temat pracy: 14. Jakie podmioty mogą organizować szkolenia dla pilotów i przewodników? Kto przeprowadza egzaminy na pilotów wycieczek i przewodników turystycznych, jakie warunki należy spełnić, aby być dopuszczonym do takiego egzaminu?

Według ustawy o usługach turystycznych z dnia 29 sierpnia 1997 roku pilot wycieczek to „osoba towarzysząca, w imieniu organizatora turystyki, uczestnikom imprezy turystycznej, sprawująca opiekę nad nimi i czuwającą nad sposobem wykonania na ich rzecz usług oraz przekazującą podstawowe informacje, dotyczące odwiedzanego kraju i miejsca”, natomiast przewodnikiem turystycznym określa się „osobę zawodowo oprowadzającą turystów lub odwiedzających po wybranych obszarach, miejscowościach i obiektach, udzielającą o nich fachowej informacji oraz sprawującą nad turystami lub odwiedzającymi opiekę w zakresie wynikającym z umowy”. W praktyce oznacza to, że pilot zajmuje się sprawnym przebiegiem wycieczki, opowiada o mijanych miejscowościach, ale czasem do zwiedzenia danej atrakcji potrzeba bardziej szczegółowej wiedzy, od tego są właśnie przewodnicy. Bywa też tak, że bez przewodnika nie można poruszać się po danym obiekcie, czy mieście.

Zadania pilota	Zadania przewodnika
sprawowanie, w imieniu organizatora turystyki, opieki nad uczestnikami imprezy turystycznej	oprowadzanie wycieczek
zapewnienie właściwej realizacji programu imprezy	fachowe udzielenie informacji  o kraju, odwiedzanych miejscowościach, obszarach i obiektach turystycznych
udzielenie uczestnikom imprezy informacji o przepisach obowiązujących turystów oraz podstawowej informacji krajoznawczej	opieka nad turystami
pełnienie funkcji negocjatora w przypadku występowania sytuacji konfliktowych w grupie	udzielanie pierwszej pomocy
czuwanie nad sposobem wykonywania usług świadczonych na rzecz uczestników podczas imprezy oraz przyjmowanie od nich reklamacji dotyczących świadczonych im usług	przestrzeganie, popularyzowanie zasad kultury turystycznej, opieki nad zabytkami i ochrony przyrody

W myśl obowiązujących przepisów o uprawnienia przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek mogą starać się osoby, które:

- ukończyły 18 lat,

- ukończyły szkołę średnią,

- posiadają stan zdrowia umożliwiający wykonywanie zadań przewodnika turystycznego i pilota wycieczek,

- nie były karane za przestępstwa umyślne lub inne, popełnione w związku z wykonywaniem zadań przewodnika turystycznego i pilota wycieczek,

- odbyły szkolenie i praktykę oraz zdały egzamin na przewodnika turystycznego i pilota wycieczek.

Nie ma wymogu posiadania obywatelstwa polskiego przez osobę ubiegającą się o wydanie uprawnień przewodnika turystycznego i pilota wycieczek. Obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej, którzy uzyskali kwalifikacje do podejmowania lub wykonywania określonej działalności w swoich państwach, mogą podejmować ją również w Polsce, o ile spełniają wymagania określone w polskich przepisach. W związku z powyższym Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej wydał rozporządzenie z dnia 5 lutego 2004 roku w sprawie stażu adaptacyjnego i testu umiejętności przeprowadzonych w toku postępowania o uznanie nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji do podejmowania lub wykonywania działalności pilota wycieczek, w którym zobowiązał osoby ubiegające się o uznanie nabytych kwalifikacji do odbycia stażu adaptacyjnego u organizatorów turystyki lub pośredników turystycznych prowadzących swoją działalność w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej oraz do zdania testu umiejętności w języku polskim.

