SYSTEMY ZARZADZANIA ŚRODOWISKOWEGO

Wykład 1. 25-02-2015

Istnieje możliwość podejścia do egzaminu zewnętrznego i uzyskanie certyfikatu auditora wewnętrznego systemu zarządzania środowiskowego według ISO 14001.

Systemy zarz. Środowiskowego :

1. System ISO 14001

2. Rozporządzenia EMAS

3. Zasada Czystej produkcji

4. Odpowiedzialność i troska

System zarządzania środowiskowego :

1. Nieformalne – niecertyfikowane, oparte na własnej lub zew. koncepcji (np. CP, Eco-mapping lub system gospodarki odpadami).

2. Formalne – oparte na ogólnie przyjętych wymaganiach np. ISO 14001 lub EMAS, certyfikowane na zgodność z tymi wymaganiami.

Różnice formalne :

1. ISO 14001 – Norma międzynarodowa i umożliwia uzyskanie certyfikatu zgodności z wymaganiami normy ISO 14001 ( dobrowolne stosowanie). Narzędzie pozwalające na stałe ograniczenie oddziaływania na środowisko przy jednoczesnej optymalizacji wykorzystania zasobów organizacji.

2. EMAS – akt prawny obowiązujący w Krajach Członkowskich UE, umożliwia rejestrację organizacji mówiąca o uczestnictwie w EMAS ( dobrowolne stosowanie). Narzędzie ograniczające oddziaływanie na środowisko przy uwzględnieniu zarządzania ryzykiem

( zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia awarii i wypadków oraz zmniejszenia ich ewentualnych skutków).

Dlaczego system zarządzania środowiskowego ?

• Ponad 20 milionów przedsiębiorstw w Europie ( większość stanowią MSP), w dużym stopniu oddziaływujące na środowisko co powoduje, że stan środowiska wziąć się pogarsza.

• Niektóre źródła zanieczyszczeń zostały już wyeliminowane, lecz pojawiły się nowe zanieczyszczenia ( ponad 30 000 chemikaliów), a wpływ na zdrowie nie jest znany,

• Nie zajęto się jeszcze w sposób właściwy rozproszonymi źródłami zanieczyszczeń,

• Doświadczenie wielu przedsiębiorstw wskazuje na to, że poprawa wyników środowiskowych, może wiązać się z poprawą wyników ekonomicznych, co jest ściśle związane z funkcjonowaniem i utrzymaniem się przedsiębiorstw na rynku.

• Przedsiębiorstwa wdrażające SZŚ zwracają uwagę na zmniejszenie kosztów działalności poprzez zastosowanie koncepcji zapobiegania zanieczyszczeniom oraz stwarza mechanizmy prowadzące do minimalizacji zużycia materiałów, surowców i energii.

• SZS wprowadza systemowy nadzór nad przestrzeganiem uregulowań prawnych w dziedzinie ochrony środowiska, dzięki któremu pozwala uniknąć kar pieniężnych oraz wizerunku związanego z łamaniem przepisów ochrony środowiska.

• SZŚ wymaga głownie identyfikacji potencjalnych zagrożeń środowiskowych, jakie wiążą się z działalnością przedsiębiorstwa i przygotowanie go na wypadek awarii lub innych zagrożeń.

• Wdrożony SZŚ stawia przedsiębiorstwo w bardzo korzystnej sytuacji wśród banków, towarzystw ubezpieczeniowych.

• SZŚ odgrywa istotną rolę w w obrocie towarowym.

• Wdrożony SZŚ wpływa na podniesienie świadomości pracowników w zakresie problematyki środowiskowej, co przekłada się na łatwiejsze włączenie ich działania na rzecz ochrony środowiska.

• Realizacja strategii ekologicznej przez przedsiębiorstwo wymaga równoważenie celów ekonomicznych, społecznych i ekologicznych.

• Globalizacja i integracja UE wymagają skutecznych działań dla poprawy konkurencyjności.

ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKOWE : skoordynowanie działania mające na celu ochronę środowiska. W praktyce oznacza nadzór oraz ograniczenie wpływów na środowisko związanych z procesami, wyrobami lub usługami organizacji a także poszukiwanie korzyści wynikających z właściwego postępowania w ochronie środowiska.

SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO : „ zestaw narzędzi wspomagający zarządzanie, pomagający opracować standardy, zasady postępowania organizacji aby ukierunkować się na zadania, cele środowiskowe aby zmniejszyć negatywne oddziaływanie na środowisko”.

SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO, DEFINICJA WEDŁUG ISO 14004, ogólne wytyczne na temat zasad i technik wspomagających wdrażanie systemu, obejmujące :

• Strukturę organizacyjną

• Planowanie

• Odpowiedzialność

• Zasady postępowania

• Procedury

• Proces i środki potrzebne do opracowania, wdrażania, realizowania przeglądu i utrzymaniu polityki środowiskowej.

Zarządzanie Środowiskowe :
- jest pewnym zasobem wiedzy, umiejętności i technik zarządzania przedsiębiorstwem, które zapewnia uzyskanie :

• Wysokiej efektywności ekonomicznej produkcji lub usług, co umożliwia utrzymanie się przedsiębiorstwa na rynku.

• Minimalne obciążenie środowiska

• Zmniejszenie kosztów działalności poprzez zastosowanie koncepcji zapobiegania zanieczyszczeniom

• Stwarza mechanizmy prowadzące do minimalizacji zużycia materiałów, surowców i energii

• Dobrą atmosferę pracy załogi przedsiębiorstwa

• Zaufanie wśród klientów, inwestorów, społeczności lokalnej, towarzystw ubezpieczeniowych

• Wprowadza system nadzoru nas przestrzeganiem uregulowań prawnych w dziedzinie ochrony środowiska

• Zabezpieczenie przed mogącymi wystąpić kosztami dotyczącymi m.in. usuwania szkód ekologicznych w środowisku.

Wykład 2. 04-03-2015

ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ „ to taki rozwój społeczno gospodarczy, w którym w celu równoważenia szans dostępu do środowiska poszczególnych społeczeństw lub ich obywateli – zarówno współczesnego jak i przyszłych pokoleń – następuje proces… ?

Ciągły wzrost wymagań klientów dotyczy :

• Jakość nabywanych wyrobów i świadczonych usług

• Zmniejszanie negatywnego wpływu nabywanych wyrobów lub świadczonych usług na środowisko

• Zmniejszanie negatywnego wpływu działalności przedsiębiorstw na środowisko

• Zmniejszenie zagrożenia zdrowia i bezpieczeństwa dla człowieka podczas pracy

JAKOŚĆ ŻYCIA

• jakość wyrobu, usługi

• jakość środowiska

• bezpieczeństwo pracy

• bezpieczeństwo użytkowania

• bezpieczeństwo żywności

• wzrost świadomości środowiskowej

• problemy ekologiczne, awarie

„MYŚL GLOBALNIE DZIAŁAJ LOKALNIE”
- globalizacja rozumiana jako myślenie o ochronie środowiska w skali światowej tzn. stosuj technologie BAT, zasadę prewencji(zapobiegania) , która umożliwia skuteczną ochronę środowiska, a nie buduj wysokich kominów ponieważ nie rozwiązuje to problemu zanieczyszczenia powietrza – przesuwa go tylko z „ naszego podwórka na podwórko sąsiada”
-każde, nawet małe działania przedsiębiorstw na rzecz środowiska przyczyniają się do ogólnej poprawy jego stanu.

BAT – Best Available TechniQue – najlepsza dostępna technik

To najbardziej efektywny oraz zaawansowany poziom technologii i metod prowadzenia danej działalności, wykorzystywany jako podstawa ustalanie granicznych wielkości emisyjnych, mających na celi eliminowanie emisji lun leżeli nie jest to możliwe ograniczenie emisji i wpływu na środowisko jako całość.

Pozwolenie zintegrowane jest wymagane dla instalacji, których funkcjonowanie

• ze względu na rodzaj i skalę prowadzonej w niej działalności może powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych na środowisko.

Minister środowiska określa rodzaj instancji, które wymagają pozwolenia zintegrowanego

Rozporządzeniu Ministra środowiska z dnia 26 lipca 2006 w prawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenia poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całość – gromadzi informację o najlepszych technikach

ZASADA PREWENECJI :

• w świetle z konstytucji RP – art. 68. Ust. 4.
  nałożono na władze publiczne obowiązek zapobiegania negatywnych dla zdrowia skutkom degradacji środowiska. Obowiązek ten ma charakter prewencyjny, gdyż ma polegać na zapobieganiu. Obowiązek ten wymaga podjęcia działań, także o charakterze prawodawczym, które wiążą się z możliwością ingerencji w sferę praw i wolności jednostki.

• W świetle art. 6 ust 1 ustawa POŚ
  zasada prewencji polega na tym że kto podejmuje działalność gospodarczą …..?

• W świetle wymagań UE – dyrektywa 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli – dyrektywą IPPC. Dyrektywa ta dotyczy wyłącznie prewencji i określa generalne zasady ochrony środowiska. Dyrektywa IPPC wprowadza jednolite w skali UE instrumenty zapobiegania i utrzymywania pod pełną kontrolą procesów oddziaływania na środowisko związanych z niektórymi rodzajami działalności gospodarczej.

