Polityka (grec. sprawy państwowe) – sztuka zarządzania państwem. Dzieła: „Politika” Arystotelesa, „Politea” Platona POLITYKA: *zdobycie, utrzymanie i wykonywanie władzy *wytyczanie rozwoju państwa: -polityka zagraniczna(zewnętrzna), np. podróże, umowy -polityka społeczna (wewnętrzna), np. systemy organów państwa, system partyjny, system prawny, myśl polityczna, kultura polityczna. Politycy – osoby zajmujące się polityką *okazyjni (polityka nie jest ich jedyną pracą) *zawodowi (mogą trafić do sejmu) *społeczni IDEOLOGIA (grec. idea-wyobrażenie, logos-nauka; dosłownie: wyobrażenie o nauce) – jest to zbiór poglądów, przekonań, idei o charakterze ogólnym, które opisują rzeczywistość. ideologia doktryna polityczna program polityczny DOKTRYNA POLITYCZNA – spójny system poglądów i twierdzeń danje dziedziny wiedzy oraz uporządkowany zbiór poglądów dot. społeczeństwa i państwa, który wyznacza praktyczne metody ich realizacji w ściśle określonym miejscu i czasie. PROGRAM POLITYCZNY – zbiór propozycji konkretnych działań zmierzających do dokonania określonych zmian w rzeczywistości społeczno-politycznej, podawanych zazwyczaj do publicznej wiadomości. I. PODZIAŁY DOKTRYN: liberalne, komunistyczne, konserwatywne, chadeckie, socjaldemokratyczne. II. PODZIAŁ DOKTRYN: lewicowe(pełna realizacja idei sprawiedliwości społ.; nierówność w społ. nie jest zjawiskiem naturalnym; zniesienie wszelkich przejawów dyskryminacji; większe prawa dla kobiet; niwelowanie różnic majątkowych poprzez wyższe podatki dla najbogatszych – podatek progresywny), centrowe(utrzymanie równowagi pomiędzy interesami różnych warstw i grup społecznych; różnice majątkowe powinny być łagodzone przez społeczeństwo, a nie państwo; duża rola w państwie przypada org. społ i fundacjom), prawicowe (nierówność społeczna jest nieodłączną cechą społeczeństwa o wyraźnie zarysowanej hierarchii; utrzymanie nierówności społecznych i majątkowych; ważne wartości to: kultura, religia i tradycja, z reguły niechęć do zmian w istniejących porządku społeczno-politycznym) III.PODZIAŁ DOKTRYN: rewolucyjne (konieczność dokonywania zmian w wyniku rewolucji, czyli przez gwałtowne obalenie istniejącego porządku społecznego i politycznego, najczęściej przy użyciu siły), konserwatywne (zachowawcze; niechęć do zmian społeczno-politycznych), reformistyczne (ewolucyjny sposób wprowadzania reform społecznych i politycznych, np. transformacja ustrojowa w Polsce po 1989r.), reakcyjne (opowiadają sięga przywróceniem starego porządku społeczno-politycznego i chęci powrotu do stanu sprzed rewolucji). PARTIA POLITYCZNA – organizacja spłeczna o wyodrębnionej strukturze organizacyjnej działająca na podstawie określonego programu i systemu wartości. Celem jest zdobycie i utrzymanie władzy w państwie po to, aby mieć wpływ na ważne decyzje polityczne. PODZIAŁ ze względu na: *strukturę: komitetowe, rozwinięte *członków: kadrowe, masowe *władzę: scentralizowane, zdecentralizowane * program: konserwatywne (Partia Konserwatywna w Wielkiej Brytanii), chrześcijańskie – chadecja (Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna, CSV – Niemcy), liberalne(Partia Wolnych Demokratów – Niemcy), socjalistyczne (Partia Pracy w WB, Socjaldemokratyczna Partia Niemiec), komunistyczne(Francuska Partia Komunistyczna PCF), wiejskie (PSL), etniczne (Liga Północna we Włoszech), skrajnie prawicowe (Front Narodowy we Francji FN), ekologiczne (Zieloni 2004). PO, PSL (koalicja rządowa) + PiS , SLD (opozycja sejmowa) = PARLAMENT Opozycja pozaparlamentarna: Samoobrona RP, LPR, SDPL, partia demokratyczna Demokraci.pl	WSPÓŁCZESNE IDEOLOGIE: 1. KONSERWATYZM (XVII/XIXw.) -prekursor: Edmund Burke -przedstawiciele: Margaret Thatcher, Ronald Reagan, Charles de Gaulle, Winston Churchill -partie: Unia Polityki, Partia Konserwatywna, po części PiS i PO. -założenia: integryzm religijny – niechęć do zmian i niezmienność ładu moralnego opartego na światopoglądzie; tradycjonalizm – postępowanie zgodnie z myślą poprzednich pokoleń; teoria organiczna – społeczeństwo jest ograniczoną całością, w której interes jednostki podlega ogółowi; hierarchiom – społeczeństwo jest naturalnie zróżnicowaną strukturą z silną władzą państwową, ale państwo posiada ograniczony aparat władzy. 2.NACJONALIZM (XIXw.) -twórcy: Giuseppe Mazzini, Tomas Masarczyk, Roman Dmowski (ENDECJA) -partie: LPR(Liga Polskich Rodzin) -założenia: interes narodu jest najważniejszą wartością; naród jest najdoskonalszą formą życia zbiorowego; prawa jednostki podporządkowane są interesowi narodowemu; popieranie interwencjonalizmu państwowego (pomoc państwa obywatelom, ingerencja państwa w gospodarkę oraz przyjaźni między narodami); pielęgnowanie tradycji, języka i kultury narodowej; ważna rola religii w państwie; solidaryzm społeczny (współpraca wszystkich grup społecznych dla dobra i interesu wspólnoty narodowej). 3.FASZYZM (lata 20-te; Włochy) -twórcy: Benito Mussolini – ideologia faszyzmu; Adolf Hitler – nazizm. -założenia: łączył rasizm i nazizm; wyższość rasy aryjskiej; ekspansjonizm („zdobycie” przestrzeni życiowej dla rasy aryjskiej); militaryzacja (zbrojenie się); kult siły. 4.NAUKA SPOŁECZNA KOŚCIOŁA (chadecja – chrześcijańska demokracja; XIXw.; Leon XII napisał encyklikę „Rerum naraum”, w której stwierdził, że państwo pełni rolę pomocniczą; Jan Paweł II twierdził, że człowiek powinien mieć prawo do pracy i ochrony socjalnej) -przedstawiciele: Leon XIII, Jan Paweł II, Paweł VI, Jan XXIII, Konrad Adenauer(kanclerz niemiecki), Alcide de Gasperi(premier włoski), Helmut Kohl (kanclerz Niemiec, pojednał się z Polską) . -partie: PC (wcześniej PiS), PiS, Partia Chrześcijańskich Demokratów. 5.LIBERALIZM (XVII/XVIIIw.) -twórcy: John Locke, Adam Smith -przedstawiciele: Friedrich von Hayek, Karl Popper, Milton Friedman, Aleksander Świętochowski, Stefan „Kisiel” Kisielewski. -założenia: jednostka jest wolna i jest bytem jedynym i niepowtarzlnym; człowiek z natury jest rozumny i sam potrafi określić własne potrzeby; swobody jednostki mogą być ograniczone jedynie wolnością drugiego człowieka; panstwo oraz religia mają ograniczoną rolę; hierarchiczna struktura społeczeństwa, w którym miejsce jednostki zależy od jej zaradności; państwo ma zapewnić obywatelom bezpieczeństwo i warunki rozwoju; ochrona własności prywatnej; rozwój gospodarki wolnorynkowej. -partie: PO KLD(kongres