1. M. Capiga „Zarządzanie bankiem, PWN Warszawa 2010

2. A. Gospodarowicz „Zarządzanie instytucjami kredytowymi” C.H. Beck 2012

3. M. Proniewski „Zarządzanie instytucjami kredytowymi. Strategie, modele biznesowe i operacyjne, C.H. Beck 2012

Rynek finansowy:

• Instytucje kredytowe

• Instytucje finansowe

• Instytucje ubezpieczeniowe

Instytucja finansowa – podmiot niebędący bankiem ani instytucją kredytową, którego podstawowa działalność będąca źródłem większości przychodów polega na wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie określonym w ustawie Prawo bankowe

Przykłady:

• Nabywanie i zbywanie udziałów

• Udzielanie pożyczek ze środków własnych

• Usługi w zakresie nabywania i zbywania wierzytelności

• Udzielanie gwarancji, poręczeń lub zaciąganie innych zobowiązań pozabilansowych

Instytucja kredytowa:

• Podmiot mający swoją siedzibę za granicą RP na terytorium jednego z państw członkowskich UE

• Prowadzący we własnym imieniu i na własny rachunek

• Na podstawie zezwolenia właściwych władz nadzorczych

Działalność polegającą na przyjmowaniu depozytów lub innych środków powierzonych pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym i udzielaniu kredytów lub na wydawaniu pieniądza elektronicznego

Oddział instytucji kredytowej – jednostka organizacyjna instytucji kredytowej wykonująca w jej imieniu i na jej rzecz wszystkie lub niektóre czynności wynikające z zezwolenia udzielonego tej instytucji kredytowej, przy czym wszystkie jednostki organizacyjne danej instytucji kredytowej, utworzone na terenie Polski, uważa się za jeden oddział

Instytucje kredytowe:

• Banki komercyjne

• Banki spółdzielcze

• Spółdzielcze kasy oszczędnościowo – kredytowe

Bank centralny – NBP

Monetarne instytucje finansowe:

• Instytucje kredytowe:

• Skoki

• Banki spółdzielcze

• Fundusze rynku pieniężnego

Banki uniwersalne:

• Szeroki wachlarz produktów i usług bankowych ujętych w trzy grupy czynności

• Oferowanie usług bankowych, ubezpieczeniowych i inwestycyjnych

• Brak ograniczeń o charakterze ilościowym, geograficznym, jakościowym, rzeczowym

• Świadczenie usług dla każdej grupy klientów

Współczesny bank:

• Funkcja ubezpieczeniowa

• Funkcja powiernicza

• Funkcja kredytowa

• Funkcja inwestycyjna

• Funkcja płatnicza

• Funkcja gromadzenia oszczędności

• Funkcja zarządzania zasobami gotówkowymi

• Funkcja bankowości inwestycyjnej lub funkcja subskrypcyjna

• Funkcja brokerska

Specyfika banku spółdzielczego:

• Lokalizacja:

• Tereny wiejskie

• Małe miasta

• Zakres terytorialny:

• Uzależniony od wysokości funduszy własnych

• Klienci:

• Określona ustawowo grupa klientów

• Osoby zajmujące się działalnością rolniczą

• Wykonywane czynności:

• Określone ustawowo czynności za zgodą KNF i za zgodą banku zrzeszającego

• Zasady zrzeszania się:

• Obowiązek zrzeszania się z jednym bankiem zrzeszającym

• Forma prawna:

• Spółdzielnia

Specyfika banku hipotecznego:

• Miejsce działania:

• Rynek nieruchomości

• Podstawowy produkt:

• Kredyt hipoteczny

• Źródła finansowania działalności:

• Klasyczne:

• Emisja listów zastawnych

• Nowe:

• Sekurytyzacja/ rynek wtórny

• Nadzór i kontrola:

• KNF

• Powiernik i jego zastępca

Zarządzanie instytucją kredytową – całość działań polegających na podejmowaniu decyzji mających na celu wykorzystanie dostępnych zasobów do realizacji jej funkcji i osiągnięcia wytyczonych celów

Poziom zarządzania:

• Normatywny <-> strategiczny <-> operacyjny

Zarządzanie instytucją kredytową – ujęcie przedmiotowe:

• Zarządzanie finansami

• Zarządzanie kapitałem

• Zarządzanie ryzykiem

• Zarządzanie płynnością

System zarządzania w banku – zbiór zasad i mechanizmów odnoszących się do:

• Procesów decyzyjnych zachodzących w banku

• Oceny prowadzonej działalności bankowej

W ramach systemu zarządzania w banku funkcjonuje co najmniej:

• System zarządzania ryzykiem

• System kontroli wewnętrznej

Zarząd banku – projektuje, wprowadza oraz zapewnia działalnie systemu zarządzania

