PRAWO RZYMSKIE 03.01.2011

PRAWO RZECZOWE – KONTYNUACJA

Iure in re aliena – prawa na rzeczach cudzych; ich treścią jest prawo wykonywania ograniczonego władztwa nad rzeczą. Obejmowało pełen urywek uprawnień zawartych w prawie własności. W prawie rzymskim istnieje ograniczony katalog praw na rzeczach cudzych. Zalicza się do nich superficies, emfipeuzę, służebności oraz zastaw.

Służebności (servitus) dzieli się na:

• Gruntowe - musiały istnieć dwa grunty; powstawała w celu korzyści gruntu panującego; są one zbywalne i dziedziczne - z jednoczesnym dziedziczeniem gruntu nabywa się również służebność;

• Miejskie

• Wiejskie – należały się do res mancipi;

• Osobiste – pozwalały ściśle oznaczonym osobom korzystać z cudzej rzeczy w oznaczonym zakresie; jej przedmiotem mogła być rzecz, grunt; były niezbywalne i niedziedziczne – wygasały najpóźniej z chwilą śmierci danej osoby.

Zasady dotyczące ustanawiania służebności:

• Servitus in faciendo consistere nequit – służebność nie może polegać na działaniu; właściciel rzeczy obciążonej nie miał pozytywnego obowiązku działania, lecz powinien znosić działania osób trzecich;

• Servitus servitutis esse non potest – nie może istnieć służebność na służebności; nie można ustanowić służebności na tym samym przedmiocie;

• Nulli res sua servit – nie można mieć służebności na własnej rzeczy; nie ma potrzeby służebności na rzeczy będącej w naszym posiadaniu;

• Servitutibus civiliter utendum est – służebności należy wykonywać oględnie, czyli zgodnie z przepisami prawa cywilnego;

• Servitutis causa perpetua esse debet – tylko dla służebności gruntowych; cel dla którego powstaje służebność musi mieć charakter trwały;

• Grunt służebny i władnący muszą ze sobą sąsiadować, lecz nie muszą mieć wspólnej granicy – tylko do służebności gruntowych.

Sposoby ustanawiania służebności:

• Testament;

• Legat windykacyjny;

• Deductio servitutis – zastrzeżenie sobie służebności drogą dodania klauzuli odpowiedniej do czynności prawnej;

• Adiudicatio – przysądzenie; w przypadku procesu działowego;

• Zasiedzenie – co najmniej okres 3 lat

Służebności wygasały w przypadku konfuzji. Ponadto wygasało również w przypadku śmierci osoby uprawnionej, capitis deminuntio uprawnionego lub zakończenia służebności. Również wygasała w przypadku zaliczenia rzeczy do res extra lex. Źródła podają, iż wygasały, jeżeli nie były wykonywane przez rok (ruchomości) oraz dwa lata (nieruchomości).

Rodzaje służebności osobistych:

• Usus fructus – użytkowanie; podmiotem użytkowania może być osoba fizyczna; kończy się w przypadku śmierci uprawnionej osoby lub upływu służebności; podlegały tu rzeczy niezużywalne; powinna się ona zobowiązać do zwrócenia rzeczy po zakończeniu służebności; w pryncypacie wprowadzono tzw. quasi-używanie (podlegały tu rzeczy zużywalne); było ono prawem ściśle osobistym; możliwe było przeniesienie uprawnienia do wykonywania na inną osobę, zaś samo użytkowanie nie podlegało możliwości przeniesienia;

• Usus – używanie; najwyżej dożywotne prawo używania rzeczy bez pobierania z niej pożytków; mogła je pobrać, ale na własne potrzeby; osoba używająca nie miała posiadania rzeczy

• Habitatio – zamieszkanie; najwyżej dożywotnie prawo mieszkania w domu lub części domu innej osoby;

• Opere servorum vel animalium – korzystanie z pracy cudzych niewolników lub zwierząt.

Zastaw z jednej strony to prawo rzeczowe, zaś z drugiej jest to kontrakt realny. Jest to ograniczone prawo rzeczowe, które mógł ustanowić dłużnik (zastawca) dla wierzyciela (zastawnik) na podstawie wierzytelności. Jest prawem o charakterze akcesoryjnym – nie może istnieć bez wierzytelności. Była to prosta forma zabezpieczeń w prawie majątkowym. Nie jest prawem jednolitym – składa się z hipoteki oraz pignus (zastaw ręczny). Zastaw poprzedzała fiducja – umowa powiernicza, na podstawie której następowało przeniesienie własności z zastrzeżeniem jej zwrotu w przypadku spełnienia wierzytelności. Przedmiotem zastawu mogła być ruchomość jak i nieruchomość, mająca wartość majątkową. Zastaw ustanowiono na podstawie kontraktu zastawy ręcznego. Wygasał on przy wygaśnięciu wierzytelności głównej lub jej umorzeniu. Obowiązywała zasada, iż podstawa zastawu jest niepodzielna. Istnieje możliwość wielości zastawów. Dotyczy to hipoteki.

ZOBOWIĄZANIA

Zobowiązania (obligatio) to węzeł prawny, na podstawie którego powinno się wykonać pewne świadczenie na rzecz oznaczonej osoby zgodnie z prawem narodu. Inna definicja podaje, iż zobowiązanie polega na zmuszeniu innej osoby do dania nam czegoś, do dania lub świadczenia czegoś. Są one względnie obowiązujące. Prawo daje tylko roszczenie, czyli uprawnienie wierzyciela w stosunku do rzeczy lub określonego świadczenia.

• Przedmiot świadczenie nie może być zabroniony prawem ani dobrymi zwyczajami;

• Prawo świadczenia musiało być wykonywalne – niemożliwość wykonania świadczenia musi mieć charakter obiektywny;

• Świadczenie musiało mieć wartość majątkową

• Świadczenie musiało być możliwe do określenia

Źródłem zobowiązania jest . Można podzielić je na:

• Ex delicto

• Ex contracto

• Cośtam

• Z kontraktu

• Z deliktu

• Quasi - ex contracto

• Quasi - ex delicto

Kontrakt to umowa zaskarżalna według rzymskiego prawa cywilnego. Umowa to porozumienie stron, celem wywołania określonych czynności prawnych.

SYSTEM ŹRÓDEŁ ZOBOWIĄZAŃ

• Ex contractu

• Verbis

• Stipulatio

• Dotis dictio

• Iusiurandum liberti

• Rem

• Mutum

• Comodatum

• Pignus

• Fiducia

• Depositum

• Libertis

• Expensilatio

• Syngrafia chirografa

• Consensualia

• Emptio – venditio

• Location conductio

• Societas

• Mandatum

• Ex delicto

• Prawa cywilnego

• Furtum

• Rapina

• In iura

• Damnum

• In iura datum

• Prawa pretorskiego

• Dolus

• Metus

• Fraus creditorum

• Quasi-contracto

• Solution indebiti

• Negotium gestio

• Inne

• Communion

• Legatum per damnationem

• Tutela

• Quasi ex-delicto

• Iudex qui utem suam facit

• Deiectum vel effesum aut suspensum

• Furtum vel damnum in naui aut caupone aut stabulo

• Noxalis actio