Asocjacja łączenie się cząstek w większe aglomeraty. Mechanizm – wewnątrz cząsteczki, atom wodoru oddaje e^- tworząc wiązanie atomowe. Proton H⁺ ma zdolność do wnikania w powłoki elektronowe pierwiastków silnie elektroujemnych. Asocjacja występuje przede wszystkim w czystych cieczach i ich mieszaninach, (np. w wodzie, alkoholu). Podatne są szczególnie cząsteczki polarne o budowie pozwalającej na wytworzenie wiązania wodorowego (np. cząsteczki wody). Asocjacja H₂O – wewnątrz cząsteczki H₂O występuje wiązanie atomowe spolaryzowane w kierunku O^2-, wtedy H⁺ staje się protonem mającym możliwość wnikania w powłoki elektronowe O^2- należącego do sąsiedniej cząsteczki. Asocjat H₂O: 100°C – (H₂O)₆ – 6 cząsteczek połączonych H⁺, 20°C – (H₂O)₇₅, 0°C – (H₂O)₉₀.
POLIMORFIZM – zjawisko występowania różnych odmian krystalograficznych tej samej substancji. Występuje ono wtedy, gdy ta sama substancja może występować w 2 lub nawet kilku formach krystalicznych. Np. CaCO₃ – kalcyt (ukł regularny) CaCO₃ – aragonit (ukł rombowy).
IZOMORFIZM zdolność do przyjmowania takich samych form krystalograficznych przez substancje o odmiennym, bądź tylko częściowo podobnym, składzie chemicznym, przy jednoczesnej zdolności tych substancji do tworzenia roztworów stałych. (wynik identycznego ugrupowania atomów (jonów) o tej samej wartościowości i zbliżonej objętości Δ V_at < 15%), miedź (Cu) ↔ zestalone gazy szlachetne.
ALOTROPIA – zjawisko występowania różnych odmian krystalograficznych tego samego pierwiastka. Inaczej, polimorfizm w odniesieniu do pierwiastków. Np. C – diament (ukł regularny) C – grafit (ukł heksagonalny).
EFEKT TYNDALLA zjawisko fizyczne polegające na rozproszeniu światła przez koloid z wytworzeniem charakterystycznego stożka świetlnego:

SOLWATACJA proces otaczania cząstek fazy wewnętrznej koloidu przez cząsteczki fazy zewnętrznej (rozpuszczalnika), występuje zwykle w rozpuszczalnikach silnie polarnych zwłaszcza, gdy rozpuszczany związek też ma silne właściwości polarne lub posiada wiązania jonowe. Rozpuszczalnik ma tendencję w takich przypadkach tworzyć dość trwałą otoczkę
o grubości dochodzącej do 4-5 cząsteczek wokół cząsteczki rozpuszczonego związku. Otoczka solwatacyjna powstaje wskutek słabych oddziaływań elektrostatycznych i może stanowić dużą przeszkodę spowalniającą reakcje chemiczne.
Z drugiej strony zjawisko solwatacji jest często wstępem do procesu dysocjacji elektrolitycznej w roztworach (zapoczątkowanie reakcji wiązania spoiw budowlanych).

TIKSOTROPIA (pamięć cieczy) – właściwość niektórych rodzajów płynów, w których występuje zależność lepkości od czasu działania sił ścinających. Czasowe, odwracalne przejście żelu w zol. Istota zjawiska polega na zapamiętaniu efektu obciążenia ścinającego i dlatego przez pewien czas od mieszania są mniej lepkie, po spoczynku znów zastygają i zwiększają lepkość do normalnej wartości. Podstawą jest budowa molekularna i silne oddział międzyczas. Może wywołać obciążenie mech i działanie pola elektr czy elektromagnetycznego powodujących migrację ładunków elektr i zmniejszenie lepkości. Korzystna tiksotropia: *Budowa ścianek szczelinowych, *Wbijanie pali fundamentowych, *Odpowiednie wykorzystanie farb emulsyjnych do malowania ścian pionowych oraz sufitów (dodatkiem tiksotropującym jest krzemionka koloidalna) *Technologia płuczek wiertniczych.
Szkodliwa tiksotropia: *W gruntoznawstwie i fundamentowaniu w przypadku iłów – częste zapadanie się podłoża w sąsiedztwie maszyn wytwarzających wibracje (np. przenośników taśmowych) lub w miejscach o dużych zmianach obciążenia gruntu (np. nagły wjazd ciężkiego pojazdu na podporę mostu, wbijanie pali w podłoże)

REOPEKCJA (antytiksotropia) – właściwość niektórych płynów nienewtonowskich do tworzenia struktury molekularnej w wyniku oddziaływania zol → żel pod wpływem sił ścinających. W praktyce reopeksja oznacza zastyganie substancji (zwiększenie lepkości) w wyniku np. umiarkowanego mieszania, następujące szybciej niż w innych warunkach. Przykładem są zawiesiny gipsowa i bentonitowa, duża zdolność do chłonięcia wody i pęcznienia, zastosowanie: *w ochronie środ przy tworzeniu barier czy płuczkach wierniczych i przechwytaniu zanieczyszczeń, * w budow w zabiezpieczanie ścian wąskich otworów przy wierceniu.
FLOKULACJA proces, w którym drobne ziarna zdyspergowane w wodzie lub innej cieczy, ulegają agregacji pod wpływem związku wiążącego, zwanego flokulantem. O możliwości zachodzenia flokulacji decyduje zdolność adsorpcji flokulanta na powierzchni cząstek koloidalnych. Powstałe agregaty (flokuły) mają wielkości charakterystyczne dla zawiesin → ulegają sedymentacji (opadaniu pod wpływem siły grawitacji). W przemyśle flokulację poprzedza oczyszczanie, np. ścieków przez sendymentację lub filtracje, w procesach technologicznych kiedy trzeba wyodrębnić szybko produkty zawieszone w koloidzie (związki organiczne).

DYLATANCJA – właściwość koloidów o budowie izometrycznej – rozluźnienie szczelnego układu cząsteczek wywołane ruchem ośrodka przy działającym obciążeniu układ zwiększa jamistość, a przy tym więźliwość cieczy zewnętrznej wchłoniętej do wnętrza układu – wzrost sztywności. Niekorzystna dylatacja – wzrost gęstości gliny przez uwięzienie dużych ilości wody w rozluźnionej przez obciążenie strukturze gruntu.