Rada nadzorcza – sprawuje nadzór nad wprowadzeniem systemu zarządzania oraz ocenia adekwatność i skuteczność tego systemu

Zarządzanie finansami – proces decyzyjny polegający na pozyskiwaniu zasobów pieniężnych niezbędnych do prowadzenia działalności banku i na takim ich zagospodarowaniu, aby zrealizować cel strategiczny banku

Zarządzanie finansami:

• Maksymalizacja wartości instytucji kredytowej, co określa jej zyskowność i poziom ryzyka

• Planowanie strategiczne

• Planowanie kapitałowe

• Pochodne sfery finansowe

Rodzaje decyzji finansowych i inwestycyjnych:

• Decyzje w sferze pozyskiwania zasobów pieniężnych (zarządzanie pasywami)

• Decyzje w sferze zagospodarowania pozyskanych środków (zarządzanie aktywami)

• Decyzje w sferze pozabilansowej

Banki prowadzą samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie planu finansowego w sposób zapewniający pokrycie z uzyskanych przychodów kosztów działalności oraz zobowiązań

Plan finansowy – projekcja bilansu, rachunku zysków i strat, czyli projekcja takiego zarządzania aktywami i pasywami, aby ukształtować strukturę bilansu

• Ilościową – poziom depozytów i kredytów

• Jakościową – poziom odsetek dla osiągnięcia zysku w dłuższej perspektywie

Plan finansowy – elementy:

• Główne pozycje bilansu i rachunku zysków i strat

• Programy odcinkowe:

• Plan rzeczowy

• Plan działań marketingowych

• Plan zatrudnienia

• Poziom wskaźników finansowych

Planowanie = sformalizowany proces podejmowania decyzji podstawą dla budżetowania, które to jest sposobem gospodarowania środkami finansowymi dla zrealizowania celów.

Instrumenty zarządzania finansami:

• Odsetki

• Opłaty

• Prowizje

• Marże

Odsetki są funkcją trzech zmiennych:

• Kwoty pożyczonej lub zainwestowanej (kwota główna)

• Stopy oprocentowania

• Czasu trwania kredytu lub inwestycji

Odsetki to:

• Koszty dla banku – dłużnika

• Przychody dla banku kredytodawcy

Opłaty

• Wynagrodzenie banku za świadczenie standardowych usług

• Ich wysokość nie zależy od wielkości operacji i nie koreluje z zaangażowanym kapitałem

• To zryczałtowane koszty z narzutem zysku pobierane za wykonywanie usług fakultatywnych w ramach umów o świadczenie czynności bankowych

Prowizja – przychód, który zależy od wielkości zaangażowania banku, np. wolumenu limitu kredytu, wielkości gwarancji

Rodzaje prowizji:

• Prowizja przygotowawcza

• Prowizja za gotowość

• Prowizja administracyjna

• Prowizja

Czynniki wpływające na wysokość opłat:

• Koszt pozyskania pieniądza

• Wartość pieniądza w czasie

• Pracochłonność czynności przygotowawczych

• Ryzyko transakcji

• Pracochłonność obsługi transakcji

• Koszty ściągania należności

• Inne czynniki, np. dotychczasowa współpraca klienta z bankiem, środki klienta w banku

Marża – wynagrodzenie z tytułu wykonywanych operacji bankowych:

• Będące różnicą między ceną sprzedaży a ceną zakupu środków pieniężnych

• Umożliwiające sfinansowanie kosztów działania banku i osiągnięcie minimalnej stopy rentowności

Marża = dochodowość aktywów – koszt pasywów:

• Marża globalna

• Marże odcinkowe (cząstkowe)

• Marża odsetkowa brutto (porównanie przychodów odsetkowych do kosztów odsetkowych)

• Marża odsetkowa netto (marża odsetkowa brutto, operacje pozaodsetkowe, koszty zarządzania ryzykiem)

Marża:

• Dywidendy

• Handlowa

• Operacji nadzwyczajnych

• Ryzyka (rezerw)

• Zapotrzebowania

• Prowizyjna

Marża odsetkowa = przychody odsetkowe – koszty odsetkowe / aktywa

Rozpiętość odsetkowa = (przychody odsetkowe/aktywa odsetkowe) – (koszty odsetkowe/pasywa odsetkowe)

Bank dokonuje podziału operacji na:

• Portfel handlowy

• Portfel bankowy

Portfel handlowy:

• Operacje dokonywane na własny rachunek w celach handlowych

• Operacje dokonywane w celu zabezpieczenia ryzyka wynikającego z operacji zaliczonych do portfela handlowego

Przykłady:

• Giełdowe i pozagiełdowe terminowe transakcje pozabilansowe

• Operacje dokonywane w ramach świadczenia usług pośrednictwa finansowego na hurtowym rynku finansowym

• Operacje polegające na gwarantowaniu emisji papierów wartościowych (dłużnych i kapitałowych)

