Psychologia społeczna Wykład 1 – 12.10.2012

Dr B. Pająk-Patkowska

Cele przedmiotu:

• przekazanie wiedzy z zakresu psychologii społecznej

• wykształcenie umiejętności wykształcenia zdobytej wiedzy do oceny i interpretacji obserwowanych zjawisk społecznych

sposób zaliczenia:

egzamin – test jednokrotnego wyboru – 15 pytań testowych (1 pkt) + 10 pyt otwartych (po 2 pkt)

I termin – (jeszcze w 1 semestrze) – __ .01.2013

II termin / I poprawka – 04.02.2013

II poprawka – 14.02.2013

Będzie zakres tematów podany wcześniej – 2-3 tygodni przed egzaminem

Kto się zajmuje psychologia społeczną:

• Bogdan Wojciszke,

• Elliot Aronson

• Robert Cialdini

Przedmiot badań i charakter dyscypliny:

• psychologia jest nauką empiryczną, ale w oparciu o wyniki badań tworzy się teorie

• bada mechanizmy myślenia, odczuwania i zachowania jednostki w interakcjach z innymi ludźmi

• Nie ma nic bardziej praktycznego niż dobra teoria (K. Lewin)

Psychologia społeczna jest niczym innym jak naukowym badaniem tego jak ludzie wpływają na myśli, zachowania i uczucia innych ludzi.

Psychologia społeczna jest nauką z pogranicza psychologii i socjologii badająca w jaki sposób obecność innych ludzi i ich działania wpływają na psychikę jednostki. Dziedziną badań tej nauki są zarówno procesy społeczne wpływające na indywidualnego człowieka, jak i procesy zachodzące w małych grupach ludzkich.

Psychologia społeczna w ujęciu psychologicznym kładzie nacisk na wewnętrzne procesy psychiczne jednostek. Skupia się na cechach psychicznych, które czynią człowieka wrażliwym na wpływy społeczne.

W wariancie społecznym psych.społ. skupia się na jednostce w kontekście sytuacji społecznej i bada jak ludzie wpływają na siebie; nie skupia się na psychologii jednostki ale widzi społeczeństwo i grupy społeczne z szerszej perspektywy. Interesuje się oddziaływaniem sytuacji i szerszego kontekstu społecznego na zachowanie. Zwraca uwagę przede wszystkim na procesy psychiczne, które powodują podatność na wpływy społeczne.

Psychologia społeczna a nauki pokrewne:

• najbliżej są socjologia oraz psychologia ogólna

• socjologia – to co na około, społeczeństwo

• psychologia ogólna – interesuje ja człowiek, jednostka

• p.s. – relacji jednostki ze społeczeństwem, jak wzajemnie na siebie wpływają

• psychologia społeczna jest nauką interdyscyplinarną – korzysta z części teorii innych nauk (biologia, psychologia, socjologia, historia)

DEFINICJA:

Psychologia społeczna to naukowe badanie sposobu, w jaki rzeczywista lub wyobrażona obecność innych ludzi wywiera wpływ na ludzkie myślenie, odczuwanie i zachowanie (Gordon Allport).

Czyli PS zajmuje się wpływem społecznym.

METODY BADAWCZE:

• obserwacyjne – opisać (tu nie można jeszcze sformułować teorii)

• korelacyjne – przewidzieć (jakie czynniki ze sobą wspólnie występują, ale nie znamy przyczyn)

• eksperymentalne – wyjaśnić (jedyna metoda odpowiadająca na pytanie „dlaczego”, tu można stworzyć teorię)

A. metody obserwacyjne

- obserwacja systematyczna (sędziowie kompetentni – rozstrzygają co zostało zaobserwowane, badacz może być stronniczy i nie powinien brać udziału – np. naginać fakty do hipotezy)

- obserwacja uczestnicząca – badacz wchodzi do grupy, którą chce badać i ją obserwuje

- analiza archiwalna – badanie dokumentów, artykułów

- studium przypadku –

B. Badania korelacyjne – jakie czynniki wspólnie ze sobą występują

- kwestionariusze, sondaże

- co jest ważne – dobór losowy oraz trafność (bada to co ma badać) i rzetelność (uzyskiwane wyniki są powtarzalne – nie były jednorazowe) - (nie łapanka na przystanku)

- nie wielkość próby przesadza o reprezentatywności, ważny jest dobór grupy

- „współczynnik korelacji” – powiązanie ze sobą 2 zmiennych – może być dodatnia lub ujemna

- korelacja dodatnia – wzrostowi jednego czynnika towarzyszy wzrost drugiego,

albo jedno spada i drugie tez spada

- korelacja ujemna –

- maksymalna korelacja to 1 – czyli może być -1 / 0 / +1 - (np. +0,8 to duża korelacja, silne powiązanie)

- korelacja to nie to samo co przyczynowość

- przykłady korelacji:

- dodatnia korelacja pomiędzy długością stopy a poziomem inteligencji

- pomiędzy ilością bocianów a przyrostem naturalnym (bociany są na wsi i tam jest dużo dzieci)

- ilością utonięć a ilością zjedzonych lodów (bo to lato – często jedzą lody i pływają i toną)

pamiętaj – korelacja to nie przyczynowość !!!!

