Psychologia rozwojowa-jest nauką bardzo młodą, datuje się na wiek XIX , jest ściśle związana z datą 1879 rok, początek psychologii –dojrzewanie psychologii, łączy się z filozofią, socjologią, psychologia kulturowa(stosunki międzyludzkie),ma związki także z biologią, medycyną w sytuacjach traumatycznych(wydarzeń tragicznych), z pedagogiką.

Zajmuje się-psychologia rozwoju człowieka, zajmuje się badaniem zmian w zachowaniu się procesach i strukturach psychicznych człowieka, bada przeżycia człowieka z punktu widzenia zmian, jakim człowieka podlega w trakcie swojego życia, wychodzi z założenia , że człowiek rozwija się przez całe życie.

Działy psychologii ( Podział według 2 kryteriów)

A)kryteria wieku:

- Psychologia planetarna-rozwój człowieka

- Psychologia rozwoju dziecka

- Psychologia rozwoju młodzieży

- Psychologia starzenia się i starości

- Psychologia rozwoju człowieka dorosłego

B)Kryterium badanego procesu

- psychologia rozwoju mowy, poznawczego, społeczno-moralnego, emocjonalnego, rozwoju osobowości

Psychologia rozwojowa wiąże się z innymi działami jak: psych. społeczna, której przedmiotem są relacje i interakcje między ludźmi ,psych. Różnic indywidualnych(style poznawcze, systemy reprezentacji) , psych. Kliniczna (zaburzenia człowieka), psychologia wychowawcza (problematyka nauczania i wychowania )

Pojęcie rozwoju- długotrwały proces w toku którego dokonują się zmiany, dotyczą one psychiki człowieka, rozwój można o zmianach antropogenezy, ontogenetycznej ( moment poczęcia )

Zmiany mogą być- kierunkowe, a także progresywne oznacza, że przechodzą od stanów niższych słabo zorganizowanych do wyższych lepiej zorganizowanych ( progres - zmiana wielkości i jakości )

Zmiany kierunkowe -następujące po sobie, mamy do czynienia ze stopniowym obniżeniem się do stanu optymalnego

Etapy rozwoju-są one konsekwencją poprzednich zmian, mamy stały przyrost zmian ,dokonują się nieustannie, rozwój się nie zakończył, człowiek cały czas się rozwija, są zawsze zdeterminowane czynnikami zewnętrznymi(środowisko-warunki pogodowe po warunki kulturowe)

Pojęcie zmiany rozwojowej- mamy z nią do czynienia, nie może być ona nagła ani jednorazowa, ani krótkotrwała, musi być względnie długotrwała, nie może być to zmiana pojedyncza, powinien być to ciąg zmian następujących po sobie, nie może to być ciąg stale powtarzającego się cyklu ale ciąg o charakterze jednokierunkowych otwartym, zmiana dotyczy wewnętrzne struktury obiektu i powiązań wewnątrz układów, zmiany muszą być względnie nieodwracalne(człowiek się rozwija i nie może się cofać jego poziom na niższy), kluczowe przyczyny zmian tkwią w samym zmieniającym się układzie, wywoływane są przez przyczyny wewnętrzne czyli są to zmiany spontaniczne, czynniki zewnętrze mogą tę zmianę podtrzymać, przyspieszyć lub opóźnić, ale nie mogą jej inicjować

Kierunki rozwoju cyklicznego człowieka:

A)obiektywizacja poznania – oznacza człowiek coraz sprawniej potrafi odróżnić procesy umysłowe, funkcje psychiczne, odróżnić myślenie od działania, człowiek w toku rozwoju uwalnia się od wpływ czynników subiektywnych (emocje, zainteresowania, potrzeby życiowe), warunkiem obiektywizacji jest coraz lepsze poznawanie siebie, bo wiedza o sobie dopiera umożliwia stwierdzenie, które czynniki wpływają na nasze poznanie(samokontrola)

B)autonomizacja działania - uzyskiwanie autonomii, samokierowania, występuje proces uniezależniania się od czynników zewnętrznych, tzn. ,że człowiek przechodzi od zachowań reaktywnych(reakcja na polecenie rodziców dziecka) do zachowań celowych(zachowania z własnej inicjatywy podejmowane we własnym zakresie celu )

Proces organizacji doświadczeń -zmiany mogą mieć charakter zmian ilościowych bądź jakościowych

