23.03 Wykład I
System opieki i pomocy dzieciom z odchyleniami i zaburzeniami rozwojowymi obejmuje:
Profilaktykę
Diagnozę
Terapię
Profilaktyka
Działania profilaktyczne powinny rozpoczynać się gdy określone cechy rozwoju dziecka jeszcze nie utrudniają mu przystosowania i nie dezorganizują prawidłowego procesu wychowawczego, lecz jednocześnie wyróżniają dziecko w negatywny sposób spośród rówieśników.
Terapia
Działania terapeutyczne podejmujemy wtedy gdy obserwujemy destrukcyjny wpływ zaburzeń rozwoju na czynności i przystosowanie społeczne dziecka.
Terapia powinna być realizowana w zindywidualizowanym procesie wychowania.
Trudno jest określić granicę między profilaktyką a terapią, granice wieku i nasilenia zaburzeń, a także rozwoju oddziaływań wychowawczych.
Zabiegi terapeutyczne zmierzające do wyrównywania opóźnień i dysharmonii rozwoju stają się profilaktyką w stosunku do zaburzeń wtórnych.
Terapia
Termin ten wywodzi się z medycyny, która terapię ( z gr. Therapeia – leczenie) określa jako działanie za pomocą środków medycznych na przyczyny i objawy choroby w celu przywrócenia pacjentom zdrowia.
Terapię przyczynową, usuwającą powód cierpień chorego.
Terapię objawową, likwidująca te cierpienia
Oba stosuje się równocześnie.
Pojęcie terapii z medycyny przyjęło się na gruncie pedagogiki specjalnej, wyrosłej z medycyny, określanej w początkowym okresie swojego rozwoju jako pedagogika lecznicza.
Pedagogika specjalna
Zajmuje się kształtowaniem , wychowaniem dzieci z globalnymi i parcjalnymi odchyleniami od norm rozwoju psychicznego i umysłowego, wymagającymi specjalnego postępowania pedagogicznego
Jednym z rodzajów oddziaływań w pedagogice specjalnej jest terapia wychowawcza
Stosuje się ją w pedagogice leczniczej ( dział pedagogiki specjalnej zajmujący się dzieckiem chorym i kalekim) zwanej także terapeutyczną,
W pedagogice upośledzonych intelektualnie
Często także w resocjalizacji jednostek niedostosowanych społecznie
Rozróżnia się następujące formy terapii :
Terapię odciążającą (spoczynkowa), łagodzącą skutki cierpień wywołanych chorobą i eliminującą napięcie emocjonalne
Terapię aktywizującą (czynnościową) uaktywniającą siły biologiczne i psychiczne organizmu, a także dającą dziecku przyjemne przeżycia
Terapia aktywizująca może przybierać formę terapii zabawowej, zajęciowej i terapii przez pracę
W pedagogice leczniczej terapia wychowawcza jest prowadzona we współdziałaniach z terapią leczniczą, zgodnie z zasadą kompleksowości oddziaływania terapeutycznego, lecz równocześnie podporządkowaną działaniom medycznym, traktowanym jako pierwszoplanowe u dzieci chorych
Jednym z działów pedagogiki specjalnej jest pedagogika osób z parcjalnymi zaburzeniami rozwoju, zgodnie z klasycznym podziałem opracowanym przez M. Grzegorzewską , opartym na rodzaju odchyleń od norm rozwoju
Dokładne rozpoznanie nieprawidłowości w rozwoju i ich ujemnych konsekwencji stanowi naukową podstawę doboru form, metod i środków oddziaływań pedagogicznych w stosunku do dzieci z parcjalnymi zaburzeniami
Postępowanie korekcyjne
Celem tych oddziaływań jest usuwanie lub pomniejszanie zarówno przyczyn jak i skutków zaburzeń parcjalnych
Takie postępowanie nazywa K. Kirejczyk postępowaniem korekcyjnym, a oparty na nim kierunek pedagogiki specjalnej – pedagogiką korekcyjną
Tak rozumiane postępowanie korekcyjne można określić również mianem terapii pedagogicznej (leczenie środkami pedagogicznymi)
Wg H. Nartowskiej
Terminy profilaktyka i terapia wywodzące się z praktyki medycznej mają pełne zastosowanie w praktyce pedagogiczno-psychologicznej, gdyż dotyczą oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych na zjawiska zapowiadające lub świadczące o nieprawidłowym kształtowaniu się psychiki dziecka tak, jak w medycynie dotyczą zakłóceń funkcji organizmu
Terapia pedagogiczna – to oddziaływanie, za pomocą środków pedagogicznych (wychowawczych i dydaktycznych) na przyczyny i przejawy trudności dzieci w uczeniu się, mające na celu eliminowanie niepowodzeń szkolnych oraz ich ujemnych konsekwencji.
Terapia pedagogiczna stanowi swoistą interwencję wychowawczą zmierzającą do spowodowania określonych, pozytywnych zmian, w zakresie sfery poznawczej i emocjonalno – motywacyjnej oraz w strukturze wiedzy i umiejętności szkolnych dziecka
Rozpatrywana w kategoriach procesu wychowania, wymaga zdefiniowania celów, przedmiotu i podmiotu oddziaływań oraz określenia form, metod i środków oddziaływania interwencyjnego
Celem nadrzędnym terapii pedagogicznej jest stwarzanie możliwości wszechstronnego rozwoju umysłowego, psychicznego i społecznego dzieciom z utrudnieniami rozwojowymi, rozwoju na miarę ich możliwości.
Cele szczegółowe /etapowe terapii to:
Stymulowanie i usprawnianie rozwoju funkcji psychomotorycznych
Wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach uczniów
Eliminowanie niepowodzeń szkolnych oraz ich emocjonalnych i społecznych konsekwencji
Zbiór celów operacyjnych stanowi zarazem program terapii
Podmiotem terapii pedagogicznej jest nauczyciel terapeuta wyposażony w odpowiednią wiedzę i umiejętności oraz posiadający predyspozycje psychiczne potrzebne w tego rodzaju pracy
Przedmiotem oddziaływań terapeutycznych jest również dziecko, jego zaburzenia rozwojowe i trudności szkolne, określone przez specjalistyczną diagnozę
Aktywność dziecka w procesie przezwyciężania trudności rozwojowych i szkolnych jest niezbędnym warunkiem efektywności podejmowanych działań