WYKŁAD 9 26.05.2011
„Nigdy nikomu, nawet na żądanie nie dam leku śmiertelnego ani niewieście środka poronnego…” – Przysiega Hipokratesa.
Medycyna ze swej natury powołana jest do ochrony życia.
Prawo – nakazy/zakazy, ustanawia nieprzekraczalne ramy . Ich przekroczenie powoduje sankcje karne.
Etyka – szersza, bardziej wymagająca, przekroczenie jej zasad powoduje moralne potępienie środowiska, własne wyrzuty sumienia.
Stały i szybki postęp w zakresie nauk medycznych przy niezaprzeczalnych korzyściach stanowi może również zagrożenie dla podstawowych praw człowieka
Życie pacjenta stanowi dla lekarza najwyższą wartość a walka o jego zdrowie to najwyższy cel medycyny.
Podstawowe prawo człowieka to prawo do życia ale także prawo do godnej śmierci.
W latach 70tych zauważono, że podjęcie RKO wtedy, gdy szansa jej pełnego powodzenia jest nikłe, może narażać chorego tylko na dodatkowe cierpienia i długotrwałą agonię.
Filozofia rezygnacji nie może być udziałem niedoświadczonego lekarza.
W latach 80tych dla opisania agresywnej terapii stosowanej w przypadkach osób umierających wprowadzono termin „terapia daremna” (komitet etyczny)
Terapia daremna to działanie, które nie daje szans zrealizowania zamierzonego celu terapeutycznego.
Intensywna terapia
- oddziały specyficzne – rodzi szereg problemów etycznych z którymi musi się zmierzyć zespół leczący. Jednym z problemów to granice stosowanej interwencji medycznej.
Nowoczesna medycyna
Możliwość opóźnienia śmierci, przedłużania procesu umierania
Odnosi się pozorne wrażenie realnej zdolności do życia (specjalistyczne urządzenia podtrzymujące funkcje życiowe)
W jaki sposób należy podtrzymywać kończące się życie? Najtrudniejsze zadanie: ocena skuteczności działań medycznych w aspekcie biologicznych możliwości pacjenta.
Ochrona autonomii, godności,prywatności
Powinność oszczędzania pacjentowi bólu i cierpień
Uszanowanie woli pacjenta w sprawie niestosowania środków podtrzymujących życie
W warunkach oddziału intensywnej terapii ocena potencjalnej zdolności do życia chorych może być szczególnie utrudniona, tym niemniej właśnie tam niezbędne wydaje się działanie w myśl zasady „czyń wszystko co rozsądne, nie zaś co możliwe”
Uporczywa terapia – przedłuża cierpienie i agonię
Celem medycyny jest zapobieganie śmierci, która jest przedwczesna, należy jednak zaakceptować, że śmierć jest naturalnym końcem życia.
Wstrzymanie terapii bezsensownej jest świadectwem respektowania praw człowieka objętego intensywną terapią. W takich sytuacjach gdy śmierć jest bliska i nieuchronna można zgodnie z sumieniem zrezygnować z zabiegów, które spowodowałyby jedynie nietrwałe, bolesne przedłużanie życia, nie należy jednak przerywać normalnych terapii.
W Polsce do godnej śmierci zagwarantowano w Ustawie o Zakładach Opieki Zdrowotnej (art.19) a także w Kodeksie Etyki Lekarskiej (art.32)
„W stanach terminalnych lekarz nie ma obowiązku podejmowania i prowadzenia reanimacji lub uporczywej terapii i stosowania środków nadzwyczajnych. Decyzja o zaprzestaniu reanimacji należy do lekarza i jest związana z oceną szans leczniczych”
Powinnością etyczną powinno być łagodzenie cierpienia a nie przedłużanie życia.
Kodeks Karny art.150
Kodeks Etyki Lekarskiej art.31
Eutanazja – zabicie człowieka na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego (Kodeks Karny)
Wprowadził to pojęcie F.Bacon (1561-1626): Skrócenie życia ludziom nieuleczalnie chorym i cierpiącym.
Dziś:
Eutanazja – działanie lub wstrzymanie się od działania, powodując śmierć z samej swej natury lub dokonane w intencji spowodowania śmierci w celu wyeliminowania wszelkiego bólu. (definicja zawarta w Deklaracji Doktryny Wiary, zawiera pojęcie eutanazji czynnej i biernej)
Eutanazja bierna – nieuzasadnione medycznie zaprzestanie leczenia w celu przyspieszenia zgonu, motywowane współczuciem dla cierpiącego.
Dystanazja – utrzymywanie przy życiu człowieka wyłącznie dzięki ciągłemu zastosowaniu środków nadzwyczajnych
Środki nadzwyczajne:
Leki i sposoby leczenia, zabiegi, których nie można zdobyć Lu stosować bez specjalnych kosztów, nadmiernego bólu czy innych niedogodności, przy czym nie dają one rozsądnej nadziei na poprawę.
Ortotanazja – zaprzestanie ciągłego stosowania środków nadzwyczajnych (dystanazji) – nie jest to eutanazja bierna, brak 2 elementów:
Działania są medycznie uzasadnione
Celem zaprzestania stosowania środków nadzwyczajnych nie jest spowodowanie śmierci.