Portfel bankowy obejmuje operacje niezaliczone do portfela handlowego, w szczególności:

• Udzielanie kredytów, pożyczek

• Składanie lokat

• Przyjmowanie depozytów

Wykonane w ramach działalności banku lub też w celu zarządzania płynnością

Bank, którego skala działalności handlowej jest znacząca, oblicza się w każdym dniu roboczym łączny wynik rynkowy (zysk lub stratę)

Dodatkowe pozycje bilansu banku zwane kapitałem krótkoterminowym określa się jako sumę:

• Zysku rynkowego

• Straty na operacjach zaliczonych do portfela bankowego

• Zobowiązań z tytułu otrzymanych pożyczek podporządkowanych

• Wartości kapitału podmiotów zależnych

Zarządzanie ryzykiem bankowym

Etapy:

Identyfikacja ryzyka bankowego pomiar skali ryzyka bankowego sterowanie ryzykiem bankowym kontrola i monitorowanie ryzyka bankowego

Przyczyny ryzyka bankowego:

• Zewnętrzne:

• Makrootoczenie (polityka fiskalna, polityka banku centralnego, koniunktura gospodarcza)

• Mikrootoczenia (liczba banków – konkurentów, ich oferta produktowa i cenowa)

• Wewnętrzne:

• Działalność operacyjna (depozytowa, kredytowa)

• Zarządzanie bankiem

• Organizacja procesów

• Kanały dystrybucji

• Kwalifikacje kadry

• Marketing

• Kondycja finansowa

Bazylejski komitet ds. nadzoru bankowego:

• Ryzyko płynności

• Ryzyko kredytowe

• Ryzyko państwa i transferu

• Ryzyko rynkowe

• Ryzyko stopy procentowej

• Ryzyko reputacji

• Ryzyko prawne

• Ryzyko operacyjne

Nowa umowa kapitałowa:

• Ryzyko rynkowe

• Ryzyko operacyjne

• Istotne dla banku rodzaje ryzyka

• Ryzyko płynności

• Ryzyko kredytowe

Metody pomiaru ryzyka:

• Miary wrażliwości – miara zmienności cen lub wartości instrumentów względem zmiany parametru ją powodującego, np. współczynnik B do akcji lub współczynniki greckie do opcji

• Miary zmienności – określają rozproszenie parametrów rynkowych wokół ich wartości średniej, np. wariancja, odchylenie standardowe, odchylenie przeciętne

• Miary zagrożenia – szacują wyłącznie niekorzystne odchylenie od średniej, np. metoda wartości zagrożonej VaR

Konsekwencje ryzyka bankowego:

• Zmniejszenie lub utrata płynności

• Mniejsza wiarygodność finansowa

• Mniejsze bezpieczeństwo

• Mniejsze zyski

• Wzrost kosztów

• Spadek rentowności

Kumulacja skutków zbyt wysokiego ryzyka = upadłość

Koszty upadłości dla:

• Akcjonariuszy

• Klientów

• Sektora bankowego

• Gospodarki

Sterowanie ryzykiem bankowym:

• Rodzaje działań:

• Aktywne

• Pasywne

• Instrumenty sterowania:

• Instrumenty zewnętrzne i wewnętrzne

• Instrumenty sterowania pojedynczym ryzykiem i łącznym ryzykiem

• Finansowanie skutków ryzyka:

• Finansowanie ze źródeł wewnętrznych

• Finansowanie ze źródeł zewnętrznych

Instrumenty sterowania ryzykiem:

• Rezerwy

• Limity koncentracji zaangażowań

• Próg koncentracji kapitałowej

• Normy kapitałowe

• Kapitał regulacyjny i wewnętrzny

• Wymogi kapitałowe

• Współczynniki wypłacalności

Nowa umowa kapitałowa – NUK:

• Filar I – pomiar adekwatności kapitałowej w zakresie ryzyka kredytowego, rynkowego i operacyjnego

• Filar II – proces analizy nadzorczej, czyli zindywidualizowana ocena adekwatności kapitałowej

• Filar III – dyscyplina rynkowa

Filar I – zasady pomiaru ryzyka:

• Kredytowego:

• Metoda standardowa

• Metoda wewnętrznych ratingów:

• Podstawowa

• Zaawansowana

• Operacyjnego:

• Metoda wskaźnika podstawowego

• Metoda standardowa

• Metoda pomiaru wewnętrznego

• Rynkowego:

• Metoda standardowa

• Metoda modeli wewnętrznych

• Kombinacja modeli wewnętrznych i metodologii standardowej

Filar II:

• Nowy wymiar badania jakości zarządzania ryzykiem

• Określenie obszarów objętych szczególną oceną, czyli tych rodzajów ryzyka, których nie uwzględniono lub nie w pełni ujęto w filarze I