liberaln-demokratyczny) 6. SOCJALDEMOKRACJA (wywodzi się z socjalizmu; XIXw.) -twórca: Edward Bernstein -przedstawiciele: Willy Brandt, Olaf Palme, Francois Mitterand, Gerhard Schroeder, Tony Blair, Ignacy Daszyński, Rzyszard Bugaj. -partie: SLD, SDPL -założenia: zniesie stosunków społecznych opartych na własności prywatnej; równość – jednakowa dla wszystkich możliwość korzystania z dóbr; prawa socjalne; interwencjonalizm państwowy, wysokie podatki, państwo ma charakter opiekuńczy; ustrój demokratyczny oparty na pluralizmie i parlamentaryzmie. 7. KOMUNIZM (XIXw.) -tórcy: Karol Marks, Fryderyk Engel, Włodzimierz Lenin, Józef Stalin, Lew Trocki, Mao Tse -Tung, Ludwig Waryński, F. Dzierżyński -partie: PZPR, Komunistyczna Partia Polski, -założenia: człowiek posiada świadomość i jest częścią przyrody oraz tworem społeczeństwa kształtującym jego świadomość; interes jednostki podporządkowany jest interesowi ogółu; zniesienie w społeczeństwie klas poprzez rewolucję; wszyscy są równi; państwo kontroluje gospodarkę; państwo jest właścicielem środków produkcji.
Polityka (grec. sprawy państwowe) – sztuka zarządzania państwem. Dzieła: „Politika” Arystotelesa, „Politea” Platona POLITYKA: *zdobycie, utrzymanie i wykonywanie władzy *wytyczanie rozwoju państwa: -polityka zagraniczna(zewnętrzna), np. podróże, umowy -polityka społeczna (wewnętrzna), np. systemy organów państwa, system partyjny, system prawny, myśl polityczna, kultura polityczna. Politycy – osoby zajmujące się polityką *okazyjni (polityka nie jest ich jedyną pracą) *zawodowi (mogą trafić do sejmu) *społeczni IDEOLOGIA (grec. idea-wyobrażenie, logos-nauka; dosłownie: wyobrażenie o nauce) – jest to zbiór poglądów, przekonań, idei o charakterze ogólnym, które opisują rzeczywistość. ideologia doktryna polityczna program polityczny DOKTRYNA POLITYCZNA – spójny system poglądów i twierdzeń danje dziedziny wiedzy oraz uporządkowany zbiór poglądów dot. społeczeństwa i państwa, który wyznacza praktyczne metody ich realizacji w ściśle określonym miejscu i czasie. PROGRAM POLITYCZNY – zbiór propozycji konkretnych działań zmierzających do dokonania określonych zmian w rzeczywistości społeczno-politycznej, podawanych zazwyczaj do publicznej wiadomości. I. PODZIAŁY DOKTRYN: liberalne, komunistyczne, konserwatywne, chadeckie, socjaldemokratyczne. II. PODZIAŁ DOKTRYN: lewicowe(pełna realizacja idei sprawiedliwości społ.; nierówność w społ. nie jest zjawiskiem naturalnym; zniesienie wszelkich przejawów dyskryminacji; większe prawa dla kobiet; niwelowanie różnic majątkowych poprzez wyższe podatki dla najbogatszych – podatek progresywny), centrowe(utrzymanie równowagi pomiędzy interesami różnych warstw i grup społecznych; różnice majątkowe powinny być łagodzone przez społeczeństwo, a nie państwo; duża rola w państwie przypada org. społ i fundacjom), prawicowe (nierówność społeczna jest nieodłączną cechą społeczeństwa o wyraźnie zarysowanej hierarchii; utrzymanie nierówności społecznych i majątkowych; ważne wartości to: kultura, religia i tradycja, z reguły niechęć do zmian w istniejących porządku społeczno-politycznym) III.PODZIAŁ DOKTRYN: rewolucyjne (konieczność dokonywania zmian w wyniku