A) Zmiany ilościowe-poszerzanie się struktur odzwierciedlających rzeczywistość(oznacza to że zwiększa się ilość kontaktów człowieka w otaczającym go świecie, zwiększa się: zasób słownictwa, pamięci człowieka, repertuar działań człowieka, przyrost wagi, wzrost, człowiek posiada coraz to więcej doświadczeń to jest niezbędne do przeobrażeń w sferze funkcjonowania człowieka

B) Zmiany jakościowe - przekształcanie się kontaktów z otaczającym światem,

Zmiany te są wyrazem następującego rozwoju, obie zmiany muszą funkcjonować

Okresy zmian czasu (periodyzacja)

I Okres prenatalny - kończy się wraz z narodzeniem, zaczyna się od momentu

poczęcia

II Okres niemowlęctwa - do momentu ukończenia I roku życia

dziecka, wczesne dzieciństwo

III Okres po niemowlęcy - od I do III roku życia, wczesne dzieciństwo

IV Okres dziecięcy - od III do VI / VII

V Okres przedszkolny - VI / VII , średnie dzieciństwo

VI Młodszy wiek szkolny - od VII do XI / XII

VII Wiek dorastania - od XI / XII wieku do XVII / XVIII, zwany okresem

adolescencji

VIII Wiek młodzieńczy - od XVIII XIX do XXI XXII roku życia

XIX Okres wczesnej dorosłości od XXII / XXIII do XXXV

XX Wiek średni - po XXXV , między XXXVI / 55 rok życia

XXI Późna dorosłość - po 55 roku życia

Okres prenatalny – rozwój fizyczny

Niemowlęctwo i po niemowlęctwo – szybki rozwój zmian fizycznych, oraz rozwój procesów poznawczych związanych z psychika człowieka, zmiany dostrzegania siebie jako odrębnej jednostki w świecie czy środowisku

Okres przedszkolny -rozwój samodzielności praktycznej i intelektualnej

Okres adolescencji - zdobywanie identyfikacji płciowej, określanie ściśle swojej płci, kształtuje się także światopogląd, okres buntów, siły ,, ja zmienię ten świat ”

Okres młodzieńczy – uruchomienie aktywności, społecznej, profesjonalnej, podejmowanie pracy,

Wczesna dorosłość- wiąże się założeniem rodziny i z pracą zawodową,

Okres średniej dorosłości- rozpoczynają się nowe zmiany w organizmie człowieka, z którym człowiek musi sobie poradzić w sensie psychologicznym,

Okres kolejny dokonywanie własnych pragnień, mamy poczucie że możemy czegoś w życiu jeszcze dokonać

Kryzys II / III rok życia – czas w którym dziecko udowadnia dorosłym że potrafi zrobić cos sam,

XII / XIV rok życia – okres buntu, trudne momenty spotyka się z osobami które straciły dostęp do własnych doświadczeń,

Granice wiekowe są zależne od:

- różnic indywidualnych- czyli od tego jakie tempo organizmów ma zaprogramowane

w zależności od środowiska wychowawczego – może być ono

stymulujące(pobudzające) albo hamujące

- zdrowie , energia życiowa, temperament

Akceleracja rozwoju – oznacza to że kolejne pokolenia wcześniej dochodzą do poszczególnych osiągnięć w coraz młodszym wieku uzyskują określone poziomy dojrzałości

Czynniki rozwoju człowieka.

Człowiek rozwija się dlatego, że funkcjonuje w środowisku, jest obdarzany materiałem genetycznym(dziedziczność), zmiany dokonują się wraz wiekiem i rozwojem fizycznym, środowisko wpływa na to jak człowiek się rozwija, w sensie kulturowym, człowiek jest aktywny i to powoduje, że modyfikuje środowisko.

Determinanty(Czynniki)

A)zewnętrzne czynniki związane w środowisku, dzielimy je na warunki, wymagania i wzorce

B) wewnętrzne możliwości jednostki i indywidualne preferencje

Ad a) zewnętrzne

Warunki: zewnętrzne czynniki, tj. miejsce zamieszkania ( sprzyja określonym formom aktywności), rodzina ( rodzeństwo ), nie wiąże się bezpośrednio z jednostką tylko w środowisku, grono rówieśnicze, czynniki związane ze zjawiskiem, tj. temperatura, wilgotność, hałas pożywienie. Wymagania: żyjąc w określonym środowisku społecznym nakłada się pewne wartości promowane przez środowisko, normowane przez system nagród i kar, obrażanie się na kogoś( środowisko nakłada na nas jakieś wymagania). Dziecko uczy się pewnych zachowań akceptowanych w środowisku.