• Ustalenie czterech zasad, które stanowią wytyczne dla działań nadzorców

• Wewnętrzna ocena adekwatności ICAAP

• Obliczenie kapitału wewnętrznego

• Proces badania i oceny nadzorczej SREP

• System oceny ryzyka RAS

Wewnętrzny proces adekwatności kapitałowej (ICAAP)

• Pisemne zasady polityki oraz procedury identyfikowania, pomiaru i raportowania ryzyka

• Opis procesu ustalania (alokacji) kapitału w zależności od poziomu ryzyka czyli przekształcenie miar ryzyka w ujęciu ilościowym w wymagania kapitałowe

• Opis procesu ustalania celów kapitałowych w zakresie adekwatności kapitałowej (docelowy poziom kapitału)

• Opis systemu kontroli oraz audytu wewnętrznego

Filar III:

• Celem jest przekazanie uczestnikom rynku informacji, które umożliwiłyby im ocenę ryzyka instytucji i jej adekwatności kapitałowej

• Zakres sprawozdawczości np. struktura kapitałowa, adekwatność kapitałowa, ryzyko kredytowe (ogólnie), ryzyko kredytowe (metoda standardowa), ryzyko kredytowe (metoda IRB), techniki ograniczania ryzyka kredytowego, Sekurytyzacja, ryzyko operacyjne

W ramach systemu zarządzania w banku funkcjonuje co najmniej:

• System zarządzania ryzykiem

System zarządzania ryzykiem ma za zadanie identyfikację, pomiar lub szacowanie oraz monitorowanie ryzyka występującego w działalności banku służące zapewnieniu prawidłowości procesu wyznaczania i realizacji szczegółowych celów prowadzonej przez bank działalności

• Sformalizowane zasady określania wielkości podejmowanego ryzyka i zasady zarządzania ryzykiem

• Sformalizowane procedury identyfikacji, pomiaru lub szacowania oraz monitorowanie ryzyka

• Sformalizowane limity ograniczające ryzyko i zasady postępowania w przypadku przekroczenia limitu

• System sprawozdawczości zarządczej umożliwiający monitorowanie poziomu ryzyka

• Struktura organizacyjna dostosowana do wielkości i profilu ponoszonego przez bank ryzyka

Adekwatność kapitałowa

Ryzyko – kapitał

Funkcje kapitału:

• Założycielska

• Finansowa

• Gwarancyjna

• Baza do podziału zysku

• Właścicielska

• Absorbowania strat

• Limitowania

Zarządzanie kapitałem:

• Inwestowanie

• Alokacja

Inwestowanie kapitału – proces, w którym gotówka zgromadzona w wyniku emisji akcji, zatrzymania zysku niepodzielonego itd. zostaje fizycznie zainwestowana w określonego rodzaju aktywa

Alokacja kapitału:

• Proces, w którym dokonuje się umownych obliczeń kwoty kapitału wspierającego daną działalność

• Kalkulacja efektywności i ryzyka w podziale

Kapitał formy:

• Księgowy, rynkowy

• Własny, obcy

• Finansowy, intelektualny

• Regulacyjny, wewnętrzny

Kapitał regulacyjny – NUK:

• Kategoria I:

• Wpłacony kapitał zakładowy

• Ujawnione rezerwy

• Kategoria II:

• Nieujawnione rezerwy

Kapitał regulacyjny = fundusze własne

Fundusze podstawowe:

• Fundusze zasadnicze

• Pozycje dodatkowe, np. fundusze ogólnego ryzyka

Fundusze zasadnicze:

• Bank państwowy:

• Fundusz statutowy

• Fundusz zapasowy

• Fundusz rezerwowy

• Bank w formie spółki akcyjnej

• Bank spółdzielczy

Fundusze uzupełniające:

• Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny

• Pozycje za zgodą KNF np. zobowiązanie podporządkowane,

• Inne pozycje określone przez KNF

Kapitał ekonomiczny

• Wartość funduszy własnych, którymi powinna dysponować instytucja kredytowa, w celu zabezpieczenia się przed różnymi rodzajami ryzyka ekonomicznego występującego w jej działalności

• Wartość funduszy własnych, która zabezpiecza wszystkie nieoczekiwane straty, uwzględniając przy tym politykę czy też preferencje banku w zakresie akceptowanego poziomu ryzyka

Kapitał finansowy = kapitał regulacyjny + kapitał ekonomiczny

Kapitał intelektualny = kapitał organizacyjny +kapitał ludzki + kapitał relacji z klientami

Kapitał wewnętrzny – oszacowana przez bank kwota, niezbędna do pokrycia wszystkich zidentyfikowanych istotnych rodzajów ryzyka występujących w działalności banku oraz zmian otoczenia gospodarczego, uwzględniające przewidywany poziom ryzyka

Zarząd banku odpowiada za przygotowanie i wdrożenie procesów:

