RYŻ
-zboże klimatu gorącego wilgotnego
-roczne zbiory wynoszą około 510-550 mln ton
-główne rejony jego uprawy znajdują się w strefie monsunowej w południowej i wschodniej Azji
-roślina o dużych wymaganiach termicznych i znacznej wiglotności podłoża
-można go uprawiać na różnych glebach, jednak najodpowiedniejsze są gleby nieprzepuszczające wody, np.gliniaste
-uprawiana od starożytności
-wyróżnia się dwa zasadnicze typy: ryż mokry (padi) - uprawiany na polach zalanych wodą oraz ryż suchy (górski) - nie zalewany, ale wymagający bardzo wilgotnego klimatu, daje niższe plony
-uprawa w dolinach i deltach rzek
-większość zbiorów ze względu na duże zaludnienie krajów przeznacza się na spożycie własne
-używany do produkcji mąki, kaszy, makaronów, napojów alkoholowych (sake); słoma służy jako pasza, do wyplatania mat i wyrobu papieru
-odznacza się krótkim okresem wegetacji, dzięki czemu może dawać nawet trzykrotne zbiory w ciągu roku
-główni eksporterzy - Tajladnia, Indie, Wietnam, Chiny, Stany Zjednoczone
-główni importerzy – Bangladesz, Filipiny, Indonezja, Brazylia
-główni producenci ryżu – Chiny(185,5mln ton), Indie(129mln ton), Indonezja, Bangladesz
-główne rejony uprawy ryżu:
Azja (Niziny:Gangesu i Indusu, Kotlina Syczuańska, dolina Jangcy, Góry Południowochińskie, delty:Mekongu oraz Irawadi, Jawa(Indonezja), Luzon(Filipiny), Honsiu(Japonia))
Ameryka Południowa (brazylijski stan Rio Grande do Sul)
Ameryka Północna (część Niziny Zatokowej oraz stan Arkansas)
KUKURYDZA
-zboże głównie paszowe oraz przemysłowe
-ma duże wymagania glebowe
-wymaga długiego okresu wegetacji (ponad 140dni) oraz dużej wilgotności podłoża
-uprawiana w klimatach ciepłych i wilgotnych
-jej roczne zbiory wynoszą około 480-580 mln ton
-zużywana na potrzeby alimentacyjne (mąka)
-spożywana w postaci płatków i jako jarzyna
-większość ziarna wykorzystuje się na paszę, część przerabia się na krochmal, oleje, syropy, alkohol
-największy producent – Stany Zjednoczone
-główni producenci – USA(280,2mln ton), Chiny(132,6mln ton), Brazylia, Meksyk
-główni eksporterzy - USA, Francja i Węgry
-główne rejony uprawy:
Nizina Centralna w USA
Mandżuria oraz obszary nad Huang-ho w Chinach
Środkowa i południowo-wschodnia część Wyżyny Brazylijskiej
Basen Akwitański we Francji
PSZENICA
-główne zboże chlebowe świat
-w krajach rozwiniętych służy do produkcji pasz oraz dla potrzeb przemysłu spirytusowego
-wymaga okresu wegetacyjnego dłuższego niż 100dni, przynajmniej trzech miesięcy z temperaturami powyżej 10*C oraz umiarkowanych upadów
-cechuje się wysoką zawartością składników odżywczych
-należy do upraw wymagających pod względem glebowym (gleby żyzne, pylaste, gliniaste – zawierające określone ilości wapnia i próchnicy, koniecznie spulchniane i pielęgnowane)
-uprawiana jest w strefie umiarkowanej, podzwrotnikowej i zwrotnikowej
-zbiory: 8,7 mln ton
-plony: 39,5 q/ha
-główni eksporterzy – USA, Kanada, Francja, Australia, Argentyna
-główni prodecenci – Chiny(96,3mln ton), Indie(72mln ton), USA, Rosja, Francja
-główne rejony uprawy:
Ameryka Północna (część Wielkich Równin w Usa i Kanadzie)
