OBRÓT DZIEŁAMI SZTUKI

Dr Wojciech Szafrański

poniedziałek 14.00-15.00 pok. W1 CIN
wtorek 12.00-13.00 pok. 104 CI

15.03, 29.03, 5.04. 12.04 g.11.30 (muzeum narodowe)

Zaliczenie:

1. Zaliczenie muzealne

2. Zaliczenie ustne – wykład i cz. tekstowa

P. Stec Pozycja prawna domu aukcyjnego w prawie wybranych państw europejskich, „Problemy współczesnego prawa międzynarodowego, europejskiego i porównawczego” t2, 2004, s. 5-37

W. Szafrański, Regulaminy aukcyjne na polskim rynku sztuki [w:] Rynek sztuki. Aspekty prawne s. 57-81

Koło naukowe obrotu dziełami sztuki i ochrony dziedzictwa kulturowego im. Van Meegerena !!

WYKŁAD 1

udziały w rynku sztuki 10 lat temu – usa 47%, ue 41%, reszta świata 12%

teraz – rozwój rynku azjatyckiego (ok 30 %)

w ramach ue – uk 62%, Niemcy 6%, francja 11%, reszta 21%

300mln euro – najdroższa aukcja (Cezanne)

trzeci największy rynek ze względu opłacalności (broń, narkotyki, sztuka)

lokowanie kapitału w dziełach sztuki

2 elementy najważniejsze dla rynku sztuki: wiarygodność dzieł

domy aukcyjne w Polsce

-desa

-agra art.

-ostoja

-altius

-desa unicum

-sopocki dom aukcyjny

-polswiss art.

w latach 90 – dużo towaru, mniej chętnych, za czym idzie cała masa przekrętów <3

teraz – dużo chętnych, mało towaru ale zwiększenie koncentracji kapitału

rynek numizmatyczny, bibliofilski – rozwinięty w Polsce

ważny dla rynku sztuki – efekt owczego pędu i dlatego w Polsce kuleje rynek fotografii

rynek sztuki najłatwiej poddaje się grom rynkowym i manipulacjom

marketing relacyjny – odpowiadanie na potrzeby

Art & Business

Na rynku sztuki ilość prać nie zmniejsza ceny

Cena gwarantowana – tajna dla uczestników aukcji, po której obiekt może zostać sprzedany

21 tys stanowisk archeologicznych w Polsce

Prawnie zakaz handlu zabytkami archeologicznymi z polski, ale nie tymi spoza polski

Polska stała się eksporterem na Zachód elementów architektonicznych

Ceny rynku sztuki są sztuczne, pompowane przez wąskie grono odbiorców, zyskanie prestiżu społecznego, owczy pęd

Wojciech Fangor – najdroższy polski żyjące artysta „najistotniejsze tworzenie pożądania na dzieło sztuki”

Twórczość artystyczną się kreuje, a nie odkrywa

15.03.2014

Zabytek/dzieło sztuki

W Polsce nie ma osobnych regulacji dot. Dzieł sztuki

Posługiwanie się pojęciem zabytku

Są zabytki, które nie są dziełami sztuki, dzieła sztuki, które nie są zabytkami, ale w dużej części te pojęcia się nakładają

Zabytki – z urzędu trzeba chronić

Ma wartość historyczną, naukową

W Polsce karalne jest tylko falsyfikowanie zabytków, ale na dzieła sztuki nie ma takiego przepisu. Więc trzeba to karać pod względem oszustwa

Dzieło sztuki nie jest kategorią prawną. Jest pojęciem z zakresu estetyki oraz szczególnych nauk o sztuce, w tym historii sztuki. Istotnym składniki kultury jest sztuuka i jej uzewnętrznione, materialne przejawy, nazywane dziełami sztuki

DZIEŁO SZTUKI:

-teoria mimetyczna – im bardziej jest odbiciem rzeczywistości tym bardziej jest dziełem sztuki

-teoria fenomenologiczna – nowa teorie rozumienia dzieła sztuki – sfera znaczeniowa poza tym, co widzimy

-teoria socjologizmu estetycznego – dzieło sztuki jest zawsze związane z kulturą i jest związane z poziomem rozwoju społecznego

-teoria psychologiczna – istnieje świat materialny i istnieje świat psychiczny;

Jaka jest granica między dziełem sztuki a między tym co dziełem sztuki nie jest? (przykład z pornografią)

Dziełem sztuki nie jest to co uznajemy, ale jakieś dziwne rzeczy

Dorota Nieznalska „Kazus”

Algorytm strachu – wywoływany przez media, tworzenie sztucznych historii i paniki

Kontratypy – okoliczność wyłączająca karną bezprawność czynu.