• Szacowania kapitału wewnętrznego

• Zarządzania kapitałowego

• Planowania kapitałowego

Proces szacowania kapitału wewnętrznego:

• Kryteria uznawania poszczególnych rodzajów ryzyka za istotne

• Zasady polityki oraz procedury identyfikowania pomiaru i raportowania ryzyka w działalności banku

• Proces ustalania (alokacji) kapitału w zależności od poziomu ryzyka w banku

• Proces ustalania celów kapitałowych w zakresie adekwatności kapitałowej (docelowy poziom kapitału),

• System kontroli wewnętrznej w obszarze szacowania i utrzymywania kapitału wewnętrznego

Ad. b) polityka zarządzania kapitałem:

• Długoterminowe cele kapitałowe banku,

• Preferowana struktura kapitału,

• Kapitałowe plany awaryjne,

• Delegowanie zarządzania kapitałem,

• Podstawowe elementy procesu przekształcania miar ryzyka w wymogi kapitałowe

Bank jest ustawowo obowiązany utrzymywać

• Fundusze własne na poziomie

Współczynnik wypłacalności banku = fundusze własne + kapitał krótkoterminowy/ całkowity wymóg kapitałowy * 12,5

Kapitał krótkoterminowy może być wykorzystywany przy ustalaniu normy adekwatności

Bank jest ustawowo obowiązany utrzymywać współczynnik

Całkowity wymóg kapitałowy w przypadku banków

Norma adekwatności kapitałowej = 1. Kapitał dostępny

Kapitał dostępny:

• Fundusze własne:

Wymogi kapitałowe = wymogi kapitałowe z tytułu ryzyka kredytowego

WYKŁAD

Płynność:

• Płatnicza

• Finansowa

• Strukturalna

Płynność finansowa – zdolność do terminowego regulowania dyspozycji płatniczych klientów oraz do niezakłóconego udzielania kredytów

Płynność płatnicza – zdolność do finansowania aktywów i terminowego wykonania zobowiązań w toku normalnej działalności banku lub oddziału instytucji kredytowej, które można przewidzieć, bez konieczności poniesienia straty.

Płynność strukturalna – stan równowagi strukturalnej pomiędzy pozyskiwaniem a wykorzystywaniem kapitału, który musi spełniać wymagania:

• Ilościowe (odpowiednia wysokość kapitału)

• Jakościowe (odpowiednia struktura i terminy zapadalności)

Płynność rynku (produktu) – możliwość zamiany na gotówkę w krótkim czasie określonych produktów na rynku bez znacznych strat finansowych

Płynność banku – horyzonty czasowe

• Płynność natychmiastowa – w ciągu dnia

• Płynność bieżąca – do 7 dni

• Płynność krótkoterminowa – do 1 miesiąca

• Płynność średniookresowa – od 1 do 12 miesięcy

• Płynność długookresowa – powyżej 12 miesięcy

Zasady zarządzania płynnością płatniczą:

• Schemat organizacyjny zarządzania płynnością

• Metody pomiaru oraz monitorowania poziomu płynności płatniczej

• Metody ograniczania ryzyka utraty płynności płatniczej, w tym wewnętrzne limity

• Awaryjne plany działania w przypadku sytuacji kryzysowych

• Zakres, tryb i częstotliwość przekazywania informacji zarządowi

Skuteczny system zarządzania płynnością umożliwia:

• Analizowanie i zarządzanie płynnością we wszystkich przedziałach czasowych

• Zarządzanie płynnością każdej jednostki organizacyjnej banku

• Zarządzanie płynnością złotową i walutową w odniesieniu do pozycji bilansowych i pozabilansowych

• Zarządzanie ryzykiem płynności

Proces zapewnienia płynności finansowej w BRE banku SA:

• Zarządzanie ryzykiem płynności:

• Na poziomie strategicznym

• Na poziomie operacyjnym

• Monitorowanie sytuacji płatniczej banku:

• Monitoring dzienny

• Metody oparte o analizę przepływów pieniężnych

Pomiar ryzyka płynności:

• Analiza luki płynności:

• Zestawienie niedopasowania terminów płatności aktywów i pasywów

• Analiza przepływu środków

• Ocena realnych przepływów gotówkowych

Analiza płynności:

• Analiza luki płynności

• Analiza przepływów środków pieniężnych

• Analiza wskaźnikowa

• Rezerwy płynności

• Normy płynności

Luka płynności:

• Zestawienie terminów płatności aktywów i pasywów i pozycji pozabilansowych

• Różnicę między sumą aktywów zapadających i sumą pasywów wymagalnych w danym przedziale czasowym określa się terminem luki płynności

• Luka skumulowana dla danego przedziału czasowego stanowi sumę luk od pierwszego przedziału do danego przedziału włącznie

Rezerwy płynności:

• Podstawowa:

• Kasa

• Należności od NBP lub innego banku z terminem płatności do 7 dni

• Instrumenty dłużne o niskim ryzyku w kwocie możliwej do uzyskania w ciągu 7 dni

• Uzupełniająca:

• Należności od NBP lub innego banku z terminem płatności od 7 do 30 dni

• Instrumenty dłużne o niskim ryzyku w kwocie możliwej do uzyskania w okresie powyżej 7 dni i do 30 dni.