Kandydat ubiegający się o wydanie uprawnień przewodnika turystycznego lub pilota powinien poddać się stosownym badaniom lekarskim, które mają charakter wstępny, natomiast po uzyskaniu uprawnień – okresowy /zazwyczaj co 2-4 lata/ zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej. Wymóg ten ma na celu przede wszystkim ochronę interesów turystów, ponieważ to nad nimi pilot ma obowiązek sprawować opiekę, służy pomocą oraz dbać o należyty przebieg imprezy, co mogłoby być niemożliwe w razie jego choroby. Świadectwo lekarskie potwierdzające dobry stan zdrowia należy dołączyć do wniosku o nadanie uprawnień.

Kurs przewodnicki jest to szkolenie dające uprawnienia przewodnika turystycznego (górskiego, miejskiego lub terenowego). Pod względem terenu uprawnień w Polsce wyróżnia się obecnie:

• 5 obszarów uprawnień dla przewodników górskich: sudecki, beskidzki zachodni, beskidzki środkowy, beskidzki wschodni, tatrzański;

• 10 obszarów uprawnień dla przewodników miejskich: 10 obszarów miejskich (Warszawa, Łódź, Kraków, Wrocław, Poznań, Trójmiasto, Szczecin, Aglomeracja Górnośląska, Lublin, Toruń);

• 16 obszarów uprawnień dla przewodników terenowych - 16 województw poza terenami powiatów górskich i wymienionych aglomeracji.

Szkolenia tego typu organizują Koła Przewodnickie w całej Polsce. Po ukończeniu kursu przystępuje się do egzaminu państwowego. W przypadku przewodników górskich zaczyna się od stopnia przewodnika górskiego III klasy. Warunki i program szkolenia przewodników turystycznych, w tym górskich, w Polsce określa Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 2004 roku. Oprócz tego organizuje się osobne kursy dla przewodników do oprowadzania po obiektach specjalnych (muzea, kopalnie, jaskinie).

Kursy mogą przeprowadzać podmioty, które zostały wpisane do rejestru organizatorów szkoleń, prowadzonego przez marszałka województwa zgodnie z miejscem prowadzenia działalności. Najczęściej takie uprawnienia mają biura podróży. Szkolenia prowadzi kadra wykładowców i instruktorów, którzy ukończyli studia wyższe i posiadają praktykę zawodową poświadczoną przez jednostkę organizującą szkolenie lub przez stowarzyszenie zrzeszające przewodników turystycznych i pilotów wycieczek.

Kurs powinien odbywać się wg regulaminu przedstawionego uczestnikom, określającego w szczególności warunki potwierdzania udziału w zajęciach teoretycznych i praktycznych oraz ich zaliczenia. Organizator szkolenia dla kandydatów na przewodników turystycznych lub pilotów wycieczek, rozpoczynając szkolenie, pisemnie informuje o tym marszałka województwa właściwego dla miejsca odbywania szkolenia, przedkładając kopię upoważnienia do prowadzenia szkoleń od właściwego wojewody wraz z harmonogramem zajęć i wykazem wykładowców i instruktorów. Marszałek ma prawo przeprowadzić kontrolę organizatora polegającą na sprawdzeniu dokumentacji szkolenia i ocenie zgodności harmonogramu zajęć z procesem jego realizacji.

Wiedza ogólna kandydatów na pilotów wycieczek powinna być oparta na bazie programów szkoły średniej. W programach szkolenia są zajęcia teoretyczne (wykłady) oraz ćwiczenia prowadzone przez praktyków/instruktorów. Zajęcia praktyczne polegają na aktywnym udziale w wycieczce i samodzielnym realizowaniu przez uczestników szkolenia dla kandydatów na pilotów wycieczek wskazanych jej etapów pod nadzorem instruktora.

Program kursu, przygotowany wg wytycznych zawartych w załączniku nr 10 do rozporządzenia ministra gospodarki w sprawie przewodników turystycznych i pilotów wycieczek (rozporządzenie z dnia 17 stycznia 2006 roku, Dz.U. z 2006 r. Nr 15, poz. 103 i 104), obejmuje 120 godzin zajęć oraz 3 dni zajęć praktycznych - w ramach których powinna się odbyć wycieczka krajowa lub zagraniczna z minimum jednym noclegiem.