- korelacja to:

- X jest przyczyną Y

- Y jest przyczyną X

- Z jest przyczyną dla którego jest korelacja między X oraz Y

C. metoda eksperymentalna:

- zmienna zależna (czynnik, który się zmienia pod wpływem czegoś) a

zmienna niezależna (prawdopodobna przyczyna tych zmian) – manipulujemy zmienną niezależną i obserwujemy zmienną zależną

zmienna zależna = skutek , a zmienna niezależna = przyczyna

- grupa eksperymentalna (w której manipulujemy zmienną niezależną) i

grupa kontrolna (tu nie ma zmiennej niezależnej)

- trafność wewnętrzna – stopień trafności co tego, ze tylko zmienna niezależna wpływa na zmienna zależna

- t.w. zwiększa – dobór losowy, kontrola zmiennych ubocznych, poprzez wykonanie badań przed eksperymentem

trafność zewnętrzna – możliwość generalizowania wyników badan na inne osoby i na inne sytuacje, zadbaliśmy o realizm sytuacyjny i psychologiczny (podobieństwo tych z eksperymentu do tych z życia)

- etyka w badaniach – trzeba dbać o to, aby nie urazić ludzi, nie zrobić krzywdy psychicznej i fizycznej, nie możemy sprawić że wprowadzimy trwałe, nieodwracalne zmiany w człowieku

Rodzaje eksperymentów:

w warunkach sztucznych	w warunkach naturalnych
większa kontrola nad zmiennymi	mniejsza kontrolna na zmiennymi
większa trafność wewnętrzna	większa trafność zewnętrzna
eksperyment laboratoryjny	eksperyment naturalny

Spróbuj:

zaproponuj metodę do zbadania zależności miedzy paleniem papierosów podczas jazdy samochodem a bezpieczeństwem jazdy samochodem

zmienna niezależna – palenie papierosów / zmienna zależna – bezpieczeństwo jazdy

METODY BADAŃ PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ (opracowanie studentów z 2008 roku)

1. OBSERWACJA

· metoda obserwacyjna - OPIS – jaka jest natura zjawiska

· technika, w której badacz obserwuje ludzi i systematycznie rejestruje pomiary ich zachowania

Wyróżniamy jej 4 rodzaje, odpowiadające na pytanie jaka jest natura zjawiska:

a) Systematyczna – występuje tu odpowiedź na pytanie odnoszące się do określonego zjawiska społecznego obserwując i kodując je zgodnie z wcześniej przygotowanym zbiorem kryteriów. Np. jaka jest konfiguracja zachowań agresywnych i pomocnych wśród dzieci w przedszkolu.

b) Uczestnicząca – forma obserwacji systematycznej, w której obserwator wchodzi w interakcję z obserwowanymi ludźmi, ale stara się nie wpływać na sytuację. Jest to jednocześnie obserwacja bezpośrednia (badacz sam zbiera dane), ukryta i niekontrolowana. Należy do metod jakościowych. Zaletą obserwacji jest to, ze opisuje zjawisko w naturalnym przebiegu. Wadą jest czaso- i pracochłonność.

c) Analiza archiwalna - forma obserwacji systematycznej, w której badacz obserwuje zachowanie społeczne ludzi badając dokumenty i archiwalia (pamiętniki, powieści, dzienniki, czasopisma)

d) Sondaż / ankieta – zbieranie informacji poprzez zadawanie pytań bezpośrednio lub pośrednio (listownie). Sondaż prawidłowo przeprowadzony powinien uwzględniać różne grupy społeczne, wiekowe i zawodowe.

e) Studium przypadku – intensywne badanie jednostki, nie można generalizować na wszystkich ludzi

f) Testy psychologiczne- narzędzia służące do oceny różnic między ludźmi pod względem zdolności, przekonań, motywacji i zachować

· Rzetelność testu – to dokładność dokonywanego przez niego pomiaru. Rzetelny test posiada niewielki margines błędu pomiaru. Rzetelność pomiaru testowego wynika z jego odporności na działanie czynników zewnętrznych

· trafność testu - test mierzy to, do czego został skonstruowany

Obserwacja jest cenną metodą jako podstawa do budowania hipotez np. hipoteza rozproszonej odpowiedzialności. NIEKTÓRE ZACHOWANIA SĄ TRUDNE DO OBSERWACJI;

METODA JEST OGRANICZONA DO KONKRETNEJ GRUPY LUDZI W KONKRETNEJ SYTUACJI;

2. METODA KORELACYJNA

służy przewidywaniu sytuacji, odpowiada na pytanie „ Czy na podstawie znanego czynnika X możemy przewidzieć Y”? Systemowe badanie dwóch zmiennych (lub większej ilości) i szacowanie relacji między nimi nie służy wykrywaniu związków przyczynowo-skutkowych.