Hydratacja i Hydroliza spoiw cem Krzemian triwapnia C3S ma wpływ na wytrzymałość, im więcej jest C3S i C3A to wiązanie jest szybsze. W wiązaniu wydziela się ciepło. Głównym minerałem cementowym są krzemiany diwapnia triwapnia, w reakcji z wodą dają uwodnione krzemiany wapnia i Ca(OH)2. Uproszczone procesy hydrolizy i hydratacji: alit 2(3CaO*SiO2)+7H2O→3CaO*2SiO2*4H2O+3Ca(OH)2+Q,belit 2(2CaO*SiO2)+5H2O→ 3CaO*2SiO2*4H2O+3Ca(OH)2+Q. Produkty uwodnienia alitu i belitu są podobne, i ulegają dalszym przemianom. Alit bierze udział w wytrzymałości na początku a później belit. Alit wiąże się z wodą około sto razy szybciej niż belit, wydzielając przy tym trzy razy więcej wodorotlenku wapnia co powoduje wysoko alkaliczny odczyn betonu – otulina ochronna dla zbrojenia. Belit w postaci naturalnej występuje jako larnit. Powstałe w czasie hydratacji uwodnione krzemiany określa się mianem fazy CSH i stanowi podstawowy składnik betonu. Glinian wapnia reaguje z wodą najszybciej i wydziela ciepło które utrudnia reakcje krzemianów wprowadza się w tym celu gips 3%. Gips reagując z glinianem wapnia tworzy otoczkę ettringitu, proces wytracenia się ettringitu na ziarnach C3A nosi nazwę hydroliza celitu; 3CaO*Al2O3+3(CaSO4*2H2O)+26H2O→ 3CaO*Al2O3*3CaSO4*32H2O w reakcji tej zmniejsza się ilość gipsu, w obecności wodorotlenku wapnia C3A daje hydraty: C4AH19 i C4AH13 w reakcjach: 3CaO*Al2O3+Ca(OH)2+18H2O→ 3CaO*Al2O3*Ca(OH)2*18H2O i 3CaO*Al2O3+Ca(OH)2+12H2O→ 3CaO*Al2O3 *Ca(OH)2 *12H2O Faza 3CaO*Al2O3*Ca(OH)2*18H2O reaguje z ettringitem dając monosiarczan o wzorze(z reakcji): 2(3CaO*Al2O3) +3CaO*Al2O3 *3CaSO4 *32H2O+4H20→ 3(3CaO*Al2O3*CaSO4*12H2O) Jeden z pierwszych produktów wiązania cementu jest ettringit i Ca(OH)2, faza CSH pojawia się po 2h. ettringit szybko wzrasta a po 2-3 dniach na jego miejsce wchodzi monosiarczan. Zaczyn cementowy tworzą faza CSH, fazy krystaliczne ettringit i Ca(OH)2, pory wypełnione wodą i powietrzem oraz resztki ziaren cementu.
Korozja betonu proc chem prowadzące do zniszcz struk bet. Rodzaje: *I rodzaju: ługowanie, *II w reak chem powst rozpuszczalne produkty w H2O- kor rozpusczania, *III powstają trudnorozpuszczalne produkty zwiększające obj.- kor pęcznienia. I.rodzaj: ługowanie(wymywanie) składników, przyczyny: działanie wód miękkich, skutek rozpuszczenie łatworozpusz związków w betonie i wymywanie ich, rozpuszczalności: Ca(OH)₂- 1,65g/dm³, CaCO₃-0,07, Ca(HCO₃)₂-1,66. II.rodzaj(agresje): *kwasowa P: działanie kwasów HCl, H₂SO₄, HNO₃,CH₃COOH, S: powstanie rozpuszcz soli, ph↓, Ca(OH)₂+2HCl→CaCl+H⁺+OH^-, pH<11,5 zagrożenie zbrojenia, pH<10 w żelbecie rozkład krzemianów w spoiwie cem CaSiO₃→H20→H₂SiO₃(żel)+Ca(OH)₂ *amonowa P:jony amonowe, S: rozpuszczenie łatworoz związków w betonie i ich wymywanie Ca(OH)₂+2NH₄⁺→Ca²⁺+2NH₃↑+2H₂O *węglowa P: agresywnego CO2 i wilgotność względna w=20-80%, S: rozpusz łatworoz wodorowęglanów wapnia w betonie i wymywanie ich Ca(OH)₂+CO₂→CaCO₃↓+H₂O pH≈10,0, CaCO₃+H₂O+CO₂→Ca(HCO₃)₂ pH≈6,5-7,0, *magnezowa P: Mg²⁺⁽np. wody morskiej), S: Mg(OH)₂- struk galaretkowata, Ca(OH)₂+Mg²⁺→Mg(OH)₂+Ca²⁺, *od zasad P: silnych zasad o stężeniu >10%, S: powstanie rozpuszczalnych nie strukturotwórczych krzemianów SiO₂+2NaOH→Na₂SiO₃ III.rodzaj(pęcznienia): *siarczanowe wywołana jest poprzez procesy powodujące powstawanie w betonie soli krystalizujących z dużą ilością wody . Wody siarczanowe zawierają najczęściej siarczan wapniowy, magnezowy lub sodowy. Ich korodujące działanie polega na tworzeniu ze składnikami betonu związków uwodnionych, które krystalizując z wodą zwiększają znacznie swą objętość, co powoduje zniszczenie struktury betonu. W pierwszej fazie reakcji wodorotlenek wapniowy przechodzi w CaSO₄+2H₂O→CaSO₄*2H₂O pęcznienie 1,2x. Następnie w reakcji składników cementu z siarczanem wapniowym powstaje tzw bakcyl cementowy: 3CaO*Al₂O₃*6H₂O+3(CaSO₄+2H₂O)+20H₂O→3CaO*Al₂O₃*3CaSO₄*32H₂O pęcznienie 3,5x, *solowe , *wskutek korozji stali, *korozja wew: ^pęcznienie CaO P: zawartość CaO i wody w klinkierze CP>2%, reakcja z wodą podciąganą kapilarnie CaO+H₂O→Ca(OH)₂ ρCaO- 3,34g/cm3, ρCa(OH)2- 2,23 S:wzrost obj 1,7x, *pęcznienie MgO P: zawartość Mg w klinkierze CP>5%, uwadnianie percyklazu w wytworzeniem brucytu MgO+H₂O→Mg(OH)₂, ρMgO-3,6g/cm3, ρMg(OH)2-2,37,S: wzrost obj 2,2x, *pęcznienie alkaliczne warunek: reaktywne kruszywo wrażliwe na alkalia, spoiwo zawierające alkalia, wilgoć, wrażliwość na alkalia: piaskowce o spoiwie krzemianowym, P: powstanie stężonego żelu krzemianów alkaliu, przyjmując wodę pęcznieje, S: powstaje naprężenie wew podczas pęcznienia (2-4MPa), cementy: K2O+NaO<0,6%
Korozja metali oddziaływania fizykochemiczne i elektrochemiczne miedzy metalem, a otaczającym go środowiskiem powodujące zmiany we właściwościach metalu, które mogą prowadzić do uszkodzenia lub całkowitego zniszczenia materiału.
Korozja chemiczna nie zachodzą w niej procesy elektrochemiczne. Następuje w wyniku działania suchych gazów lub cieczy nie przewodzących prądu elektrycznego. Produkty utleniania metalu i reakcji utleniacza osadzają się w miejscu działania czynnika agresywnego na powierzchnię metalu, a wymiana elektronów między metalem i utleniaczem przebiega w środowisku nie wykazującym przewodnictwa jonowego. Do korozji chemicznej zalicza się także czernienie przedmiotów srebrnych na powietrzu. Głównym składnikiem ciemnego nalotu jest siarczek srebra powstający w reakcji srebra ze związkami siarki zawartymi w powietrzu. *Korozja w wysokiej T zendrowanie żelaza, reakcje utleniania, powlekanie stali warstwą tlenków, będące wynikiem reakcji przy podgrzewaniu metalu między jonami Fe³⁺ i Fe²⁺ a tlenem: 4Fe+3O₂→2Fe₂O₃(t<570^◦C), 2Fe+O₂→2FeO(>570), 2Fe+1/2O₂→2Fe₂O₃. *Pasywacja w wyniku niej powstaje szczelna i zwarta warstewka na pow metalu, sta wyższej odporności na działanie środowiska w określonych warunkach. Najtrwalsza jest warstewka tlenkowa, jednak na czystym żelazie nie jest trwała, pęka. Chrom dodany do żelaza powoduje że Fe ma zdolność do pasywacji. Warstewka ta nie jest odporna na inne czynniki chemiczne. *Korozja żelaza w H₂SO₄ jest to korozja rozpuszczania i zachodzi analogicznie jak w kor utleniania. Fe+H₂SO₄→.FeSO₄+H₂↑ Korozja elektrochemiczna (elektrolityczna) to niszczenie metalu w wyniku procesów elektrodowych zachodzących pod wpływem działania prądu przechodzącego z zew źródła. K:miejsce dopływu prądu, A:odpływ (zniszczenie). Bezpośrednia przyczyną jest różnica wartości potencjału półogniw korozyjnych. Zachodzi co najmniej jedna reakcja anodowa i jedna katodowa. Zachodzi na granicy faz metal-elektrolit. Metal ulega rozpuszczeniu przechodząc do elektrolitu w postaci jonów: Fe↔Fe²⁺+2e^-. W wyniku tej reakcji powstaje elektr potencjał, którego wartość zależy od aktywności metalu i rodzaju elektrolitu. W wyniku tej korozji powstają: *bimetaliczne ogniwa galwaniczne, *ogniwa stężeniowe. Ogniwa stężeniowe powstają na powierzchni metalu w postaci mikroogniw korozyjnych jako wynik działania elektrolitu o różnym stężeniu. Zazwyczaj większe stężenie jest w środku kropli niż na obrzeżu, w tych warunkach powstaje stężeniowa polaryzacja ogniwa. Wyróżniamy korozję: *korozja stężeniowa przy niejednakowym stężeniu elektrolitu A:Fe↔Fe²⁺+2e^‑ (zniszczenie), K:Fe²⁺+2e^-↔Fe *kor stęż przy niejed napowietrzaniu A: Fe↔Fe²⁺+2e^‑ (zniszczenie), K:H₂O↔H⁺+(OH)^-, Fe²⁺+2(OH)^-↔Fe(OH)₂^-↓, w pobliżu K zachodzi: Fe(OH)₂↓+H₂O+O₂↔Fe₂O₃*nH₂O(rdza) Ogniwa galwaniczne opisują zjawiska zachodzące na styku dwóch metali lub stopów o różnych potencjałach elektrochemicznych. Efektywność wzrasta ze wzrostem różnicy potencjału stykających się ze sobą metali. W ogniwie bardziej ujemnym zachodzi rekcja rozpuszczania, a w bardziej dodatniej zachodzi redukcji. Przykłady korozji: Fe-Zu A:Zu↔Zu²⁺+2e^- (zniszczenie), K:H₂O↔H⁺+(OH)^- , H⁺+2e^-↔H₂ w pobliżu K: Zu2++2(OH)-↔Zu(OH)₂↓, Cu-Fe A: Fe↔Fe²⁺+2e^- (zniszczenie), K: H₂O↔H⁺+(OH)^-, H⁺+2e^-↔H₂ pobliżu K: Fe³⁺+3(OH)^-↔Fe(OH)₃↓ MakroOgniwo Cu-Fe A: Fe↔Fe²⁺+2e^- (zniszczenie), K: H₂O↔H⁺+(OH)^-, H⁺+2e^-↔H₂ pobliżu K: Fe³⁺+3(OH)^-↔Fe(OH)₃↓Na A zachodzi rozpuszczanie metalu i jony Fe²⁺ wędrują do elektrolitu, do K przyłączają się elektrony. Powstające jony OH^- i Fe²⁺ tworzą trudno rozpuszczalny Fe(OH)₂, który pod wpływem tlenu w wodzie ulega utlenieniu do Fe(OH)₃. Prowadzi to do rdzewienia elementu. Ogniwo Zn-Fe A:Zn→Zn²⁺+2e^- K:2H⁺+2e^-→H₂ na A zachodzi rozpuszczanie i jony Zn²⁺ idą do elektrolitu. Uwolnione elektrony idą na K i reagują z H⁺. Jony OH^- i Zn²⁺ powodują powstanie trudno rozpuszczalnego Zn(OH)₂ i osadza się na A spowalniając procesy korozyjne ochronnej warstwy cynku. Skutki korozji: *kor ogólna: kor równomierna, *kor lokalna: wżerowa, naprężeniowa, kontaktowa, selektywna *międzykrystaliczna.
Ochrona przed korozją: *inhibitory, *podniesienie pH, *<wilgoci, *stosowanie powłok nieorganicznych: niemet(utlenianie, fosforowanie, chromianowanie) i metalowe(anodowe i katodowe), organicznych: farby lakiery, smoła i smar.