Nadzorcze miary płynności krótkoterminowej:

• Luka płynności krótkoterminowej

• Współczynnik płynności krótkoterminowej

Luka płynności krótkoterminowej (M1):

• Różnica pomiędzy sumą wartości podstawowej i uzupełniającej rezerwy płynności w dniu sprawozdawczym a wartością środków obcych niestabilnych

• Wartość minimalna: 0

Współczynnik płynności krótkoterminowej (M2)

Wartość podstawowej i uzupełniającej rezerwy płynności w dniu sprawozdawczym / wartość środków obcych niestabilnych

Wartość minimalna: 1

Nadzorcze miary płynności długoterminowej:

• Współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych funduszami własnymi

• Współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych i aktywów o ograniczonej płynności funduszami własnymi i środkami obcymi stabilnymi

Współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych funduszami własnymi (M3)

Fundusze własne banku pomniejszone o łączną wartość wymogów kapitałowych z tytułu ryzyka rynkowego, ryzyka rozliczania dostawy oraz ryzyka kontrahenta / aktywa niepłynne

Wartość minimalna: 1

Współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych i aktywów o ograniczonej płynności funduszami własnymi i środkami obcymi stabilnymi (M4)

Fundusze własne banku pomniejszone o łączną wartość wymogów kapitałowych z tytułu ryzyka rynkowego, ryzyko rozliczania dostawy, ryzyka kontrahenta i środków obcych stabilnych / aktywa niepłynne + aktywa o ograniczonej płynności

Wartość minimalna: 1

WYKŁAD

Model systemu kontroli:

• System kontroli na poziomie krajowym:

• KNF

• Bank centralny

• Ministerstwo finansów

• System kontroli w banku:

• Organy wewnętrzne powołane do kontroli i audytu wewnętrznego na poziomie centrali i oddziałów banku

• System kontroli na poziomie ponadnarodowym:

• Komitet bazylejski

• Komitet europejskich nadzorców bankowych

• Komisja europejska

• Rada międzynarodowych standardów rachunkowości

Instytucja kredytowa:

• Nadzór bankowy

• Kontrola wewnętrzna

• Audyt (zewnętrzny i wewnętrzny)

Nadzór bankowy:

• KNF

• Nadzór:

• Indywidualny – w odniesieniu do każdego banku

• Skonsolidowany

• Uzupełniający

PNB przeprowadza badanie i ocenę nadzorczą:

• Wielkości ryzyka, na jakie narażony jest bank

• Jakości procesu zarządzania ryzykiem

• Poziomu kapitału pokrywającego ryzyko wynikające z działalności banku

• Zgodności z przepisami prawa regulującymi działalność banków, statutem i decyzją o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku

Badanie i ocena nadzorcza mogą być realizowane poprzez:

• Nadzór analityczny

• Czynności kontrolne

• Wizytę nadzorczą

Nadzór analityczny – analizowanie danych i informacji uzyskanych od banków w szczególności monitorowanie:

• Sytuacji ekonomicznej banków

• Przestrzegania przez banki regulacji ostrożnościowych

• Ryzyka związanego z działalnością bankową

• Przepisów dotyczących koncentracji wierzytelności, adekwatności kapitałowej

Czynności kontrolne:

• Kontrole przygotowania do rozpoczęcia działalności operacyjnej

• Inspekcje

• Postępowanie wyjaśniające

Inspekcja – cele:

• Ocena procesu zarządzania ryzykami

• Weryfikacja danych przekazywanych do NBP

• Ocena zgodności działania banków z przepisami prawa

• Ocena realizacji zaleceń komisji

Inspekcje:

• Problemowe:

• Dotyczą wybranych obszarów działalności banku

• Kompleksowe:

• Dotyczą całokształtu sytuacji ekonomicznej

Wizyta nadzorcza ma na celu aktualizację wyników poprzedniego badania i oceny nadzorczej

System kontroli wewnętrznej:

Cel – analizowanie danych i informacji uzyskanych od banków w szczególności monitorowanie.

