Rozwój mowy.
-język jest zdolnością do porozumiewania się z innymi
-język obejmuje wszystkie środki komunikowania się za pomocą, których wyrażamy własne myśli i uczucia, posługując się przy tym różnymi formami takimi jak: pismo, mowa, znaki, wyrazy twarzy, gesty, pantomima, sztuka
- nie wszystkie dźwięki wydawane przez człowieka można zaliczyć do mowy, dźwięki pojawiające się w krzyku lub innych formach ekspresji dźwiękowej nie należą do mowy, jeżeli z wydawanymi dźwiękami nie kojarzy się ich znaczenie
-wszelkie zmiany głosowe, które pojawiają się przedtem, zanim dziecko powiąże znaczenie z używanymi dźwiękami- należą do okresu przygotowującego rozwój mowy. Okres w którym zaczyna się właściwa mowa, jest sprawą indywidualną i różni się u poszczególnych dzieci.
-mowa służy nie tylko do przekazywania myśli, uczuć i emocji. Służy także do: zdobywania wiadomości, wyrażania toku rozumowania jednostki, dawania ujścia uczuciom i emocjom, wywoływania działania u innych, zaspokajania potrzeb społecznych ludzi, utrwalania poczucia własnej wartości.
-mowa stanowi ognisko łączące ludzi
Nabywanie języka: natura czy wychowanie?
-wiele wypowiedzi mówionych i słyszanych przez nas każdego dnia to wypowiedzi, których nigdy dotąd nie używaliśmy i z którymi nigdy dotąd nie spotkaliśmy się w tej formie. Mimo to sprawiają nam one tylko niewielkie kłopoty (mogłoby to wskazać na podłoże genetyczne)
-nie ma do czynienia z jednym językiem używanym przez wszystkich ludzi, istnieją tysiące języków, a języki te nie mają identycznej struktury. Porządek słów konieczny do tego, aby zadać pytanie w języku szwedzkim jest inny niż w języku japońskim (mogłoby to wskazać na podłoże środowiskowe)
-bez względu na języki swoich biologicznych rodziców, dziecko mówi i rozumie tylko ten język, z którym ma kontakt (np. rodzina z adoptowanym dzieckiem z zagranicy)
-jest możliwe, że wszyscy ludzie po prostu przynoszą najprostsze struktury językowe w swoich genach
-dziecko nie rodzi się z żadną, uprzednio zmagazynowaną w mózgu, możliwą wypowiedzią, którą mogłoby użyć albo zrozumieć. Przeciwnie, przynajmniej kilka aspektów jezyka zostaje przez dziecko nabytych poprzez interakcje z otoczeniem. Fakt-, że pomimo- swojego skomplikowania język jest przyswajany raczej łatwo i to przez bardzo małe dzieci, świadczy także o poważnej roli, jaką tu odgrywają w rodzone procesy biologiczne.
Nabywanie mowy.
Nauka mowy jest długim i skomplikowanym procesem. W większości sfer rozwój rozpoczyna się w momencie narodzin, a czasem jeszcze przed narodzinami. Natomiast rozwój mowy rozpoczyna się dopiero w wieku 12-15 m.sc. Oznacza to, ze do tej pory komunikacja przebiega w formie przed słownej. Formy przed słowne:
krzyk
głużenie i gaworzenie
gesty
Wczesna wokalizacja dziecka nie jest przypadkowa, ale stanowi dający się przewidywać bieg wydarzeń.
Krzyk- w pierwszych dniach życia większość wokalizacji dziecka przejawia się w formie krzyku. Jest on forma wyładowania napięcia wywołanego przyczyną wewnętrzna lub zewnętrzną. Najczęstsze przyczyny krzyku:
głód
kolka, ból
niewygodna pozycja, skrępowanie ruchów
ostre światło
hałas
zmęczenie
Głużenie- pojawia się ok 2 m.sc. Gruchanie, gulgotanie, miałczenie. Występuje wówczas, gdy dziecko jest zadowolone.
Gaworzenie- dziecko łączy samogłoski ze spółgłoskami. Następnie dziecko łączy je w pewne sylaby (ma-ma-ma) Jest rodzajem ćwiczeń w wytrzymaniu dowolnych dźwięków, jest formą zabawy.
