Podwójna prawda list

26 grudnia 2009

15:51

Komentarz Preambuła

Libera

 

Preambuła biskupia jest ważna dla zrozumienia intencji, jakie przyświecały powstaniu Potępienia. Trzeba zwrócić uwagę na ważny temat, jeden z kilku przyczyn powstania Potępienia a mianowicie koncepcję podwójnej prawdy. J. le Goff pisze o trudnej równowadze między wiara rozumem i dążeniu Tomasza z Akwinu, który nie tylko nauczał na Uniwersytecie paryskim ale którego poglądy na twórczość Arystotelesa nie były akceptowane przez mistrzów teologii i dlatego, 13 jego twierdzeń znalazło się również w zbiorze potępień. Ilość tych twierdzen jest jednak przedmiotem sporów, trafnie tedy zauważa E. Gilson, ze zależy ona od tego do jakiego zakonu należy wydawca zbioru tez z Potępienia. Tomasz był dominikanom, więc bracia zakonni pomniejszają zarówno miejsce jego twierdzeń wśród potępionych tez, natomiast franciszkanie silnie je uwydatniają. Niewątpliwie sytuacja doktrynalna była skomplikowana. Tomasz z Akwinu próbował pogodzić tradycje z Arystotelesem, natomiast inni mistrzowie związani z tzw. awerroizmem łacińskim widzieli kształtujące się trudności interpretacyjne i usiłowali postępować za treściami Pisma i nauką Arystotelesa. Wyjściem z tej trudnej doktrynalnej sytuacji była, wedle Le Goffa, teoria podwójnej prawdy, która zakładała istnienie jednej prawdy wynikającej z Objawienia i drugiej która jest właściwa dla filozofii i rozumu naturalnego.(J.Le Goff, Les intelectuelles au Moyen Age.s.121). A.de Libera trafnie zwie jednak te koncepcje < double verite> i krócej Duplicite dwoistość.(s.122). Stanowisko takie charakteryzuje jednoznacznie Tempier jako sprzeczne z tradycją, pod nazwa występowały postawy ortodoksyjne, a programami wydziałów i biskup Paryża powiada, że mistrzowie i studenci wydziału sztuk, w swoim postępowaniu " przekroczyli grancie swojego wydziału i nie pytając o pozwolenie przystąpili do dyskusji i omawiania" tematów zakazanych.

Mamy więc w tym zdaniu kilka cennych informacji. Po pierwsze, na uczelni istniały określone ograniczenia tematyczne dla dyskusji, których organizatorzy musiały mieć zezwolenie zwierzchności uczelnianej, jeśli zamierzali zorganizować jakakolwiek dyskusje na wydziale. Aby nie być posądzonym o głoszenie fałszywych poglądów, powiadają, czytamy w liście, <że te błędy są prawdziwe w ujęciu filozofii, ale nie są takie w ujęciu wiary, jak gdyby istniały dwie przeciwstawne sobie prawdy i jakby prawdzie pisma przeciwstawiały się wypowiedzi pogan>.

Historycy filozofii nie znaleźli, niestety, w tekstach mistrzów uniwersytetu w tego okresu identycznych sformułowań, których obecność byłaby ważnym świadectwem. Wskazują jednak na konkretne źródło takich poglądów a mianowicie na pisma mistrza wydziału filozofii 1

Boecjusza z Dacji. Był współczesny Sigerowi z Brabancji i mistrzem wydziału filozofii,

pozostawił podręcznik z zakresu filozofii języka De modis siginifcandis, De summo bono zredagowane ok.. 1220 r. i traktat pt. De aeternitate mundi. Na temat jego filozofii zob.

(Jan Pinborg, Zur Philosophie des Boethius de Dacia. Ein Űberblick, Studia mediewistyczne 15(1974),s 165-185.)

 Boecjusz miał korzystać z pism Rajmunda Lulla jako zwolennika tezy głoszącej wieczność świata. Ostatnie lata jednakże zmieniły ten pogląd i liczne badania dowodzą, że inicjatorem takiej postawy był Mojżesz Ben Majmonides, najsławniejszy i najwybitniejszy filozof żydowski tego okresu.

 Majmonides urodzony w Kordowie w1135, zmarł w Kairze w 1204. Autor Przewodnika dla błądzących w którym filozofie ujmował jako podstawę teologii. Uważa, ze jeśli twierdzenia teologiczne przeczą wnioskom rozumowym, to należy te pierwsze wyjaśniać alegorycznie. Jeśli natomiast stworzył świat z niczego, to znaczy także ze jest on stworzycielem materii i formy, świat także nie może być wieczny. Argumenty filozoficzne przytaczane za wiecznością świata sa nie przekonujące, a stanowisko zawarte w Biblii jest jednoznaczne. Powołując się na Al. Farabiego i Awicennę dowodził istnienia Boga jako Pierwszego Poruszyciela i bytu koniecznego, tym samym antycypował większość dowodów jakie później sformułował Tomasz. Zdaniem Majmonidesa nie można wytworzyć adekwatnej idei Boga, tzn., ludzkim umysłem jest niemożliwe czym Bóg jest. Majmonides kładzie nacisk na via negativa, wedle której można przypisać Bogu działanie, jak np.. stworzenie i opatrzność, ale różnicy nazw nie odpowiada żadna różnica w samym Bogu. Intelekt czynny jest dziesiąta inteligencja, a intelekty sprawiedliwych ą nieśmiertelne. Odrzucał determinujący wpływ ciał niebieskich i przyjmował wolność woli, dzięki której ludzie staja się sprawiedliwi. Ważne dla naszego komentarza jest jego postawa wobec zagadnienia naczelnego tj. wieczności świata. Majmonides doskonale orientował się w prądach teologii muzułmańskiej, znal teologie religii monoteistycznych i źródła filozoficzne syryjskie i greckie. W Przewodniku dla błądzących analizuje dwa główne odłamy filozofii muzułmańskiej tzw., nurt kalamu i nurt falsafy.

Teolodzy muzułmańscy ( kalam) wyprowadzali wieczność świata z wieczności Boga, ale powiadali także,ze istnienie Boga można udowodnić dowodzeniem filozoficznym

I wnioski wynikające z takiego rozumowania nie mogą być sfalsyfikowane. Krotko: Jeśli świat został stworzony, to Bóg istnieje ale jeśli świat jest wieczny, to Bóg nie istnieje. Oto główny dylemat tej dyskusji i konsekwencje każdego jego rozwiązania. 2 2 Warto przytoczyć w tym miejscu słowa Majmonidesa, które wydaja się być decydujące w wyjaśnieniu tego zagadnienia. Pisał, bowiem: Trzeba pamiętać, że wszyscy muzułmanie, zarówno mu’tazalimini jak i Aszaryci wypowiadali się na tematy teologiczne. Ich poglądy opierają się na pewnych wypowiedziach zawartych w pismach Greków i Syryjczyków