1.Siły wewnątrzcząsteczkowe I rzędu: (międzyatomowe, wiązania chemiczne): *1.1.jonowe: heteropolarne, elektrowalencyjne-przeskakuje elek walencyjny), *1.2.atomowe(homeopolarne, kowalencyjne- uwspólnienie elekt walen), *1.3.koordynacyjne (semipolarne, donorowo-akceptorowe) *1.4.metaliczne.
2.Siły międzycząsteczkowe II rzędu: *2.1.siły Van der Waalsa, *2.2.mostki wodorowe (protonowe)
1.1.Wiązanie jonowe (heteropolarne biegunowe, elektrowalencyjne): - tworzenie wiązania jest wywołane dążeniem układu do zmniejszenia posiadanej energii całkowitej, - według bezwymiarowej skali Paulinga Δ E_u > 1,9, - wiązanie chemiczne polegające na elektrostatycznym oddziaływaniu pomiędzy jonami wytworzonymi w wyniku całkowitego przejścia elektronów walencyjnych od atomu mniej elektroujemnego (jon dodatni) do atomu bardziej elektroujemnego (jon ujemny), - wiązanie bezkierunkowe, - występują między atomami i pierwiastkami chętnie oddającymi lub przyłączającymi elektrony, z reguły metalami i niemetalami, - przykłady: NaCl, MgCl₂ , CuCl₂ , CaO, MgO, Al₂O₃ , AlCl₃, - zniszczenie wiązania polega na zniszczeniu siły między jonami - jest to wiązanie z grupy mocnych E_d ≈ 400÷800 kJ/mol np.: Na-Cl = 774 kJ/mol; Ca-O = 564 kJ/mol; Al-O = 364 kJ/mol, *1 mol = 6,02*10²³ cząsteczek – liczba Avogadro, - tworzą materiały o strukturze kryształu jonowego, - materiał jest silnie upakowany ze względu na silnie oddziaływanie elektrostatyczne między jonami, przy czym jony tego samego znaku nie stykają się ze sobą

