1. Dochody publiczne a środki publiczne
Środki publiczne są to wszystkie wpływy finansowe gromadzone na rachunkach władz publicznych. Stanowią podstawowe źródło finansowania wydatków niezbędnych do wykonywania zadań publicznych.
Dochody publiczne są podstawowym rodzajem środków publicznych, zatem znaczenie środków publicznych jest szersze.
Dochody publiczne są to środki, które w momencie pozyskania przez organ władzy wykonujący zadania publiczne stają się jego własnością.
Katalog środków publicznych sprowadza się do wskazania rożnych rodzajów wpływów pieniężnych, które mogą być osiągane przez podmioty zaliczane do sektora finansów publicznych.
Środkami publicznymi określa się:
dochody publiczne;
środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA);
Pozostałe środki pochodzące z innych źródeł zagranicznych.
Przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:
ze sprzedaży papierów wartościowych,
z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego,
ze spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze środków publicznych,
z otrzymanych pożyczek i kredytów,
z innych operacji finansowych;
przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.
Wśród środków publicznych na szczególna uwagę zasługują dochody publiczne. Nie jest to w ustawie pojęcie jednolite, a wskazanie poszczególnych rodzajów dochodów.
Dochodami publicznymi są:
Daniny publiczne, do których zalicza się podatki, składki, opłaty, wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, oraz inne obligatoryjne świadczenia płacone na rzecz państwa
Pozostałe dochody publiczne , a więc opłaty, dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych (w szczególności z najmu oraz z dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze, dywidendy od wniesionego kapitału), dochody ze sprzedaży rzeczy i praw oraz ze świadczenia usług przez jednostki sektora finansów publicznych, dochody ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji finansowych, spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej, inne dochody, jeśli są pobierane przez organy finansowe z dochodów publicznych lub przez podległe albo nadzorowane przez te organy jednostki.
2. Potrzeby pożyczkowe budżetu państwa
Przez pożyczkowe potrzeby budżetu państwa rozumie się zapotrzebowanie na środki finansowe niezbędne do sfinansowania:
1. deficytu:
a) budżetu państwa,
b) budżetu środków europejskich;
2. rozchodów budżetu państwa.
Minister Finansów w celu sfinansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa oraz w związku z zarządzaniem długiem Skarbu Państwa jest upoważniony do:
zaciągania zobowiązań finansowych w imieniu Skarbu Państwa, w szczególności w drodze emisji papierów wartościowych oraz zaciągania pożyczek i kredytów na rynku krajowym i zagranicznym;
spłaty zaciągniętych zobowiązań, o których mowa w pkt 1;
przeprowadzania innych operacji finansowych związanych z zarządzaniem długiem, w tym operacji
związanych z finansowymi instrumentami pochodnymi;
zarządzania nadwyżka budżetu środków europejskich.
Sposób pokrywania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa
Deficyt budżetu państwa oraz inne potrzeby pożyczkowe budżetu państwa mogą być pokryte przychodami pochodzącymi z:
- sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym
- kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych
- pożyczek
- prywatyzacji majątku Skarbu państwa
- nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych
3. Nadwyżka a deficyt sektora finansów publicznych
Oba pojęcia są ściśle związane z prawidłowym prowadzeniem gospodarki finansowej w państwie. Nadwyżka sektora finansów publicznych została w ustawie określona jako dodatnia różnica między dochodami publicznymi a wydatkami publicznymi.
Jeżeli różnica między obu wielkościami jest ujemna, pojawia się deficyt sektora finansów publicznych. Nadwyżka lub deficyt sektora finansów publicznych ustalane są dla przyjętego okresu rozliczeniowego, którym najczęściej jest rok kalendarzowy.
Wielkość nadwyżki lub deficytu określa się po wyeliminowaniu rożnego rodzaju przepływów finansowych między podmiotami, które należą do sektora finansów publicznych.