Różnica między handlem dziełami sztuki a rynkiem dzieł sztuki

RYNEK:

-wymiana rynkowa

-wolna gra sił rynkowych

-rynek branżowy

-definiowanie rynku z punktu widzenia podmiotowego

Mechanizmy rynku

-akademicki -> rynkowy artysta -> przemysł sztuki, a dzieła sztuki produktami (nieważne kto zrobił, ważne kto podpisał) stosowanie strategii marketingowych, utrata elitarności, problem autentyczności

TEORIA SYSTEMÓW

Artysta -> proces twórczy -> dzieło -> proces odbioru -> odbiorca

Artysta kiedyś nie myślał o sprzedawaniu, tylko o tworzeniu

Życie w danym okresie historycznym powoduje inny odbiór dzieł (dla nas Auschwiz jest symbolem śmierci, ale za pareset lat to będzie tylko kolejna wojna i anonimowi ludzie)

Kto dzisiaj jest twórcą dzieła w sytuacji ekonomicznej?

POŚREDNIK – tworzy z dzieła PRODUKT

Budowanie świata pozaartystycznego – świata wartości ekonomicznych

Artysta ->proces tworzenia -> dzieło sztuki -> proces wymiany ->pośrednik -> nabywca

Dzisiejszy model rynku sztuki

Są dzieła sztuki, które mają wartość naoczną, są ładna. Dzieła sztuki nowoczesnej mają większą wartość poprzez a) nazwisko b) wymiar symboliczny, „opis” tego obrazu

Dzisiaj jest ważna stopa zwrotu dzieła sztuki bardziej od wartości artystycznych

Obieg dzieł sztuki

Zaczyna w galeriach niekomercyjnych -> zaczyna się piąć po szczeblach -> trafia do galerii mainstreamu -> zyskiwanie statusu -> trafia do brand galery (raster i fgf) -> nie pozyskuje obiektów na aukcjach -> trafia na targi sztuki, aukcje ->> rośnie wartoś symboliczna obiektu

Galerie stają się brandowe, bo uczestniczą w targach sztuki (Art Bazel)

RYNEK SZTUKI W POLSCE

Prywata i działacze -> galerie i antykwariaty -> aukcje (targi)

Udział w rynku sztuki w Polsce

Nikt nie wie jaki ma rozmiar

Domy aukcyjne/antykwariaty/galerie/prywatna i działacze

Samoorganizacji czyli brak zainteresowania ustawodawcy

-wyjątkowość rynku

-słabość i wrażliwość rynku

-brak pomysłu i czasu

Jest bardzo dużo osób na rynku, ale można się ukryć

Jedyne negatywne sygnały w Polscy płynące z rynku – falsyfikaty. Mimo to częste łapownictwo za pomocą dzieł sztuki, pranie brudnych pieniędzy,

Podaż i popyt

-popyt

-nabywania

-popyt zależny od stopnia uczestnictwa w kulturze

-nie ma dobrego miernika stopnia uczestnictwa w kulturze

Popyt na dzieła sztuki

-ujawniony przez nabywców zamiar zakupu określonych dzieł sztuki zgodnie z pragnieniami i realnym funduszem nabywczym

-relacja między ceną a ilością produktu

-konkretna ilość dzieł sztuki, która nabywana jest przy danej cenie w odniesieniu do określonego casu to tzw. Wielkość popytu

Aukcje w systemie Vickreya

-każdy może złożyć ofertę do pewnego terminu

-wygrywa osoba, która dała największa cenę, ale płaci nie swoją stawkę, a stawę największego rywala

Techniki licytacyjne (dozwolone)

-DESPERADO – śrubowanie drugiego kupca przez ciągłe podbijanie ceny

-NAGŁEGO UDERZENIE – nagłe podwyższenie ceny (cena wywoławcza 20 tys, nagle 200tys)