Kryształy jonowe – bryły, charakteryzują się tzw. liczbą koordynacyjną równą ilości jonów w najbliższym sąsiedztwie kation lub anion; zależy od promieni sąsiadujących jonów(anionów i kationów); (bliski kontakt, najsilniej upakowany – gęstość)

Właściwości substancji: - posiadają budowę krystaliczną, - w stanie stopionym przewodzą prąd elektryczny, w stanie stałym są praktycznie nieprzewodzące, - topią się w temperaturze zwykle > 773 K (> 500°C), - są bardzo, - są bardzo kruche, - rozpuszczają się w rozpuszczalnikach polarnych, a powstałe roztwory dobrze przewodzą prąd elektryczny, - w roztworach wodnych dysocjują na jony.

1.2.Wiązania atomowe (homeopolarne, kowalencyjne) – powstaje w wyniku tworzenia się wspólnych par elektronów między atomami, - liczba wiązań kowalencyjnych, które może utworzyć atom jest równa liczbie niesparowanych elektronów walencyjnych; wspólne pary elektronów tworzą się z elektronów o przeciwnej wartości, - krańcowym przypadkiem tego wiązania jest wiązanie jonowe, - w stanie stałym posiadają budowę kryształu cząsteczkowego lub kowalencyjnego, - w stanie stałym i ciekłym nie przewodzą prądu elektrycznego, - kryształy cząsteczkowe (molekularne) mają stosunkowo niską temperaturę topnienia i wrzenia, - kryształy kowalencyjne są trwałe, odporne mechanicznie, mają wysoką temperaturę wrzenia, - rozpuszczają się w rozpuszczalnikach niepolarnych, - w roztworach wodnych nie dysocjują na jony, - reagują wolno, - występują jako wiązania atomowe czyste lub spolaryzowane: 1.2.1.Wiązania atomowe czyste: - najczęściej powstają w wyniku łączenia się atomów tych samych pierwiastków, - siła wiązania pochodzi od wspólnej pary elektronów pochodzących od obydwu pierwiastków tworzących cząsteczkę, - wg bezwymiarowej skali Paulinga E_u > 1,9 i Δ E_u < 0,4, - wiązanie ukierunkowane, symetryczne, równoległe do linii łączącej środki atomów, kierunkowa natura uwspólnionych elektronów jest przedstawiona jako kąt wiązania (diament 109,5°), - występują między atomami pierwiastków o dużej, ale zbliżonej elektroujemności, z reguły niemetalami, - przykłady: diament, german; gazy: H₂ , H:H, H-H; O₂ , O::O, O=O, N₂ , N≡N, - jest to wiązanie z grupy mocnych E_d ≈ 250 ÷ 1000 kJ/mol np. N≡N = 946 kJ/mol.1.2.2Wiązania atomowe spolaryzowane: - najczęściej powstają w wyniku przesunięcia wspólnej pary elektronów w kierunku atomu bardziej elektroujemnego, - w wyniku utworzenia się wiązania atomowego spolaryzowanego powstają cząstki o budowie dipolowej, - wg bezwymiarowej skali Paulinga E_u > 1,7 i Δ E_u = 0,4 ÷ 1,7, - wiązanie ukierunkowane, niesymetryczne, - powstają pomiędzy atomami pierwiastków elektrododatnich – niemetali niewiele różniących się elektroujemnością, - przykłady: H₂O, HCl, - posiadają liczby koordynacyjne ≤ 4, - jest to wiązanie z grupy średniomocnych E_d ≈ 350 ÷ 500 kJ/mol.

1.3.Wiązanie koordynacyjne (semipolarne, donorowo-akceptorowe): - odmiana wiązania koordynacyjnego, utworzona między donorem (dawcą elektronów), a akceptorem (biorcą elektronów) tzn. że wspólna para elektronów pochodzi tylko od jednego z atomów, - w danym jonie, między atomami tego samego typu mogą występować wiązania koordynacyjne obok wiązań innego typu, - przykłady: jony: H₃O⁺ , SO₄^2- , NH₄⁺ ; jony kompleksowe Al[(OH)₆]^3-.
1.4.Wiązania metaliczne: - są charakterystyczne dla metali, - tworzą je dodatnio naładowane rdzenie atomowe, rozmieszczone w węzłach sieci krystalicznej oraz elektrony, czyli uwspólnione elektrony z ostatniej powłoki walencyjnej, - wg bezwymiarowej skali Paulinga E_u < 1,7 i Δ E_u = 0, - wiązanie bezkierunkowe, zdelokalizowane (najlepsze upakowanie struktury metalu), - występują między atomami metali, ale także w graficie, - zniszczenie wiązania polega na zniszczeniu elektrostatycznego oddziaływania jonów dodatnich i ujemnych (sił Coulomba) oraz sił odpychania dodatnio naładowanych jonów metalu, - duże liczby koordynacyjne : 8 lub 12, - jest to wiązanie z grupy średniomocnych E_d = 250 ÷ 500 kJ/mol, Właściwości- w stanie stałym posiadają budowę krystaliczną, - przewodzą prąd elektryczny i ciepło, - są połyskliwe, - są ciągliwe, - są kowalne (formowanie), - nie występują w nich kruche pękania.
2.1.Siły Van der Waalsa: - słabe oddziaływania chwilowych dipoli elektrycznych w sąsiednich cząsteczkach, - występują we wszystkich stanach skupienia, - są addytywne, - mogą decydować o właściwościach mechanicznych materiałów budowlanych, - przykład: przyczepność powłoki lakierniczej do metalu, wiązanie między poszczególnymi materiałami w laminatach, - jest to wiązanie słabe E_d ≈ 25 kJ/mol, - oddz VW wzrasta proporcjonalnie do zdolności atomu do polaryzacji– wzrasta ze wzrostem liczby atomowej pierwiastka, - oddz VW wzrasta ze wzrostem ciśnienia, a maleje ze wzrostem temperatury co powodowane jest wzrostem energii wewnętrznej na poziomie atomów, jonów i cząsteczek, - oddz VW maleje proporcjonalnie do odległości między jądrami poszczególnych cząsteczek według zależności : F = 1/rⁿ, F – siła oddziaływania [N], r – odległość pomiędzy jądrami poszczególnych cząstek [m], - kształtują takie właściwości kohezyjne jak: t wrzenia, t topnienia, ciepło właściwe, gęstość, twardość, lepkość, napięcie powierz cieczy. I rosną one ze wzrostem sił VW, - są przyczyną zjawis: adhezja, adsorpcja, zwilżanie, asocjacja cząstek cieczy, tworzenie się koloidów, wyróżniamy: *siły orientacji: oddziaływania elektrostatyczne różnoimiennych ładunków (efekt Keesoma) E_d ≈ 25 kJ/mol, *siły indukcji: oddziaływanie cząstki obdarzonej ładunkiem elektrycznym na cząstkę o symetrycznym rozkładzie ładunku (efekt Debey’a) E_d ≈ 10 kJ/mol, *siły dyspersji: oddziaływanie między trwałym dipolem a wzbudzonym dipolem lub między dwoma wzbudzonymi rezonansem elektrycznym dipolami (efekt Londona) E_d < 10 kJ/mol.