Zaistnienie deficytu w sektorze finansów publicznych nie musi być zjawiskiem niebezpiecznym dla gospodarki, jeżeli deficyt jest ściśle kontrolowany, a jego wielkość nie przekracza „bezpiecznego” poziomu. W wielu krajach pewien niezbyt duży deficyt jest nawet traktowany jako bodziec do ożywienia gospodarczego. Deficyt sektora finansów publicznych w postaci deficytu budżetu państwa oznacza konieczność określenia potrzeb pożyczkowych budżetu państwa.
4. Jednostki sektora finansów publicznych
Sektor finansów publicznych tworzą:
organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sady i trybunały;
jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki;
jednostki budżetowe;
samorządowe zakłady budżetowe;
agencje wykonawcze;
instytucje gospodarki budżetowej;
państwowe fundusze celowe;
Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego;
Narodowy Fundusz Zdrowia;
samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;
uczelnie publiczne;
Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;
państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz państwowe instytucje filmowe;
inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, jednostek badawczo-rozwojowych, banków i spółek prawa handlowego.
Jednostki budżetowe, samorządowe zakłady budżetowe, agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej i państwowe fundusze celowe stosują zasady gospodarki finansowej określone w ustawie o finansach publicznych.
Jednostki sektora finansów publicznych, o których mowa pkt 8-14, działają na podstawie odrębnych ustaw stanowiących podstawę ich utworzenia.
5. Wymień konstytucyjne zasady ogólne finansów publicznych i omów jedna z nich
Zasady - postulaty, które powinny być brane pod uwagę przy prowadzeniu publicznej gospodarki finansowej, a także pracach legislacyjnych nad kształtem ustaw i innych aktów prawnych regulujących funkcjonowanie finansów publicznych; ew. są to podstawowe cechy, założenia, na których oparta jest gospodarka finansowa.
Z Konstytucji Rzeczypospolitej można wyróżnić 4 ogólne zasady:
1. Zapewniania ochrony interesów finansowych państwa.
2. Zagwarantowania podstaw finansowych dla działalności samorządu terytorialnego w Polsce.
3. Wyłączność regulacji ustawowej najistotniejszych spraw z zakresu finansów.
4. Zapewnienia ochrony podstawowych praw i interesów majątkowych i finansowych obywateli.
Konstytucja jako najwyższy akt prawny w RP formułuje zasady, w celu ochrony państwa i obywateli. Uzasadnia to konieczność stosowania tych zasad.
Zasada zapewnienia w konstytucji ochrony interesów finansowych państwa:
powszechny obowiązek ponoszenia ciężarów świadczeń publicznych na rzecz państwa przez obywateli (podatki)
ochronie interesów państwa służy art., który nakazuje prezydentowi uzyskanie zgody Parlamentu na ratyfikacje każdej umowy która byłaby znacznym obciążeniem państwa
zakaz przekraczania wielkości państwowego długu publicznego powyżej 3/5 (czyli 60%) produktu krajowego brutto (rocznego).
zakaz pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie kredytów w NBP (bo NBP dba o wartość polskiego pieniądza)
obowiązek przedstawiania przez wnioskodawców ustaw skutków finansowych przedkładanego sejmowi każdego projektu ustawy
monopol inicjatywy ustawodawczej rady Ministrów w zakresie najważniejszych spraw finansów publicznych
zakaz zwiększania przez sejm wielkości planowanego rocznego deficytu ponad to co zawarto w projekcie ustawy budżetowej
poddanie co rocznej kontroli parlamentu sprawozdań z wykonania budżetu za dany rok
zagwarantowanie odpowiednio długiego czasu na etapy uchwalenia budżetu.
6. Ochrona interesów finansowych państwa w konstytucji RP z 1997r.
Patrz pyt. 5
7. Zasada zapewnienia podstaw ekonomicznych i finansowych dla działalności samorządu terytorialnego i jego przejawy w praktyce
Konstytucja RP zawiera unormowania o charakterze fundamentalnym, które wyznaczają normatywny model samorządu terytorialnego. Za podstawową jednostkę samorządu terytorialnego uznaje gminę. Niezależność jednostek samorządu terytorialnego podkreślona została przez wyposażenie ich w atrybut osobowości prawnej oraz przyznanie praw własności i innych praw majątkowych. Ponadto samodzielność samorządu podlega ochronie sądowej.