rewolucji, czyli przez gwałtowne obalenie istniejącego porządku społecznego i politycznego, najczęściej przy użyciu siły), konserwatywne (zachowawcze; niechęć do zmian społeczno-politycznych), reformistyczne (ewolucyjny sposób wprowadzania reform społecznych i politycznych, np. transformacja ustrojowa w Polsce po 1989r.), reakcyjne (opowiadają sięga przywróceniem starego porządku społeczno-politycznego i chęci powrotu do stanu sprzed rewolucji). PARTIA POLITYCZNA – organizacja spłeczna o wyodrębnionej strukturze organizacyjnej działająca na podstawie określonego programu i systemu wartości. Celem jest zdobycie i utrzymanie władzy w państwie po to, aby mieć wpływ na ważne decyzje polityczne. PODZIAŁ ze względu na: *strukturę: komitetowe, rozwinięte *członków: kadrowe, masowe *władzę: scentralizowane, zdecentralizowane * program: konserwatywne (Partia Konserwatywna w Wielkiej Brytanii), chrześcijańskie – chadecja (Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna, CSV – Niemcy), liberalne(Partia Wolnych Demokratów – Niemcy), socjalistyczne (Partia Pracy w WB, Socjaldemokratyczna Partia Niemiec), komunistyczne(Francuska Partia Komunistyczna PCF), wiejskie (PSL), etniczne (Liga Północna we Włoszech), skrajnie prawicowe (Front Narodowy we Francji FN), ekologiczne (Zieloni 2004). PO, PSL (koalicja rządowa) + PiS , SLD (opozycja sejmowa) = PARLAMENT Opozycja pozaparlamentarna: Samoobrona RP, LPR, SDPL, partia demokratyczna Demokraci.pl	WSPÓŁCZESNE IDEOLOGIE: 1. KONSERWATYZM (XVII/XIXw.) -prekursor: Edmund Burke -przedstawiciele: Margaret Thatcher, Ronald Reagan, Charles de Gaulle, Winston Churchill -partie: Unia Polityki, Partia Konserwatywna, po części PiS i PO. -założenia: integryzm religijny – niechęć do zmian i niezmienność ładu moralnego opartego na światopoglądzie; tradycjonalizm – postępowanie zgodnie z myślą poprzednich pokoleń; teoria organiczna – społeczeństwo jest ograniczoną całością, w której interes jednostki podlega ogółowi; hierarchiom – społeczeństwo jest naturalnie zróżnicowaną strukturą z silną władzą państwową, ale państwo posiada ograniczony aparat władzy. 2.NACJONALIZM (XIXw.) -twórcy: Giuseppe Mazzini, Tomas Masarczyk, Roman Dmowski (ENDECJA) -partie: LPR(Liga Polskich Rodzin) -założenia: interes narodu jest najważniejszą wartością; naród jest najdoskonalszą formą życia zbiorowego; prawa jednostki podporządkowane są interesowi narodowemu; popieranie interwencjonalizmu państwowego (pomoc państwa obywatelom, ingerencja państwa w gospodarkę oraz przyjaźni między narodami); pielęgnowanie tradycji, języka i kultury narodowej; ważna rola religii w państwie; solidaryzm społeczny (współpraca wszystkich grup społecznych dla dobra i interesu wspólnoty narodowej). 3.FASZYZM (lata 20-te; Włochy) -twórcy: Benito Mussolini – ideologia faszyzmu; Adolf Hitler – nazizm. -założenia: łączył rasizm i nazizm; wyższość rasy aryjskiej; ekspansjonizm („zdobycie” przestrzeni życiowej dla rasy aryjskiej); militaryzacja (zbrojenie się); kult siły. 4.NAUKA SPOŁECZNA KOŚCIOŁA (chadecja – chrześcijańska demokracja; XIXw.; Leon XII napisał encyklikę „Rerum naraum”, w której stwierdził, że państwo pełni rolę pomocniczą; Jan Paweł II twierdził, że człowiek powinien mieć prawo do pracy i ochrony socjalnej) -przedstawiciele: Leon XIII, Jan Paweł II, Paweł VI, Jan XXIII, Konrad Adenauer(kanclerz niemiecki), Alcide de Gasperi(premier włoski), Helmut Kohl (kanclerz Niemiec, pojednał się z Polską) . -partie: PC (wcześniej PiS), PiS, Partia Chrześcijańskich Demokratów. 