Branże objętę obowiązkiem uzyskania pozwolenia zintegrowanego :

• Przemysł energetyczne do spalania paliw o mocy nominalnej 50 MWT

• Hutnictwo oraz przemysł metalurgiczny

• Przemysł mineralny

• Przemysł mechaniczny

• Gospodarka odpadami

• Inne specyficzne gałęzie w tym branża spożywcza i przemysł papierniczy

ZASADA PREWENCJI działania o charakterze prewencyjnym regulują także :

• Ustawa 13 kwietnia 2007 o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie

• Regulacje prawne poświęcone najlepszym dostępnym technikom BAT, najlepszym dostępnym technologiom niepowodujących nieuzasadnionych kosztów BATEC

• Obowiązek opracowania przeglądu ekologicznego

Rozwój działalności pro środowiskowej

• Normy brytyjskie : BS 7750:1992 ; BS 7750:1994. Wycofana w 1997

• Emas I : system Eko zarządzania i audytowania ( rozporządzenie rady EWG nr. 1836 z 1993 w życie weszła w 1995

• EMAS II nowelizacja z 2001

• Emas III nowelizacja z 2008

• Normy ISO 14001 : 1996

• PN EN ISO 14001 : 1998

• Nowelizacja ISO 14001 : 2004

• Nowelizacja PN EN ISO 14001 : 2005

• Treść ISO 14001 : 2004 zostanie wprowadzona do EMAS w 2006

Inspiratorem nowego podejścia do problemu zarządzania ochroną środowiska w przedsiębiorstwie była międzynarodowa izba handlowa. Powołała radę biznesu dla zrównoważonego rozwoju opracowała dokument kartę biznesu dla zrównoważonego rozwoju ( 1991) 16 zasad będących wytycznymi systemów zarządzania środowiskowego. Do najważniejszych zasad należy zaliczyć :

• Uznanie OŚ za jeden z priorytetów działania firmy

• Traktowanie zarządzania ochroną środowiska jako integralnej części zarządzania przedsiębiorstwem

• Stałe wdrażanie przedsięwzięć proekologicznych

• Kształcenie i odpowiednie motywowanie pracowników do dbałości o ochronę środowiska

• Eko logizację produktów usług na każdym etapie ich życia

• Zapewnienie przestrzegania wszelkich norm ochrony środowiska obowiązujących w danych kraju.

ZASADY SZŚ :

• ZSŚ jest integralną częścią całego systemy zarządzania organizacją co oznacza powiązanie z pozostałymi dystememi zarządzania np. planowaniem strategicznym i operacyjnym, zarz. Finansami i informacją.

• Kierownictwo organizacji powinno zobowiązać się do przestrzegania trzech podstawowych zasad na których opiera się koncepcja ZSZ należą do nich : ????
  -
  -
  -

Planuj zadania do wykonania ( plan deminga)

Wykonaj zapewnij zasoby do wykonania zaplanowanych zadań

Sprawdź sprawdź czy realia ja zadań przebiega zgodnie z planem

Działaj jeżeli realizacja zadań nie przebiega zgodnie z olanej dokonaj niezbędnych korekt

Rysunek

Norma ISo definiuje

• Proces : zbiór działań wzajemnie powiązanych lub wzajemnie oddziaływujących które przekształcają wejścia inputs lub wyjścia outouts

• Podejście procesowe – to takie podejście w którym każde działanie lub zbiór działań postrzega się jako proces

Co to jest proces?

Ludzie
materiał
wyposażenie
procedury
metody
środowiskowe

Dane wyjściowe

Podejście procesowe

Nadzorowanie ( procedury, specyfikacje, szkolenia, cele)

Dane wejściowe dane wyjściowe

Mechanizm ( ludzie, sprzęt, wyposażenie, infrastruktura)

Główne zasady formalne SZŚ

Ciągłe doskonalenie : podstawową zasadą formalnych szś jest ciągłe doskonalenie tj. systematyczne i powtarzalne działania mające na celu poprawę efektów działań na rzecz środowiska, organizacja starająca się o certyfikat ISO 14001 lub rejestrację EMAS musi wykazać, że ciągle doskonalenie ma miejsce, a podjęte działania nie mają charakteru jednorazowego.

Ciągłe doskonalenie ma na celu :

• Identyfikowanie obszarów, dla których należy opracować, poprawić i podnieść skuteczność SZŚ

• Systematycznie poszukiwać możliwości praktycznego ograniczania oddziaływań na środowisko

• Przyjmować nowe cele i zadania w zakresie ochrony środowiska

• Regularnie identyfikować aspekty środowiskowe w szczególności aspekt znaczące które wymagają poprawy lub nadzoru

• Szkolenie personelu

• Systematycznie identyfikować niezgodności z wymaganiami prawnymi

Główne zasady formalne SZŚ zgodność z wymaganiami prawnymi

• zobowiązanie do utrzymywania zgodności z wymaganiami prawnymi stanowi to wyznacznik poziomu oddziaływania na środowisko, jaki jest akceptowany przed organizację, która wdrożyła szś

• organizacja starająca się o certyfikat ISO 14001 lub rejestrację emas musi wykazać że zidentyfikowała wymagania prawne odnoszące się do jej działań, wyrobów lub usług i podstępuje zgodnie z nimi

Główne zasady formalnych SZŚ zapobieganie zanieczyszczeniom

• zapobieganie zanieczyszczeniom polega na zanieczyszczeniom polega na zapobieganiu powstawaniu przyczyn problemów środowiskowych a nie na usuwaniu skutków ich powstawania

• zapobieganiu zanieczyszczeniom w ramach SZŚ polega na stosowaniu procesów, sposobów podstępowania, materiałów lub wyrobów które umożliwiają eliminację ograniczenia bądź nadzorowanie zanieczyszczeń

Może to obejmować recykling, oczyszczanie, zmiany w procesach, mechanizmy nadzoru, efektywne wykorzystywanie zasobów oraz zastępowanie materiałów niebezpiecznych mniej niebezpiecznymi

ZASADA PRZEZORNOŚĆI

• w świetle art. 6 ustawa 2 ustawa POŚ, „ kto podejmuje działalność której negatywne oddziaływanie na środowisko nie jest jeszcze w pełni rozpoznane jest zobowiązany kierując się przezornością, podjąć wszelkie możliwe środki zapobiegawcze”
  podjęcie działań zapobiegawczych jest wymagane zawsze w działaniach OŚ w tych przypadkach kiedy negatywnych skutków nie można wystarczająco dokładnie przewidzieć ze względu na ich ujawnienie się po dłuższym czasie np. genetycznie zmodyfikowane rośliny, zwierzęta.
  przeciwdziałanie więc powinno dotyczyć całe procesu planowania i realizacji przedsięwzięć, obejmować procedury ocen oddziaływania na środowisko oraz monitorowanie prowadzonych przedsięwzięć.

Główne zasady formalnych SZŚ zapobieganie zanieczyszczeniom w praktyce oznacza m.in.

• zmiany na etapie projektowania wyrobów i usług z uwzględnieniem aspektów środowiskowych

• właściwy dobór materiałów i surowców oraz stosowanie surowców zastępczych

• optymalizację procesów

• zwiększenie efektywności energetycznej

• zmniejszenie kosztów kontroli zanieczyszczeń

• tworzenie systemów recyklingu odpadów i zużytych wyrobów w celu zmniejszenia negatywnego oddziaływania na środowisko

• poprawę bezpieczeństwa u zdrowia pracowników poprzez ograniczenie kontaktu z substancjami toksycznymi

Korzyści z wdrożenia SZŚ ( finansowe ) korzyści bezpośrednie :

• korzyści z tytułu zmniejszonych opłat i kar

• oszczędności związane z redukcją zużycia energii surowców, materiałów stosowanych w procesach produkcyjnych ( poprawa efektywności gospodarowania)

• związane z odzyskaniem surowców wtórnych, gospodarowaniem odpadów

korzyści pośrednie finansowe :

• możliwości uzyskania tańszych kredytów bankowych na inwestycje proekologiczne

• zmniejszenie składek ubezpieczeniowych w wyniku mniejszego ryzyka środowiskowe

• poprawa niezawodności funkcjonariuszy systemów w szczególności

Korzyści z drożenia SZŚ niefinansowe

• spełnienie oczekiwań i wzrostu zaufania a klientów

• poprawa pozycji na rynku

• zwiększenie wiarygodności

• zapewnienie zgodności z obowiązującymi wymaganiami prawnymi

• łatwiejsze uzyskanie pozwoleń

• ciągłe doskonalenie działalności organizacji

• motywowanie dostawców do wprowadzenia szś

• poprawa stosunków ze społeczeństwem, organami nadzoru i kontroli

• sprawniejsze zarządzanie organizacją ( jasno określone)

Korzyści dla pracowników i społeczeństwa

• satysfakcja z wykonywanej pracy

• możliwości podnoszenia kwalifikacji

• wzrost odpowiedzialności za wykonywaną pracę

• poprawa stanu środowiska przyrodniczego

• zmniejszenie ryzyka katastrofy środowiskowej

• poprawa stosunków miedzy organizacją a lokalną społecznością

Wykład 3. 11.03.2015

Normy ISO 14 000 można podzielić na następujące grupy :

1. Systemy zarządzania :

1. ISO 14001 Systemy zarządzania środowiskowego – wymagania i wytyczne stosowania.

2. ISO 14004 Systemy zarządzania środowiskowego – ogólne wytyczne dotyczące zasad, systemów i technik wspomagających.

3. ISO 14015 – zarządzanie środowiskowe – ocena środowiskowa miejsc i organizacji.

1. Narzędzia do oceny i audytowania :

1. ISO 14031 zarządzanie środowiskowe – ocena efektów działalności środowiskowej – wytyczne.

2. ISO/TR zarządzanie środowiskowe – przykłady oceny efektów działalności środowiskowej

3. ISO 19011 wytyczne dotyczące audytowania systemów zarządzania jakością/lub systemów zarządzania środowiskowego

1. Narzędzia wspomagające ukierunkowane na wybór :

1. Ocena cyklu życia

1. ISO 14040 zarządzanie środowiskowe – ocena cyklu życia - zasady i struktura

2. ISO 14041 zarządzanie środowiskowe – ocena cyklu życia – określenie i zakres….

( musimy znać tylko normę 14001, 14004, 19011).

