teoria systemu politycznego
2. polski system polityczny
a) przemiany roku 1989 w kontekście nowych ustaw wchodzących w życie
3. zasady organizacji ustroju politycznego
a) Mała Konstytucja 1989
b) Konstytucja RP 1997
4. czy i jak można zmienić Konstytucję?
5. Poszczególne fragmenty polskiego systemu politycznego
6. Podział władzy wg Monteskiusza
a) wł. ustawodawcza
- kompetencje Sejmu i Senatu
- obowiązki
- wybory do Sejmu i Senatu - ordynacja wyborcza
b) wł. wykonawcza
- kompetencje
- spory o jej wykonywanie
- porównanie poszczególnych stanowisk
- uprawnienia
- obowiązki
- wybory prezydenckie
c) wł. sądownicza
- podział
- Naczelny Sąd Administracyjny
- Trybunał Konstytucyjny + Trybunał Stanu
- sejmowe komisje śledcze
7. Partie polityczne i system partyjny
8. Struktura samorządu terytorialnego
a) kompetencje
b) sejmik
c) wójt, burmistrz...
Czy i jak można zmienić Konstytucję?
- Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.
- Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat.
- Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż trzydziestego dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy.
- Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
- Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniającej przepisy rozdziałów I, II lub XII Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż sześćdziesiątego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy.
SEJM, SENAT, WYBORY
WYBORY I KADENCJA
Sejm składa się z 460 posłów. Wybory do niego są powszechne, tzn. każdy (bez względu na wyznanie, rasę itp.) kto posiada obywatelstwo polskie i ukończył 18 lat może wziąć w nich udział. Są równe, czyli każdy głos uznawany jest tak samo i odbywają się w głosowaniu tajnym.
Senat natomiast składa się ze 100 senatorów i zgadzają się co do sposobu przeprowadzania wyborów z Sejmem.
Sejm i Senat są wybierana na czteroletnie kadencje, które rozpoczynają się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie, a kończą w dniu poprzedzającym dzień zebrania po upływie kadencji. Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent Rzeczypospolitej na 90 dni przed upływem kadencji i odbywają się one na 30 dni przed terminem jej końca. Ten dzień wyznacza się na wolny od pracy.
Sejm ma prawo skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą przez co najmniej 2/3 posłów. Jest to możliwe po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu przez Prezydenta Rzeczypospolitej. Razem z kończącą się kadencją Sejmu, kończy się także obradowanie Senatu. Wraz z zarządzeniem skrócenia kadencji Sejmu i Senatu, zarządzane są nowe wybory. Wyznacza się ich datę na, nie później niż 45 dni od zarządzenia skrócenia kadencji. Posiedzenie nowo wybranego Parlamentu wyznacza się na, nie później niż 15 dni od głosowania.
Wybrany do Sejmu może być obywatel polski, mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat. W przypadku Senatu tą granicą jest 30 lat.
Kandydatów do Parlamentu mogą zgłaszać partie polityczne oraz wyborcy. Nie można kandydować równocześnie do Sejmu i Senatu. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów oraz przeprowadzania wyborów i warunki ich ważności określane są za pomocą ustawy. Ważność wyborów stwierdza Sąd Najwyższy. Wyborcy przysługuje prawo do odwołania się do Sądu Najwyższego, co do ważności wyborów, na zasadach określonych w ustawie.
KOMPETENCJE POSŁÓW I SENATORÓW
Nie można być jednocześnie posłem i senatorem. Mandatu posła nie można łączyć z funkcją Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zastępców, członka Rady Polityki Pieniężnej, członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta, lub z zatrudnieniem w administracji rządowej. Nie dotyczy to jednak członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w administracji rządowej. Sędzia, prokurator, urzędnik służby cywilnej, żołnierz pozostający w czynnej służbie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz służb ochrony państwa nie mogą sprawować mandatu poselskiego. Inne przypadki łączenia tej funkcji z funkcjami publicznymi, może określić ustawa.
Posłowie reprezentują cały naród, a więc nie mogą się kierować tylko instrukcjami wyborców. Przed rozpoczęciem sprawowania swojej funkcji, przyszli posłowie składają przed Sejmem następujące ślubowanie:
"Uroczyście ślubuję rzetelnie i sumiennie wykonywać obowiązki wobec Narodu, strzec suwerenności i interesów Państwa, czynić wszystko dla pomyślności Ojczyzny i dobra obywateli, przestrzegać Konstytucji i innych praw Rzeczypospolitej Polskiej."