2.2. Wiązania wodorowe (mostki wodorowe, mostki protonowe): - specyficzne oddziaływanie między cząsteczkami tego samego rodzaju lub jako dodatkowe wiązanie wewnątrzcząsteczkowe, - słabe oddziaływanie polegające na przyciąganiu elektrostatycznym między atomem wodoru, a atomem zawierającym wolne pary elektronów (szczególna odmiana sił Van der Waalsa), - występują, gdy wodór jest połączony wiązaniem atomowym spolaryzowanym z pierwiastkiem o dużej elektroujemności, - przy powstaniu wiązania wodorowego, istniejące wiązanie kowalencyjne ulega częściowemu osłabieniu, - donorami wodoru mogą być: grupa wodorotlenkowa (-OH), grupa aminowa (-NH₂), grupa tiolowa (-SH), - akceptorami mogą być atomy: tlenu, azotu, siarki, chloru, fluoru oraz innych niemetali, - w zależności od długości wiązania rozróżnia się wiązania słabsze (dł. wiązania > 3*10^-7 m) i silniejsze (dł. wiązania około 1,5*10^-7 m), - związki zawierające wiązanie wodorowe występują we wszystkich stanach skupienia, większa liczba wiązań powoduje: T_t kryształu - ↑, T_w cieczy - ↑,ciepło parowania - ↑, - przykłady: woda, ciekły amoniak, tworzywa sztuczne (EP, PU) kwasy karboksylowe, białka, kwasy nukleinowe, - jest to wiązanie słabe E_d = 20 ÷ 40 kJ/mol.

Otrzymywanie koloidów: z roztworów – kondensacja cząstek:*Zmniejszenie rozpuszczalności fazy wewnętrznej, polegające na przeniesieniu substancji z ośrodka, w którym jest dobrze rozpuszczalna i tworzy roztwór właściwy, do ośrodka w którym jest praktycznie nierozpuszczalna. W ten sposób można otrzymać koloidalne roztwory siarki, czy kalafonii w wodzie wprowadzając ich nasycone alkoholowe roztwory do wody; *Reakcje chemiczne takie jak: -Redox Na₂S₂O₃ + H₂SO₄ → S_koloid + Na₂SO₄ + SO₂ + H₂O –Wymiana AgNO₃ + KI → AgI_koloid + KNO₃ –Hydroliza FeCl₃ + 3HOH_≈100°C ↔ Fe(OH)_3koloid + 3HCl *Polimeryzacja,m*Zarodnikowanie, *Rozpuszczanie np. koloidalny roztwór mydła, czy kleju stolarskiego w wodzie, - z zawiesin – dyspersja cząstek: *Metoda mechaniczna – rozdrabnianie cząstek zawiesin w specjalnych młynach koloidalnych o bardzo dużej liczbie otworów *Metoda termiczna – rozpylanie wysokotemperaturowe *Metoda elektryczna – rozpylanie zawiesin w elektrycznym łuku Volty * Metoda Brediga dotyczy w szczególności czystych metali i ich tlenków oraz otrzymywania koloidalnego grafitu *Metoda ultradźwiękowa – wykorzystująca drgania akustyczne o częstotliwości rzędu 20 MHz; otrzymamy z zawiesin m.in. zole barwników, krochmalu czy gipsu * zastosowanie peptyzatorów, czyli subs. o silnych właściwościach adsorpcyjnych rozdzielających zbite cząstki koloidalne
Budowa koloidu: *Cząsteczkowa – pojedyncze makrocząstki składające się z tysięcy atomów – hemoglobina, polimery – koloidy liofilowe, *Fazowa – małe kryształy – otrzymywane przez rozdrobnienie większych cząstek lub reakcje strącania z roztworów – AgI, AgCl, koloidy wodorotlenków metali – koloidy liofobowe, *Micelarna – MICELE – po przekroczeniu pewnego stężenia, samorzutne skupianie się dużej liczby cząstek w agregaty, *Roztwory mydeł i detergentów – koloidy asocjacyjne.

Metody oczyszczania: **Dializa (elektrodializa) – wymuszenia przenikania zanieczyszczeń zoli przez błony półprzepuszczalne, na których pozostają większe cząstki koloidów **Dializa – przenikanie jest wynikiem osmozy **Elektrodializa – przenikane jest wymuszane działaniem silnego pola elektrycznego **Filtracja (ultrafiltracja) – ultra sączenie zolu przez sączki lub sita o oczkach zbliżonych do wymiarów pojedynczych cząstek koloidalnych wywołane zmniejszonym ciśnieniem w środowisku koloidu. O procesie tym czasem mówi się jako o odwróconej osmozie **Elektrodekantacja – połączenie elektrodializy i dekantacji polegająca na oddekantowaniu (zlaniu) roztworu elektrolitów zanieczyszczających koloid znad powierzchni zawierającej zagęszczony, wskutek elektrodializy, roztwór zolu; czynności elektrodializy i dekantacji powtarza się aż do uzyskania czystego od zanieczyszczeń koloidu **Adsorpcja wymienna na jonitach
ZOL układ, w którym fazy: rozproszona i rozpraszająca są w różnych stanach skupienia. Ośrodek rozpraszający: gaz – gazozole (np. mgła, chmury, dym, kurz), ciecz – lizole (np. roztwory białek, dyspensje metali i tlenków metali), ciało stałe – zole stałe, dirozole (np. szkła kolorowe i mleczne, ametyst,rubin)