-NĘKANIE – składa się oferty w ostatnim możliwym momencie

-WYCZEKIWANIA –

Aukcja w systemie holenderskim – obniżanie cen

Transakcje warunkowe – po obniżeniu ceny automatyczne sprzedanie obiektu

Siatki aukcyjne – wygaszanie aukcji; aukcja w systemie Vickreya pomogła uporać się ze zmowami cenowymi

Psychologiczne powody kolekcjonerstwa wg h, codeta

-chęć posiadania

-potrzeba nietypowego działania

-potrzeba wyjścia poza granicę własnego ja

-potrzeba klasyfikowania/systematyzowania przedmitów

-efekt stanów neurotycznych

Efekt substytucyjny – możliwość zastępowania. Czy można zastąpić dzieło sztuki innymi dobrami żeby mieć taką samą radochę

29.03.2014

Czynniki determinujące

-ceny nie determinują popytu lecz wielkość popytu – stopień gotowości do zakupu przy określonej cenie

Bo dzieło może kupić tylko jedna osoba, chodzi bardziej o to ile osób jest chętnych do kupna

West-choke – efekt „lepszych” domów aukcyjnych

Ceny polskich dzieł na zagranicznych aukcjach są o wiele niższe niż w Polsce

Przez to do zagranicznych domów aukcyjnych, gdzie jest mniejsze rozeznanie w polskich dziełach, wysyła się dużo fałszywek

Determinują

-dochody nabywców – sztuka żywi się nadwyżką pieniędzy

-gusta i preferencje (recykl - starzenie się sztuki – autorzy, którzy byli popularni w swoich czasach odchodzą w zapomnienie, pojawiają się nowi)

-efekt naśladownictwa, demonstracji

-oczekiwania dotyczące przyszłych cen rozumiana jako efektywność inwestycji (działania promocyjne, rekordy cenowe, gry rynkowe)

-ograniczenie podaży (wąskie gardło) – podmioty na rynku miały duże zapasy magazynowe, wypuszczały po jednym obiekcie, żeby zawyżać cenę (bo nie wiadomo ile tego jeszcze jest)

-gry rynkowe (mock auctions – action ring)

-polityka przenikania (stworzenie otoczki wokół nazwiska)

-ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych

Dzieła sztuki a inne dobre

-dzieła sztuki nie posiadają dóbr substytucyjnych w aspekcie poza ekonomicznym (chodzi o zadowolenie, a nie tylko o kasę)

-czy dzieła sztuki posiadają dobra komplementarne? (wzrost cen dób komplementarnych spadek popytu na dzieła sztuki) – w aspekcie pozaekonomiczym – nie.

-w aspekcie ekonomicznym posiadają dobra komplementarne i substytucyjne rozumiane jako źródła inwestycji

-komplementarne – papiery wartościowe, obligacje

-ale popyt podąża za popytem na akcje, akcje na niższych partiach piramidy (najpierw zaspokajamy popyt na akcje później na dzieła sztuki)

-specjalizacyjna wiedza – czy w Polsce? (zestawienie A&B)

Dlaczego ceny na dzieła sztuki nie spadają?

Rynek dzieł sztuki reaguje zawsze z gigantycznym opóźnieniem w porównaniu do rynku akcji, obligacji itd. Dzieła sztuki o wiele później reagują na falę spadku -> rośnie zapotrzebowanie na pewność, a spada zapotrzebowanie na zyski

Podaż

Żródłem podaży akt tworzenia

-proces tworzenia czy określa wielkość, strukturę i jakość podaży?

-akt tworzenia wolny od wymogów rynku?

-prace na zamówienia

-proces naśladownictwa

-kanony dot kompozycji, technii, tematów

-twórca a jego talent (Giotto)

FILM: „MODLIGLIANI”

Filozofie marketingowe

-czy oferta jest stworzona z myślą o nabywcy?

-koncepcja produktu – produkt (postrzeganie konsumentów) najwyżza jakość, najlepsze cechy użytkowe, cechy innowacyjne – przykład: radiola.