Art. 165
Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności inne prawa majątkowe.
Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej.
Art. 167
Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań.
Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.
Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie.
Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.
Art. 168
Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalenia wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.
Szczególne miejsce zagadnienie podstawy ekonomicznych jednostek samorządu terytorialnego można znaleźć w Europejskiej Karcie Samorządu Lokalnego. Kluczowe znaczenie z punktu analizowanej problematyki ma artykuł 9 Zasady finansowe społeczności lokalnych. Określa on standardy finansowe funkcjonowania samorządu terytorialnego w krajach europejskich, którymi są zasady samodzielności, adekwatności oraz decentralizacji finansowej.
Nadrzędne znaczenie w stosunku do pozostałych zasad ma zasada samodzielności, z której wynika prawo posiadania własnych zasobów finansowych, swobodne kształtowanie i dokonywanie wydatków, swoboda organizacji budżetu, prowadzenie własnej gospodarki finansowej. Pozostałe z kolei oznaczają odpowiednio: prawo wspólnot lokalnych do dochodów odpowiednich do przydzielonych zadań oraz przekazanie wspólnotom lokalnym prawa do samodzielnego pozyskiwania dochodów publicznych i prowadzenia samodzielnej polityki finansowej.
Podobne przepisy można odnaleźć w Europejskiej Karcie Samorządu Regionalnego, w której kluczowe z punktu widzenia finansów są artykuły 14 i 15. Określają one jako standard w europejskim samorządzie na poziomie regionalnym realizację zasady adekwatności, elastyczne źródła finansowania, udział w podatkach ogólnych, posiadanie własnych zasobów finansowych, a także transfery i granty przeznaczone na cele ogólne.
W związku z ratyfikowaniem przez Rzeczpospolitą Polskę obu ww. dokumentów można odnaleźć w rodzimych źródłach prawa nawiązanie do wskazanych standardów. W Konstytucji RP kluczowe znaczenie mają artykuły 167 i 168. W pierwszym z nich zapewniony jest jednostkom samorządu terytorialnego udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań (zasada adekwatności). Zmiany w zakresie zadań i kompetencji następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów. Ponadto wskazany artykuł określa trzy najważniejsze źródła dochodów samorządowych. Są to: dochody własne, subwencje ogólne i dotacje celowe. Artykuł 168 z kolei uprawnia jednostki samorządu terytorialnego do ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych.
8. Omów istotę i przejawy realizacji w polskim systemie finansów publicznych dwóch zasad jawności i przejrzystości finansów publicznych
Zasadę jawności i przejrzystości należy traktować jako podstawową niejako nadrzędną w stosunku do bardziej szczegółowych zasad odnoszących się tylko do gospodarki budżetowej. Zasady te są często traktowane jako formułowane w doktrynie ekonomicznej i prawno-finansowej postulaty, które powinny być brane pod uwagę przy prowadzeniu publicznej gospodarki finansowej, a także pracach legislacyjnych nad kształtem ustaw i innych aktów prawnych regulujących funkcjonowanie finansów publicznych.
Zasada jawności domaga się:
udostępnienia ogółowi społeczeństwa trybu i zasad procedowania w najważniejszych sprawach finansów
podania do publicznej wiadomości najistotniejszych wiadomości odnośnie aktualnego stanu finansów publicznych.
Przejawami jej są:
Jawne obrady sejmu nad ustawą budżetową, a także jawne obrady rad lokalnych
Jawne obrady jednostki samorządu terytorialnego nad budżetem
Jawne obrady parlamentu oraz rad jednostek samorządu terytorialnego nad sprawozdaniem z wykonania budżetu za dany rok
Obowiązek podawania do wiadomości publicznej co miesiąc informacji o wykonaniu budżetu państwa
Minister finansów ma obowiązek podawania do wiadomości publicznej kwot dotacji z budżetu państwa, kwot dotacji do funduszy celowych
Minister finansów ma obowiązek podawać zbiorcze dane dotyczące finansów publicznych
Jawność jest zapewniona w ten sposób, że obok budżetu państwa będzie wieloletni plan finansowy (jawność debaty sejmu w sprawie wieloletniego planu finansowego
Każda jednostka sektora finansów publicznych zobowiązana jest podawać do publicznej wiadomości świadczone usługi oraz wysokość środków publicznych przeznaczonych na realizację tych usług. Szczególnie nacisk ten jest kładziony na NFZ, musi on ujawniać świadczeniodawców oraz ceny za te świadczenia.