Zole liofobowe – brak powinowactwa międzyfazowego – cząstki koloidalne (agregaty cząsteczek) utrzymują się w stanie wielkiego rozdrobnienia dzięki elektrostatycznemu odpychaniu się jednoimiennych ładunków elektrycznych znajdujących się na ich powierzchni
Zole liofilowe – wyraźne powinowactwo międzyfazowe – cząstki koloidalne (makrocząstki) mają na swojej powierzchni zaadsorbowane cząstki fazy rozpraszającej, tzw. otoczkę solwatacyjną.
WŁAŚCIWOŚCI LIOFOBOWY i LIOFILOWY Otrzymywanie: -Dyspersja lub kondensacja *Także zwykłe rozpuszczanie,, Struktura: -Agregaty cząstek *Makrocząstki,, Stężenie fazy rozproszonej: -Małe *Może być duże,, Solwatacja: -Nie wykazują *Wykazują,, Granica faz: -Wyraźna *Niewyraźna,, Ruchy Browna: -Wyraźne *Niewyraźne, słabe,, Efekt Tyndalla:-Wyraźny *Niewyraźny, słaby,, Barwa układu: -Często barwne(opalescencja) *Zwykle bezbarwne,, Lepkość: -Nieznaczna *Znaczna,, Napięcie powierzchniowe: -Niewielka różnica między napięciem powierzchniowym faz *Wyraźna różnica na styku faz, ułatwienie zwilżania,, Pęcznienie: -Nie *Tak, zwiększając objętość,, Tworzenie piany: -Nie *Łatwo tworzą,, Tworzenie galaret: -Nie *Łatwo tworzą,, Ładunek elektryczny: -Cząsteczki zawsze naładowane *Słaby lub brak ładunku,, Wrażliwość na działanie elektrolitu: -Duża *Niewielka,, Charakter koagulacji: -Nieodwracalna *Odwracalna,, Warunek trwałości: -Zachowanie ładunku elektrycznego na pow. fazy wewnętrznej *Zachowanie warunków solwatacji..
Czynniki wywołujące koagulację ( zniszczenie) koloidów: **Ogrzewanie **Zmiana pH **Dodanie elektrolitu lub wprowadzenie zolu o odmiennym znaku ładunku elektrycznego **Działanie mechaniczne (mieszanie, wstrząsanie, działanie ultradźwiękami) **Zachodząca reakcja chemiczna prowadząca do łączenia się cząstek fazy rozproszonej **Naświetlanie radiochemiczne (np. promieniowanie β powoduje koagulację zoli dodatnich) **Dehydratacja lub de solwatacja przez dodanie środków odwadniających (np. alkoholu lub acetonu) **Odparowanie lub wymrażanie ośrodka dyspersyjnego

PUNKT IZOELEKTRYCZNY – punkt, w którym występuje całkowity zanik składowej dyfuzyjnej podwójnej warstwy elektrycznej, czyli maksymalne stężenie jonu obojnaczego, można zaobserwować max obniżenie lepkości, najmniejszą rozpuszczalność i najmniejsze ciśnienie osmotyczne.
ŁADUNEK ELEKTRYCZNY cząstek koloidalnych jest rezultatem selektywnej adsorpcji jonów z roztworu na powierzchni cząstki tj. utworzenia warstwy adsorpcyjnej. Najlepiej adsorbowane są jony wchodzące w skład struktury cząstki koloidalnej

lub takie, których adsorpcja nie narusza ich struktury. Wskutek adsorpcji, na powierzchni cząstki skupiają się jony dodatnie lub ujemne obecne w roztworze, dzięki czemu cząstka koloidalna uzyskuje ładunek
ŻEL: - układ, będący efektem koagulacji zolu, -Konsystencja: galaretowata lub żel sztywny, -Powstawanie: tworzenie w całej objętości struktury przestrzennej uniemożliwiające swobodne przemieszczanie się cząsteczek fazy rozpraszającej, -Przykłady: *Żel : galarety, *Żel stały (ksero żel) : plastyfikat PCV, skóra.
PIANA układ, w którym faza gazowa jest rozproszona w cieczy lub ciele stałym. Ośrodek rozpraszający: ciecz – piana ciekła, ciało stałe – piana stała. Powstawaniu pian sprzyja obecność środków powierzchniowo czynnych obniżających napięcie powierzchniowe, a w przypadku cieczy również zwiększających lepkość, tzw. poroforów. Obecność środków powierzchniowo czynnych zapobiega koalescencji prowadzącej do opadania piany.Przykłady: -Piana ciekła: piana mydlana, -Piana stała: pumeks, szkło piankowe, kamień cementowy, tworzywa mikroporowate
EMULSJE zdyspergowana mieszanina dwóch wzajemnie nierozpuszczalnych w sobie substancji, z których przynajmniej jedna jest cieczą i w której występują micele. Micele emulsji w warstwie wewnętrznej zawierają cząstki fazy rozproszonej, w której znajduje się otoczka solwatacyjna składająca się z fazy rozpraszającej lub emulgatora stabilizującego powstałą emulsję. Trwałość: -Napięcie międzyfazowe < 10^-4 J/m² ,-Różnica gęstości faz (im Δd ↓, tym emulsja trwalsza), -Lepkość fazy ciągłej (im η_zew ↓, tym emulsja trwalsza), -Średnica cząstek fazy wewnętrznej (im φ_wew ↓, tym emulsja trwalsza), -Obecność emulgatora (rozdrobnienia fazy wewnętrznej), -Obecność stabilizatora, -Obecność koloidu ochronnego, -Stosunek objętościowy cieczy: ^Do 26% o trwałości decyduje ciecz, której jest mniej, ^30 – 50 % o trwałości decyduje emulgator. Przykłady: -Spożywcze: mleko, śmietana, masło, majonez -Farmaceutyczne: mleczka i kremy lecznicze -Kosmetyczne: mleczka i kremy kosmetyczne -Budowlane: *Farby emulsyjne, farby dyspersyjne Wodorozcieńczalne emulsje bitumiczne * Hydrofobiezujące emulsje silikonowo – siloksanowe -Stałe: kwarc mleczny, opal

REAKCJE CHEM -proces podczas których z jednej lub kilku substancji(SUBSTRATÓW) powstaje inna sub o odmiennych właściwościach(PRODUKT) Równanie chem –umowny system znaków i symboli przedstawiający zapis reakcji chem. W czasie reakcji ober; -przemianę jednej sub w inne, o nowych właś. – powst nowych cząstek. –przebudowęnowych cząs. –efekty cieplne. Zapis reak. –jakościowy-rodzaj substratów i rodzaj produktów reak, -ilościowy-ilośc substr i produ. Wzory reak;-sumaryczne-strukturalne-elektronowe. Warun jakie musi spełnić rów chem: -określić jakie subst zanikają i jakie powstają prod. –być zgodne z prawem zachowania masy. –być zgodne z prawem zachowania masy. Podstawowe typy reak; -synteza-reak w której z jednej sub złożonej powstają dwie lub kilka sub prostszych róż się włas fizycz i chem. –analiza-reak w której z jednej sub złożonej powst dwie lub kilka. –wymiany pojedynczej- reak w której z jednego zw chem i jednego pierw pows inny zw chem i inny mniej aktywny pierw. –wymiany podwójnej-reak w której biorą udział dwa zw chem a jako produkt pows nowe dwz zw. Reak złożone. –addacja(przyłączenie)-substytucja(podstawienie)-eliminacja (odszczepienie)-przegrupowanie wew-cząst. Liczba faz; -homeogeniczne-zachodzą w obrębie jednej fazy, -heterogeniczne-w granicach dwóch faz. Kierunek przebiegu reak; -nieodwracalny-substr całkowicie przechodzą w prod. –odwracalna-w mieszaninie reakcyjnej zawsze pozostają subst. Efekt energetyczny: -endoener-z pobraniem ener. – egzoener-z wydzieleniem ener. Rodzaje ener:- elektryczna, cieplna, świetlna, jądrowa, biologiczna. Sposób prowadzenia reakcji: - izochoryczna – w stałej objętości, - izobaryczna – pod stałym ciśnieniem. Zmiana stopnia utlenienia składników: - bez zmiany stopnia utlenienia składników, - ze zmianą stopnia utlenienia reagentów – reakcje utlenienia i redukcji (redoks).