5.LIBERALIZM (XVII/XVIIIw.) -twórcy: John Locke, Adam Smith -przedstawiciele: Friedrich von Hayek, Karl Popper, Milton Friedman, Aleksander Świętochowski, Stefan „Kisiel” Kisielewski. -założenia: jednostka jest wolna i jest bytem jedynym i niepowtarzlnym; człowiek z natury jest rozumny i sam potrafi określić własne potrzeby; swobody jednostki mogą być ograniczone jedynie wolnością drugiego człowieka; panstwo oraz religia mają ograniczoną rolę; hierarchiczna struktura społeczeństwa, w którym miejsce jednostki zależy od jej zaradności; państwo ma zapewnić obywatelom bezpieczeństwo i warunki rozwoju; ochrona własności prywatnej; rozwój gospodarki wolnorynkowej. -partie: PO KLD(kongres liberaln-demokratyczny) 6. SOCJALDEMOKRACJA (wywodzi się z socjalizmu; XIXw.) -twórca: Edward Bernstein -przedstawiciele: Willy Brandt, Olaf Palme, Francois Mitterand, Gerhard Schroeder, Tony Blair, Ignacy Daszyński, Rzyszard Bugaj. -partie: SLD, SDPL -założenia: zniesie stosunków społecznych opartych na własności prywatnej; równość – jednakowa dla wszystkich możliwość korzystania z dóbr; prawa socjalne; interwencjonalizm państwowy, wysokie podatki, państwo ma charakter opiekuńczy; ustrój demokratyczny oparty na pluralizmie i parlamentaryzmie. 7. KOMUNIZM (XIXw.) -tórcy: Karol Marks, Fryderyk Engel, Włodzimierz Lenin, Józef Stalin, Lew Trocki, Mao Tse -Tung, Ludwig Waryński, F. Dzierżyński -partie: PZPR, Komunistyczna Partia Polski, -założenia: człowiek posiada świadomość i jest częścią przyrody oraz tworem społeczeństwa kształtującym jego świadomość; interes jednostki podporządkowany jest interesowi ogółu; zniesienie w społeczeństwie klas poprzez rewolucję; wszyscy są równi; państwo kontroluje gospodarkę; państwo jest właścicielem środków produkcji.
Polityka (grec. sprawy państwowe) – sztuka zarządzania państwem. Dzieła: „Politika” Arystotelesa, „Politea” Platona POLITYKA: *zdobycie, utrzymanie i wykonywanie władzy *wytyczanie rozwoju państwa: -polityka zagraniczna(zewnętrzna), np. podróże, umowy -polityka społeczna (wewnętrzna), np. systemy organów państwa, system partyjny, system prawny, myśl polityczna, kultura polityczna. Politycy – osoby zajmujące się polityką *okazyjni (polityka nie jest ich jedyną pracą) *zawodowi (mogą trafić do sejmu) *społeczni IDEOLOGIA (grec. idea-wyobrażenie, logos-nauka; dosłownie: wyobrażenie o nauce) – jest to zbiór poglądów, przekonań, idei o charakterze ogólnym, które opisują rzeczywistość. ideologia doktryna polityczna program polityczny DOKTRYNA POLITYCZNA – spójny system poglądów i twierdzeń danje dziedziny wiedzy oraz uporządkowany zbiór poglądów dot. społeczeństwa i państwa, który wyznacza praktyczne metody ich realizacji w ściśle określonym miejscu i czasie. PROGRAM POLITYCZNY – zbiór propozycji konkretnych działań zmierzających do dokonania