Wszystkie jednostki sektora finansów publ. Muszą podawać do opinii publ. wykaz jednostek spoza sektora finansów publicznych, który udziela pożyczek.
Ujawnianie przez jedn. sam. terytor. swoim radnym dostęp do bezp. dowodów księgowych i danych z inwentaryzacji a także informacji o wynikach z przeprowadzonych kontroli w jednost. sam. terytor., może żądać sprawozdania z audytu za rok poprzedni.
Zasada przejrzystości:
Finanse publiczne powinny być ustalone w sposób przejrzysty, a więc przy zastosowaniu jasnych zasad działania jednostek oraz jednolitych kryteriów ocen. oraz jednolitych kryteriów ocen.
Przejawia się to w:
obowiązku stosowania jednolitych podziałek klasyfikacji budżetowej przez wszystkie jednostki sektora finansów publicznych
obowiązku przestrzegania przepisów ustawy o rachunkowości
obowiązku jednolitego stosowania zasad sporządzania sprawozdań finansowych
9. Co oznacza zasada jedności merytorycznej finansów publicznych; podaj zalety i odstępstwa od niej
Zasada ta domaga się, aby wszystkie dochody, niezależnie od źródeł tworzyły wspólny kocioł środków z którego następnie dokonywać się będzie wydatków. Nie pozwala by środki publiczne pochodzące z poszczególnych źródeł miały z góry określone przeznaczenie na sfinansowanie konkretnego rodzaju wydatku. Jej zaletą jest elastyczność finansowania a wadą może być brak realizacji niektórych celów z powodu braku środków finansowania.
Ograniczenia zasady jedności merytorycznej:
par. 3 art. 42 zasada wspólnego kotła nie jest stosowana do wydatków z kredytów z międzynarodowych funduszy, nie dotyczy wydatków ze środków UE, nie stosuje się do jednostek prowadzących działalność gospodarczą.
Fundusze celowe w Polsce ich zalety i wady
Fundusz celowy uzyskuje przychody ze środków publicznych, a wydatki przeznacza na realizację wyodrębnionych zadań. Fundusze celowe nie posiadają osobowości prawnej.
Państwowy fundusz celowy to wyodrębniony rachunek bankowy, którym zarządza odpowiedni minister lub inny organ. Do państwowych funduszy celowych nie zalicza się tych funduszów, których jedynym źródłem są dotacje. Ze środków funduszu celowego mogą być udzielane pożyczki, jeżeli tak stanowi ustawa. Fundusz celowy może zaciągać kredyty i pożyczki, jeżeli zwiększają się jego dochody to musza być przeznaczone na jego spłatę.
Zalety:
ciągłość finansowania oznaczonych zadań publicznych (z końcem roku budżetowego nie wygasają upoważnienia do wydatkowania środków publicznych na określony cel)
kumulacja środków publicznych, które nie zostały wydatkowane przez fundusz celowy przed końcem roku kalendarzowego, z przychodami osiągniętymi w nowym roku
funkcja mobilizacyjna (umożliwia ona aktywizację zasobów pieniężnych podmiotów prawa prywatnego i ukierunkowanie ich przeznaczenia na wspólne finansowanie realizacji zadań publicznych)
Wady:
ograniczenie czy wręcz wyeliminowanie kontroli organów władzy prawodawczej nad istotnym zasobem środków publicznych
ograniczone możliwości sprawowania kontroli nad gospodarką finansowa funduszy celowych tworzą sprzyjające warunki do marnotrawienia środków publicznych, a nawet do dokonywania czynów przestępnych
nieracjonalność wydatkowania zasobów pieniężnych na niektóre z zadań publicznych, gdy występuję deficyt budżetowy, oraz zagrożenie stabilności i integralności całego systemu finansowego państwa
11. Zasady dokonywania wydatków publicznych
1) Jawność i przejrzystość finansów publicznych
Gospodarowanie środkami publicznymi jest jawne. Aby można było mówić o jawności środków publicznych musi być: udostępnione ogółowi społeczeństwa zasady i tryb gospodarowania środkami publicznymi, pełna informacja dla społeczeństwa o stanie aktualnych finansów państwa.