Egzamin przeprowadza komisja egzaminacyjna powoływana przez marszałka województwa właściwego ze względu na: obszar uprawnień (dla przewodników turystycznych) lub miejsce organizacji kursu (dla pilotów wycieczek).
Egzamin dla kandydatów na przewodników turystycznych i pilotów wycieczek składa się z dwóch części:

• teoretycznej - obejmującej zagadnienia, dla których programy szkolenia przewidują zajęcia teoretyczne;

• praktycznej - obejmującej zagadnienia, dla których programy szkolenia przewidują zajęcia praktyczne realizowane w terenie.

Część teoretyczna egzaminu jest przeprowadzana w formie pisemnej i ustnej. Prace pisemne są oznaczane kodem. Część pisemna egzaminu trwa 45 minut i polega na rozwiązaniu testu składającego się z 30 pytań (2 punkty za każdą poprawną odpowiedź). Warunkiem zdania części pisemnej egzaminu jest uzyskanie co najmniej 40 punktów.

Do części ustnej egzaminu dopuszcza się osoby, które zaliczyły pozytywnie część pisemną egzaminu. Część ustna egzaminu jest przeprowadzana w terminie wyznaczonym przez przewodniczącego komisji egzaminacyjnej. Część ta polega na udzieleniu odpowiedzi na pytania zamieszczone w wylosowanym zestawie pytań. Każdy z zestawów składa się z trzech pytań. Każdy egzaminator ocenia odrębnie odpowiedź na każde pytanie, przyznając od dwóch do pięciu punktów za odpowiedź prawidłową oraz zero punktów za odpowiedź nieprawidłową lub za brak odpowiedzi.

Część ustną egzaminu uważa się za zdaną w razie uzyskania przez zdającego co najmniej siedmiu punktów od każdego egzaminatora oraz nieuzyskania za żadne pytanie zera punktów od któregokolwiek z egzaminatorów. Po zakończeniu części ustnej egzaminu sekretarz komisji egzaminacyjnej ogłasza wyniki tej części.

Część praktyczna egzaminu dla pilotów wycieczek, przewodników miejskich i terenowych trwa jeden dzień, a dla przewodników górskich - dwa dni. Część praktyczna egzaminu składa się z trzech zadań. Do części praktycznej egzaminu dopuszcza się osoby, które zaliczyły część teoretyczną egzaminu.

Następnie kandydat zdaje egzamin z języka obcego przed komisją egzaminacyjną języków obcych. Egzamin ten ma na celu sprawdzenie znajomości posługiwania się językiem obcym w mowie i piśmie, z uwzględnieniem terminologii zawodowej, w stopniu umożliwiającym spełnianie obowiązków pilota wycieczek. Obejmuje on w szczególności test pisemny z zakresu zrozumienia sformułowań handlowych, urzędowych i krajoznawczych oraz potwierdzający umiejętność formułowania wypowiedzi w języku obcym, a także rozmowę, obejmującą pytania ustne i płynne nim się posługiwanie przy udzielaniu odpowiedzi.

Dodatkowym udogodnieniem dla osób, które posiadają dyplom ukończenia studiów filologicznych, nauczycielskiego kolegium języków obcych lub świadectwem ukończenia szkoły z obcym językiem wykładowym za granicą jest możliwość niezdawania egzaminu przed komisją egzaminacyjną języków obcych.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że aby otrzymać uprawnienia pilota wycieczek i przewodnika turystycznego nie trzeba zdawać egzamin z języka obcego. W takim przypadku nie będzie on mógł jedynie obsługiwać imprez zagranicznych, gdyż ustawa zobowiązuje organizatora turystyki do zapewnienia opieki osobie posiadającej znajomość języka powszechnie używanego w kraju odwiedzanym lub uzgodnionego z kontrahentem zagranicznym.

Osobie, która zdała egzamin z wynikiem pozytywnym, wydaje się świadectwo. Osoba, która nie zdała części pisemnej, ustnej lub praktycznej egzaminu, może wystąpić o ponowne dopuszczenie do każdej z części egzaminu po upływie 30 dni od dnia, w którym ogłoszono wyniki egzaminu.