Można także dodać: "Tak mi dopomóż Bóg".
Odmowa ślubowania oznacza zrzeczenie się mandatu.
Poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności wchodzącą w zakres sprawowania swojej funkcji w czasie sprawowania jej, a także po jej wygaśnięciu. Może jedynie odpowiadać za to przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw osób trzecich, odpowiada przed Sądem tylko za jego (Sejmu) zgodą. Postępowanie karne wszczęte przed dniem wybrania osoby na posła ulega zawieszeniu na żądanie Sejmu, do czasu upływu kadencji, w tym czasie nie ulega ono jednak przedawnieniu. Poseł ma prawo jednak wyrazić zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej. Złapanie posła na łamaniu prawa może spowodować jego zatrzymanie, jeżeli potrzebne jest to do przeprowadzenia prawidłowego toku postępowania, ale po powiadomieniu o tym Marszałka Sejmu, może on żądać zwolnienia zatrzymanego. W zakresie określonym ustawą poseł nie może prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku. Do senatorów stosuje się odpowiednio przepisy (art. 103-107 Konstytucji).
ORGANIZACJA I DZIAŁANIE Sejm i senat obradują na posiedzeniach. Pierwsze posiedzenie organizowane jest najpóźniej na 30 dzień od dnia wyborów. Sejm wybiera jednego Marszałka Sejmu, spośród swoich członków, a także wicemarszałków. Marszałek odpowiedzialny jest za strzeżenie praw Sejmu, przewodniczenie obradom, a także reprezentuje jego stanowisko na zewnątrz. Sejm powołuje jeszcze komisje stałe, a kiedy to konieczne, komisje nadzwyczajne. Organizację wewnętrzną określa regulamin Sejmu, uchwalony przez niego samego. Posiedzenia Sejmu są jawne, jeżeli jednak wymaga tego dobro państwa, to większością głosów (co najmniej - posłów musi uczestniczyć w głosowaniu) można doprowadzić do tajności obrad.
Sejm i Senat mogą obradować wspólnie pod przewodnictwem Marszałka Sejmu, lub Marszałka Senatu. Nazywamy to Zgromadzeniem Narodowym, które ustala swój regulamin.
Sejm decyduje w imieniu narodu o stanie wojny, lub pokoju. O stanie wojny może podjąć decyzję jedynie wtedy, gdy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zostanie przeprowadzony zbrojny atak lub gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji. W wypadku braku możliwości zebrania się Sejmu o stanie wojny decyduje prezydent. O użyciu sił zbrojnych poza granicami państwa, a także o pobycie obcych wojsk na terenie Rzeczypospolitej decydują umowy i międzynarodowe ustawy.
Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i grupie co najmniej 100 000 osób uprawnionych do głosowania. Wnioskodawcy zobowiązani są do przedstawienia kosztów finansowych proponującej ustawy. Sejm rozpatruje jej projekt w trzech czytaniach. Prawo wnoszenia do niej poprawek przysługuje wnioskodawcy, posłom i Radzie Ministrów. Marszałek może odmówić poddaniu pod głosowanie poprawki, która uprzedni nie była przedstawiona komisji. Wnioskodawca może wycofać projekt ustawy z Sejmu po nastąpieniu drugiego czytania.
Sejm może uchwalać ustawy kiedy na sali obrad występuje co najmniej obradujących. W tej sprawie decyduje większość głosów.
Uchwałę zaakceptowaną przez większość Marszałek przekazuje Senatowi. Senat może ją przyjąć, odrzucić, lub uchwalić z drobnymi poprawkami. Ustawa uchwalana jest w takiej postaci w jakiej wyszła z Sejmu, jeżeli przed upływem 30 dni od dotarcia jej do Senatu nie zostanie ona rozpatrzona.
Po zakończeniu tego postępowania Marszałek Sejmu przekazuje dokument Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisania. Musi on ją podpisać w ciągu 21 dni od doręczenia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Przed jej podpisaniem, może jeszcze upewnić się o zgodność z Konstytucją. Po uznaniu jej przez Trybunał Konstytucyjny zgodną Prezydent nie może odmówić podpisania jej.