Ameryka Południowa (pampa w północnej Argentynie)
Europa (Niziny: Francuska, Angielska, Węgierska, Rumuńska, Padańska; Wyżyna Bawarska, Ukraina, Powołże w Rosji)
Azja (Niziny:Chińska, Mandżurska, Gangesu; północny Kazachstan, Pendżab w Indiach i Pakistanie, Anatolia w Turcji)
Afryka (Delta Nilu i południowe RPA)
Południowo-wschodnia część Australii
+ Polska (Nizina Śląska, Przedgórze Sudeckie, Podkarpacie, Wyżyna Lubelska, Kujawy, Żuławy Wiślane – dobre gleby, długi okres wegetacji, wysoka kultura rolna)
ŻYTO
-zboże chlebowe i paszowe
-uprawiane jest w warunkach klimatu umiarkowanego chłodnego
-nie ma dużych wymagań glebowych
-zbiory: 3,4 mln ton
-plony: 24,1 q/ha
-główni producenci – Rosja, Polska, Niemcy, Białoruś
-rejony upraw:
Ciągną się w Eurazji do Holandii przez Niemcy, Polskę, Nizinę Wschodnioeuropejską po Ural
Polska (środkowa część kraju, Nizina Podlaska, Pojezierze Pomorskie – małe wymagania glebowe)
TRZCINA CUKROWA
-roślina klimatu gorącego wilgotnego
-wymaga 12-24 miesięcy równomiernie wysokiej temperatury i 1200-1600mm opadów rocznie
-najlepsze warunki stwarza strefa międzyzwrotnikowa
-wymaga całorocznego okresu wegetacji
-luźne, dobrze nawodnione gleby
-nie nadaje się do długiego przechowywania i transportu
-jej łodyga zawiera około 20% cukru
-służy do produkcji cukru, syropu cukrowego, rumu, etanolu (biopaliwo)
-wykorzystuje się wytłoki (bagasa) na paszę dla bydła, do wyroby papieru i na opał
-wymaga dużych nakładów pracy
-produkuje się z niej 65% cukru wytwarzanego na świecie
-główni producenci – Brazylia(420mln ton), Indie(232mln ton), Chiny, Tajlandia
-główne rejony upraw:
Azja Południowo-Wschodnia (Inie, Chiny Południowe, Indonezja, Filipiny)
Afryka Północna (delta i dolina Nilu)
Ameryka Środkowa i Południowa
BURAKI CUKROWE
-mniejsze znaczenie niż trzcina
-wymagają dobrych, niezakwaszonych gleb o dużej żyzności
-wymaga umiarkowanej temperatury (średnia lata 18-21*C) i 5-6miesięcznego okresu wolnego od mrozu
-służy do produkcji cukru, produktem ubocznym są wysłodki, wykorzystywane na paszę oraz melasa używana do produkcji spirytusu, drożdży, acetonu oraz soli potasowych
-niezbędne jest nawadnianie
-uprawiane są w warunkach klimatu umiarkowanego ciepłego, głównie w Europie
-zbiory: 11,7 mln ton
-plony: 410 q/ha
-główni producenci – Francja(29,3mln ton), Niemcy(25,4mln ton), USA, Rosja
-główne rejony upraw:
Europa (Ukraina, Niemcy, Francja, Rosja)
Ameryka Północna (Stany Zjednoczone)
Azja (Turcja, Iran, Japonia)
+ Polska (Żuławy Wiślane, Kujawy, Nizina Wielkopolska, Przedgórze Sudeckie, Wyżyna Lubelska – duże wymagania agroklimatyczne, uprawa związana z rozmieszczeniem cukrowni)
KAWA
-uprawiana jest na obszarach klimatu zwrotnikowego wilgotnego lub podrównikowego
-jest rośliną cieniolubną
-obszary o temperaturze 15-25*C i opadach 1300-2300mm
-wysokie wymagania glebowe
-90% światowej produkcji stanowi kawa arabska
-używana do sporządzania napojów, jako dodatek w cukiernictwie
-zawiera kofeinę
-główni producenci – Brazylia(2179mln ton), Wietnam(990mln ton), Indonezja, Kolumbia
-1/4 produkcji pochodzi z Brazylii
-prawie cała produkcja przeznaczona jest na eksport