Model systemu według normy PN-EN ISO 14001:2005

4 Wymagania…

ISO 14001

1. PRZEGLĄD
   Przegląd wykonywane przez kierownictwo

2. SPRAWDZANIE DZIAŁANIA KORY.

Audit SZŚ
Nadzór nas zapisami
niezgodności, dział. Korygujące i zapobiegawcze
monitorowanie, pomiary
ocena zgodności

1. PLANOWANIE
   Aspekty środowiskowe
   wymagania prawne i inne
   cele, zadania i programy zarządzania środowiskowego

2. WDRAŻANIE I FUNKCJONOWANIE
   Struktura i odpowiedzialność
   kompetencje, szkolenia, świadomości
   komunikacja
   dokumentacja
   nadzór nad dokumentami
   sterowanie operacyjna
   gotowość i reagowanie na awarie

Procedura wdrażania systemu zarządzania środowiskiem. Ogólna procedura wdrażania systemu zarządzania środowiskowego w przedsiębiorstwie, rekomendowana w normie ISO 14001, obejmuje :

• Decyzję najwyższego kierownictwa o przystąpieniu do wdrożenia systemu

• Wstępny przegląd ekologiczny przedsiębiorstwa

• Określenie strategii przedsiębiorstwa i polityki ochrony środowiska przez najwyższe kierownictwo

• Opracowanie programu zarządzania środowiskowego

• Wdrażanie programu zarządzania środowiskowego

• Przegląd przeprowadzony przez audytora ( weryfikatora) mającego akredytację jednostki certyfikującej

• Kontrolę przebiegu i weryfikację programu

Elementy Systemu ISO 14001
Podstawowymi elementami systemu ISO 14001 sa :

• Polityka ekologiczna, która wdraża wolę firmy do stałego usprawniania systemu racjonalizacji zużycia zasobów i walorów środowiska oraz zapobieganie jego zanieczyszczaniu

• Planowanie które obejmuje przegląd ekologiczny firmy, przegląd wymagań prawnych w zakresie ochrony środowiska i opracowanie programu zarz. Środowiskowego

• Wdrażanie i funkcjonowanie, które obejmuje strukturę zarządzania, szkolenie, informacje, przygotowanie do sytuacji awaryjnych i dokumentowanie….

Wstępny przegląd środowiskowy jest metodą, dzięki której przedsiębiorstwo :

• Może określić swoją aktualną pozycję odnośnie środowiska, oraz może rozważyć wszystkie aspekty środowiskowe organizacji jako podstawy ustanowienia systemu zarządzania środowiskowego. Obejmuje ona zwykle m.in.

1. Wstępną analizę ogólnień środowiskowych

2. Identyfikację ( aspektów środowiskowych, oddziaływań na środowisko, wyników w dziedzinie ochrony środowiska( analizę aspektów środowiskowych i związanych z nimi oddziaływaniami na środowisko oraz analizę systemów zarządzania i innych funkcji przedsiębiorstwa))

3. Spełnienie zaleceń zawartych w normie ISO 14001 ( ocena aspektów środowiskowych)

Norma ISO 14001 ( załącznik A) zaleca się, aby wstępny przegląd środowiskowy obejmował cztery zasadnicze obszary :

• Identyfikację aspektów środowiskowych, łącznie z tymi, które są związane z normalnymi warunkami działania, anormalnymi warunkami obejmujące uruchomienia zatrzymania, oraz sytuacje niebezpieczne i awarie

• Identyfikację mających zastosowanie wymagań prawnych i innych wymagań, do których spełnienia organizacja jest zobowiązała

• Sprawdzenie istniejących praktyk i procedur zarządzania środowiskowego, łącznie z działaniami związanymi z zaopatrzeniem i zawieraniem umów

• Ocenę poprzednich zdarzeń i awarii

Jak przeprowadzić wstępny przegląd środowiskowy ?

• Przygotować plan przeglądu wstępnego

• Przygotować listy kontrolne i formularze identyfikacji aspektów środowiskowych dla oceny systemu oraz oceny spełnienia wymagań prawnych dla określonych procesów ( kryterium mogą być działania, wyroby, usługi)

• Wyznaczenie osób do przeprowadzenia przeglądu wstępnego

4.Wymagania
4.1 Wymagania ogólne

• Organizacja powinna ustanowić, udokumentować, wdrożyć, utrzymać i ciągle dokonali system zarządzania środowiskowego zgodnie z wymaganiami normy międzynarodowej oraz określić jakie będzie spełnienia wymagania

• Organizacja powinna określić i udokumentować zakres systemu zarządzania środowiskowego.

4.2.Polityka środowiskowa

Polityka środowiskowa określa kierunek wdrażania i doskonalenie SZS, umożliwia utrzymanie i doskonalenie efektów działalności środowiskowej. Polityka zawiera zobowiązania do :

• Ciągłego doskonalenia oraz zapobiegania zanieczyszczeniom

• Spełnienia mających zastosowanie wymagań prawnych wynikających z ustawodawstwa i innych wymagań, do których spełnienia organizacji jest zobowiązana i które dotyczą aspektów środowiskowych

Zaleca się, aby polityka środowiskowa charakteryzowała się następującymi cechami :

• Musi być odpowiednia do charakteru skali oraz wpływów na środowisko jej działań, wyrobów lub usług

• Musi stanowić ramy do ustalenia i przeglądy celów oraz zadań środowiskowych

• Musi być udokumentowana, wdrożona, utrzymywana tj. podlegać przeglądom, byź zmieniana w przypadku wyznaczenia nowych celów środowiskowych

• Musi być znana wszystkim osobom pracującym dla lub w imieniu organizacji

• Musi być wprowadzona i przestrzegana

• Musi być dostępna opinii publicznej

4.3Planowanie
4.3.1 Aspekty środowiskowe
4.3.2 Wymagania prawne i inne
4.3.3 Cele zadania i programu

Aspekt środowiskowy wg ISO 14001

Aspekt środowiskowy to element działań organizacji, lub jej wyrobów lub usług, który może wzajemnie oddziaływać ze środowiskiem i wówczas uwzględniamy :

• Oddziaływanie na środowisko

• Skutki środowiskowe związanych z tą działalnością, z wyrobem, usługą

Znaczącym aspektem środowiskowym jest ten, który ma lub może mieć znaczący wpływ na środowisko.

Podstawą aspektów środowiskowych są m.in.:

• Wstępny przegląd środowiskowy

• Zalecenia zawarte w normie ISO 14001

Przy określeniu można posłużyć się m.in. identyfikacją elementów wejściowych i wyjściowych z procesów.

Podział aspektów

1. Podział aspektów środowiskowych ze względu na czas występowania:

• Aspekty bieżące ( mające miejsce obecnie)

• Aspekty wynikające z działań prowadzonych w przeszłości

• Aspekty przyszłe, związane z modyfikacją działań/wyrobów ( zmiany/nowe procesy produkcyjne), zastosowanie nowych materiałów, działania inwestycyjne podjęte i planowane.

1. Podział aspektów środowiskowych ze względu na warunki występowania:

• aspekty obejmujące normalne warunki działania zakładu

• aspekty obejmujące warunki szczegółowe ( np. rozruch lub zatrzymanie urządzeń, prace konserwacyjne i remontowe)

• potencjalne sytuacje awaryjne ( np. pożar, powódź, osunięcia ziemi, wybuch, wyciek, wandalizm )

Zidentyfikowane aspekty środowiskowe zestawia się w rejestrze aspektów środowiskowych.

4.3.1. Aspekty środowiskowe – przykłady
W procesie identyfikacji aspektów uwzględnia się następujące zagadnienia:

• emisja zanieczyszczeń do powietrza

• emisje do gruntów

• wytwarzanie odpadów

• hałas i wibracje

• wykorzystywanie zasobów naturalnych i surowców

• odprowadzanie ścieków

• uwolnienie do wody

• wprowadzania odpadów opakowaniowych do środowiska

• niekontrolowanie wprowadzenie do kanalizacji komunalnej lub bezpośrednio do gleby materiałów toksycznych ( smary, rozpuszczalniki, oleje)

• wytwarzanie pól elektromagnetycznych

Norma wymaga identyfikacji tylko tych aspektów, które mogą mieć znaczący wpływ na środowisko, które można nadzorować i na które można wpłynąć.

Wpływ na środowisko

wpływ na środowisko to każda zmiana w środowisku, zarówno korzystna, jak i niekorzystna, która w całości lub częściowo jest spowodowana aspektami środowiskowymi organizacji.

wpływ na środowisko to:

• zanieczyszczenie powietrza

• zanieczyszczenie wód powierzchniowych

Wpływ wybranych aspektów na środowisko

Aspekt	Wpływ na środowisko
Emisja do powietrza	zanieczyszczenie powietrza, ubytek ozonu, zakwaszenie powietrza szkoda na ludzkim zdrowiu
Zrzuty do wody	zanieczyszczenie wody, zatrucie wody, nieszczenie flory i fauny Bioakumulacja
Zrzuty do gleby	Zanieczysczenie gleby Zanieczyszczenie wód gruntowych Niszczenie flory i fauny
Zużycie surowców	Zmniejszenie lub wyczerapanie się zasobów
Wytwarzanie odpadów	Zanieczyszczenie powietrza, wody i gleby, niszczenie flory i fauny Szkoda na ludzkim zdrowiu

Identyfikacja aspektów środowiskowych

zaleca się (ISO 14001) przy identyfikacji aspektów środowiskowych uwzględnić aspekty związane z działaniami, wyrobami i usługami organizacji, takimi, jak:

• projektowanie i rozwój

• procesy produkcyjne

• pakowanie i transport

• gospodarka odpadami

• efekty działalności środowiskowej i praktyki środowiskowe dostawców i wykonawców

• pozyskanie i dystrybucja surowców i zasobów naturalnych

• dystrybucja, użytkowanie i postępowanie po zakończeniu użytkowania wyrobów

• środowisko przyrodnicze i bioróżnorodne

Źródła informacji, na podstawie których określa się aspekty środowiskowe:

• ogólne dokumenty informacyjne (katalogi produkcyjne, raporty roczne, instrukcje operacyjne)

• raporty z poprzednich auditów, wstępnych przeglądów, ocena cyklu życia produktu

• wymagania prawne i inne wymagania do których organizacja zobowiązała się

• programy krajowe i międzynarodowe

• dane dot. zakupów

• dane dot. wyrobów

• karty charakterystyk substancji niebezpiecznych

• dane dot. bilansu energii i materiałów

• dane monitorowania

• pozwolenia środowiskowe

• opinie zainteresowanych stron

• raporty dot. awarii i sytuacji niebezpiecznych

Podstawą aktualizacji i rejestracji aspektów środowiskowych mogą być:

• zmiany wymagań prawnych/przepisów

• identyfikacji aspektów w wyniku przeprowadzonego auditu środowiskowego

• identyfikacja aspektów na podstawie wniosków trzecich stron,

• zmiana technologii/wyrobów./usług

• zmiana urządzeń/ instalacji służących ochronie środowiskowe

• zmiana surowców, maszyn, urządzeń

• potencjalne zagrożenia środowiskowe

• prowadzone działania inwestycyjne

4.3.1. Aspekty środowiskowe

Dla oceny wyznaczonych wpływów środowiskowych przyjmuje się określone kryteria:

• skalę oddziaływania i wpływ na zdrowie ludzi

• stopień szkodliwości i czas występowania wpływu

• częstotliwość i wielkość występowania aspektu środowiskowego

• wymagania prawne (dopuszczalna emisja określona w pozwoleniach lub innych przepisach)

• opinię stron trzecich (wizerunek publiczny, hałas, odór, hałas)

uwzględniając warunki pracy:

• normalne i nienormalne, a także

• wypadki i awarie

Aspekty środowiskowe- przykłady

dostawca- pakowanie, transport, surowce, zużycie energii, emisja

proces produkcji- emisja do atmosfery, hałas, zapach, zużycie energii. Odpady

4.3.2. Cele, zadania i program(y)

Cele środowiskowe - wg normy 14001 jest to ogólny cel wynikający z polityki środowiskowej, który ustalono do osiągnięcia i który jest określony ilościowo (jeśli jest to możliwe)

Zadanie środowiskowe- szczegółowe wymaganie dot. efektów działalności albo jej części, wynikające z celów środowiskowych, które należy określić oraz zrealizować, aby osiągnąć cel

Programy środowiskowe- przydzielenie celów i zadań odpowiednim służbom, komórkom organizacyjnym wraz z przydzieleniem środków niezbędnych do realizacji oraz ustaleniem terminów ich osiągnięcia.

