18. SZUKA ZAKONU CYSTERSÓW W XII w.

- Duchowość cysterska i estetyka św. Bernarda z Clairvaux.

- Cechy architektury cysterskiej.

- Modelowe Budowle Cysterskie we Francji.

Duchowość cysterska i estetyka św. Bernarda z Clairvaux:

Cystersi byli mistykami (autorem mistyki cysterskiej był Bernard z Clairvaux).

Istotą mistyki jest dążenie do poznania i zjednoczenia się z Bogiem. Człowiek dąży do odkrycia Boga jako osoby i do zjednoczenia się z nim przez miłość. Mistyka jest darem Boga przejawiającym się najpierw przez oczyszczenie duszy, następnie jej oświecenie i ostatecznie zjednoczenie się z Bogiem.

Reguła Cystersów rygorystycznie zabraniała używania jedwabiu, złota, srebra, witraży, rzeźb obrazów i kobierców. Cystersi prowadzili polemikę przeciwko zbytkowi - superfluitates (łac. zbytki). Uważali, że mogą one jedynie odwieść wiernych od pobożności , skupienia na modlitwie i medytacji.

Nikt nie twierdził, że te tzw. „zbytki” nie są piękne, wręcz przeciwnie – były atakowane, właśnie z powodu swej nieodpartej atrakcyjności, którą odczuwano jako niezgodną z charakterem miejsca św.

*Żal mnichów za rzeczami porzuconymi.

Św. Bernard w swoich tekstach, nie kwestionuje jakości artystycznych oglądanych dzieł, ale krytykuje m.in. wykorzystywanie ich w celach pozakultowych czy w celu osiągnięcia ukrytych zysków.

„Ludzie bardziej podziwiają rzeczy piękne, niż czczą święte”

Estetyka Bernarda – estetyką skromności.

Podstawą poznania jest pokora. Pokora pozwala poznać własne żądze.

Pokora, miłość i wierność ideałom monastycznym.

Bernard wymagał, by mnisi wiedli życie w doskonałym posłuszeństwie i najdalej posuniętym samozaparciu, co się tyczy wygody osobistej, jedzenia i snu. Rygor i koncentracja na rzeczach istotnych oraz uległość i asceza.

Naśladowanie Chrystusa – imitatio Christi

*„Przyczyną miłości do Boga jest Bóg.”

Cechy architektury cysterskiej:

-rozprzestrzenianie się wzorca (protoopactwa)

-PROPORCJE (* podejście do proporcji łączy cystersów z gotykiem)

-kościoły cysterskie są niskie, nie dążą do prześcigania

-proste, o typowym układzie przestrzennym - zwykle bezwieżowe bazyliki transeptowe z prosto (najczęściej) zamkniętym prezbiterium zgodnie z formuła św. Bernarda

-przy prezbiterium znajdowały się kaplice

-sklepienia krzyżowo-żebrowe

-eliminacja dekoracji na rzecz doskonałości struktury

-ze względu na zakaz wznoszenia wież stosowano jedynie służącą do umieszczenia małego dzwonu drewnianą wieżyczkę na przecięciu nawy głównej z porzeczna, tzw. sygnaturkę

- harmonia  i umiar

-architektura ma jak najlepiej wyrażać wszechmoc Boga wiekuistego –* harmonia, proporcje

-Duby: „Cystersi wyrzekają się fasady, wyrzekają się portali nawet: opactwo zamyka się w sobie. Jest nagie i proste.”

-matematyczny moduł

-czworobok wokół wirydarza

-pomieszczenia dla konwersów

Modelowe Budowle Cysterskie we Francji:

*rozprzestrzenianie się wzorca (protoopactwa)

Opactwa Macierzyste:

- Citeaux – 1113

- La Ferte – 1113

- Pontigny – 1114

- Clairvaux – 1115

- Morimond – 1115 *Nazwa Morimond pochodzi od łacińskiego "mori mundo", oznaczające "umrzeć dla świata", wszyscy wstępujący do cysterskich klasztorów w XII wieku niejako wyrzekali się świata, decydując się żyć na pustkowiu.

-Opactwo Cysterskie w Fontenay fund.1118

-inicjatywa św. Bernarda z Clairvaux

-Bud. 1139, konsekracja 1147

-reguła cysterska każe budować opactwa w miejscach odległych, pustych, w dużym oddaleniu od skupisk ludzkich, zaś blisko natury

-pseudobazylika, nawa kryta ostrołukową kolebką na gurtach

- czystość i perfekcja konstrukcji

-Proporcje

-fasada zachodnia odarta z jakichkolwiek ozdób i treści

-Opactwo Cysterskie w Pontigny fund.1114

-inicjatywa św. Bernarda z Clairvaux

-filary wiązkowe, itd.

-przebudowa 1185-1210

-Opactwo Cysterskie w Clairvaux fund.1115

- inicjatywa św. Bernarda z Clairvaux

- obecnie opactwo już nie istniej większość budynków jest zrujnowanych, a inne zostały wykorzystane przez zbudowane na jego terenie Więzienie Clairvaux.