określonych zmian w rzeczywistości społeczno-politycznej, podawanych zazwyczaj do publicznej wiadomości. I. PODZIAŁY DOKTRYN: liberalne, komunistyczne, konserwatywne, chadeckie, socjaldemokratyczne. II. PODZIAŁ DOKTRYN: lewicowe(pełna realizacja idei sprawiedliwości społ.; nierówność w społ. nie jest zjawiskiem naturalnym; zniesienie wszelkich przejawów dyskryminacji; większe prawa dla kobiet; niwelowanie różnic majątkowych poprzez wyższe podatki dla najbogatszych – podatek progresywny), centrowe(utrzymanie równowagi pomiędzy interesami różnych warstw i grup społecznych; różnice majątkowe powinny być łagodzone przez społeczeństwo, a nie państwo; duża rola w państwie przypada org. społ i fundacjom), prawicowe (nierówność społeczna jest nieodłączną cechą społeczeństwa o wyraźnie zarysowanej hierarchii; utrzymanie nierówności społecznych i majątkowych; ważne wartości to: kultura, religia i tradycja, z reguły niechęć do zmian w istniejących porządku społeczno-politycznym) III.PODZIAŁ DOKTRYN: rewolucyjne (konieczność dokonywania zmian w wyniku rewolucji, czyli przez gwałtowne obalenie istniejącego porządku społecznego i politycznego, najczęściej przy użyciu siły), konserwatywne (zachowawcze; niechęć do zmian społeczno-politycznych), reformistyczne (ewolucyjny sposób wprowadzania reform społecznych i politycznych, np. transformacja ustrojowa w Polsce po 1989r.), reakcyjne (opowiadają sięga przywróceniem starego porządku społeczno-politycznego i chęci powrotu do stanu sprzed rewolucji). PARTIA POLITYCZNA – organizacja spłeczna o wyodrębnionej strukturze organizacyjnej działająca na podstawie określonego programu i systemu wartości. Celem jest zdobycie i utrzymanie władzy w państwie po to, aby mieć wpływ na ważne decyzje polityczne. PODZIAŁ ze względu na: *strukturę: komitetowe, rozwinięte *członków: kadrowe, masowe *władzę: scentralizowane, zdecentralizowane * program: konserwatywne (Partia Konserwatywna w Wielkiej Brytanii), chrześcijańskie – chadecja (Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna, CSV – Niemcy), liberalne(Partia Wolnych Demokratów – Niemcy), socjalistyczne (Partia Pracy w WB, Socjaldemokratyczna Partia Niemiec), komunistyczne(Francuska Partia Komunistyczna PCF), wiejskie (PSL), etniczne (Liga Północna we Włoszech), skrajnie prawicowe (Front Narodowy we Francji FN), ekologiczne (Zieloni 2004). PO, PSL (koalicja rządowa) + PiS , SLD (opozycja sejmowa) = PARLAMENT Opozycja pozaparlamentarna: Samoobrona RP, LPR, SDPL, partia demokratyczna Demokraci.pl	WSPÓŁCZESNE IDEOLOGIE: 1. KONSERWATYZM (XVII/XIXw.) -prekursor: Edmund Burke -przedstawiciele: Margaret Thatcher, Ronald Reagan, Charles de Gaulle, Winston Churchill -partie: Unia Polityki, Partia Konserwatywna, po części PiS i PO. -założenia: integryzm religijny – niechęć do zmian i niezmienność ładu moralnego opartego na światopoglądzie; tradycjonalizm – postępowanie zgodnie z myślą poprzednich pokoleń; teoria organiczna – społeczeństwo jest ograniczoną całością, w której interes jednostki podlega ogółowi; hierarchiom – społeczeństwo jest naturalnie zróżnicowaną strukturą z silną władzą państwową, ale państwo posiada ograniczony aparat władzy. 