Cele i zadania środowiskowe pozwalają na stopniowe zmniejszanie negatywnego oddziaływania na środowisko i są narzędziem ciągłego doskonalenia, dlatego muszą:

• być udokumentowane

• uwzględniać regulacje prawne i inne wymagania

• uwzględnić istotne aspekty środowiskowe

• uwzględnić najkorzystniejsze rozwiązania technologiczne i finansowe

• uwzględnić wymagania operacyjne, jakie wynikają z prowadzenia firmy, a także punkty widzenia stron zainteresowanych

• być spójne z Polityką Środowiskową

4.3.4. Program(y) zarządzania środowiskowe

Organizacja powinna ustanowić, wdrożyć i utrzymać programy osiągane swoich celów i zadania środowiskowych

Programy powinny obejmować:

• przydzielenie odpowiedzialności za osiąganie celów i zadań odpowiednim służbom, komórkom organizacyjnym dla każdej wyszczególnionej funkcji oraz na odpowiednim poziomie organizacji

• przydzielenie środków niezbędnych do realizacji oraz ustalenie terminów, w których mają być osiągnięte

• powinny być uaktualnianie dla nowych lub zmodyfikowanych działalności, wyrobów i usług

4.3.4. Programy (y) zarządzania środowiskowego

• program zarządzania środowiskowego może być bardzo rozbudowany, szczególnie jeżeli znaczna jest liczba zadań i celów i niektóre zadania realizowane są w różnych komórkach organizacyjnych

• zaleca się, aby program zawierał rozważania dotyczące etapów planowania, projektowania, produkcji, marketingu i likwidacji

• zwykle programy przestawiają się w formie tabelarycznej, która jest bardzo przejrzysta

Systemy Zarządzania Środowiskowego

Droga do ciągłego doskonalenia

Ciągłe doskonalenie

4.3.2. Wymagania prawne i inne

Wg wymagań normy należy zidentyfikować wszystkie wymagania prawne, które dotyczą prowadzonej działalności w organizacji, które mają związek ze zidentyfikowanymi znaczącymi aspektami środowiskowymi

Należy zapewnić do nich dostęp, dokonywać przeglądu, przeprowadzić aktualizację

4.3.2.Wymagania prawne

(akty prawne, pozwolenia oraz inne wymagania)

Wymagania ogólne obowiązujące w Polsce mogą być zawarte w :

• umowach międzynarodowych (ratyfikowane przez parlament)

• ustawach (uchwalonych przez parlament)

• rozporządzeniach (wydawanych przez odpowiednich ministrów)

• zarządzeniach (wydawanych przez dyrektorów urzędów centralnych)

Wszystkie wymagania publikowane są w Dzienniku Ustaw lub w Monitorze Polskim

Poza przepisami ogólnie obowiązującymi na terenie całego kraju istnieją również przepisy obowiązujące w danym regionie lub gminie

Wymagania obowiązujące w regionie lub gminie- należą do nich przede wszystkim:

• rozporządzenie wojewody publikowane w dzienniku urzędowym wojewody

• miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dostępny w urzędzie gminy

• uchwały gminy dostępne w gminie

Poza wymaganiami środowiskowymi krajowymi i lokalnymi stawiane są przedsiębiorstwom również indywidualne wymagania

Wymagania indywidualne wymagania określone w odpowiednich decyzjach administracyjnych, m.in.:

• pozwoleniu zintegrowanym

• pozwoleniu na wprowadzenie gazów i pyłów do powietrza

• pozwoleniu wodnoprawnym na wprowadzenie ścieków do wód i ziemi

• pozwoleniu na wytwarzanie odpadów

W zależności od wielkości przedsiębiorstwa i rodzaju jego działalności decyzje te wydawane są przez wojewodę, starostę albo przez organ gminy

Pozostałe wymagania mające kontekst środowiskowy mogą wynikać z innych źródeł, mogą być zawarte m.in. w

• umowach cywilnoprawnych, np.:

• umowa z przedsiębiorstwem wodno-kanalizacyjnym na pobór wody wodociągowej i odprowadzenie ścieków

• umowa z przedsiębiorstwem wywożącym odpady na odbiór odpadów komunalno-podobnych

• umowa z odbiorcą odpadów niebezpiecznych

4.4 Wdrażanie i funkcjonowanie

4.4.1. Zasoby, role, odpowiedzialność i uprawnienia

• W celu umożliwienia skutecznego zarządzania środowiskowego powinny być określone zadania, odpowiedzialność i uprawnienia i przekazane wszystkim pracownikom pracującym dla organizacji lub w jej imieniu,

• W tym punkcie norma wymaga wyznaczenia przez najwyższe kierownictwo organizacji specjalnego przedstawiciela o określonym zakresie odpowiedzialności uprawnień dotyczących wdrażania system zarządzania środowiskowego.

• Ponadto, przedstawiciela kierownictwa, składa najwyższemu kierownictwu sprawozdania z funkcjonowania systemu w celu zapewnienia, że:

• - przedsiębiorstwo pracuje w sposób zgodny z przyjętą polityką środowiskową,

• - system zarządzania środowiskowego jest pod każdym względem przydatny i efektywny w zakresie spełniania wymagań normy oraz polityki i celów środowiskowych.

Zaleca się aby kierownictwo zapewniło zasoby: ludzkie, umiejętności specjalistyczne, …

4.4.2. Szkolenie, świadomość i kompetencje

Przedsiębiorstwo powinno:

• Określić potrzeby szkoleniowe,

• Wymagać, aby wszyscy pracownicy powinni mieć odpowiednie kwalifikacje, powinni być przeszkoleni, kompetentni i świadomi swojej roli w tym systemie zarządzania.
  Norma wymaga aby:

- identyfikować potrzeby szkoleniowe związane z jej aspektami środowiskowymi …,

- opracowywać procedury dotyczącej szkolenia personelu,

- zachowywać zapisy z szkoleń.

Norma wymaga opracowania procedury w celu uświadomienia pracownikom organizacji lub pracującym w jej imieniu:

• znaczenie zgodności działania z polityką środowiskową organizacji i procedurami,

• znać wymagania systemu zarządzania środowiskowego,

• być świadomi aspektów środowiskowych związanych z działaniami, wyrobami i usługami organizacji, na które może mieć wpływ ich praca,

• być świadomi korzyści wynikających dla środowiska jak i negatywnych konsekwencji nieprzestrzegania procedur.

Wykład 4. 25-03-2015

4.4.3 Komunikowanie się

Norma wymaga, aby została ustanowiona, wdrożona i utrzymana :

• procedura wewnętrznej komunikacji i między różnymi szczeblami i komórkami organizacji

• procedura zewnętrznego przepływu informacji w zakresie aspektów środowiskowych i systemu zarządzania środowiskowego

Wewnętrzny przepływ informacji obejmuje spotkania grup roboczych, biuletyny, informacje na tablicach ogłoszeniowych i stronach internetowych.
Norma nie precyzuje szczegółowo, czego ma dotyczyć komunikowanie się ( m.in. komunikowanie o zmianach w celach, zadaniach, programach, polityce środowiskowej, procedurach, przepisach prawnych, informowanie o niekorzystnych zdarzeniach i awariach, ich przyczyn.

Norma zaleca, aby procedura obejmowała :

• zasady przyjmowania, dokumentowania i reagowania na odpowiednie informacje i zapytania stron zainteresowanych

• dialog z zainteresowanymi stronami oraz rozważania ich wątpliwości

• dawała możliwość odpowiedzi na wątpliwości zainteresowanych stron dotyczących aspektów środowiskowych i wpływów związanych z działaniami organizacji na środowisko

• niezbędne komunikowanie się z władzami publicznymi w zakresie planowania działań na wypadek awarii i innych istotnych zdarzeń

Komunikacja zewnętrzna powinna być uregulowana w sferze :

• utrzymania informacji

• dokumentowania i reagowania w procesie komunikowania się ze stronami zew. tj. jednostkami lub grupami związanymi z efektami działalności środowiskowej przedsiębiorstwa.

W przypadku informowania na zew. o swoich aspektach środowiskowych organizacja może ustanowić procedurę jak to robi.

Metody zewnętrznej komunikacji mogą obejmować : roczne raporty, biuletyny, informacje na stronach internetowych oraz spotkania ze społecznością.

Procedura może zmieniać się w zależności od wielu czynników, łącznie z rodzajem informacji jakie mają być przekazywane.

4.4.4 Dokumentacja systemu zarządzania środowiskowego

• Cele tworzenia dokumentacji :

• przedstawienie wymagań wew.

• Przedstawienie wymagań jednostki certyfikującej

• Sposoby komunikacji

• Dostarczenie materiału do prezentacji

• Podstawa do procesu programu szkoleń

• Zapewnienie ciągłości w zmieniającej się rzeczywistości

• Podstawa do weryfikacji osiągnięć środowiskowych

• Możliwość stałego nadzoru procesów operacyjnych

• Norma zaleca aby stopień szczegółowości dokumentacji był wystarczający do opisania podstawowych elementu systemu zarządzania środowiskowego/

• Należy wskazywać dokumentacje związaną.