-koncepcja sprzedaży – najważniejsza sprzedawanie, nie towar, agresywna sprzedaż

-koncepcja marketingowa – najistotniejszy nabywca, dopasowanie produktu do klienta (bliskie marketingpowi relacyjnemu)

-koncepcja produkcji –

System marketingu w handlu dziełami sztuki

-nowy marketing – sposób dotarcia do nabywcy indywidualnego – indywidualny produkt dla konkretnego konsumenta

-marketing relacyjny

-marketing społeczny – obok zysku celem interes publiczny (np. preferowane zakupy muzeów – „wzmacnia” też indywidualnego nabywcę) – efekt symboliczny – prace sprzedawane przeze mnie lądują też w muzeach

11.30 w museeeeeeum

Systemy licytacyjne:

-aukcja tradycyjna (angielska, rzymska)=cena „młotkowa” plus prowizja

Prowizje na zachodzie: koło 25%-30%. Im większa kwota tym mniejsza prowizja

-aukcja holenderska – schodzenie z ceną w dół (w Polsce od 2013)

-aukcja pierwszej ceny – każdy biorący udział w aukcji może tylko raz zgłosić własną cenę ( w formie niejawnej). Ten kto ma najwyższą cenę ten wygrywa i płaci tą cenę

-aukcja Vickrey’a (William Vickrey, Nobel 1996)

W Polsce Rempex stosuje jego system od 1997

Każdy składa raz ofertę (niejawnie), ten, który dał najwyższą wygrywa, ale płaci cenę największego rywala

Waluacja prywatna – jeśli ktoś chce kupić żeby mieć

Waluacja publiczna – chce kupić żeby sprzedać z zyskiem

Aukcja w systemie vickreya przynosi większe zyski niż aukcja tradycyjna

W Polsce stosuje się w stosunku do wyjątkowych obiektów

Ceny i prowizje na rynku aukcyjnym

Rodzaje cen

-cena wywoławcza

-cena szacunkowa

-cena rezerwowa

-cena gwarcyjna

-cena warunkowa

-cena „spod młotka”

-cena sprzedaży

Inne ceny: prestiżowa, sugerowana, postulowana

Cena rezerwowa i gwarancyjna nie są znane potencjalnym nabywcom. Są ustalane między właścicielem a domem aukcyjnym.

Cena rezerwowa – taka, za którą dany obiekt może zmienić właściciela

Jeżeli nie przekroczy się tej ceny, którą wymaga sprzedawca to obiekt nie zostanie sprzedany.

Jest to sposób, który obniża zaufanie ludzi do domu aukcyjnego.

Inny sposób: jak informować, że nie przekroczyło się ceny, ale nie angażować aukcjonera – informować kogoś, kto dał najwyższą cen w negocjacjach wewnętrznych

Cena gwarancyjna – dom aukcyjny gwarantuje, że sprzeda za daną cenę, ale jeśli sprzeda za wyższą cenę to kasa idzie do domu aukcyjnego, a za niższą, to musi dopłacić sprzedającemu

Istotne elementy zdrowego rynku

-autentyczność obiektu – wspólny interes uczestników rynku

-wiarygodne ceny – rozbieżne interesy uczestników rynku

Gry rynkowe

-zjawisko powszechne w obrocie dziełami sztuki

-trudne do wykrycia z uwagi na wyjątkowy przedmiot i „odwrócone zasady ekonomii”

-bardziej narażony segment sztuki współczesnej niż dawnej

Charakter gier rynkowych na polskim rynku sztuki

-negatywne oceny moralne, brak w praktyce konsekwencji prawnych

-mają charakter zmienny, a skuteczność ich mierzona jest „zarobkami” i „pozycją na rynku’

-występują powszechnie wbrew zaprzeczeniom płynącym z rynku

-istnieją problemy z ich klasyfikowaniem – argumenty młodego rynku

Gry rynkowe w Polsce

-„budowanie cen”

-pactum de licitando

-zmowa kupujących i knock-out

-zniechęcanie do licytowania

-„auckje szydercze”

-między tajnymi a jawnymi grami rynkowymi

-dozwolone gry rynkowe

• Rasowanie obiektu

• Budowanie proweniencji

• Techniki licytacyjne

Budowanie cen – specyficzna gra rynkowa w Polsce

-funkcjonuje na rynku galeryjnym wespół z aukcyjnym

-charakteryzuje się dążeniem do maksymalizacji cen ale niekoniecznie obrotów

Warunki:

-dominująca pozycja antykwariusza w dostarczaniu obiektów na aukcję

-umiejętne gospodarowanie zasobami magazynowymi („wąskie gardło”)

-utrzymywanie powszechnego przekonania o dobrej kondycji rynku

-cena wywoławcza na aukcji

-notowania aukcyjne

Wariant pierwszy:

Wariant drugi

Wariant trzeci