Przejawami jawności finansów publicznych w Polsce są:
a) jawne obrady parlamentu nad ustawą budżetową a także jawne obrady rad lokalnych
b) jawne są obrady sejmu nad przyjęciem sprawozdania z wykonania budżetu,
c) podawanie do informacji publicznej kwot dotacji z budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego, kwot dotacji udzielanych przez państwowe fundusze celowe
d) jawność debaty w sprawie wieloletniej prognozy finansowej jednostki samorządu terytorialnego
e) podawanie do wiadomości publicznej przez jedn. Fin. Pub. zakresu zadań , usług oraz wysokości środków publicznych przekazanych na ich realizację
f) zapewnienie radnym jedn. sam. dostępu do dowodów księgowych
g) udostępnianie przez NFZ informacji o przychodach i kosztach
h) udostępnianie przez jednostki finansów publicznych wykazu podmiotów spoza sektora finansów publicznych, którzy uzyskali ze środków publicznych dotację, dofinansowanie lub pożyczkę
i) udostępnianie corocznych sprawozdań dotyczących finansów i działalności jednostek org. sektora finansów publicznych
Zasada przejrzystości – należy ją analizować łącznie z zasadą jawności. Mówi się o 3 przejawach przejrzystości: jednolite zasady kwalifikacji budżetowej, które obowiązuje wszystkie jednostki sektora finansów publicznych , wszystkie dochody i wydatki grupuje się na działy:
- wydatki klasyfikuje się wg. kodów wydatków strukturalnych
- przychody i rozchody klasyfikuje się wg. paragrafów określających źródło przychodu i rodzaj rozchodu
- jednostki sektora finansów prowadzą rachunkowość zgodnie z przepisami o rachunkowości
- plany kont powinny uwzględniać dochody i wydatki ujmowanych w terminie ich zapłaty.
2) Zasada jedności merytorycznej finansów publicznych
Środki publiczne pochodzące z poszczególnych tytułów nie mogą być przeznaczone na finansowanie wydatków. Gospodarowanie środkami publicznymi może się odbywać wg. 2 metod:
a)jedności merytorycznej (wspólnego kotła)- domaga się ona aby wszystkie dochody niezależnie od źródeł stanowiły wspólny kocioł środków , z których będzie się dokonywać wydatków. Zasada zapewnia elastyczność dokonywania wydatkowania na swoje ograniczenia w ustawie. Zasada nie jest stosowana do wydatków z kredytów z międzynarodowych funduszy, nie dotyczy wydatków ze środków UE, nie stosuje się do jednostek prowadzących działalność gospodarczą
b) zasady funduszowania- z góry określony dochód jest przeznaczony na z góry określone wydatki. 3 cele muszą być zapewnione:-zapewnienie godziwej starości ( FUS- tworzony ze składek pracowniczych i pracodawców przedsiębiorstwa)- zapewnienie bezpłatnej ochrony zdrowia - zapewnienie ochrony (FOŚ)
c)zasada jedności formalnej mówi, że całość wydatków ma być dokumentowana jednym dokumentem
3) Zasada zapewnienia dostępu ogółowi podmiotów do realizacji zadań finansowania ze środków publicznych
Prawo realizacji zadań, jeżeli zadnia publiczne realizowane są ze środków publicznych to prawo do realizacji takich zadań przypada ogółowi podmiotu. Do tego kto będzie uprawniony do realizacji tych zadań decyduje przetarg lub zamówienie publiczne. Wydatki mogą być przeznaczone na takie cele i w wysokości wynikającej z ustawy budżetowej .Powinny być dokonywane w sposób celowy i oszczędny z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów przy tych samych wydatkach. Wydatki powinny być realizowane w sposób terminowy w realizacji zadań . Jest kilka form w jakich występują jednostki sektora finansów publicznych- jednostki budżetowe- nie posiadają osobowości prawnej, pokrywają swoje wydatki z budżetu, a dochody odprowadzane do budżetu państwa lub samorządu. Są to szkoły, urzędy, sądy, szpitale; samorządowe