• Forma zapisu może być na papierze lub w postaci elektronicznej.

• Dokumentacja może być zintegrowana z dokumentacją innych systemów wdrożonych w organizacji, nie koniecznie musi być w formie księgi.

• Elementami systemu są:

• Księga zarządzania środowiskowego

• Procedury systemowe

• Instrukcje

• Zapisy

• Załączniki

Struktura dokumentacji :

• Zakres dokumentacji zależy od :
  każda organizacja będzie miała inne potrzeby, dlatego struktura SZŚ będzie różniła się w zależności od :

• Wielkości i rodzaju organizacji oraz jej działań, wyrobów lub usług,

• Złożoności procesów i ich wzajemnego oddziaływania, oraz

• Kompetencji personelu.

• Księga SZŚ:

• Opisy firmy i profilu działania

• Zakres i opis systemu zarządzania środowiskowego

• Polityka środowiskowa

• Aspekty środowiskowe

• Cele i zadania środowiskowe

• Struktura organizacyjna, odpowiedzialność

• Powiązania systemowe

• Powiązania z wymaganiami prawnymi

PROCEDURY

Procedura to ustalony sposób przeprowadzenie działania lub procesu.

Procedury są podstawowym dokumentem taktycznym opisujące jednoznacznie :

• Tryb postępowania i odpowiedzialność za działania w danym obszarze

• Wskazują, jakie dokumenty, są podstawą rozpoczęcia działań ( dane wejściowe)

• Wskazują jakie dokumenty i zapisy, kończą dane postępowanie ( dane wyjściowe)

Procedury :

• Muszą być udokumentowane – sporządzone na piśmie w ściśle określonej ilości

• Obejmują określone, zamknięte całości tematyczne

• Każda procedura powinna być zatwierdzona, sprawdzona i zaopiniowania pisemnie

• Podlegają ścisłej ewidencji

• Użytkowane procedury powinny być aktualizowane

• Procedury mogą powoływać się na inne dokumenty

• Muszą być napisane, czytane, nieskomplikowanym, precyzyjnym językiem, posługiwać się terminami i pojęciami określonymi w rodzinie norm ISO serii 14000, ponieważ terminy te są znormalizowane

Procedura opisuje taktykę działań wydziałów, funkcję osób średniego szczebla zarządzania związanych z realizacją ustalonej polityki, celów i zadań w organizacji. Odpowiada na pytanie :

• Co?

• Kto?

• Gdzie?

• Kiedy?

• W jakiej kolejności?

• Na jakiej podstawie ?
  
  Natomiast instrukcja odpowiada na pytanie JAK?

Składowe procedury środowiskowej

• Cel procedury – to informacja, która wskaże, po co i w jakim celu dana procedura została opracowana

• Zakres stosowania, to informacja, która wskaże jakich stanowisk, działów, dokumentów lub obszarów dana procedura dotyczy

• Dokumenty związane to informacja wskazująca na dokumenty, których wykorzystanie jest konieczne podczas stosowania danej procedury ( np. inne procedury, księga jakości, programy środowiskowe, instrukcje, aspekty środowiskowe, raporty).

• Definicje to informacje i wyjaśnienia pozwalające na jednoznaczne zrozumienie przez użytkownika procedury trudnych i budzących wątpliwości nazw, terminów czy sformułowań

• Odpowiedzialność to informacje które wskazują na osoby ( stanowiska), odpowiedzialne za poszczególne procesy opisane w procedurze

• Postępowanie to informacje zawierające opis postępowania, sposób realizacji zgodnie z celem procedury

• Załączniki t informacja dotycząca rodzajów dodatkowych wzorów ( wzory : raportów, kart, formularzy, sprawozdań)

• Zapisy to informacja, która wskazuje na miejsce przechowywania określonych zapisów związanych z procedurą ( termin przechowywania, czas archiwizowania).
  Składowe procedury ? tej samej?

• Wejścia (dane wejściowe) to zasoby i środki nakłady materialne i niematerialne, niezbędne do zrealizowania procesu opisanego w procedurze

• Wyjścia ( dane wyjściowe)to rezultaty materialne i niematerialne, będące wynikiem danego procesu.

Procedury wymagane przez normę :

1. 4.3.1 Identyfikacja aspektów środowiskowych

2. 4.3.2Identyfikacja i dostęp do wymagań prawnych i innych

3. 4.4.2Uświadomienie pracowników

4. 4.4.3Wew. Komunikowanie się

5. 4.4.4Komunikowanie się ze stronami zew

6. 4.4.5Nadzorowanie dokumentów

7. 4.4.6Procedury operacyjne

8. 4.4.7Identyfikowanie potencjalnych wypadków i sytuacji awaryjnych oraz reagowanie na awarie

9. 4.5.1 Monitorowanie i dokonywanie pomiarów kluczowych charakterystyk operacji

10. 4.5.2Okresowa ocena zgodności z ustawodawstwem i przepisami prawnymi dotyczącymi ochrony środowiska

11. 4.5.3Postępowanie z niezgodności

12. 4.5.4Identyfikacja przechowywanie, zabezpieczenia, wyszukiwanie zachowywanie i likwidacja zapisów środowiskowych

13. 4.5.5Okresowe audity systemu zarz. środowiskowego

4.4.4 Dokumentacja systemu zarz. środowiskowe

Instrukcje środowiskowe
dla pewnych działań i operacji wymagających wysokiego stopnia kontroli może być wskazane opracowanie bardzo szczegółowych instrukcji stanowiskowych np. postępowania w przypadku wystąpienia zdarzenia awaryjnego

4.4.5 Nadzór nad dokumentacją

Organizacja powinna ustanowić, wdrożyć i utrzymać procedurę nadzorowania dokumentów w celu zapewnienia, że dokumentu :

• Są zatwierdzone pod kątem ich adekwatności zanim zostaną wydane.

• Są poddawane okresowym przeglądom, w miarę potrzeb nowelizowane, oraz ponownie zatwierdzane przez upoważnione osoby.

• Odpowiednie wersje są dostępne wszędzie tam gdzie wykonywane są operacje istotne dla skutecznego funkcjonowania SZŚ.

• Nieaktualne są natychmiast usuwane ze wszystkich miejsc i są możliwe do zlokalizowania

• Pochodzące z zewnątrz i przez organizację określone jako niezbędne do planowania i działania SZŚ, są zidentyfikowane i ich rozpowszechnianie jest nadzorowane,

• Muszą być czytelne, datowane i łatwe do identyfikacji, utrzymywane w uporządkowany sposób oraz przechowywane przez określony czas.

4.4.6 Sterowanie operacyjne

Organizacja powinna określić te operacje i działania, które są związane z zidentyfikowanymi znacznymi aspektami środowiskowymi, zgodnie z polityką środowiskową, oraz celami i zadaniami środowiskowymi. Wszystkie te działania powinny być zaplanowane aby zapewnić, że sa one prowadzone w ustalonych warunkach

Dlatego organizacja :

• Stworzy procedury postępowania wszędzie tam, gdzie ich brak doprowadziłby do odchyleń od polityki celów i zadań środowiskowych

• Określa kryteria operacyjne w procedurze

• Tworzy procedury dotyczące znaczących aspektów środowiskowych związane z nabywanymi wyrobami i usługami oraz

• Wprowadza sposób informowania poddostawców i podwykonawców o obowiązujących procedurach.

Sterowanie operacyjne – to działania i czynności związane z istotnymi aspektami środowiskowymi, których zastosowanie umożliwia zapewnienie zgodności z polityką środowiskową, utrzymanie ustalonego poziomu efektywności środowiskowej oraz zapobieganie powstawaniu szkód środowiskowych.

Wykład 5 1-04-2015

4.4.7 Gotowość na wypadek awarii

Konieczne jest zidentyfikowanie potencjalnych wypadków i sytuacji awaryjnych mogących negatywnie oddziaływać na środowisko.

We wszystkich tych obszarach należy opracować :

• Procedury postępowania prewencyjnego oraz

• Działania na wypadek awarii i sytuacji poawaryjnej

W miarę możliwości należy prowadzić ćwiczenia symulacyjne w celu oceny przydatności opracowanych procedur postępowania. Opracowanie procedury postępowania należy przeglądać i nowelizować w szczególności po wystąpieniu wypadków lub sytuacji awaryjnych.

Działania prewencyjne

Działania prewencyjne w tym zakresie powinny obejmować m.in. nadzór nad :

• Instalacją gazową i elektryczną

• Infrastrukturą budowlaną

• Urządzeniami produkcyjnymi

• Substancjami niebezpiecznymi ( np. wybuchowe, parzące, łatwopalne, trujące)

• Właściwa obsługa sprzętu gaśniczego

• Udzielanie pierwszej pomocy

• Szkolenia BHP i przeciw pożarowe

• Zawiadamianie odpowiednich służb ratowniczych i stosowanie się do zaleceń.

Działania na wypadek awarii

Procedura dotycząca gotowości i reagowania na wypadek awarii powinny obejmować zasady postępowania dotyczące :

• Przypadkowych emisji do atmosfery

• Przypadkowych zrzutów do wody i ziemi

• Specyficznych skutków do środowiska i ekosystemu przypadkowych uwolnień

Zasady postępowania dotyczące gotowości i reagowania na wypadek awarii powinny uwzględniać :

• Konsekwencje anormalnych warunków operacyjnych

• Potencjalnych sytuacji niebezpiecznych i awarii.

4.5 Sprawdzanie
4.5.1 Monitorowanie i pomiary
4.5.2 Ocena niezgodności
4.5.3 Niezgodności, działania korygujące i zapobiegawcze
4.5.4 Nadzór nad zapisami
4.5.5 Audit wewnętrzny

4.5.1 Monitorowanie i pomiary

Monitorowanie i pomiary – stały proces polegający na kontroli wielkości parametrów środowiskowych lub kluczowych charakterystyk procesu, które są wykonanie w określonych odstępach czasu lub w sposób ciągły w celu sprawdzenia jej zgodności z wymaganiami oraz śledzenia zachodzących zmian.

Może być realizowanie poprzez wykonanie :

• Bezpośredniego pomiary ( pH, stężenie),

• W sposób pośredni, np. poprzez przeprowadzenie odpowiednich obliczeń, np. bilansu masy dla substancji lotnych, rejestracja czasu pracy urządzenia, rejestracja rodzajów używanych farb. Itp.

