Zasady wymowy
Akcentowanie wyrazów
- rzeczowników pochodzenia obcego zakończonych na –ika -yka
-czasowników w trybie przypuszczającym
-liczebników
-wyrazów sprawiających trudności
Wymowa samogłosek
ustnych: a, o, u, e. y, i
nie mogą być ścieśniane, szeroka wymowa, jak największe otwarcie jamy ustnej
-rozziew samogłoskowy
(zbieg samogłosek na granicy dwóch wyrazów- należy je wyraźnie oddzielić małą pauzą)
dla Ani, na alarm, u Uli, to okno, o upadku, ta akcja, te ekierki, na oczy, do Otwocka
- rozziew w środku wyrazu
sąsiedztwo samogłosek w wyrazie : ao, oa, ae, ea, eo, oe
(wymowa legato- płynne przejście z jednej samogłoski do drugiej)
chaos, teatr, poeta, ideał, aorta, poemat, pean, orchidea, kreacja
-grupa dwugłoskowa au-, eu- (wymowa ał, eł)
wyrazy pochodzenia obcego zawierające dyftongi, czyli głoski dwuszczytowe składające się z dwu samogłosek, z których jedna ( u) jest niezgłoskotwórcza. Dyftong nie może być rozdzielony, dlatego te wyrazy wymawiamy z ł, czyli u niezgłoskotwórczym
laur, aula, faul, hydraulik, audialny, audycja, aureola, fauna, laureat, Europa, Austria
-wymowa wyrazu nauka i innych (grupa au)
na- u- ka, na-u-ka (popr.), nałka (niepopr.), naumyślny, nauczyciel, zaufanie, zaułek, zauroczyć, laurka, nauszniki
-grupa eu wymawiana bez elementu labialnego ł
Tadeusz, Mateusz, Ireneusz, Orfeusz, Te Deum, kaduceusz, liceum, muzeum, Koloseum, nieuk, Seul, trofeum, Zeus, apogeum
-sąsiedztwo samogłosek na pograniczu morfemów
(wymowa z lekkim rozziewem artykulacyjnym, z wyeksponowaniem drugiej samogłoski)
wyobraźnia, zauważyć, pouczyć, nieuwaga, przeanalizować, reorganizacja, przeorać, naocznie, wyolbrzymiać, wyorany, zaimponować, wyizolować, zainicjować
-sąsiedztwo samogłoski I z inną samogłoską
wymowa dwojaka: i lub ji
kraina, koleina, słoik, prozaik, kofeina, stoisko, egoizm, zagoić, nastroić, eseista, rozmaity, Ukraina
-wygłosowe I poprzedzone samogłoską (alei, szyi)
wymawia się zgodnie z normą ortofoniczną jak –ji
alei (aleji) , szyi (szyji), idei (ideji), kolei (koleji)
-wyrazy pochodzenia obcego z końcówką w dopełniaczu „ii” (wymowa –ji)
unii, manii, parodii, l oterii, arytmii, sympatii, biologii, ortografii, parafii, filii,
uńji, mańji, parod’ji, loter’ji, arytm’ii sympat’ji, b’jolog’ji, ortograf’fji. Paraf’fji, fil’ji
-wyrazy pochodzenia obcego zakończone na –cja
wymawiamy jak piszemy
demokracja, sytuacja,
-geminata samogłoskowa
aA, oO, uU (występują rozziewy)
zoologia, zoochemia, tatuuje, insynuuje, idee, kooperacja, koordynacja
-przyimki przed samogłoskami
należy silniej wybić nagłosową samogłoskę, s. 50 Bednarek, s. 52-53 Bednarek
w ogóle, w agonii, z obcym, z osą, z uczuciem, z ukosa, bez apaszki, od alei, pod oknem, nad oceanem
-przedrostki jednozgłoskowe : w, z
wymawiane z rozcięciem , staccato
z’obrazować, z’obojętnieć, w’orać
-spółgłoska w wygłosie –samogłoska w nagłosie
(należy wybić samogłoskę nagłosową i przedzielić wyrazy krótką pauzą) s. 54-55 Bednarek
lat ostatnich, gwar ulicy, kosz agrestu, dam awizo, kup arbuza itd.