zakłady budżetowe- odpłatnie świadczą usługi lub realizują zadania. Dochody pokrywają koszty działalności. Mają za zadanie wykonywać zadania własne: mieszkalnictwo, transport, cmentarze, wodociągi, kanalizacje, agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej, fundusze celowe- nie posiadają osobowości prawnej. Ich istotą są przychody ze środków publicznych. Państwowy fundusz celowy to wyodrębniony rachunek bankowy, którym zarządza odpowiedni minister lub inny organ. Do niego zalicza się fundusze ,których źródłem są dotacje. Z jego środków mogą być udzielane pożyczki. Występują 2 typy rozliczeń tych jednostek z budżetu państwa:
- budżetowanie brutto- polega na tym, że dana jednostka organizacyjna odprowadza do całości budżetu a na wszystkie wydatki czerpie środki z budżetu
- budżetowanie netto-gdy dana jednostka ze swych przychodów z prowadzonej działalności pokrywa koszty a z budżetem państwa lub budżet samorządowy rozlicza się wynikiem finansowym.
4) Zasada objęcia wszystkich jednostek sektora finansów publicznych audytem i kontrolą zarządczą
Cechy kontroli: efektywny, oszczędny i terminowy.
Celem kontroli jest zapewnienie:
a) zgodności działalności z przepisami prawa oraz procedurami wewnętrznymi
b) skuteczności i efektywności działania
c) wiarygodności sprawozdań
d) ochrony zasobów
e) przestrzegania i promowania zasad etycznego postępowania
f) efektywności i skuteczności przepływu informacji
g) zarządzania ryzykiem
Zapewnienie funkcjonowania kontroli należy do: ministra, wójta, burmistrza, prezydenta miasta, kierownika jednostki, Minister Sprawiedliwości, Minister finansów.
12. Główne podatkowe i nie-podatkowe źródła dochodów budżetu państwa
1) Podatkowe źródła dochodów budżetu państwa
a) podatki i opłaty
- podatek od towarów i usług (VAT)
- podatek akcyzowy- pobierany od spożycia niektórych art., pobierany od przedsiębiorcy, który wlicza ją do ceny towaru
- podatek od gier
- podatek dochodowy od osób prawnych
- podatek dochodowy od osób fizycznych
- podatek tonażowy
2) Nie- podatkowe źródła dochodów budżetu państwa
a) Cło- jest to pobierana przez państwo w związku z przemieszczeniem się towarów przez granicę celną. Jest pobierane w celu zwiększenia wpływów do budżetu państwa, by chronić rynek wewnętrzny i rodzimych producentów przez towarami z zagranicy
b) wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa
c) wpłaty z tytułu dywidendy
d) wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego
e) wpłaty nadwyżki środków finansowych agencji wykonawczych
f) dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe
g) dochody z najmu i dzierżawy dotyczące składników majątkowych Skarbu Państwa
h) odsetki od środków na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych
i) odsetki od lokat terminowych ze środków na rachunku budżetu państwa
j) grzywny, mandaty, inne kary pieniężne
k) spadki, zapisy, darowizny
l) dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw
m) środki europejskie na realizację projektów pomocy technicznej
13. Źródła dochodów własnych budżetów jednostek samorządowych
1) Źródła dochodów własnych gminy:
a) wpływy z podatków
b) wpływy z opłat
c) dochody uzyskane przez gminne jednostki budżetowe gminy
d) dochody z majątku gminy
e) spadki, zapisy i darowizny
f) dochody z kar pieniężnych i grzywien
g) odsetki od pożyczek udzielanych przez gminę
h) odsetki od nieterminowych należności
i) odsetki od środków finansowych na rachunkach bankowych gminy
j) dotacje z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego
2. Źródła dochodów własnych powiatu:
a) wpływy z opłat stanowiących dochody powiatu