• Ocenę wizualną ( jakościową ) – inspekcje wewnętrzne, przegląd stanu

Norma ISO wymaga, aby organizacja ustanowiłam wdrożyła i utrzymała procedury dotyczące regularnego monitorowania i dokonywania pomiarów kluczowych charakterystyk tych operacji i działań, które mogą mieć znaczący wpływ na środowisko.

Procedury te powinny obejmować dokumentowanie informacji uzyskanych w wyniku monitorowania i pomiarów, w celu umożliwienia śledzenia działań dotyczących sterowania operacyjnego oraz zgodności z celami i zadaniami środowiskowymi organizacji.

Aby zapewnić wiarygodność wyników zaleca się aby wyposażenie do pomiarów było wzorcowane lun sprawdzane w określonych odcinkach czasu lub przed użyciem. Zaleca się prowadzenie zapisów z tymi wzorcować.

Norma ta dotyczy oceny efektów działalności środowiskowej i analizuje tę działalność w trzech obszarach :

• Obszarze zarządzania

• Obszarze działalności operacyjnej

• Obszarze opisującym stan środowiska – opis i monitorowanie stanu środowiska jest raczej zadaniem odpowiednich agencji czy instytucji związanych z władzą różnych szczebli, a nie poszczególnych organizacji

Jeżeli chodzi o częstotliwość wykonywania określonych pomiarów, to norma nie narzuca tutaj żadnego wymagania. Norma domaga się aby monitorowanie i pomiary były przeprowadzane regularnie.

Monitorowanie i pomiary mogą służyć wielu celom w SZŚ, m.in.:

• Śledzenie postępu w zakresie spełniania zobowiązań polityki, osiągania celów, zadań i programów oraz ciągłego doskonalenia.

• Opracowania informacji w celu identyfikowania znaczących aspektów środowiskowych.

• Monitorowanie emisji substancji i energii w celu spełnienia wymagań prawnych i innych wymagań , do których organizacja jest zobowiązana.

• Monitorowanie zużycia energii, surowców, wody przez organizację.

• Dostarczenie danych do wspomagania lub oceny nadzorów operacyjnych.

• Dostarczenie danych do oceny efektów działalności środowiskowej.

• Dostarczenie danych do oceny funkcjonowania SZŚ.

4.5.2 Ocena zgodności

Zgodność - spełnienie wymagania ( ISO 14001)

Niezgodność to –

• Niespełnienie wymagania (ISO 14001)

• Każde odstępstwo od norm, praktyk, procedur, przepisów, efektów działania systemu zarządzania, które mogło bezpośrednio lub pośrednio wprowadzić znaczne zmiany w środowisku.

Wymagania normy ISO 14001 zalecają aby organizacja :

Opracowała procedury okresowej oceny zgodności z odpowiednim ustawodawstwem i przepisami prawnymi dotyczącymi ochrony środowiska i mającymi znaczenie dla organizacji oraz zgodności z innymi wymaganiami, do których spełnienia organizacja się zobowiązała ( decyzje administracyjne, pozwolenia)

Norma wymaga dokonywania zapisów okresowych ocen zgodności zarówno z wymaganiami prawnymi jak i innymi wymaganiami.

Do oceny zgodności stosuje się wiele metod m.in.:

• Audity

• Przegląd dokumentów i zapisów

• Inspekcje instalacji

• Analizy próbek lub wyników badań

• Weryfikacja badań

• Wizja lokalna procesu lub bezpośrednia obserwacja

• Przeglądy przedsięwzięcia lub pracy

4.5.3 Niezgodności, działania korygujące i zapobiegawcze

Organizacja powinna ustanowić, wdrożyć i utrzymać procedury, które powinny określić wymagania dotyczące :

• Identyfikowania i korygowania niezgodności oraz podejmowania działań w ceky ograniczenia ich wpływu na środowisko

• Badania niezgodności, określania ich przyczyn i podejmowania działań w celu uniknięcia ich ponownego wystąpienia

• Oceny potrzeby działań mających na celu zapobieganie niezgodnościom i wdrażanie odpowiednich działań w ceku uniknięcia ich wystąpienia

• Zapisywania wyników podjętych działań korygujących i zapobiegawczych

• Przeglądu skuteczności podjętych działań korygujących i zapobiegawczych.

Podjęte działania powinny być odpowiednie do skali problemu praz wywołanego skutku w środowisku.

Przykłady niezgodności :

1. Dotyczące funkcjonowania SZŚ :

• Niezdefiniowanie celów i zadań środowiskowych

• Nieustanowienie odpowiedzialności wymaganych przez SZŚ np. za osiągnięcie celów i zadań lub gotowość i reagowanie na awarie

• Brak okresowej oceny zgodności z wymaganiami prawnymi.

1. Dotyczące efektów działalności środowiskowej :

• Niezrealizowanie zadań dotyczących ograniczenia emisji zanieczyszczeń do środowiska

• Niespełnienie kryteriów operacyjnych np. ustalonych granicznych wielkości emisji.

4.5.4 Nadzór nad zapisami

• Organizacja powinna określić i wdrożyć zasady nadzoru nad zapisami zawartymi w odpowiedniej, udokumentowanej procedurze.

• Zasady te odnoszą się do identyfikowania, przechowywania, zabezpieczania, wyszukiwania i zachowania zapisów ( przez określony czas) oraz ich likwidacji.

• Zgodnie z przyjętymi zasadami zapisy powinny być czytelne, możliwe do zidentyfikowania i prześledzenia.

Okres przechowywania musi być ustalony z uwzględnieniem przepisów praca

Zapisy środowiskowe mogą obejmować między innymi :

• Zapisy dotyczące skarg

• Zapisy dotyczące szkoleń

• Informacje dotyczące monitorowania procesu

• Zapisy dotyczące kontroli, obsługi i wzorcowania urządzeń

• Zapisy dotyczące stałych wykonawców i dostawców

• Raporty dotyczące incydentów

• Zapisy dotyczące sprawdzania gotowości na wypadek zdarzeń awaryjnych i awarii

• Wyniki auditów

• Wyniki przeglądu zarządzania

4.5.5 Audit wewnętrzny

PN EN ISO 19011 : 2003 – Wytyczny dotyczące atutowania systemów zarządzania jakością i/lub zarządzania środowiskowego.

PN-EN ISO/IEC 17021 : 2006 – Ocena zgodności – wymagania dotyczące jednostek prowadzących audit i certyfikację systemów zarządzania.

Audit to systematyczny, niezależny i udokumentowany proces uzyskiwania dowodu z auditu oraz jego obiektywnej oceny, w celu określenia stopnia spełnienia kryteriów auditu.

Kryteria auditu to zestaw polityk, procedur lub wymagań.

Dowód z auditu to zapisy, stwierdzenia faktu lub inne informacje, które sa istotne ze względu na kryteria auditu i możliwe do zweryfikowania.

Zgodnie z normą ISO 1901 : 2003 rozróżnia się :

• Audit wew.

• Audit zew. ( klientowski lub certyfikujący)

Audit wew. – audit pierwszej strony

Audit zew. klientowski – audit drugiej strony

Audit zew. certyfikujący – audit trzeciej strony ( tzw. audit niezależny)

Audit wewnętrzny : jest przeprowadzany przez firmę na swoim systemie jakości dla potrzeb wewnętrznych, przez własnych auditorów lub auditorów zewnętrznych procujących w jej imieniu dla celów wewnętrznych.

W praktyce występują dwa rodzaje auditów wewnętrznych :

• Planowany

• Specjalny ( w przypadku istotnych zmian w SZŚ, zmienionych wymagań środowiskowych, zaistniałych nieprzewidzianych awarii, zdarzeń).

Celem auditu wewnętrznego jest :

• Stwierdzenie zgodności lub niezgodności elementów SZŚ z wymaganiami zawartymi w ISO 14001

• Określenie skuteczności wdrożonego systemu w realizacji przyjętej polityki, celów, zadań środowiskowych

• Umożliwienie skutecznego proces doskonalenia audytowanych obszarów firmy,

• Stwierdzenie zgodności funkcjonowania firmy z wymaganymi regulacjami prawnymi.

Audit zewnętrzny ( audit drugiej strony, klientowski)

Przeprowadzany jest wobec SZŚ u dostawców przez własnych auditorów lub mogą być zlecone auditorom zewnętrznym.

Celem tego auditu jest formalne potwierdzenie, że SZŚ dostawcy jest udokumentowany i zgodny z wymaganiami ISO 14001 : 2005.

Dostawca powinien wyrazić zgodę na przeprowadzenie auditu.

Audit zewnętrzny ( audit trzeciej strony, certyfikujący )

Przeprowadzony wobec własnego systemu jakości przez niezależne organizacje zewnętrzne tj. jednostki certyfikujące, które prowadzą certyfikację na zgodność z wymaganiami normy.

4.5.5 Audit wewnętrzny ( wg ISO 14001)

Porównanie systemu zarządzania środowiskowego funkcjonującego w organizacji z wymaganiami normy ISO 14001 i porównaniu z dokumentacją opisującą ten system.

• Norma ISO 14001 wymaga zaplanowania, ustanowienia, wdrożenia i utrzymania programów auditów, które mają uwzględniać znaczenie środowiskowe działań organizacji oraz wyniki wcześniejszych auditów.

• Norma wymaga ustanowienia, wdrożenia i utrzymywania procedury audytowania, która ustala:

• Odpowiedzialność i wymagania dotyczące planowania i przeprowadzania auditów

• Sposób przedstawiania wyników oraz zachowywania związanych z tym zapisów

• Określenie kryteriów auditów, zakresu, częstotliwości i metod.

Wykład. 6 06-04-2015

4.6. Przegląd zarządzania

Najwyższe kierownictwo w określonych przez siebie odstępach czasi powinno przeprowadzać przegląd systemu zarządzania środowiskowego, w celu zapewnienia jego przydatności, adekwatności i skuteczności. Przeglądem należy objąć ocenę możliwości doskonalenia i potrzebę zmian w SZŚ, łącznie z polityką, celami i zadaniami środowiskowe oraz innymi elementami systemu wynikającymi z auditów wewnętrznych i zmieniających się okoliczności.

