TECHNIKI DRUKOWANIA:

WKLĘSŁODRUK

Porównując zasadnicze rodzaje druku należy stwierdzić, że żadna z technik drukarskich nie przechodziła tylu przemian, co druk wklęsły. W pracach nad jego rozwojem na przestrzeni stuleci brało udział wielu wynalazców, uczonych i artystów takich, jak Rembrandt, Van Dyck, Dürer, Kołpakow, Daguerre, Talbot, Klič i wielu innych. Ukazanie się pierwszych druków wykonanych metodą wklęsłą nastąpiło w pierwszej połowie XV stulecia (1410-1430), pierwsze zaś próby rytowania na płytach metalowych sięgają XIII wieku.¹

W technice drukowania wklęsłego (drukowaniu wklęsłym) powierzchnie drukujące na formie drukowej są położone poniżej powierzchni niedrukującej – są zagłębione. Powierzchnie niedrukujące są równe i gładkie. Farbę nakłada się na całą powierzchnię formy drukowej, zarówno na powierzchnie drukujące, jak i niedrukujące. Następnie po powierzchni formy drukowej przesuwa się tzw. rakiel (nóż zgarniający), który zbiera farbę z powierzchni formy – całkowicie zbiera ją z powierzchni niedrukujących, a farba pozostaje tylko w zagłębieniach powierzchni drukujących.

W drugim etapie drukowania do formy drukowej zostaje dociśnięte zadrukowane podłoże. Farba z zagłębień formy drukowej przechodzi na zadrukowane podłoże i tam ulega wyschnięciu. Tym samym otrzymujemy gotowy druk. Najbardziej znaną techniką pochodną drukowania wklęsłego jest drukowanie rotograwiurowe.²

Schemat drukowania wklęsłego przedstawia poniższy rysunek.

(Źródło: http://www.wiw.pl/sztuka/plastyka/techniki/grafika/pict/wklesly-z.jpg)

W drukowaniu wklęsłym rozróżnia się trzy pochodne techniki drukowania: bezpośrednią – rotograwiurową, pośrednią – tamponową oraz stalorytniczą.

Drukowanie rotograwiurowe jest techniką typowo rotacyjną. Tym sposobem można zadrukować arkusze i zwoje. Jest to technika drukowania, którą można uzyskać bardzo dobre efekty jakościowe zarówno dla podłoży wsiąkliwych, jak i niewsiąkliwych.

W drukowaniu tamponowym stosuje się formy drukowe o kształcie płaskim. Jest to technika stosowana wyłącznie do zadrukowywania kształtek. Elementem przenoszącym farbę z formy drukowej na kształtkę jest tzw. tampon (stąd nazwa techniki drukowania) wykonany z bardzo miękkiej gumy, o kształcie dostosowanym do danej kształtki. Tampon ten, dotykając formy drukowej, nabiera farbę i przenosi ją następnie na zadrukowaną kształtkę. Kształtka może być wykonana zarówno z materiału wsiąkliwego, jak i niewsiąkliwego. W drukowaniu wklęsłym, zarówno rotograwiurowym jak i tamponowym, stosuje się farby ciekłe o stosunkowo małej lepkości, zawierające substancje lotne.

W drukowaniu wklęsłym wyróżnia się też jako oddzielną technikę pochodną, drukowanie stalorytnicze. Drukowanie stalorytnicze ma swoje specyficzne cechy różniące je od drukowania rotograwiurowego i tamponowego. Drukowanie stalorytnicze, podobnie jak drukowanie rotograwiurowe, jest w zasadzie drukowaniem bezpośrednim. Staloryt jest rodzajem formy drukowej. Jest ona wykonywana przez ręczne grawerowanie. Wgłębienia w formie drukowej mają znacznie większe wymiary i nie można nadmiaru farby z powierzchni formy drukowej zbierać raklem. Zbieranie nadmiaru farby wykonuje się przez wycieranie powierzchni formy. Farba ma dużą lepkość, jest farbą mazistą typu olejowego. Aby dobrze wypełniała zagłębienia w formie jest nakładana w podwyższonej temperaturze. Forma może być płaska lub rotacyjna. Zadrukowywać można zarówno arkusze, jak i zwoje. Drukowanie stalorytnicze stosuje się do zadrukowywania powierzchni chłonnych. Stalorytnicza technika drukowania ma bardzo niewielkie zastosowanie – głównie do celów artystycznych i specjalnych, szczególnie do zadrukowywania papierów wartościowych.³

Rozróżnia się trzy rodzaje form wklęsłodrukowych: głębokościowo zmienne, powierzchniowo zmienne oraz głębokościowo – powierzchniowo zmienne. Najczęściej stosowana technologia sporządzania form wklęsłodrukowych (klasyczna) bazuje na zasadach chemicznego trawienia przez relief żelatynowy. Powodem tego jest fakt uzyskiwania z form wklęsłodrukowych (głębokościowo zmiennych) wielotonalnych reprodukcji poligraficznych o najwyższej jakości. Trzeba jednak przy tym stwierdzić, że efektywność ekonomiczna jest najsłabszą stroną technologii klasycznej.⁴

Zastosowanie i zalety wklęsłodruku:

– technika drukowania wklęsłego jest preferowana wtedy, gdy wymagana jest bardzo wysoka jakość odbitki,

– przy konieczności zachowania dobroci przetwarzania informacji,

– stosuje się przy drukowaniu wielobarwnym i jednobarwnym,

– można stosować różnego rodzaju podłoża – papier o niskich właściwościach wytrzymałościowych, gramaturze, tkaniny, szkło, papiery powlekane, metal, drewno,

– prosta konstrukcja zespołu drukującego,

– możliwość wprowadzenia systemów kontroli i sterowania procesem drukowania,

– z form wklęsłodrukowych otrzymuje się bardzo wysokie nakłady,

– dobra jakość druku,

– niski udział makulatury w ogólnej produkcji.

Wady wklęsłodruku:

- wysoki koszt sporządzania formy drukowej,

- wysoka pracochłonność,

- przypadkowość efektu.

Zbiorczą charakterystykę wklęsłej techniki drukowania przedstawia poniższa tabela:

BIBLIOGRAFIA

1. Formy wklęsłodrukowe. Oprac. M. Chwaliński. Warszawa 1982.

2. Jakucewicz S., Magdzik S.: Podstawy poligrafii. Warszawa 2005.

3. Rudziński C.: Druk wklęsły. Warszawa 1961.

4. World Wide Web: http://www.wiw.pl/sztuka/plastyka/techniki/grafika/pict/wklesly-z.jpg.

[Dostęp: 02.01.13].

---

1. C. Rudziński: Druk wklęsły. Warszawa 1961, s. 15.↩

2. S. Jakucewicz, S. Magdzik: Podstawy poligrafii. Warszawa 2005, s. 14.↩

3. S. Jakucewicz, S. Magdzik: Podstawy…, s. 92-94.↩

4. Formy wklęsłodrukowe. Oprac. M. Chwaliński. Warszawa 1982, s. 4.↩