-zapobieganie redukcji samogłosek
(wyrazy często zniekształcane) s. 57 Bednarek
Arytmetyka, dyrygent, dyrygować, karygodny, koniczyna, minister, opera, oryginał, oryginalny, osobowy, peron, porywisty, syjamski, uniwersytet, w ogóle
nosowych: ę, ą
-w wygłosie
-przed spółgłoskami (według zasad na schemacie)
przed spółgłoskami zwarto-wybuchowymi: p, p’, b. b’, t, d, k, g, k’, g’
przed spółgłoskami zwarto- szczelinowymi: c, dz, cz, dż, ć, dź
przed spółgłoskami szczelinowymi
przed spółgłoskami szczelinowymi: w, f, s, z, sz, ż, ch
(zachowana pełna nosowość)
przed spółgłoskami ś, ź głoski ę, ą ulegają dekompozycji- tworzą nową głoskę- j
szczejcie, siojść, gałejzie, trzojść itd. s. 71 Bednarek
-wymowa samogłosek ustnych przed spółgłoskami nosowymi:
an , en, on, un, in w wyrazach zapożyczonych, s. 74-75
wyjątki : komża, kanwa, skansen
-wyrazy pochodzenia łacińskiego zaczynające się przedrostkami kon-, in-
(wymawiane są samogłoski oraz spółgłoska n) s. 75 Bednarek
-ćwiczenia utrwalające wymowę samogłosek nosowych
s. 78-79 Bednarek
Wymowa spółgłosek
wewnątrzwyrazowe upodobnienia pod względem dźwięczności
zawsze wymawia się je jednolicie: dźwięcznie lub bezdźwięcznie
obcy – opcy
obszar- opszar
ważka - waszka
liczba - lidżba
prośba - proźba
jakby -jagby
także -tagże
pokrzywa - pokszywa
przedszkole – przedszkole
strzecha -stszecha
świat -śfiat
spółgłoski w wygłosie
- spółgłoski zwarte, szczelinowe i zwarto-szczelinowe w wygłosie
zawsze wymawiamy bezdźwięcznie
bób - bup
sad -sat
mózg - musk
gaz -gas
kurz -kusz
-głoski półotwarte: m, n, m’, ń, r, l, ł
po spółgłoskach bezdźwięcznych wytracają dźwięczność, należy je wymawiać starannie, nie wolno gubić
spektakl, myśl, cykl, cyfr, wiatr, umysł, rzekł, pasm, baśń, pleśń,
głoski półotwarte: m, n, m’, ń, r, l, ł
po spółgłoskach dźwięcznych wymawiamy dźwięcznie
heroizm, cynizm, blizn, kaźń, mógł, zszedł, módl się
-różne grupy spółgłosek w wygłosie
wymawiamy starannie
gzyms, konflikt, absolwent, fakt, cyrk, szept czołg, garb, defekt, szelest
-grupa –ść w wygłosie
Należy wymawiać obie głoski w wygłosie
złość, miłość, liść, maść, gnieść, iść, część, korzyść, kość, wznieść
-wymowa spółgłosek podwojonych
Można je wymawiać albo jako jedną przedłużoną do półtorej głoski, albo podwajając artykulację
Poddać, odtwórca, oddolny , uczczony, dżdżownica, idźcie, hobby, lekki, mocca, zsyp, ranny, czynny, zwinnie, Anna, gamma, ballada, terror, bessa, dłuższy, rozzłoszczony, bezsłoneczny,
-wymowa grup spółgłoskowych trz-, drz-
w wymowie wyrazów muszą być zachowane dwie głoski
trzeba, trzpiot, popatrz, wnętrze, trzepak, lustrzany
międzywyrazowy zbieg spółgłosek
-grupy spółgłosek na granicy wyrazów
wymawiamy starannie wszystkie głoski
ilość rdzy, ostrość szkieł, plusk pstrągów, blask słońca, tłuszcz skwierczy
- spółgłoski jednakowe na pograniczu wyrazów
zawsze wymawiamy oddzielnie, rozdzielając je pauzą
sklep południowca, bukiet tulipanów, smak kawy, traf fatalny, bez soli, masz szczęście, skoś siano, dach chałupy, noc cudowna, rozpacz czarna, część ciała, rytm marsza, pan nasz, koń niesie, metr rury, styl ludowy, kawał łobuza, słój jagód.
-
Teksty