b)dochody uzyskiwane przez powiatowe jednostki budżetowe powiatu
c) Dochody z majątku powiatu
d) Spadki, zapisy, darowizny
e) Dochody z kar pieniężnych i grzywien określonych w innych przepisach
f) odsetki od pożyczek udzielanych przez powiat
g) odsetki od nieterminowych należności
h) odsetki od środków finansowych na rachunkach bankowych powiatu
i) wys. Udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych
j) wys. Udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych
3. Źródła dochodów własnych województwa:
a) dochody uzyskiwane przez wojewódzkie jednostki budżetowe oraz wpłaty od wojewódzkich zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych wojewódzkich jednostek budżetowych
b) dochody z majątku województwa
c) spadki, zapisy, darowizny
d) dochody z kar pieniężnych i grzywien
e) odsetki od pożyczek udzielanych przez województwo
f) odsetki od nieterminowych należności
g) odsetki od środków finansowych na rachunkach bankowych województwa
h) dotacje z budżetów innych jednostek sam. Teryt.
i) wys. Udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych
j) wys. Udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych
14. Dochody podatkowe budżetów gmin
1. Podatek od nieruchomości- stanowi najważniejszą pozycję. Podatnicy to właściciele lub użytkownicy wieczyści nieruchomości. Opodatkowaniu podlegają budynki lub ich części związane z prowadzeniem pozarolniczej i pozaleśnej działalności gospodarczej. Podstawą opodatkowania jest powierzchnia użytkowa nieruchomości, dla gruntów ich powierzchnia, dla budowli .
2. Podatek rolny- obciąża osoby fizyczne i prawne, będące właścicielami gospodarstw rolnych Spod obowiązku płacenia podatku wyłączone są gospodarstwa należące do działów specjalnych. Przedmiotem opodatkowania są użytki rolne, lasy i grunty leśne, grunty pod stawami, grunty pod zabudowaniami.
3. Podatek leśny- zobowiązani są do zapłacenia właściciele lasów , bez względu na status organizacyjno- prawny. Przedmiotem opodatkowania są lasy z wyjątkiem tych na terenie których są ośrodki wypoczynkowe oraz działki budowlane i rekreacyjne.
4. Od środków transportu- przedmiotem opodatkowania są: samochody ciężarowe, ciągniki siodłowe, przyczepy, naczepy, autobusy. Stawki podatku ustala rada gminy.
5. Od spadków i darowizn- obowiązek podatkowy leży na właścicielach rzeczy i praw nabytych w drodze spadku. W przypadku darowizny podatek ciąży solidarnie na obdarowanych i darczyńcach. 6. Od działalności gospodarczej opłaconej w formie karty podatkowej – podatek ten to przejaw pragmatyzmu fiskalnego.
7. od posiadania psów- płacą go osoby fizyczne posiadające psy.
8. Od czynności cywilno- prawnych- podatek PCC płacimy od zawieranych czynności cywilnoprawnych. Zatem podatek PCC należy zapłacić w sytuacji, gdy zawieramy umowy kupna-sprzedaży, pożyczki i inne o podobnym charakterze
15. Rodzaje transferów budżetu państwa dla JST , omów różnice między nimi
1) DOTACJA- jest to nieodpłatna i bezzwrotna pomoc finansowa udzielana zwykle przez państwo podmiotom dla poparcia ich działalności. Jednostka ubiegająca się o nią musi spełnić warunki wstępne, określone przez podmiot dysponujący środkami finansowymi. Ma charakter uznaniowy. Dotację można uznać też za środki przekazywane przez państwowe i samorządowe fundusze celowe oraz inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego. Zwykle dotacja służy finansowaniu części budżetu projektu. Niewykorzystane środki lub te wykorzystane niezgodnie z umową podlegają zwrotowi. Dotacje celowe z budżetu państwa mogą być też udzielane przedsiębiorcom wtedy gdy inwestycja dotyczy np. ochrony środowiska lub infrastruktury technicznej.