Argumenty za legalizacją eutanazji:
Wolność człowieka
Prawo do decydowania o własnym losie
Cierpienie i ból
Brak akceptacji, że to nie ja rozstrzygam jak mam umierać
Życie ma sens, póki czemuś służy
Wszelkie prawa są nadużywane, a więc nie róbmy problemu z możliwości nadużyć
Argumenty przeciwko eutanazji:
Ograniczenie wolności
Poszanowanie życia
Wiara i tradycje chrześcijańskie
Możliwość uśmierzania bólu, łagodzenie cierpienia
Nadużycia
Bioetyka – dział filozoficznej etyki szczegółowej, która ma ustalić oceny i normy moralne ważne w dziedzinie działań ludzkich polegających na integracji w granicznych sytuacjach powstawania życia, jego trwania i śmierci.
Człowiek
Grudka materii zawierająca cały potencjał i materiał rozwojowy.
Zarodek->embrion->płód->ukształtowany człowiek (noworodek->niemowlę->przedszkolak…)
Istota! Osoba ludzka! Gatunek homo sapiens.
Podstawowy problem etyczny jest związany ze zrozumieniem istoty człowieczeństwa. Czy ludzki zarodek będący bez wątpienia rozwijającym się organizmem homo sapiens, ma prawa człowieka w tym prawo do życia??
Prokreacja medycznie wspomagana:
In vitro
Zapłodnienie post mortem
Zamrażanie komórek rozrodczych i embrionów
Diagnostyka prenatalna
Problem etyczny i prawny – normatywny status embrionu – Czym/ kim jest embrion?
In vitro
Problemy etyczne dotyczą
Statusu zarodka (prawo do życia, zarodki nadliczbowe-nieszczenie, zamrażanie, użycie do badań)
Aktu prokreacji:
- technicyzacja
- oddanie władzy (panowania nad poczęciem w ręce lekarza i biologów)
- uprawnień dawców i biorców
Matki zastępcze
Dziecko
- okres płodowy ma wpływ na rozwój psychiczny w tym przeżycia matki zastępczej, jej stosunek do płodu jako do źródła utrzymania.
Niepełnosprawność dziecka -> odrzucenie.
Matka biologiczna – dawczyni jajeczka może nie czuć się w pełni matką
Matka – sprzedawczyni
Matka zastępcza może związać się z dzieckiem uczuciowo.
Co daje prawo moralne do dziecka? Kontakt! Uczucie!
Poradnictwo i inżynieria genetyczna – 1000 chorób.
Diagnostyka prenatalna:
Profilaktyka – określone ryzyka dziedziczenia defektu genetycznego
Terapia – interwencja dla poprawienia embrionu
Komórki macierzyste mogą się różnicować do wszystkich typów komórek :
Zarodkowe
Z embrionów – In vitro
Z embrionów – z klonowania
Z płodów – po poronieniu/ aborcji
Problem etyczny – śmierć embrionu.
Somatyczne
Z krwi pępowinowej/ krwi obwodowej
Szpiku
Skóry
Klonowanie – tworzenie takiej kopii organizmu o takiej samej informacji genetycznej jak dawca poprzez transfer jądra z komórki somatycznej dawcy.
Klonowanie ludzi
Problem – utrata godności osoby
Naruszenie prawa człowieka do niepowtarzalnej tożsamości i nieokreślonej z góry przyszłości
Instrumentalizacja życia – produkcja ludzkich ciał, organów
Merkantylizacja (działanie nastawione na osiągnięcie korzyści materialnych) – zamówienie
Selekcjonowanie cech (płci, charakteru)
Klonowanie terapeutyczne – prawnie dopuszczone. Problem – zabicie zarodka ludzkiego.
Sterylizacja – trwałe pozbawienie zdolności do prokreacji
Kastracja
Motywy: kara za przestępstwo seksualne, leczenie
Metody chirurgiczne:
Ograniczenie przyrostu naturalnego
Eugenika (nauka badająca możliwości rozwoju osobników o dodatnich cechach dziedzicznych osiągniętych przez selekcję na drodze genetycznej. ) / wady
Aborcja – przerwanie rozwoju istoty rodzaju ludzkiego w jej wczesnym stadium rozwoju czyli zanim byt będzie przejawiać cechy przypisywane osobie
Rozumienie siebie
Zdolność rozpoznawania wartości
Wolna wola
Odpowiedzialność za swoje czyny
Byt to istnienie czegoś, kogoś
Problemy etyczne związane z rozwojem biotechnologii dotyczą ludzki, któ®zy nie posiadają pełnego zestawu cech charakteryzujących ludzi:
Nienarodzone dzieci
Noworodki, małe dzieci
Ludzie starzy, upośledzeni
Nieuleczalnie chorzy, inwalidzi
Życie/ autonomia
Jeśli zarodek jest człowiekiem=żyjącą istotą posiadającą pełen ludzki potencjał rozwojowy to matka nie jest jego właścicielem bo człowiek nie jest przedmiotem, tylko jego opiekunem prawnym zobowiązanym do ochrony jego praw.
Prawa rodzicielskie nie przekraczają granic życia człowieka.
Ustawa o planowaniu rodziny – KK.art 149 :
„Kto powoduje śmierć dziecka poczętego podlega karze pozbawienia wolności do lat 8”
Przerwanie ciąży jest dopuszczalne, gdy
Ciąża stanowi zagrożenie dla życia
Istnieje ciężkie i nieodwracalne uszkodzenie płodu
Ciąża jest wynikiem czynu zabronionego.
Decyzja ostateczna zawsze należy do kobiety.