* Korelacja dodatnia – taka relacja pomiędzy dwiema zmiennymi, w której wzrostowi wartości jednej zmiennej towarzyszy wzrost wartości drugiej zmiennej.

* Korelacja ujemna – taka relacja pomiędzy dwiema zmiennymi, w której wzrostowi wartości jednej zmiennej towarzyszy zmniejszanie się wartości drugiej zmiennej.

* Dobór losowy – sposób zapewniania reprezentatywności dla danej populacji wybranej do próby grup osób gwarantujący, Że każda jednostka wchodząca w skład populacji ma taką samą szansę na pojawienie się w próbie.

W METODZIE KORELACYJNEJ NIE MOŻNA WNIOSKOWAĆ, ŻE JEDNA ZMIENNA JEST PRZYCZYNĄ DRUGIEJ ZMIENNEJ; ZMIENNE MOGĄ BYĆ ZE SOBĄ POWIĄZANE;

3. EKSPERYMENT

CEL: OKREŚLENIE ZWIĄZKÓW PRZYCZYNOWYCH I SKUTKOWYCH;

odpowiada na pytanie „czy zmienna X jest przyczyną Y”? Dąży do precyzji, ustalenia związku przyczynowo-skutkowego. Poszczególne eksperymenty różnią się od siebie stopniem trafności:

· T. Wew. – – upewnienie się, że nic więcej poza zmienną niezależną nie może wpływać na zmienną zależną. Realizuje się to poprzez kontrolowanie wszystkich zmiennych ubocznych oraz poprzez losowe przydzielanie wszystkim badanym różnych warunków eksperymentalnych; wszystkie sytuacje w badaniach były takie same, a różniły się jedynie wartością zmiennej niezależnej ;wysoka trafność; gdy badacz ma pewność, że X wpływa na Y (kontrola zmiennych ubocznych, niwelacja zakłócających), randomizacja.

* Losowe przydzielanie do sytuacji – upewnianie się, ze wszyscy badani mają taką samą szansę na przydzieleni do danej sytuacji w eksperymencie; dzięki losowemu przydzielaniu tychże sytuacji badacz może być względnie pewien, że różnice w osobowościach uczestników eksperymentu albo ich wcześniejsze doświadczenia są równomiernie rozłożone na wszystkie sytuacje.

* Poziom ufności (wartość p) – liczba wyliczona za pomocą technik statystycznych, która informuje badacza o tym, jakie jest prawdopodobieństwo, że wyniki jego eksperymentu są dziełem przypadku, a nie są efektem działania zmiennej niezależnej lub zmiennych niezależnych; przyjmuje się, że wyniki uznaje się za istotne statystycznie, wtedy gdy prawdopodobieństwo, iż wyniki mogą.

· T. Zew. – stopień w jakim wyniki mogą być generalizowane na inne sytuacje (realizm psychologiczny i sytuacyjny) i innych ludzi (losowy dobór próby, powtarzalność eksperymentu)

* Realizm sytuacyjny – stopień, w jakim sytuacje eksperymentalne są podobne do sytuacji spotykanych w życiu codziennym.

* Realizm psychologiczny – stopień, w jakim kontrolowane w eksperymencie procesy psychologiczne są podobne do procesów psychologicznych pojawiających się w życiu codziennym; realizm psychologiczny może być wysoki nawet wtedy, gdy realizm sytuacyjny jest niewielki.

* Instrukcja maskująca – opis celu badań przedstawiany ich uczestnikom, który różni się od prawdziwego celu tychże badań; instrukcja maskująca używana jest po to, by zachować realizm psychologiczny.

* Powtarzalność – powtarzanie badań, często z udziałem osób z innych badanych populacji albo w innych warunkach.

ZMIENNE:

· Zmienna niezależna (ZMIENNA KONTROLOWANA) – zmienna, którą badacz zmienia albo różnicuje, aby stwierdzić, czy ma ona wpływ na jakąś inną zmienną; badacz oczekuje, że ta właśnie zmienna będzie powodowała zmiany w jakiejś innej zmiennej.

· Zmienna zależna (ZMIENNA MIERZONA) – zmienna, którą badacz mierzy po to, by sprawdzić czy na nią wpływa zmienna niezależna; badacz stawia hipotezę, że zmienna zależna zależy od poziomu zmiennej niezależnej

· Plan wieloczynnikowy – plan eksperymentalny, w którym uwzględnia się więcej niż jedną zmienną niezależną; każda zmienna niezależna ma więcej niż jedną wersję lub też poziom; wszystkie możliwe kombinacje tych poziomów pojawiają się w badaniach.

Przykładami eksperymentów, w których zanotowano zarówno wysoką trafność wewnętrzną jak i zewnętrzną są:

- eksperyment Milgrama (badanie posłuszeństwa)

- eksperyment Zimbardo (więźniowie i strażnicy)

o Eksperyment laboratoryjny – wysoka trafność wewnętrzna, niższa zewnętrzna (sztuczny, nienaturalny, precyzja pomiaru)

o Eksperyment naturalny – niższa trafność wewnętrzna, ale wysoka zewnętrzna (Milgram)