WYKŁAD 6 21.11.12r.

Underclass

Underclass w połowie lat 70 XX w została uznana za nowy segment struktury społecznej. Termin ten powstał dzięki refleksji socjo-ekonomisty B . Mandala/ Myrdall który uświadomił istnienie kategorii długotrwale bezrobotnych jako skutek procesów deindustrializacji.

Wyróżniki Underclass:

-zamieszkanie w izolowanych przestrzenie gettach

-bezrobocie na ogół trwałe

-uzależnienie od opieki państwa

-długotrwałe doświadczanie biedy- bieda stanem permanentnym

-brak albo niskie kwalifikacje

-wysokie wskaźniki przestępczości i patologii –kryminalizacja

Underclass to kategoria która stanowi strukturę- to ludzie którzy są długotrwale uzależnieni od pomocy państwa i ich głównym dochodem są zasiłki z pomocy społecznej dzięki którym się utrzymują. Gettyzacja życia społecznego – są to ludzie w złej sytuacji materialnej którzy żyją w getcie, slumsach lub enklawach ubóstwa- kategoria zarezerwowana dla zbiorowości zamieszkujących blisko siebie które cechują się: długotrwałym bezrobociem, uzależnieniem od pomocy państwa i które tego rodzaju wartości przekazują z pokolenia na pokolenie. Getto dodatkowo dla zbiorowości którą cechuje koncentracja mniejszości narodowo- etnicznych. Lokalizacja tych miejsc jest różna np. w Wielkiej Brytanii i USA koncentruje się na obrzeżach miasta.

W analizach problemów społecznych Underclass „nie chodzi” zostało wyparte przez kategorie wykluczonych społecznie. W latach 70 XX w. intensywna dyskusja na temat Underclass we Francji. Leroir stworzył kategorie social exclusion – nie mają ubezpieczenia społecznego z powodu wieku, pozostawania bez pracy. Underclass ma pochodzenie amerykańskie. Dziś w tradycjach europejskich istnieje kategoria wykluczonych społecznie (jest to kategoria szersza, wieloaspektowa).

Przyczyny kształtowania się Underclass:

1.zmiany występująca na rynku pracy- w konsekwencji powstanie osób długotrwale bezrobotnych. Momentem w którym powstała ta kategoria jest chwila gdy następuje przejście ze społeczeństwa industrialnego do społeczeństwa post industrialnego . Społeczeństwo rynkowe to społeczeństwo 2 poziomowe, pokazanie zróżnicowania w wymiarze źródeł utrzymania jeden z pracy a drugi ze źródeł poza płacowych (nie włączając żyjących z emerytury)tj. zasiłki. Kategoria ta ukształtowała się jako skutek procesów postępu technologicznego w efekcie powstało bezrobocie technologiczne którego konsekwencją był upadek szeregu gałęzi przemysłu, tych które tradycyjnie opierały się na dużym udziale pracy żywej (od przemysłu ciężkiego – górnictwa kończąc na przemyśle samochodowym) w efekcie tworzenie się obszarów bezrobocia technologicznego.

2.segmentyzacja rynku pracy- podzielenie rynku pracy na lepsze i gorsze miejsca pracy, ludzi lepiej i gorzej wykwalifikowanych

3.proces migracyjny- w efekcie których nastąpiło zróżnicowanie etniczne w społeczeństwach wysoko rozwiniętych, których podstawą jest zróżnicowanie w innych wymiarach z reguły trafianie do getta.

4.segaracja przestrzenna- odpowiada na występujące w społeczeństwie podziały w wymiarze: kultury etnicznej, materialnym (bogaci/biedni). Miasto zbiór „lepszych” i „gorszych ” dzielnic, legitymizacja biednych, mniejszości etnicznych- powstawanie granic przestrzennych w postaci murów lub ogrodzeń.

Subkultura biedy- sposoby postępowania różne od głównego nurtu zachowań społecznych. Dziedziczenie ubóstwa , dzieci powielają wzory od rodziców. Nie opłaca się pracować w systemie pracy rejestrowanej bo to ogranicza możność zasiłkową.