• Skuteczności i efektywności działania banku

• Wiarygodności sprawozdawczości finansowej

• Zgodności działania banku z przepisami prawa i regulacjami wewnętrznymi

System kontroli wewnętrznej

Elementy:

• Mechanizmy kontroli ryzyka

• Badanie zgodności działania banku z przepisami prawa i regulacjami wewnętrznymi

• Audyt wewnętrzny

Bank posiada system kontroli wewnętrznej dostosowywany do struktury organizacyjnej, który obejmuje jednostki organizacyjne banku oraz podmioty zależne

System kontroli wewnętrznej:

• Kontrola funkcjonalna:

• Procedury

• Mechanizmy kontroli

• Kontrola instytucjonalna:

• Audyt

Bank posiada:

• Procedury kontroli wewnętrznej

• Określające zadania realizowane na poszczególnych stanowiskach pracy w ramach systemu kontroli wewnętrznej (regulacje wewnętrzne)

• Mechanizmy kontroli wewnętrznej:

• Zasady, limity dotyczące prowadzonej przez bank działalności, mające charakter kontrolny, funkcjonujące w ramach systemu operacyjnego banku

• Czynności mające na celu kontrolę jakości i poprawności realizowanych zadań

Bank, w ramach systemu kontroli wewnętrznej powinien identyfikować ryzyko:

• Związane z każdą operacją, transakcją, produktem i usługą

• Wynikające ze struktury organizacyjnej oraz struktury holdingu

Audyt wewnętrzny – niezależna, obiektywna działalność kontrolna i konsultacyjna, której celem jest:

• Zwiększanie poziomu i jakości działania

• Wspieranie instytucji w realizacji jej celów

Poprzez wprowadzenie systematycznego, zdyscyplinowanego podejścia do oceny i poprawnej efektywności zarządzania ryzykiem, kontroli oraz procesów władania korporacyjnego

Zasady audytu wewnętrznego:

• Cele i zadania funkcji audytu wewnętrznego

• Zasady audytu wewnętrznego

• Funkcjonowanie audytu wewnętrznego

• Relacje władz nadzorczych z departamentem audytu wewnętrznego i audytorem zewnętrznym

• Komitet audytu

• Zlecenie audytu wewnętrznego

Audyt wewnętrzny zadania – badanie i ocena, w sposób niezależny i obiektywny:

• Adekwatności i skuteczności systemu kontroli wewnętrznej

• Opiniowanie systemu zarządzania bankiem, w tym skuteczności zarządzania ryzykiem

Audyt rodzaje:

• Audyt finansowy

• Audyt inwestycyjny i skarbu

• Audyt zaplecza

• Audyt bankowości elektronicznej

• Audyt procesu

• Audyt oddziału

Audyt zewnętrzny – audyt przeprowadzany przez instytucje niezależne od kierownictwa jednostki poddawanej audytowi np. przez regionalną izbę obrachunkową, urząd skarbowy, NIK

• Badanie sprawozdań finansowych i przedstawianie o nich niezależnej opinii

• Ocena, czy sprawozdania finansowe odzwierciedlają w rzetelny sposób sytuację finansową firmy

• Ocena czy sprawozdania finansowe nie zawierają istotnych błędów

WYKŁAD 7

Techniki zarządzania bankiem:

• Zarządzanie przez komitety

• Zarządzanie przez cele (MBO)

• Zarządzanie marketingowe

• Zarządzanie przez jakość

• Zarządzanie przez wartość

Komitety bankowe:

• Stałe lub doraźne elementy struktury organizacyjnej o charakterze zadaniowym

• Zespoły o ściśle określonym składzie, kompetencjach i zakresie czynności

• Pełniące funkcje decyzyjne, doradcze, opiniotwórcze

Komitety bankowe:

• Z uprawnieniami decyzyjnymi – stanowią organ zarządzający bankiem

• Typu doradczego (zespoły doradcze) – nie uczestniczą w zarządzaniu bankiem, ale służą radą i zaleceniami

Komitety BRE Banku:

• Zarządzania operacyjnego grupy BRE Banku

• Zarządzania aktywami i pasywami

• Ds. zarządzania kapitałem

• Ds. zarządzania zasobami…

Zarządzanie przez cele (MBO) – polega na stwarzaniu motywacji do koordynowania czynności związanych z zarządzaniem bankiem przez wspólne cele (kierownicy i pracownicy), precyzyjne określenie celów, które powinny być osiągnięte w określonym czasie oraz dopilnowaniu by zostały one wykonane

Założenia zarządzania przez cele:

• Określenie celów działania i ich wykonania przy ograniczeniu do minimum ingerencji w sposoby/metody ich realizacji

• Dążenie do zgodności wewnętrznej celów organizacji

• Zachowanie elastyczności w wytyczaniu celów działania (możliwość dostosowania się do zmiennych warunków otoczenia)

• Wyznaczenie metody monitorowania stopnia realizacji celów

• Uczestnictwo kadry kierowniczej różnego szczebla organizacji w ustalaniu celów

• Wykorzystanie zasady Pareta (ok. 20% działań menedżera daje ok. 80% uzyskanych efektów)