Wzorce: osoby znaczące, stanowiące wzór, model naśladowany zachowanie człowieka. Człowiek dąży do naśladowania osoby będące autorytetami, widzimy, że są one nagradzane za swoje zachowanie w społeczeństwie

Ad b) wewnętrzne

Możliwości jednostki, koordynacja psychofizyczna , podatność na stres, temperament, reaktywność ( jak człowiek reaguje na określone bodźce- czy szybko czy wolno oddziałuje na czynniki ), potrzeby człowieka, stan ich zaspokojenia ( poczucie bezpieczeństwa, emocje ), zainteresowania, inteligencja, aspiracje, aktywność kanału myślowego- wzrokowy, słuchowy. Każdy człowiek jest inny i reaguje inaczej. Czynniki te wskazują na to, że aktywność człowieka, miejsce życia, wychowanie jest tym co bardzo istotne w rozwoju człowieka, zachowanie- intencjonalna czynność polegająca na określeniu celów.

Wiek przedszkolny - ważny w rozwoju człowieka, uważa się że jeśli pomyślimy sobie o znaczeniu to powinno się wszystko wydarzyć do 5 roku życia, później rozwój jest ograniczony. Jest to czas edukacji przedszkolnej, opierający się na wychowaniu i nauczaniu ( poznawaniu świata), dziecko również rozwija się pod względem somatycznym i motorycznym ( żłobki, przedszkola ), dziecko które chodzi, potrafi skorzystać z toalety, dzieci maja już wszystkie zęby, tempo zmian zaczyna spadać choć jest wysokie ( największe w okresie prenatalnym ), waży około 14 kg, mierzy około 1 metra w wieku 3 lat ( okres przedszkolny) , około 6 roku życia warzy 20 kg i mierzy około 116 cm

Czynniki zewnętrzne: płeć , odżywianie, otaczające środowisko.

Dziewczynki: skoncentrowane są na wykonaniu ruchów rytmicznych, płynnych, równowaga, prace plastyczne, skakanka- równowaga , rytmiczność

Chłopcy: siła, energia. Mowa dziecka około 3 roku życia-dzieci powinny się porozumiewać, chłopcy zazwyczaj zaczynają mówić później, rozwijają się inaczej niż dziewczynki, sprawność w nawiązywaniu kontaktu wyraża się na około 4 roku życia ( 1000-1500) słów. Dzieci poznają dziennie do 10 słów do 6 roku życia.

Wiek 6 lat jest –jeśli do tego roku dziecko nie będzie słyszało mowy ludzkiej wówczas będzie miało zaburzenia w rozwoju mowy.

Neologizmy – słowa, które dziecko same tworzy, charakteryzujące mowę dziecka, tworzone na podstawie swych analogii. Zasów słownictwa 3 latka ok. 1000 słów, 2 latek 300 – 400 słów, a dziecko roczne 3 wyrazy, przyrost mowy, najpierw rzeczowniki ( bo nazywanie świata uczymy dziecko poprzez pokazywanie świata i nauczania różnych zwierząt , rzeczy itp., czasowniki ( wykonanie czynności choć mało zróżnicowane dotyczą czynności człowieka, spostrzegania cech, rzeczy ,przymiotniki, najpóźniej dostrzeganie wrażeń, emocji.

Dzieci mają dużą zdolność autokorekcji językowej i słuchowej.

Rozwój poznawczy – dziecko myśli w sposób konkretny, operacje pojawiają się około 6 roku życia, działania konkretne ( tu i teraz ), myśli w sposób charakterystyczny, widząc coś nie potrafi u osób abstrakcyjnie myśleć, ani wyobrazić sobie czegoś, mają dobrze, pamiętają w sposób mechaniczny, niezależny od woli człowieka, dzieci potrafią szeregować, klasyfikować, porównywać. Dzieci 4 letnie nie potrafią szeregować, w wieku 6 lat dzieci powinny dostrzegać różnice

Rozwój społeczny-zaczynają funkcjonować wśród innych, ale nie jest to które umożliwia współdziałanie, dostrzegają inne osoby, stają się ,, rodzajem lustra ”, nie stosują się do reguł, dzieci skoncentrowane są na siebie, swych przedmiotach, dekoncentracja zaczyna się w późniejszym okresie( zabawki są moje ). Dzieci spostrzegają świat przez pryzmat siebie

