę ..."

Następnie na drugiej części karki, tej z "CHCĘ" wypisz 10 rzeczy, które chcesz, pragniesz, potrzebujesz, marzysz.
Przykładowo:
- "marzę o wycieczce w ciepłe kraje"
- "chcę kupić sobie taką i taką rzecz"
- "potrzebuję nowy telefon"

NASTĘPNĄ CZĘŚĆ ĆWICZENIA WYKONAJ DOPIERO PO WYPISANIU POWYŻSZYCH, POWSTRZYMAJ SIĘ PRZEZ CHWILĘ I NIE ZAGLĄDAJ NIŻEJ.
-------------------------------------------------------------------

Jeżeli już masz na kartce wypisane co chcesz, musisz, pragniesz itp. To teraz weź drugą kartkę i napisz na niej DECYDUJĘ SIĘ. Następnie twoim zadaniem jest przepisanie wszystkich powyższych rzeczy z poprzedniej kartki, na nową, z tym, że na początku każdego zdania zamieniaj muszę/powinienem na DECYDUJĘ SIĘ (lub planuję, postanowiłem, zamierzam)
Przykładowo:
- Decyduję się iść jutro do pracy
- planuję pojechać na wycieczkę do ciepłych krajów

Podczas zamiany tych zdań, sprawdzaj jak zmieniają się twoje uczucia i postrzeganie danej sytuacji. Jakie zmiany przynosi to ćwiczenie u ciebie?