Dane wejściowe do przeglądy zarządzania obejmują m.in. :

• Wyniki auditów wewnętrznych i ocen zgodności z wymaganiami prawnymi i innymi wymaganiami, do których organizacja się zobowiązała

• Efekty działalności środowiskowej

• Stopień osiągnięcia celów i zadań

• Status działań zapobiegawczych i korygujących

• Działania podjęte w wyniku wcześniejszych przeglądów zarządzania

• Zmieniające się okoliczności, w tym zmiany wymagań prawnych i innych związanych z jej aspektami środowiskowymi oraz

• Zalecenia dotyczące ciągłego doskonalenia

Dane wyjściowe z przeglądu zarządzania przeprowadzonego przez kierownictwo :

• Korekta celów i polityki środowiskowej

• Określenie kierunków zmian w systemie

• Wytyczanie zmian w dokumentacji systemu

• Określenie kierunków i formy promocji systemu oraz prowadzenie polityki informacyjnej

• Ustalenie sposób zwiększania zaangażowania załogi

• Uwzględnienie sposób zwiększania zaangażowania załogi

• Uwzględnienie postępu naukowo technicznego w działaniu przedsiębiorstwa

• Ocena funkcjonowania poszczególnych obszarów działania w kontekście zarządzania środowiskowego

• Opracowanie programu poprawy w zakresie zarządzania środowiskowego i wpływu na środowisko.

Certyfikacja System Zarządzania środowiskowego

Dla wielu zakładów dopełnieniem wdrożonego systemu jest jego certyfikacja, czyli potwierdzenie zgodności z normą.

• Certyfikowany system zarz. środ. Potwierdza, że organizacja działa skutecznie i odpowiedzialnie w zakresie ochrony środowiska.

• Świadczy o tym, że procesy związane z istotnymi aspektami środowiskowymi są realizowane w sposób kontrolowany, realizowane są zadania zmierzające do osiągnięcia określonych celów środowiskowych oraz realizowany jest proces ciągłego doskonalenia efektywności ekologicznej w organizacji.

EMAS

Eco-Management and Audit Scheme – wspólnotowy system ekozarządzania i audytu.

• System ekozarządzania i audytu ( EMAS-Environmental Management and Audit Scheme) jest wspólnotowym, dobrowolnym instrumentem potwierdzającym ciągłe doskonalenie efektywności ekologicznej ( środowiskowej) w organizacjach.

• Organizacje zarejestrowane w EMAS są w pełni zgodne z prawem, posiadają funkcjonujący system zarządzania środowiska oraz komunikują swoje efekty działalności środowiskowej poprzez publikowanie niezależnie zweryfikowanej deklaracji środowiskowej.

Emas unijny system zarządzania środowiskowego
Podstawa prawna w UE

Rozporządzenie Parlamentu oraz Rady Europejskiej nr 1836/93 z dn. 29.06.1993 ( EMAS I)

Rozporządzenie Parlamentu oraz rady Europejskiej nr 1221/2009 z dnia 25.11.2009 ( EMASIII).

Postawa prawna w Polsce

• Ustawa z dnia 12.03.2004 o krajowym systemie ekozarządzania i auditu ( EMAS) ( Dz. U. 2004 nr 70, poz.631)

• Rozporządzenie ministra środowiska z dn 20 grudnia 2007 w sprawie wpisu podmiotu do rejestru weryfikatorów środowiskowych ( dz. U. 2007, nr 247, poz 1847)

Zasady działania systemu EMAS :

• Dobrowolność

• Dostępność dla każdego rodzaju organizacji – mikro i MŚP, dużych firm, instytucji pożytku publicznego, uczelni, organów administracji publicznej, itp.

• System zarządzania środowiskowego – systemu samokontroli i samodoskonalenia oparty na normie ISO 14001

• Efektywność – poprzez wskazywanie ciągłej poprawy przez niezależnego weryfikatora.

• Wiarygodność- dzięki deklaracji środowiskowej wykazywanie pełnej zgodności z unijnymi i krajowymi przepisami prawa ochrony środowiska, ocenianej przez organy ochrony środowiska

• Jawność danych ( przejrzystość) poprzez informowanie ( za pomocą deklaracji) opinii publicznej i zainteresowanych stron ( klientów i społeczności lokalnej) o wpływie na środowisko organizacji, jej produktów i usług.

Dodatkowe wymagania wprowadzone przez EMAS III :

• Uzyskuje charakter międzynarodowy – umożliwia rejestrację organizacji spoza wspólnoty

• Umożliwia tworzenie klastrów, czyli grup organizacji powiązanych ze sobą ze względu na bliskie położenie lub rodzaj działalności gospodarczej, pozwalające im na wspólne wdrożenie SZŚ, organizacje takie rejestrują się w systemie EMAS jako oddzielne jednostki

• Umożliwia rejestrację zbiorowa – rejestrację wszystkich lub niektórych obiektów jednej organizacji zlokalizowanych we wspólnocie i/lub krajach trzecich.

• Wprowadza definicje zgodności z prawem – pełne wdrożenie mających zastosowanie wymagań prawnych, w tym warunków pozwoleń, zezwoleń dotyczących ochrony środowiska

• Wprowadza definicję małej organizacji ( mikroprzedsiębiorstwa, MSP, władze lokalne lub inne władze publiczne)

• Wprowadza ustępstwa dla małych organizacji- ( wydłużenie cyklów auditu, weryfikacji i walidacji)

• Zapewnia organizacjom dostęp do informacji i pomocy związanej z wymaganiami prawnymi dotyczącymi środowiska.

• Wprowadza główne wskaźniki efektywności środowiskowej – w sprawozdawczości w zakresie środowiska – stosowane jest obowiązkowo dla organizacji zarejestrowanej w EMAS

Wskaźniki określono dla następujących obszarów środowiskowych :

• efektywność energetyczna

• efektywne wykorzystanie materiałów

• woda

• odpady

• różnorodność biologiczna

• emisje

Ułatwia i ujednolica zasady sprawozdawczości oraz umożliwia porównywanie organizacji pod względem osiągniętych efektów działalności prośrodowiskowej.

C.D Kolejne wymagania wprowadzone przez emas III :

• motywuje komisję europejską i państwa członkowie do uwzględniania EMAS w swoich politykach zamówień publicznych lub równoważanych systemach zarządzania środowiskowego jako warunek realizacji umów na roboty i usługi

• zapewnia opracowanie dokumentów referencyjnych zawierających najlepsze praktyki zarządzania środowiskowego i wskaźniki efektywności środowiskowej dla określonych sektorów.

Wejście w życie rozporządzenia EMAS III powoduje, że :

• państwa członkowie dokonały zmian procedur stosowanych przez jednostki akredytujące i organy właściwe zgodnie z wymogami rozporządzenia

• państwa członkowskie zapewniły pełną zdolność funkcjonowania tych systemów wdrażając zmienione procedury do dnia 11 stycznia 2011 roku.

Cele systemu EMAS :

• ustawiczna poprawa stanu środowiska – w miejscu funkcjonowania firmy – z uwzględnieniem ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko do poziomu odpowiadającemu stosowaniu najlepszych ekonomicznie opłacalnych technik.

• Przestrzeganie przepisów dotyczących ochrony środowiska

• Wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego jako narzędzia realizacji polityki ekologicznej

• Informowanie społeczeństwa w sprawach dotyczących ochrony środowiska poprzez sporządzenie corocznej deklaracji środowiskowej

• Wdrażania pracowników w procesy poprawy efektów działalności pro środowiskowej organizacji

Wymagania systemu EMAS :

• Spełnienie wymagań prawnych dotyczących ochrony środowiska

• Przeprowadzenie przeglądów środowiskowych

• Przestawienie deklaracji środowiskowych

• Spełnienie innych wymagań systemowych.

Emas III – wybrane definicje

Przegląd środowiskowy – jest wymagany przez system EMAS i oznacza wstępną kompleksową analizę :

• Aspektów środowiskowych

• Wpływów na środowisko i efektów działalności środowiskowej związanych z działalnością, wyrobami i usługami organizacji.

Wstępny przegląd środowiskowy jest weryfikowany przez tzw. weryfikatorów środowiskowych .

Przegląd środowiskowy obejmuje następujące obszary :

1. Identyfikację mających zastosowanie wymagań prawnych dotyczących środowiska

2. Identyfikację wszystkich bezpośrednich i pośrednich aspektów środowiskowych, mających znaczący wpływ na środowisko oraz opracowanie rejestru aspektów uznanych za znaczące

3. Opis kryteriów oceny aspektów środowiskowych mających znaczący wpływ na środowisko

4. Analiza istniejących praktyk i procedur zarządzania środowiskowego

5. Ocena informacji zwrotnych z wcześniejszych incydentów.

Bezpośredni aspekt środowiskowy – aspekt środowiskowy związany z działalnością, produktami i usługami organizacji, nad którymi sprawują bezpośrednią kontrolę zarządczą.

Pośredni aspekt środowiskowy – aspekt środowiskowy mogący wynikać z relacji organizacji ze stronami trzecimi, na który organizacja może wpływać do pewnego stopnia.

Zgodność z prawem ( EMAS)

Organizacje zamierzające zarejestrować się w systemie EMAS muszą wykazać, że :

• Dokonały w czasie przeglądu środowiskowego identyfikacji wszystkich mających zastosowanie wymagań prawnych dotyczących ochrony środowiska

• Zapewniają zgodność z prawem w zakresie przepisów ochrony środowiska

• Posiadają procedury umożliwiające spełnianie tych wymagań w sposób ciągły

Efekty działalności środowiskowej

• Organizacja musi wykazać, że jej SZŚ i procedury auditu uwzględniają rzeczywiste efekty działalności środowiskowej organizacji w zakresie bezpośrednich i pośrednich aspektów środowiskowych.

• Efekty działalności środowiskowej organizacji podlegają ocenie w ramach procesu przeglądu systemu zarządzania

• Organizacja zobowiązuje się do ciągłej poprawy efektów swojej działalności środowiskowej

• Jeśli organizacja obejmuje jeden lub więcej obiektów, każdy z obiektów, do którego stosuje się EMAS, musi spełniać wszystkie wymagania EMAS, włączając w to ciągłą poprawę efektów działalności środowiskowej.