2.NACJONALIZM (XIXw.) -twórcy: Giuseppe Mazzini, Tomas Masarczyk, Roman Dmowski (ENDECJA) -partie: LPR(Liga Polskich Rodzin) -założenia: interes narodu jest najważniejszą wartością; naród jest najdoskonalszą formą życia zbiorowego; prawa jednostki podporządkowane są interesowi narodowemu; popieranie interwencjonalizmu państwowego (pomoc państwa obywatelom, ingerencja państwa w gospodarkę oraz przyjaźni między narodami); pielęgnowanie tradycji, języka i kultury narodowej; ważna rola religii w państwie; solidaryzm społeczny (współpraca wszystkich grup społecznych dla dobra i interesu wspólnoty narodowej). 3.FASZYZM (lata 20-te; Włochy) -twórcy: Benito Mussolini – ideologia faszyzmu; Adolf Hitler – nazizm. -założenia: łączył rasizm i nazizm; wyższość rasy aryjskiej; ekspansjonizm („zdobycie” przestrzeni życiowej dla rasy aryjskiej); militaryzacja (zbrojenie się); kult siły. 4.NAUKA SPOŁECZNA KOŚCIOŁA (chadecja – chrześcijańska demokracja; XIXw.; Leon XII napisał encyklikę „Rerum naraum”, w której stwierdził, że państwo pełni rolę pomocniczą; Jan Paweł II twierdził, że człowiek powinien mieć prawo do pracy i ochrony socjalnej) -przedstawiciele: Leon XIII, Jan Paweł II, Paweł VI, Jan XXIII, Konrad Adenauer(kanclerz niemiecki), Alcide de Gasperi(premier włoski), Helmut Kohl (kanclerz Niemiec, pojednał się z Polską) . -partie: PC (wcześniej PiS), PiS, Partia Chrześcijańskich Demokratów. 5.LIBERALIZM (XVII/XVIIIw.) -twórcy: John Locke, Adam Smith -przedstawiciele: Friedrich von Hayek, Karl Popper, Milton Friedman, Aleksander Świętochowski, Stefan „Kisiel” Kisielewski. -założenia: jednostka jest wolna i jest bytem jedynym i niepowtarzlnym; człowiek z natury jest rozumny i sam potrafi określić własne potrzeby; swobody jednostki mogą być ograniczone jedynie wolnością drugiego człowieka; panstwo oraz religia mają ograniczoną rolę; hierarchiczna struktura społeczeństwa, w którym miejsce jednostki zależy od jej zaradności; państwo ma zapewnić obywatelom bezpieczeństwo i warunki rozwoju; ochrona własności prywatnej; rozwój gospodarki wolnorynkowej. -partie: PO KLD(kongres liberaln-demokratyczny) 6. SOCJALDEMOKRACJA (wywodzi się z socjalizmu; XIXw.) -twórca: Edward Bernstein -przedstawiciele: Willy Brandt, Olaf Palme, Francois Mitterand, Gerhard Schroeder, Tony Blair, Ignacy Daszyński, Rzyszard Bugaj. -partie: SLD, SDPL -założenia: zniesie stosunków społecznych opartych na własności prywatnej; równość – jednakowa dla wszystkich możliwość korzystania z dóbr; prawa socjalne; interwencjonalizm państwowy, wysokie podatki, państwo ma charakter opiekuńczy; ustrój demokratyczny oparty na pluralizmie i parlamentaryzmie. 7. KOMUNIZM (XIXw.) -tórcy: Karol Marks, Fryderyk Engel, Włodzimierz Lenin, Józef Stalin, Lew Trocki, Mao Tse -Tung, Ludwig Waryński, F. Dzierżyński -partie: PZPR, Komunistyczna Partia Polski, -założenia: człowiek posiada świadomość i jest częścią przyrody oraz tworem społeczeństwa kształtującym jego świadomość; interes jednostki podporządkowany jest interesowi ogółu; zniesienie w społeczeństwie klas poprzez rewolucję; wszyscy są równi; państwo kontroluje gospodarkę; państwo jest właścicielem środków produkcji.