Emocje dzieci są bardzo niestabilne, chwiejne co powoduje, że dziecko można bardzo szybko wyprowadzić z negatywnych emocji, przechodzenie w skrajności emocjonalne

Zabawa-aktywnie dominująco poznaje świat, uczy się ról, zabawy konstrukcyjne, ruchpwe, rysowanie - artystyczne

Młodszy wiek szkolny- 6/7-10 roku życia- duża dynamika rozwojowa, dzieci się dzieci w sposób nieharmonijny, w różnym tempie, dziecko nie potrafi wytrwale pracować, dzieci myślą w sposób konkretny potrafią rozwiązywać trudne zadania, problemy(myślenie konkretne, wyobrażeniowe, potrafią działać do wyobrażonych przedmiotów mających w pamięci, dzieci uczą się intencjonalnie, nie potrafią korzystać z pamięci dowolnej, potrafią myśleć logicznie, wiązać przykłady, potrafią ustosunkować się do jakiś zdarzeń i wyrażać o nich opinie i sąd, dotyczy to sytuacji wychowawczej, potrafią zapowiedzieć że zrobiły coś źle, uważają pojęć ja myślę, ja sądzę, myślą w sposób intuicyjny(matematyka głownie, chociaż nie znają pojęć to niektóre zadania są dla nich zrozumiane, słuch fonemowy jeśli dziecko ma dobrze rozwinięty wówczas nie ma problemu z nauka czytania, posługuje się neologizmami, nie potrafi wszystkiego powiedzieć, używa spójników, powinno dużo mówić , dzieci są bardzo labilne, potrafi się przenieść z jednych emocji na drugie, powinny dostrzegać własne emocje,

Sfera społeczna - funkcjonowanie w grupie-grupa odgrywa istotną rolę, dziecko odrzucane w grupie cierpi, dziecko w grupie rozwija się, może być odrzucone z grupy, używa się badań socjometrycznych-kto jest liderem w grupie?, kogo zaprosiłabyś na swoje imieniny? z takich badań nauczyciel pozwoli ujawnić czy dziecko jest akceptowane w grupie

Dziecko niezauważane w grupie-dziecko to należy ,, wydobyć z grupy ”, zajmuje się tym lider grupy.

Dziecko podczas jakieś zabawy, gry potrafi oszukiwać, dzieci się obrażają jak przegrywają jakąś grę, edukacja w klasach początkowych ma wpływ na kolejne lata życia nauki dziecka,

Sfera moralna-jest to tzw. okres realizmu moralnego co ozn. że dzieci traktują każdy czyn zły i karę dla niego odpowiednią w zależności jaka jest kara, jeśli dziecko coś zrobiło specjalnie to kara wówczas będzie większa,(ważna jest intencja)

Wiek dorastania- inaczej adolescencji-

10/12 rok życia aż do 20 rok życia-

Zmiany związane z dojrzewaniem , zmiany hormonalne, dzieci wyburzają się, pojawiają się zewnętrzne cechy płciowe , rozumienie zasad moralnych, poszukują swojej tożsamości,

Perspektywa socjologiczna-

Okres adolescencji trwa różnie, długo trwa w krajach rozwiniętych, w cywilizacjach prymitywnych trwa krótko,

Perspektyw psychologiczna-poszukiwanie burzliwe tożsamości, dzieci takie buntują się przeciw wszystkiemu, swojemu ,,ja”|, u dziewczynek jest to częste popłakiwanie, u chłopców jest to silna interwencja ,zastanawiają się nad jakimiś planami nad przyszłość,

Czynności poznawcze- myślenie abstrakcyjne, rozwiązywanie zadań logicznych bez pomocy manipulacyjnych, pojawia się zdolność do autorefleksji - myśleniu o sobie, spostrzeganie jest wielostronne ,duża wrażliwość zmysłowa, jeśli jest potrzeba skupienia dziecko samo sobie narzuca zwrócenie uwagi na siebie, to wszystko nazywa się monitoringiem kognitywny(uwaga, pamięć, myślenie, autorefleksja,)czas wielkich marzeń, ,, bujają w obłokach”, jest to taka ucieczka przed rzeczywistością, dzieci maja ogromny entuzjazm,

rozwój społeczny- u dzieci ma duże znaczenie przemiana fizjologiczna, zmienia się ciało, pojawia się wiele nie pożądanych efektów ( trądzik, pocenie się), wówczas spada samoocena dlatego, że wyglądają źle, obraz z własny jest zaburzony, występuje brak koordynacji ruchu, często upadają, siebie spostrzegają źle, bycia gorszym od innych,

