FUNKCJA POZNAWCZA DZIEŁA SZTUKI
Spór między zwolennikami i przeciwnikami koncepcji poznawczej funkcji sztuki trwa po dzień dzisiejszy. W akademizmie dominuje pogląd, że artysta przed przystąpieniem do aktu tworzenia powinien zdobyć wiedzę dotyczącą tradycji, historii i kultury. Adwersarzami są zwolennicy teorii o poznawczej roli sztuki - przenika ona myślą, uświadamia związki i zależności między elementami rzeczywistości, pojęciami i ideami, ułatwia dojście do odkryć, stwarza problemy i stawia pytania, przekonuje o wartościach i o cechach, pomaga zdobyć wiedzę o otaczającym świecie, tworzy nowy system zdań, twierdzeń a nawet praw naukowych.
• SZTUKA NIE PEŁNI ŻADNEJ FUNKCJI POZNAWCZEJ
Przedstawiciele tej teorii z epoki neopozytywizmu - Rudolf Carnard funkcję poznawczą przypisywał wyłącznie nauce i dążył do eliminacji „pseudonauk”, niemożliwych do potwierdzenia i weryfikacji. Poznanie intuicyjne, towarzyszące poznaniu artystycznemu, filozoficznemu czy duchowemu jest niesprawdzalne. Sztuka nie pełni funkcji poznawczej, bowiem jest mieszaniem prawdziwych i fałszywych poglądów, toteż jest zwodnicza, artysta nie może przekazać głębszych treści.
•• SZTUKA PEŁNI FUNKCJĘ POZNAWCZĄ WE WCZESNYCH ETAPACH ROZWOJU
Według przedstawiciela tej koncepcji Giambattisty Vico każda dziedzina wiedzy miała najpierw formę poetycką, artystyczną. Sztuka pod względem poznania wyprzedza naukę, jednakże nie dorównuje jej w usystematyzowaniu, nie jest w stanie osiągnąć doskonałości. Istnieje obawa, że wiedza naukowa zajmie miejsce refleksji artystycznej, co spowoduje brak miejsca sztuki.
••• SZTUKA I NAUKA WZAJEMNIE SIĘ UZUPEŁNIAJĄ
W poznaniu artystycznym nie można się ograniczyć jedynie do wiedzy ogólnej, należy odnieść się do konkretnych przykładów w oparciu o to, co jednostkowe, toteż według tego podejścia sztuka dopełnia wiedze naukową. Poznanie naukowe ma charakter ilościowy, natomiast artystyczne jakościowy. Sztuka ujmuje rzeczywistość od strony konkretnych cech widzianej rzeczywistości, szczegółów, a poznanie naukowe jest poznaniem abstrakcyjnym, nie osiąga ono nigdy konkretu.
•••• KONCEPCJA ODWOŁUJĄCA SIĘ DO RÓŻNYCH POKŁADÓW PSYCHICZNYCH CZŁOWIEKA
Intuicja może odgrywać ważną rolę, ale ma znaczenie tylko wtedy gdy zostanie racjonalnie udowodniona, natomiast nauka ma z zasady charakter racjonalny. Każdy posiada zarówno rozum jak i intuicję. Poznanie artystyczne jest poznaniem intuicyjnym, a poznanie naukowe może zniekształcać rzeczywistość.
••••• POZNANIE NAUKOWE I ARTYSTYCZNE RÓŻNIĄ SIĘ TYLKO RODZAJEM JĘZYKA
Koncepcja ta pojawia się w latach 60 - tych i 70 - tych. Język to zasób środków przekazu funkcjonujących jako narzędzie porozumiewania, umożliwiający różnoraki sposób wyrażania się. Język artystyczny nie posiada określonych zasad, zależało od artysty. Język naukowy jest precyzyjny ścisły, umiłowany według definicji. Sposoby przekazu różnią się od siebie charakterem, co pozwala uwzględnić różne aspekty rzeczywistości.