Rada Ministrów może uznać uchwalony przez siebie projekt za pilny, z wyjątkiem projektów ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru Prezydenta, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów. W postępowaniu w sprawie ustawy, która została uznana za pilną, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej 7.
Prezes Rady Ministrów (potocznie premier) jest szefem rządu w ustroju politycznym Polski. Zwyczajowo Prezes Rady Ministrów nazywany jest premierem. W Polsce występuje w podwójnej roli, jako przewodniczący Rady Ministrów oraz jako odrębny organ administracji.
Kompetencje organizacyjne
reprezentuje Radę Ministrów
kieruje jej pracami
zwołuje posiedzenia
ustala porządek obrad
przewodniczy posiedzeniom
Kompetencje merytoryczne
kieruje merytoryczną działalnością Rady Ministrów
ponosi odpowiedzialność polityczną
decyduje o składzie Rady Ministrów
koordynuje i kontroluje pracę ministrów i pozostałych członków Rady
zapewnia wykonanie polityki Rady Ministrów
wydaje rozporządzenia
sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym
wydaje rozporządzenia i zarządzenia
jest podstawowym łącznikiem administracji rządowej
jest zwierzchnikiem służbowym wszystkich pracowników administracji rządowej
dokonuje obsady personalnej szeregu organów administracji rządowej
nadzoruje organy centralne i terytorialne administracji rządowej
nadzoruje samorząd w granicach określonych w konstytucji i ustawach
Obsługę urzędu Prezesa Rady Ministrów zapewnia Kancelaria Prezesa Rady Ministrów. Prezesowi Rady Ministrów podlega Rządowe Centrum Legislacji oraz wiele innych jednostek organizacyjnych.
Osoba desygnowana postanowieniem Prezydenta RP na Prezesa Rady Ministrów jest prezydenckim kandydatem do objęcia urzędu Prezesa Rady Ministrów. Desygnowany premier nie posiada żadnych uprawnień z wyjątkiem politycznego przywileju do sformowania własnego gabinetu, którego skład przedstawia Prezydentowi RP. Prezydent RP nie ma uprawnienia do ingerencji w skład osobowy proponowanej Rady Ministrów i przepisami Konstytucji jest zobligowany do jej powołania (postanowienie Prezydenta RP publikowane w Monitorze Polskim wchodzące w życie z dniem podpisania) i odebrania od jej wszystkich członków, w tym od Prezesa Rady Ministrów, przysięgi.
Prezes Rady Ministrów i Rada Ministrów przejmują obowiązki z chwilą złożenia przysięgi wobec Prezydenta RP niezależnie od udzielonego jej wotum zaufania przez Sejm.
Brzmienie przysięgi ustala art. 151 Konstytucji: "Obejmując urząd Prezesa Rady Ministrów (Wiceprezesa, ministrów) uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji i innym prawom RP, a dobro ojczyzny i pomyślność obywateli będą zawsze dla mnie najwyższym nakazem."
Przysięga może być zakończona słowami:
"Tak mi dopomóż Bóg."
Prezydent ma konstytucyjny obowiązek desygnowania premiera w ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu lub w ciągu 14 dni od przyjęcia dymisji ustępującego gabinetu.
Prezes Rady Ministrów w ciągu 14 dni od złożenia przysięgi przedstawia w Sejmie expose celem uzyskania wotum zaufania.
Zgodnie z zarządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji przysługuje mu ochrona funkcjonariuszy BOR-u oraz większość przywilejów zastrzeżonych dla tego urzędu.
Prezes Rady Ministrów może sprawować jednocześnie funkcję szefa resortu i przewodniczącego komitetu, a także może być posłem na Sejm RP lub senatorem albo w ogóle nie być parlamentarzystą. Nie może natomiast sprawować urzędu Prezydenta RP oraz innych wysokich urzędów państwowych (np. Prezes NBP). Może zdarzyć się dymisja Prezesa lub/i Rady Ministrów z powodu nie uchwalenia przez Sejm wotum zaufania lub rezygnacji. Wtedy Rada Ministrów nadal sprawuje swoją władzę do czasu powołania nowej. Zazwyczaj jest to proces trudny do przeprowadzenia przed wygaśnięciem kadencji Sejmu, gdyż na straży stabilnych rządów stoi Konstytucja.
premiera, a właściwie Rady Ministrów mieści się w Warszawie przy Al. Ujazdowskich 1/3