Organizacja – spółka, korporacja, firma, przedsiębiorstwo, organ lub instytucja umiejscowiona we wspólnocie lub poza nią, albo część lun kombinację powyższych, posiadających osobowość prawną lub nie, publiczną lub prywatną, mającą swoje własne funkcję i administrację.

Obiekt – oznacza geograficznie wydzielony obszar podlegający kontroli zarządczej organizacji, obejmującej działania, produkty lub usługi, w tym całą infrastrukturę, wyposażenie i materiały. Obiekt jest najmniejszą jednostką, która ma być uwzględniana do celów rejestracji.

Weryfikacja – oznacza proces oceny zgodności przeprowadzany przez weryfikatora środowiskowego w celu wykazania, czy :

• Przegląd środowiskowy

• Polityka środowiskowa

• System zarządzania środowiskowego

• Wewnętrzny audit środowiskowy organizacji

Oraz ich wdrożenie spełniają wymogi rozporządzenia ( WE) nr 1221/2009

Weryfikacja środowiskowa :

1. Złożenie wniosku do weryfikatora zawierającego informacje organizacji i SZŚ

2. Przedstawienie wymogów środowiskowych, które obowiązują daną organizację

3. Przedstawienie auditów, który obejmują sprawdzenie informacji dotyczących czy :

• Organizacja przeprowadziła przegląd środowiskowy i czy w jego wyniku zidentyfikowano bezpośrednie i pośrednie aspekty środowiskowe

• Audity wewnętrzne i SZŚ spełniają wymagania określone w rozporządzeniu EMAS

• Organizacja spełnia wymagania prawne i inne związane z ochroną środowiska

• Deklaracja środowiskowa organizacji spełnia wymagania rozporządzenia EMAS

Audit wewnętrzny

• Rozporządzenie EMAS szczegółowo określa metodologię przeprowadzania auditów wewnętrznych, które obejmują : wymagania ogólne, cele, zakres, organizacja i środki, planowanie i sprawozdania z wyników i wniosków auditu, sporządzenie sprawozdania z wyników i wniosków auditu, czynności po przeprowadzeniu audi, częstotliwość auditu.

• Częstotliwość auditu uzależnia się od : złożoności działań, znaczenia aspektów środowiskowych, wyników poprzednich auditów, historii problemów środowiskowych ( postawia się organizacji swobodę określenia częstotliwości auditów).

• Wymaga się, aby odstępu czasu między auditami nie były dłuższe niż 3 lata.

• Audit i jego wyniki podlegają sprawdzeniu przez weryfikatora środowiskowego.

Logo EMAS

• Logo EMAS mogą stosować jedynie zarejestrowane organizacje, zawiera zawsze numer rejestracyjny organizacji.

• Logo może być umieszczane np. na papierze firmowym czy na zweryfikowanej deklaracji środowiskowej

• Logo EMAS nie stosuje się :

• na produktach lub ich opakowaniach, aby uniknąć pomylenia z oznakowaniem produktów lub usług

• w połączeniu z twierdzeniami porównawczymi dotyczącymi innych działań i usług w sposób, który mógłby doprowadzić do pomylenia z oznakowaniem ekologogicznym produktów .

Wdrażanie EMAS

Wstępny przegląd -> strzałka na dół ( planuj -> wykonaj -> sprawdź -> działaj ) to w kółko, a w kółku : „ wdrożenie SZŚ” strzałka na dół -> deklaracja środowiskowa strzałka na dół -> Weryfikacja SZŚ/ zatwierdzenie deklaracji/rejestracja

System EMAS w Polsce tworzą :

• Minister właściwy do spraw środowiska

• Prowadzi politykę w zakresie rozwoju systemu

• Współpracuje z organami UE

• Generalny Dyrektor Ochrony środowiska

• Prowadzi krajowy rejestr organizacji zarejestrowanych w systemie EMAS

• Prowadzi rejestr weryfikatorów środowiskowych

• Regionalni dyrektorzy Och. Środowiska

• Przyjmuje, analizuje i ocenia wnioski organizacji zainteresowanych rejestracją w systemie EMAS

• Prowadzi rejestr regionalnych organizacji

• Polskie centrum akredytacji

• Pełni funkcję organu akredytującego

• Prowadzi akredytację weryfikatorów środowiskowych w systemie EMAS

• Krajowa rada Eko zarządzania

• Organ opiniodawczy-doradczy Ministra Środowiska

AKREDYTACJA – uznanie przez jednostkę akredytującą ( PCA) kompetencji jednostki certyfikującej, jednostki kontrolującej oraz laboratorium do wykonywania określonych działań.

AUTORYZACJA – zakwalifikowanie przez ministra lub kierownika urzędu centralnego, właściwego ze względu na przedmiot oceny zgodności, zgłaszającej się jednostki lub laboratorium do procesu notyfikacji.

NOTYFIKACJA – zgłoszenie Komisji Europejskiej i państwom członkowskim Unii Europejskiej autoryzowanych jednostek certyfikujących i kontrolujących oraz autoryzowanych laboratoriów właściwych do wykonywania czynności określonych w procedurach oceny zgodności.

Relacje między systemami zarządzania środowiskowego

Cechy	ISO 14001	EMAS III
Rodzaj systemu	Sformalizowany	Sformalizowany
Obszar stosowanie	Cały świat	Cały świat
Najważniejsze wymagania	Ciągłe polepszanie SZŚ mająca za zadania realizację celów środowiskowych	Ciągła poprawa stanu środowiska przez stosowanie najlepszych dostępnych technologii
Ocena wyników	Audit certyfikujący	Walidacja przez akredytowaną osobę powołaną przez władze kraju członkowskiego
Formalne potwierdzenie	Certyfikat wydane przez akredytowaną jednostkę certyfikującą	Zaświadczenie o uczestnictwie w EMAS
Rejestracja	Brak rejestru międzynarodowego. W Polsce rejestr prowadzony jest przez jednostki upoważnione przez Ministerstwo Gospodarki	Numer rejestracyjny Wspólnoty Europejskie
Kontrola	Audity wewnętrzne, całoroczny audit zewnętrzny, odnowienie certyfikatu co 3 lata	Kontrola ekologiczna i przestrzeganie przepisów prawnych odnoszących się do ochrony środowiska przeprowadzana raz na 3 lata
Specyficzna cecha	Możliwość szybkiego wprowadzenia na bazie innych systemów zarządzania wg ISO	Konieczność publikowania raportów środowiskowych adresowanych do szeroko rozumianej opinii publicznej.

PROGRAM CZYSTEJ PRODUKCJI

PROGRAM SZYSTSZA PRODUKCJA

• Co rozumiemy przez czystszą produkcję?

• Czystsza produkcja w Polsce i na świecie

• Systemowa działalność w ramach czystszej produkcji

• Podstawowe elementy filozofii CP

• Etapy wdrażania czystszej produkcji

• Polski rejestr organizacji w CP

• Korzyści z wdrożenia programu

• Porównanie CP z ISO 14001, EMAS

„ Czystsza produkcja jest strategią ochrony środowiska polegającą na ciągłym, zintegrowanym, zapobiegawczym działaniu w odniesieniu do procesów, produktów i usług, zmierzającym do zwiększenia efektywności produkcji i usług oraz redukcji ryzyka dla ludzi i środowiska przyrodniczego.”

Definicja rozszerzona : zintegrowana, prewencyjna, środowiskowa strategia ochrony środowiska, polegająca na zapobieganiu u źródła powstawania opadów stałych, ścieków, gazów i pyłów oraz oszczędne zużycie energii, wody, paliw i innych zasobów naturalnych w procesach produkcyjnych, produktach, usługach oraz w każdej innej działalności, co zwiększa ekoefektywność i redukuje ryzyko dla ludzi i środowiska, jaką niesie działalność człowieka.

Aby czystsza produkcja była efektywnym ekologicznie systemem zarządzania środowiskowego oraz, aby funkcjonowała w sposób ekonomiczny muszą być stosowane następujące elementy :

1. Umiejętne zarządzanie organizacją.

2. Nowoczesne – czyste technologie.

3. Szeroko pojętna edukacja ekologiczna.

• Polski program czystszej produkcji istnieje w Polsce od 1989 roku.

• W roku 1999 został przekształcony w Stowarzyszenie „ Polski Ruch Cystszej Produkcji” (dobrowolne, samorządowe zrzeszenie).

• Podstawą działalności Stowarzyszenia jest wdrażanie CP jako systemu zarządzania środowiskowego przygotowującego różne organizacje do :

• Wdrażania wymagań międzynarodowej normy ISO 14001

• Uczestnictwa w europejskim systemie ekozarządzania i audytu EMAS

Międzynarodowa deklaracja CP UNEP ( united states evironmental protection agency)

• jest dobrowolnych, publicznym zobowiązaniem się do rozpowszechniania i praktykowania specyficznej prewencyjnej strategii zarządzania środowiskiem wywodzącej się z filozofii czystszej produkcji.

Systemowa działalność w ramach czystszej produkcji dotyczy :

• procesu produkcyjnego, oznacza to m.in. :

• oszczędne zużycie surowców, wody, energii

• eliminację niebezpiecznych i toksycznych surowców

• zmniejszenie ilości i toksyczności wszystkich zrzucanych do środowiska odpadów

• produktu , co oznacza m.in. :

• zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko, zdrowie człowieka oraz jego bezpieczeństwo w całym cyklu życia produktu ( od pozyskania materiałów wsadowych do ostatecznego usunięcia – zdeponowania ).

• Usług, co oznacza m.in. :

• Uwzględnienie ochrony środowiska przy projektowaniu, dostarczaniu i konsumowaniu usług.

Podstawą filozofii CP są :

• Powściągliwość – ukształtowanie innych niż dotychczas postaw ludzkich i innej hierarchii wartości,

• Jakość, a nie ilość – jakoś życia musi stać się powszechnym dążeniem człowieka,

• Integracja – człowiek musi stać się integralną częścią przyrody, jego cele musza być zharmonizowane z możliwościami rozwojowymi całej przyrody .

• Oszczędność zasobów – nieodnawialne zasoby przyrody i jej różnorodność muszą być zachowane zarówno w skali globalnej, jak i lokalnej, a ich eksploatacja ograniczona.

• Polityka środowiskowa – wymagania środowiska przyrodniczego muszą być włączone do ogólnych celów i szczegółowych decyzji polityki państwa i narodu .