U dzieci występuje antagonizm płci -wzajemne mówienie sobie brzydkich kawałów,

Pojawiają się tak zwane paczki, łączą ich wspólne zainteresowania

Grupa rówieśnicza pełni ważną rolę dla adolescentów-lepiej czują się w grupie, nie chcą z rodzicami iść np. na spacer. Grupa daje możliwość poczucia własnej wartości, określa standardy zachowania, dziecko ćwiczy w grupie rozwiązywanie konfliktów, wzajemna pomoc, jeśli w grupie jest coś nie tak to rodzice maja małą możliwość zmiany , zajmuje się tym zazwyczaj grupa,

pojawiają pierwsze miłości jest to tzw. miłość szczenięca, ważny jest fakt kochania niż sam obiekt, pojawia się miłość bezkrytyczna miłość cielęca, później pojawia się miłość romantyczna, pojawiają się często kompleksy- dziewczynka chce być chłopcem, naśladuje zachowania chłopców oraz styl ubierania, dzieci przygotowują się to 3 typów roli kobiecej:

1) Tradycyjno –konserwatywna-(obraz bycia kobietą , żona , matką ,prowadzącą dom, ciepło emocjonalne, wierność, uległość podporządkowanie,

2) Progresywno – modna(związana z domem, z pracą zawodową, bycia pracownikiem pełnić jakąś zawodowe role)

3) Progresywno - rygorystyczna-całkowite wyzwolenie od tradycyjnej roli, równouprawnienie ,oraz realizacja zawodowych i domowych.

Dzieci czas adolescencji wyznaczają jako organizowaniu jakiś działań ora zorganizowaniu planów na przyszłość ,ale maja często słomiany zapała

Adolescencja późna -po 16 r.ż etap stabilizacji uczuciowej , uczucia patriotyczne, dojrzewanie w zależności uczuciowej do niezależności, od niekontrolowania emocji działań do kontrolowania, czas w którym rozwijają się potrzeby seksualne, pojawia się miłość romantyczna, obiekt miłości jest realizowany, czas rozwijania autonomii moralnej, osiąganie nowych więzi z osobnikami obu płci, ukształtowanie roli męskiej i żeńskiej, akceptacja wyglądu, niezależność uczuciowa od rodziców i innych osób, przygotowanie do małżeństwa, przygotowanie do kariery zawodowej, budowanie własnej ideologii-sieci wartości związanej s systemem etycznym, oraz dążenie do postępowania akcentowanego społeczeństwa.

Wczesna dorosłość- rozpoczyna do około 40/45 r.ż. trwa – człowiek staje się dorosły kiedy staje się odpowiedzialny za własne działania, uzyskuje zdolność do prokreacji, podejmuje aktywność zawodową, i autonomicznie kieruje własnym życiem, zadania rozwojowe-wybór małżonka, założenie rodziny, uczenie się współżycia życia z małżonkiem, wychowanie dzieci, prowadzenie domu, rozpoczęcie pracy zawodowej, podjęcie obowiązków obywatelskich, znalezienie pokrewnej grupy społecznej(mogą to być rodzice dzieci które znamy), doznajemy tzw. kryzysów życiowych ( reorganizacja –sytuacje w których człowiek staje ), pojawienie się dziecka , człowiek osiąga dojrzałość psychiczną - staje się autonomiczną jednostką, działa stabilnie pomimo pojawiających się czynników zakłócających, jest to ponadto wgląd we własne motywy(im większa wiedza o sobie tym decyzje podejmowane przez nas są pewniejsze), stosunek do ludzi niezależny od innych, okres myślenia formalnego abstrakcyjnego, pojawiają się operacje post formalne, one wyrażają się w zdolności do pewnego relatywizowania zależności zdarzeń od kontekstu, często mówimy o operacjach dialektycznych - pozwalają ujmować coś bez sprzeczność.