BRE Bank SA – MBO

• Nowy system planowania i rozliczania celów obowiązujący od 2011

• Opiera się na założeniu, że cele wyznaczone pracownikom są powiązane z celami strategicznymi organizacji

• Skaskadowanie celów strategicznych pozwala skupić zaangażowanie pracowników na sprawach najistotniejszych, dając wymierną efektywność i oszczędność czasu

Funkcje systemu – BRE Bank SA:

• Bezpośrednie przełożenie na wynik banku – dyscyplinowanie i angażowanie całej organizacji w realizację wyników

• Bezpośrednia platforma komunikacji – przekazywanie informacji dotyczącej roli i udziału indywidualnego pracownika w budowaniu organizacji i realizacji celów strategicznych banku

Zarządzanie marketingowe:

• Wprowadzono w związku z silnym uzależnieniem działania banku od rynku, rozwojem konkurencji międzybankowej (lata 70 XX wieku)

Wymagało istotnych zmian w organizacji banku co znalazło odzwierciedlenie w tworzeniu wyspecjalizowanych komórek marketingu oraz wprowadzeniu zmian strukturalnych mających na celu stworzenie pionów organizacyjnych, np. bankowości detalicznej, korporacyjnej

Cele:

• Badanie posiadanej potencjalnej grupy klientów przez pryzmat możliwości pozyskania nowych klientów

• Badanie potrzeb, zainteresowań i możliwości finansowych dotychczasowych klientów

• Obserwowanie działalności konkurentów (innych banków) pod kątem prowadzonej przez nich polityki cenowej oraz jakości usług

• Badanie oferowanych usług bankowych z punktu widzenia dostosowywania się do wymogów rynku

• Szczegółowe opracowanie oraz realizacja kampanii marketingowej (włączając akcję promocyjno-reklamową)

• Ocena jakości pracy instytucji bankowej oraz badaniu wyników prowadzonych działań i porównywaniu ich z przyjętymi wcześniej założeniami

Zarządzanie przez jakość – technika zarządzania związana z kładzeniem przez banki nacisku na potrzebę utrzymywania konkurencyjności poprzez zapewnienie najwyższej jakości produktów bankowych

Techniki zarządzania jakością:

• TQM (kompleksowe zarządzanie jakością poprzez szkolenie i zaangażowanie całego personelu w celu podniesienia jakości pracy)

• ISO 9000 (opracowanie i audyt procedur doskonalenia jakości ze szczególnym naciskiem na sposoby postępowania z zapytaniami i zażaleniami klientów)

• QACC (kontrola kosztów jakości poprzez ich pomiar oraz określenie głównych zadań do realizacji polegających na rzeczywistej redukcji kosztów związanych np. ze złą jakością czy też dodatkową, zbędną kontrolą

Zarządzanie przez wartość – zespół działań zorientowanych na korzystną zmianę czynników podwyższających aktywa firmy oraz kreujących programy restrukturyzacji, zwiększające efektywność zużycia zasobów i spełnienie oczekiwań klientów, a tym samym uzyskanie wysokiej pozycji rynkowej dzięki osiągnięciu przewagi konkurencyjnej

Zarządzanie wartością obejmuje:

• Zarządzanie marketingowe

• Zarządzanie innowacyjne i inwestycyjne

• Zarządzanie finansami

• Zarządzanie zasobami ludzkimi

Wzrost wartości banku techniki i narzędzia:

• Kompleksowe zarządzanie jakością (TQM)

• Change management (zarządzanie zmianami)

• Lean management („odchudzony bank”)

• Re engineering

• Outsourcing

• Controlling

Zarządzanie wartością:

• Zarządzanie wartością dla akcjonariuszy – cel tworzenie wartości dla akcjonariuszy (wskaźnik SVA)

• Zarządzanie wartością całkowitą

Ład korporacyjny lub władanie korporacyjne, nadzór korporacyjny to polskie odpowiedniki terminu corporate governance

Ład korporacyjny:

• System, za pomocą którego bank jest kierowany i kontrolowany

• Rozwiązanie instrumentalne, mające na celu zapewnienie zdolności do osiągania wysokiej efektywności ekonomicznej banku jako warunku konkurencyjności oraz ustalenie stosunków pomiędzy kierownictwem spółki bankowej, jej radą i właścicielami

Zasady ładu korporacyjnego:

• 2002 – dobre praktyki w spółkach publicznych

• 2008 – dobre praktyki spółek notowanych na GPW

• 2008 – kanon dobrych praktyk rynku finansowego

• 2010 – zasady dobrej praktyki bankowej

BRE Bank SA – ład korporacyjny – całokształt działań i regulacji ukierunkowanych na zapewnienie równowagi między interesami wszystkich podmiotów zaangażowanych w funkcjonowanie danej spółki (czyli inwestorów)