Dolny segment struktury społecznej bardzo wyraźnie ewoluował i trzeba ujawnić 2 zjawiska:

1.Pracujący biedni

2. Kategoria prekariatu (młodzi pracujący i sięgający po zasiłki)

Empiryczne analizy struktury klasowej w społeczeństwie Polskim

Koncepcje Włodzimierza Wesołowskiego i Henryka Domańskiego

W. Wesołowski wyróżnił 5 klas ze względu na odmienne udziały w zasobach:

1.klasa uprzywilejowana dzięki własności i edukacji

2.drobnomieszczaństwo

3.inteligencja i pracownicy umysłowi nie posiadający własności

4.klasa robotnicza

5.klasa chłopska

H. Domański proponuje układ „sześciu odstawowych kategorii”:

1.inteligencja

2.pracownicy umysłowi niższego szczebla

3.włściciele firm

4.robotnicy wykwalifikowani

5.robotnicy niewykwalifikowani

6.rolnicy tj. robotnicy rolni i właściciele gospodarstw

Charakterystyka klas polskich.

Za E. Wnukiem-Lipińskim, D. Markowskim i W. Derczyńskim można powiedzieć, że:

• Klasę wyższą – przynajmniej w warunkach polskich - stanowiłby niewielki odsetek obywateli; to establishment biznesowy, polityczno-urzędniczy wysokiego szczebla państwowego i samorządowego (W-wa, Kraków, Łódź, Wrocław, Trójmiasto, Poznań, aglomeracja śląska...), także popularni artyści, doradcy prawni i finansowi, eksperci (elity kwalifikacji). To ok. 2,5 – 3 proc. społecz.

• Klasa średnia to średni i drobni przedsiębiorcy, pozostała część inteligencji z wyższym wykształceniem, rzesze najemnych pracowników umysłowych, rzemieślników, właścicieli punktów handlowych i usługowych, wykwalifikowani robotnicy rozwojowych przedsiębiorstw (moto-, elektro-, budo-), właściciele wydajnych gospodarstw. To od 52 do 59 proc. społeczeństwa.

• Klasa niższa – rolnicy indywidualni (małorolni), robotnicy wykwalifikowani i niewykwalifikowani słabo lub źle prosperujących zakładów pracy, robotnicy rolni, bezrobotni. To od 43 do 38 proc. społeczeństwa.

Nowe koncepcje klasy społecznej

Teoria trwałości klasowego podziału

Lundberg –„Ameryka 60-ciu rodzin ” 1939r.

W Ameryce wystąpiła koncentracja kapitału w rękach nielicznych- w rękach 60-ciu najbogatszych rodzin. Głównie przemiany w strukturze klasowej polegały na:

-przekształceniu kapitału rzeczowego na kapitał akcyjny

-koncentracja kapitału w rękach „business class” i wzrost liczby najemnych pracowników „working class”

Teoria równowagi interesów

Struktura współczesnego społeczeństwa industrialnego jest strukturą klasową. Stosunki między tymi klasami są w stanie równowagi.

Laski, Truman, Riesman:

-klasy społeczne ulegają ogromnym przemianą

-biznesman rozpadają się na szereg podgrup o odmiennych interesach- rozwarstwienie akcjonariuszy

- odzielenie panowania ekonomicznego od panowania politycznego; pojawiają się menager

- naciski grup interesów wzajemnie się równoważą, dlatego władze polityczne podejmują kompromisowe decyzje.

Podstawowe grupy: kapitaliści, farmerzy i robotnicy wywierają wpływ na różnych szczeblach.

System ten sprawia że nie tworzą się przywileje i upośledzeni społecznie, niweluje on nierówności społeczne.

Teoria dekompozycji struktury klasowej i instytucjonalizacji konfliktu

Następuje dekompozycja klas społecznych, klasy przekształcają się w warstwy.

Dahrendorf :

-następuje dzielenie własności od kierownictwa- specjalizacja kadry managerskiej

-społeczeństwo kapitalistyczne przekształca się w społeczeństwo managerskie- w którym wszyscy (w tym także akcjonariusze) są pracownikami najemnymi

-dekompozycja dotyczy także klasy robotniczej pojawiają się różne grupy specjalistów spełniających różne role i posiadających różne grupy interesów

- instytucjonalizacji konfliktu- nastąpiło uchwalenie praw człowieka, co w efekcie przyniosło zniesienie krańcowych nierówności społecznych