Rozwój fizyczny-to czas największych sprawności zmysłowych, rozwija widzenie, ostrość słuchu, zwiększa się pole widzenia peryferyjnego widzenia-widzimy nie tylko na wprost ale także po bokach, jest to czas w którym pojawiają się choroby cywilizacyjne jak nadciśnienie, cukrzyca i wrzody na tle emocjonalnym

Rozwój społeczny- przeżywanie macierzyństwa, ojcostwa, wychowanie dziecka

Stadium pracy zawodowej:

Stadium eksploracji-stadium przymiarki ról zawodowych

Stadium stabilizacji tzw. adaptacja do pracy, dawniej pracowano w jednym zakładzie bądź zawodzie, dzisiaj natomiast praca jest raczej krótkoterminowa, często zmieniana, mobilność ludzi się zwiększyła, to wynika z aspektów ekonomii a szczególnie funkcjonowania firmy,

Stadium -status quo-poprzez doświadczenie można było się stać kierownikiem, obecnie liczy się kreatywność człowieka,

Stadium wycofania się za aktywności zawodowej i angażowania się w różne formy aktywności

Okres średniej dorosłości – do 60 roku życia,

zmiany: regresyjne dotyczą zmysłów, pogarsza się wzrok, który związany jest z akomodacja gałki ocznej-zmiany kształtu, zmienia się smak, potrawy niektóre odczuwamy jako ,, niedosolone”, spadek sprawności, mięśni, koordynacji ruchów, pojawia się tzw. menopauza, andropauza, klimakterium, depresy- niewłaściwe reagowanie.

W tym czasie pojawić się może wypaleniem zawodowym – tj. stan wyczerpania emocjonalnego, dotyka to osoby które w swojej pracy muszą być czujne, jak np. psychologowie, terapeuci, pedagodzy, pojawia się kryzys w zaangażowania w pracę, wypalenie może objawiać się bezsennością, bólem głowy, bezsennością , paleniem papierosów, nie radzeniem sobie z problemami życia codziennego, przyczyną doświadczanych stresów jest pozbawianie pracy.

Pojawia się często syndrom ,, opuszczonego gniazda ” – odejście dzieci z domu,

Rozwój poznawczy – inteligencja skrystalizowania –oparta na doświadczeniu, inteligencja płynna-dziedziczona , wrodzona, uzyskuje tendencje spadkową, a skrystalizowana utrzymuje się na wysokim poziomie.

Różnice generacyjne tzn. osoby żyjące w jakiejś epoce, 60 latki dzisiaj i 100 lat wcześniej , ich różnice inteligencji bardzo się różnią, to nie są ci sami ludzie, na stan inteligencji maja wpływ też:

Stan zdrowia, cechy osobowości, preferowany typ aktywności, im więcej człowiek rzeczy robi tym lepiej

Mądrość to jest wiedza odnosząca się do każdego człowieka składających się na pragmatykę życia, składa się z wiedzy aktualno - proceduralna, oraz wiedza ewaluatywna,

Elementy mądrości:

Znawstwo(jak coś robić)

Wiedza o wartości i znaczeniu czegoś

Zwracanie uwagi na istotę znaczenia kontekstu

Deklarowana niepewność(nie ma rozwiązań pewnych i jasnych)

Skuteczny praktyczny sąd określający jak należy postąpić w sytuacji mającej znaczenia dal rozwoju,

Okres późna dorosłość- wiek starzenia się, okres po 65 roku życia

Okres starzenia zależy w dużej mierze od stylu życia, rodzaju wykonywania pracy, zaangażowania w pracę, uwarunkowania w kulturze, wiąże się to z dostępem do medycyny.

Możemy wyróżnić 3sposoby pojmowania starości:

A)Wiek biologiczny- mówi o żywotności komórek.

Zmiany wiążą się z zanikiem komórek, starzenie się komórek, komórki nie są już zdolne do reprodukcji, obniżenie sprawności fizycznej, często jedna choroba pociąga drugą są one niezależne od siebie,

B)wiek psychologiczny – to ten wiek, który czujemy, człowiek zmienia się tj. utrata aktywności fizycznej, kondycji fizycznej, przeżycia emocjonalne(utrata bliskiej osoby),utrata poczucia przydatności, następują momenty myślenia o śmierci, pojawiają się nowe wyzwania, przejmowanie roli babci lub dziadka, bycie emerytem.

C) wiek socjoekonomiczny- inaczej wiek, kalendarzowy, chronologiczny, kalendarzowa liczba lat

Zadanie te jednocześnie rozbudziły problem teorii adaptacji starości:

1)Teoria aktywności – ma miejsce gdy starzenie jest optymalne , gdy osoba jest aktywna

Społecznie, człowiek jest nadal aktywny (hobby zainteresowania itd.)