Gesty- najczęściej obserwowane są:
wyrzucanie smoczka z ust
wyrzucanie pokarmu z ust
uśmiechanie się i wyciąganie ramion
kręcenie, piszczenie i krzyk podczas ubierania się
dąsanie się
Dziecko zaczyna używać po raz pierwszy gestykulacji ok 8-10 m.sc. Jedną z funkcji gestykulacji jest komunikowanie próśb. Dziecko sygnalizuje swoje potrzeby przez różne zachowania niewerbalne.
Nabywanie mowy.
W wieku ok 12 m.sc. większość dzieci wydaje dźwięki, które można uznać za pierwsze słowa. Pod koniec 1 roku życia dziecko zaczyna wymawiać kilka specyficznych dźwięków lub ich kombinacji. Następnie dziecko zaczyna wiązać te dźwięki poszczególnymi przedmiotami, sytuacjami lub ludźmi. Tak powstają pierwsze słowa.
Główne zadania uczenia się mowy:
rozumienie mowy innych
tworzenie słownika
wiązanie słów w zdania
Rozumienie mowy.
Poprzedza ono używanie słów. W każdym okresie życia zakres słownika biernego (słowa rozumiane) jest szerszy niż słownika czynnego ( słowa wymawiane ). Początkowo niemowlę reaguje afektywnie na intonacje mówiącego i na sytuacje , z którą kojarzy zasłyszane słowo. Później reaguje już ono na samo słowo, nie wiążąc go z sytuacją w której je przyswoiło. Poziom rozumienia słów zależy od wieku:
16 tydzień- niemowlę odwraca głowę w stronę głosu ludzkiego, uśmiecha się
6-8 m.sc- dziecko przystosowuje się do słów
12 m.sc- dziecko przystosowuje się do prostych poleceń
6 lat- słownik bierny dziecka jest na tyle bogaty, że może ono rozróżniać instrukcje podawane przez różne osoby, rozumie znaczenie opowiadań
Tworzenie słownika.
2 rodzaje słownika:
Słownik ogólny- składa się ze słów o znaczeniu ogólnym, które mogą być używane w rozmaitych sytuacjach. Słowa o znaczeniu bardziej ogólnym są bardziej potrzebne, niż słowa o znaczeniu specjalnym- uczymy się go wcześniej. Dziecko uczy się najpierw słów, które są mu najbardziej potrzebne i które są najłatwiejsze do wyuczenia (nazwy osób i przedmiotów). W trakcie rozwoju mowy wzrasta zasób słów. To ile słów pojawi się w słowniku dziecka zależy w dużej mierze od inteligencji dziecka, jego motywacji oraz szans na naukę nowych słów.
Słownik specjalny- składa się ze słów o znaczeniu specjalnym, które mogą być używane tylko w określonych sytuacjach. Obejmuje takie dziedziny jak: słownik wyrazów trudnych, niezrozumiałych; słownik grzecznościowy; słownik barw; słownik liczb; słownik czasu; słownik monet itp. To kiedy dziecko rozwija słownik specjalny zależy od jego zainteresowań i od stymulacji otoczenia.
Dziecko w okresie przedszkolnym bardzo szybko poszerza swój zasób słow. Część słów słyszy w swoim otoczeniu, jednakże część słów dziecko tworzy samo poprzez analogię do słów już mu znanych. Dziecko tworzy tzn. neologizmy- nowe słowa, które dziecko tworzy analogicznie do znanych już wyrazów. Neologizmy dziecięce:
dżemować, masłować, maszynować, oskorupkować, buciarnia, łowik, rąba, siekierować/ siekierzyć, kawniki, zimionka, cedzionko, czesak, ugrzebać włosy, przykręt, ostrzydełko, wyrzutnik, pokrowiec , modlarnia.
Neologizmy, w których zastosowano zmianę przedrostka:
wyłknać, odbliżać się, odciszyć radio, zgrubnąć, przypamietać sobie coś
Formułowanie zdań.
Łączenie wyrazów w zdania przeważnie zaczyna się przed ukończeniem 2 r.ż. Ok 2 r.ż. dziecko łączy słowa w krótkie zdania, niekompletne, które jednak przy pomocy gestów wyrażają pewna myśl. W wieku 4 lat zdania dziecka są już kompletne. W wieku 5 lat dziecko stosuje niemal wszystkie części mowy. Pierwsze zdania wymawiane przez dziecko mają prostą strukturę. Do 4-5 r. ż. Dziecko nadal stosuje zdania złożone podrzędnie, nadrzędnie. Długość zdania wzrasta do 9-10 lat, a po tym okresie nie zwiększa się a raczej obniża.