Udział katalizatora: - bez udziału katalizatora, - katalityczne (homokatalityczne, heterokatalityczne – katalizator jako substancja obca), (inhibitor reakcji – ujemny katalizator).

Reakcje otrzymywania związków wielkocząsteczkowych:, - polimeryzacja (homopolimeryzacja, kopolimeryzacja), - polikondensacja, - poliaddycja

STOPIEŃ UTLENIANIA REAGENTÓW- reak przebiegają bez wymiany elektronów polegają głównie na wymianie protonów między cząst: -reak zobojętnienia -kwasów i zasad z amfoterami -kwasów i zasad z solami -jonów z wodą. Reak utleniania i redukcji –reak chem związana z przeniesieniem elektronów od jego regenta do drugiego powodując zmianę stopnia utleniania reagujących ato lub jonów. Stopnie utlenienia pierwiastka wchodzącego w skład określonego związku – liczba dodatnich lub ujemnych ładunków elementarnych, jakie zyskałby atom, gdyby wszystkie wiązania w cząsteczce były jonami.

Redukcja –przyjmowanie elektronów przez atom lub jon, w którym następuje obniżenie stopnia utleniania utleniacza. Utleniacz –przyłącza elektrony. Utlenianie -oddawanie elektronów przez obojętne ato jony lub cząst w których następuje podwyższenie stopnia utlenienia reduktora. Reduktor –oddaje elektrony. Zasady oznaczania stopnia utlenienia: -stopień utlenienia pierw w stanie wolnym jest =0. –stopień utlenienia pierw w postaci jonu prostego równa się jego elektrowartościowości. –suma stopnia utlenienia wszystkich atomów wchodzących w skład jonu złożonego równa jest ładunkowi jonu. –suma stopnia utlenienia wszystkich ato wchodzących w skład cząst obojętnej jest =0. Do reduktorów należą: -pierw najbardziej elektrododatnie. –nie metale –jony metali i nie metali na niższym stopniu utlenienia. –zw chem które posiadają atomy metali i nie metali na niższym stopniu utleniania. –jony ujemne fluorowców dla których rosną zdolności redukcyjne wraz ze wzrostem mas atomowych. Kinematyka reak chem –ogół zagadnień opisujących przebieg mechanizm i wpływ różnych czynników na przebieg reak chem. Miarą szybkości reak chem jest ubytek liczby moli substratów(C_s) lub przyrost liczby moli produktów(C_p)reak, w jednostce czasu. Czynniki decydujące o szybkości reak chem: -ilość zderzeń efektywnych –rodzaj i stężenie reagujących substancji lub ciśnienie cząstkowe gazów –tmp –rząd reakcji –obecność katalizatorów –wpływ promieniowania. RÓWNOWAGA DYNAMICZNA-STAŁA RÓWNOWAGI założenia –reak odwracalna w układzie homogenicznym –z substratów tworzą się produkty, przy jednoczesnym rozkładzie prod do subs –układ izolowany(p,T=const) –zachodzi reakcja aA+bB→cC+dD. Szybkość v₁ maleje w czasie trwania reakcji w miarę zmniejszania się stężenia substratów A i B. Z chwilą pojawienia się pierwszych ilości produktów C i D może wystąpić proces odwrotny i wytrącenie się pierwszych ilości substratów. PRAWO DZIAŁANIA MAS GULDBERGA-WAAGEGO w stanie równowagi chem w układzie jednorodnym w stałych warunkach ciśnienia i tmp stosunek iloczynu stężeń molowych prod reak do iloczynu stężeń molowych substratów jest wielkością stałą przy czym wartość stężenia produktu i substratu należy podnieść do potęgi równiej współczynnikowi stechiometrycznemu danego reagenta. W stanie równowagi dynamicznej (zwanej równowagą chemiczną): p,T = const.,, v₁ = v₂ ,, k₁ * [A]^a * [B]^b = k₂ * [C]^c * [D]^d ,, K_c = k₁/k₂ = [C]^c * [D]^d / [A]^a * [B]^b,, K – stała równowagi chemicznej reakcji jest: -Nie zależy od stężenia wyjściowego substratów, -Nie zależy od zastosowania katalizatora, -Zależy od rodzaju reagujących substancji, -Zależy od temperatury.