2)Teoria wycofywania się( bujanego fotela) – ludzie adaptują się poprzez wycofanie się z aktywności, ma charakter rozliczenia się ze swoim życiem, to ma prowadzić do osiągnięcia równowagi psychicznej( ma charakter introspekcyjny,)

3)Teoria stresu starości –zakłada, że człowiek adaptujący się do starości zaczyna dokonywać przejścia z powrotem do dzieciństwa, następuje rekapitulacja rozwoju osobniczego, następuje powrót do dzieciństwa.

Objawy nieprzystosowania się do niestarości: bierność, zależność całkowita, agresywność, postawa roszczeniowa, wrogość wobec innych.

Wskaźnikiem adaptacji do starości jest – maksimum satysfakcji przy minimum kosztów

W sferze percepcyjno motorycznej- zmiany spowolnienia czasu reakcji na bodźce, spowolnienie tempa czynności, osłabienie zmysłu, osłabienie selektywności i koncentracji uwagi, pamięć mechaniczna obniża się i długoterminowa.

Myślenie –inteligencja obniża się,

Inteligencja skrystalizowana – inaczej społeczna, rozwija się w toku uczenia się, w toku gromadzenia doświadczeń,

Spada inteligencja płynna – spada decyduje o przetwarzaniu informacji, spada także wyobraźnia przestrzenna i koordynacja wzrokowo – ruchowa,

Ciekawostka! Na 5 lat przed śmiercią naturalną następuje wyraźny spadek sprawności intelektualnej

Zależy od poziomu wykształcenia, aspiracji, celów życiowych, typu temperamentu i osobowości

Problem mądrości życiowej – ludzie starsi potrafią lepiej podjąć decyzję.

Wyróżniamy :

1)Mądrość o charakterze pragmatycznym, salomonowa

2)Mądrość transcendentalna – nie ma charakteru pragmatycznego, ujawnia się gdy nie ma jednoznacznej odpowiedzi, kiedy trzeba wykorzystać pewien kontekst, wrażliwość co pozwala odkryć głębszy sens, przejawia się następującymi cechami:

Pogodą ducha, pokorą, siłą woli, wyrozumiałością, mocą znoszenia przeciwności losu przy zachowaniu psychicznej równowagi, towarzyszy temu odwrócenia się od świata materialnego w wejście do świata duchowego.

Problem umierania

Faza przed terminalna - człowiek musi się do tego przystosować , dojrzeć, to powrót do przeszłości swojego życia.

Pewni badacze mówią, że faza tej śmierci nie jest to rozstanie się z życiem lecz wiąże się z potrzebą udzielenia sobie samemu odpowiedzi czy moje życie ma sens

Typy tempera mentalne – charakterystyka

1.Osobowość - Centralny system regulujący zachowanie jednostki pozwalający odróżnić

siebie od innych i świata

Różne znaczenia pojęcia osobowość:

Osobowość – to zbiór względnie stałych, charakterystycznych dla danej jednostki cech i właściwości

Osobowość –jest to zespół cech psychicznych charakterystycznych dla każdego człowieka.

Osobowość kształtowana jest przez całe życie, szczególnie w okresie dzieciństwa oraz młodości poprzez wpływ bodźców zewnętrznych, a także własnej aktywności jednostki

Dwa poziomy zachowania regulacji

Poziom regulacji -mechanizm popędowo emocjonalny-nasz emocje, popędy determinują sposób naszego zachowania, i nasze zachowanie dąży do zaspokojenia naszych potrzeb

Poziom wyższy zachowania regulacji – zachowanie jest wyznaczane przez system struktur poznawczych system wiedzy i doświadczeń gromadzony przez lata.

Następuje integracja odbieranych informacji o otaczającym świecie i o własnej osobie, odbywa się to za pomocą struktur poznawczych, ale integracji kierunków podejmowanych działań co powoduje, że powstaje spójny system motywacyjny.

Zmiany obrazu świata:

- z wiedzy jednostkowej i słabo zorganizowanej w ogólno i hierarchicznie uporządkowaną, u podstaw leży rozwój myślenia,

-z wiedzy subiektywnej i pewnej w wiedzę tzw. propabilistyczną ( prawdopodobną )

- z wiedzy statycznej w dynamiczną –

- z wiedzy opisowej w wiedzę normatywna – od tego jak jest do tego jak powinno być,

Obraz swojej osoby: swojego ,, JA „

W psychologii jest to struktura swojego ,, Ja”, wygląda to następująca, początkowo niemowlę nie ma poczucia własnej osoby, dziecko około 1 roku życia postrzega obraz świata, do zauważenia siebie w ,, Lustrze” odrębną osobę w świecie.