WNIOSKI Z PDM: -spadek stężenia każdego z substratów skutkuje proporcjonalnym spowolnieniem reak nawet jeśli pozostałem substraty występują w nadmiarze do niego –stężenie żadnego z regenatów nie może wynosić zero gdyż wówczas reakcja nie zachodzi.
REGUŁA PRZEKORY LE CHATELIERA – BRAUNA Szczególny przypadek prawa działania mas: Na każdy układ który będzie w stanie równowagi, podziałamy czynnikiem który zburzy ten stan , układ ulega takim zmianą które zmniejszają działanie tego bodźca. Czynniki zew: stężenie reagentów(C), tem(T), ciśn reag(p). Wpływ C: ^Dodanie substratu lub usunięcie produktu z układu w stanie równowagi powoduje przesunięcie równowagi w prawo: +S,-P→P, ^Usunięcie substratu lub dodanie produktu do układu w stanie równowagi powoduje przesunięcie równowagi w lewo: -S,+P→S, Wpływ T: ^ T układu↑, w reakcja endotermiczna powoduje przesunięcie równowagi w prawo (P), ^ egzotermiczna w lewo (S), ^Zmiana T powoduje przesunięcie równowagi i wpływa na wartość stałych równowagi, które ze ↑ T układu wzrastają dla reakcji endotermicznych, a ↓ dla reakcji egzotermicznych, ^Podwyższenie T zawsze wywiera korzystny wpływ na szybkość reakcji i szybkość ustalania się równowagi. Wpływ p: Zmiany (p) wpływają na położenie stanu równowagi dla r chem przebiegających w fazie gazowej, gdzie następuje zmiana objętości: ^V_s > V_p ; wzrost ciśnienia powoduje przesunięcie reakcji w prawo: V_s > V_p ; p↑→P, ^V_s < V_p ; przesunięcie reakcji w lewo: V_s < V_p ; p↑→S, ^V_s = V_p ; nie wpływa na równowagę reakcji. Przykłady: ^
**Układ gazowy w zamkniętym pojemniku z tłokiem. Czynnik zewnętrzny : obciążenie; ^nacisk na tłok→V↓ w układzie →p↑ ^w układzie → równowaga sił, **Układ : lód woda, Czynnik zewnętrzny : p (V_H2Oc < V_H2Ost): ^p↑→V_H2O↓-topnienie lodu → równowaga sił, woda wypływa spod lodowca nawet w t < 0°C
Iloczyn rozpuszczalności – iloczyn stężenia jonów (kationów i anionów) powstałych z dysocjacji słabo rozpuszczalnej soli. Wartość iloczynu rozpuszczalności jest w danej temperaturze wartością stałą i char dla subst. Dla soli dysocjującej według równania: A_mB_n = mAⁿ⁺ + nB^m- Ca₃(PO₄)₂=3Ca²⁺+2(PO₄)^3-, Al₂(SO₄)₃=2Al³⁺+3(SO₄)^2-, Zn(NO₃)₂=Zn²⁺+2(NO₃)^- Wartość iloczynu rozpuszczalności obliczamy: IR = [A_mB_n]=[Aⁿ⁺]^m_*[B^m-]ⁿ jest ona również wartością stałą. Ca₃(PO₄)₂=[Ca²⁺]³*[PO₄^3-]², Al₂(SO₄)₃=[Al³⁺]²*[SO₄^2-]³, Zn(NO₃)₂=[Zn²⁺]¹*[NO₃^-]² . Właściwości:–iloczyn stężeń jonów nie możę przekraczać war IR –Jeżeli iloczyn ten jest ↓ od wartości granicznej to wówczas cała sól pozostaje w roztworze –jeżeli iloczyn stężeń jonów jest równy wartości granicznej to mówi się że roztwór jest nasycony. Rozpuszczalność ilość związku chemicznego, która tworzy roztwór nasycony w 100g rozpuszczalnika w określonych warunkach ciśnienia i temperatury.t↑ to c↑, ciało s↑, g↓, wpływ pH i wspólnego jonu, rodz subs i rozpusz. Mamy subs prk nierozpusz (R<0,1g/100g rozpuszczalnika), słabo (0,1-1/100) i dobrze rozpuszczalne (R>1/100).
Spoiwo wapienne wypal: CaCO₃+∆H→CaO+CO₂↑ -178,5, jest to reakcja endotermiczna i wymaga dostarczenia ciepła z zewnątrz. W celu całkowitego rozkładu węglanu wapnia należy go wypalać w tem 898C. Wypalanie w zbyt niskiej tempowoduje utrudnienia przy procesie gaszenia, a w tem zbyt wysokiej produkt ulega spiekaniu. Gasz: CaO+H₂O+∆H→Ca(OH)₂ +67,0 zachodzi gwałtownie, wydziela się ciepło i wzrasta objętość produktu o ok 2-3,5 razy niż niegaszonego. W zależności od wody użytej przy gaszeniu dostaniemy: wapno hydratyzowane (gaszone) proszek, ciasto wapienne, mleko wapienne, woda wapienna. Wiązanie: jest wynikiem procesów: 1odparowanie wody powodujące krystalizację Ca(OH)₂, 2.karbonatyzacji Ca(OH)₂+CO₂+∆H→CaCO₃+H₂O +110,0. Wiązanie trwa kilka godzin a twardnienie jest procesem powolnym, dodając piasku do zaprawy wapiennej schudzamy mieszankę i sprzyja to wiązaniu. Zas: wapno zhydratyzowane i ciasto wapienne stosowane są do wyrobu zapraw, tynków i elementów bud. Zmielone do produkcji cegieł wapienno piaskowych, tzw silikatowych oraz betonów lekkich. w przemyśle hutniczym, stalowniczym i chemicznym, ochronie środowiska i w rolnictwie.

Spoiwa gipsowe zalicz do gr spoiw powietrznych i dzielimy: *gipsowych, gipsy półwodne CaSO₄*1/2H₂O szybkowiążące, *anhydrytowych to anhydryt(CaSO₄) i estrichgips wolnowiążące. Wypał gipsu prowadzi do jego dehydratacji. Produkty mają różną strukturę krystaliczną i właściwości, np. CaSO₄III dobrze rozpuszczalny i łatwo reaguje z H₂O, CaSO₄II nierozpuszczalny w wodzie, CaSO₄II+CaO daje gips jastrychowy(estrichgips) powstaje w rozkładzie 2CaSO₄II→ CaSO₄ +CaO+SO₂+1/2O₂, CaSO₄I jest trwały w tem >1200C. Anhydrytowe i estrichgipsowe w porównaniu z gipsowymi mają wyższą wytrzym. i dłuższy czas wiązania i twardnienia. Estrichgipsowe są odporne na ściskanie wykonuje się z nich posadzki. Główną wadą jest wrażliwość na działanie wody. Wiązanie polega na uwodnieniu CaSO₄.(s-faza stała, aq-roztworu wodnego) Etap I rozpuszczenie w wodzie CaSO_4(s)→_(H2O)→CaSO_4(aq) II przyłączenie wody a.CaSO_4(aq)+1/2H₂O→CaSO₄*1/2H₂O_(aq), b.CaSO₄*1/2H₂O_(aq) +3/2H₂O →CaSO₄*2H₂O_(aq) III krystalizacja CaSO₄*2H₂O_(aq)→CaSO₄*2H₂O_(s) IV twardnienie. Zas: Stosuje się do gipsobetonu zapraw i tynków wewnętrznych, drobne elementy wykończeniowe i dekoracyjne.
Gips budowlany spoiwo szybkowiążące i szybkotwardniejące, jest reakcją egzot: 2(CaSO₄*1/2H₂O)_(s)+3H₂O→ 2(CaSO₄*2H₂O)_(s)+Q Wiązanie zachodzi w etapach(s-faza stałą, aq-faza roztworu wodnego): I rozpuszczenie w wodzie CaSO₄*1/2H₂O_(s)→^(H2O)→ CaSO₄*1/2H₂O_(aq) II przyłączenie wody CaSO₄*1/2H₂O_(aq) +3/2H₂O→ CaSO₄*2H₂O_(aq) III krystalizacja CaSO₄*2H₂O_(aq)→ CaSO₄*2H₂O_(s) IV twardnienie. Zas: do produkcji tynków gipsowych, gips-wap, płyt g-k, produkcja gipsobetonu, prefabrykatów gips. i klei, do regulowania czasu wiązania, stosowany też w rolnictwie do wzbogacenia gleby w składniki mineralne.

Różnica ciał rzecz od ideal: *utworzenia się struktury mozaikowej, w której tylko najmniejsze (10-7m) obszary zbudowane są z monokryształów, *utworzenia się konglomeratów (polikryształów) składających się z małych (~10-2 - 10-5m) kryształów, stanowiących nieregularne ziarna oraz wtrąceń (inkluzji) i porów, *defektów struktury sieciowej (punktowe, liniowe, płaskie, 3D).