Na obraz własnej osoby składa się :

A)samoocena – pojawia się gdy dziecko jest wstanie używać sądów wartościujących, samoocena może być nieadekwatna – ma charakter zawyżony albo zaniżony, jeśli samoocena u dziecka jest zaniżona – to nie realizuje swojego potencjału

Zawyżona samoocena – najczęściej wiąże się z nieumiejętnością przyznawaniu się do błędów i rzutowanie tych błędów na innych

B)samowiedza - dotyczy właściwości fizycznych(wyglądu), psychiki, około 3 roku życia dziecko zaczyna używa pojęcia ,, chcę ’’ ,

Samowiedza rozwija się w toku całego naszego życia - i pojawiają się standardy osobiste zbudowane są one z tzw. ,, JA Idealnego ”, ( ja chciałbym być)

Występuje także ,, Ja realne ”

Różnica między standardami wpływa na poziom samoakceptacji( poczucia własnej osobowości)

Funkcje samowiedzy:

A)Funkcja poznawcza- służy do odkrywania samego siebie, uświadamianie sobie posiadania własnych umiejętności

B)Funkcja instrumentalna – wiedza o sobie zaczyna regulować nasze stany emocjonalne i zachowania

C)Funkcja motywacyjna – wyraża się w dążeniu do zachowania pewniej stabilności wiedzy o sobie, unikamy osób które są wobec nasz krytyczne,

D) Funkcja generatywna – pojawia się wraz z rozwojem myślenia abstrakcyjnego, i prowadzi do tego że posiada już wiedza staje się źródłem nowych informacji o sobie

System motywacyjny – to hierarchicznie uporządkowany układ potrzeb, wartości i celów.

Cechy osobowości:

- temperament

- zainteresowania

- potrzeby

- postawy

- cechy fizjologiczne

- cechy morfologiczne

- zdolności

Temperament –( ojcem temperamentu był Hipokrates- 2 tysiące lat temu dokonał podziału na cztery typy ) to ogół biologicznych i psychicznych czynników osobowości, określających formalne cechy zachowania, takie jak siła, dynamika reagowania.

Temperament przejawia się we wszystkich czynnościach człowieka niezależnie od rodzaju, treści i ukierunkowania

Sangwinik – dar przyciągania do siebie ludzi, gadatliwy, narrator, dusza towarzystwa, ma poczucie humoru, wesoły i spontaniczny, pamięć do kolorów, umacnia kontakt ze słuchaczami przez dotyk, ciekawy, urodzony aktor, prostoduszny, żyje dniem dzisiejszym, zmienność usposobienia, szczerość serca, ciągle jak dziecko, emocjonalny i wylewny, entuzjastyczny i ekspresywny, ekstrawertyk, rozmowny optymista.

Melancholik – głęboki i skłonny do rozmyśleń, analityczny, poważny i zdeterminowany, ma zadatki na geniusza, utalentowany, twórczy, muzykalny, przejawia zdolności artystyczne, filozofujący i poetycki, wyczulony na piękno, wrażliwy na potrzeby innych, skłonny do poświęceń, sumienny, idealista, introwertyk , myśliciel, pesymista

Choleryk – urodzony przywódca, dynamiczny iaktywny, nieodparta potrzeba zmian,, musi korygować błędy, silna wola i zdecydowanie, nie ulega wzruszeniom, trudno go zniechęcić, niezależny i samowystarczalny, wzbudza zaufanie, wszystkim pokieruje, ekstrawertyk, człowiek czynu, optymista

Flegmatyk – powściągliwy, niewymagający i beztroski, spokojny, chłodny, opanowany, cierpliwy, zrównoważony, cichy a przy tym dowcipny, życzliwy i uprzejmy, emocje skrywa głęboko, pogodny z życiem, uniwersalny, introwertyk, obserwator, pesymista.

Nie ma takich typów , które są ,, lepsze ” lub ,, gorsze ”. Każdy typ osobowości może się sprawdzić w określonych zawodach i rolach pełnionych w społeczeństwie.

Podstawową zasadą rozwoju osobowości jest poznanie samego siebie, polubienie własnej osoby oraz koncentracja na swoich silnych stronach. Nie przekonamy innych od siebie, jeżeli sami nie będziemy siebie akceptować.