Dotacje celowe dla samorządu terytorialnego są przeznaczone m.in. na:
- zadania z zakresu administracji rządowej
- usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego
- zadania własne jednostek samorządu teryt. Np. pomoc społeczna,
- zadania z zakresu kultury, mecenat państwa nad kulturą
- koszty realizacji inwestycji
- bieżące zadania własne jednostek samorządowych
- realizacja projektów pomocy technicznej finansowanych z udziałem środków z UE
- finansowanie Wspólnej Polityki Rolnej
Dotacje celowe mogą być udzielane na finansowanie inwestycji:
- agencji wykonawczych
- instytucji gospodarki budżetowej
- jednostek nie zaliczanych do jednostek sektora finansów publicznych
- organizacjom pozarządowym
- badania naukowe i prace rozwojowe
- koszty realizacji inwestycji dla przedsiębiorców
2) SUBWENCJA- nieodpłatna i bezzwrotna pomoc finansowa udzielana zwykle przez państwo podmiotom np. JST, prywatnym przedsiębiorstwom czy organizacjom społecznym dla poparcia ich działalności. Subwencja różni się od dotacji tym, że ma charakter rozliczenia prawnego. Jeśli została zapisana w budżecie z przeznaczeniem dla określonej jednostki, musi zostać przekazana. Subwencje występują niezależnie od dotacji celowych. Różnica między nimi polega na tym, że dotacje celowe przeznaczane są na finansowanie zadań własnych i zleconych, natomiast subwencje ogólne przeznacza się jedynie na finansowanie zadań własnych. Samorządy uzyskują ją automatycznie i mają prawo się jej domagać.
Rodzaje subwencji:
- subwencje ogólne- to pomoc finansowa udzielana przez państwo innym podmiotom na podstawie kryteriów obiektywnych np. liczby mieszkańców; Subwencja ogólna:
- Część podstawowa - Jest ona ustalana dla wszystkich gmin na tych samych warunkach. Jest to suma stanowiąca nie mniej niż 1% planowanych w ustawie budżetowej dochodów budżetu państwa oraz wpłat gmin z przeznaczeniem na zwiększenie części podstawowej subwencji ogólnej.
- Część oświatowa - Część oświatowa rozdzielana jest między gminy, powiaty i województwa według zasad ustalonych przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.
- Część rekompensująca - Dzieli się ona na: Kwotę rekompensującą dochody utracone w związku z częściową likwidacją podatku od środków transportowych ; Kwotę rekompensująca dochody utracone bezpośrednio z tytułu ulg i zwolnień podatkowych, oraz obniżenia opłaty eksploatacyjnej
- subwencje przedmiotowe- to bezzwrotna pomoc finansowa przeznaczona na realizację konkretnych zadań np. dopłata do kredytów dla rolników, dopłata do czynszów komunalnych: subwencja oświatowa- dla gmin, powiatów i województw, subwencja wyrównawcza- dla gmin, powiatów i województw.
16. Główne przyczyny powstania i utrzymywania się deficytów budżetowych
Deficyt może wynikać z:
a) nadmiernych wydatków budżetowych- militaryzacja gospodarki, rozbudowana administracja państwowa, inwestycje publiczne, transfery, wysokie koszty obsługi długu zagranicznego i wewnętrznego
b) zbyt niskich dochodów budżetowych, które mogą wynikać z niskiej stopy opodatkowania, mało skutecznego systemu ściągania podatków, lub spadającego poziomu produkcji i dochodu narodowego
c) oczekiwań społeczeństwa, że państwo będzie spełniać funkcję gwaranta bezpieczeństwa socjalnego, finansując część konsumpcji mniej zamożnych grup społ.
d) Sposobu uchwalania budżetu w systemie parlamentarnym.
Utrzymywanie się deficytu wynikać może:
a) jeśli zmniejszy się popyt inwestycyjny to zwiększy się deficyt budżetowy, spowodowane jest to obniżeniem dochodu narodowego i wpływów podatkowych
b) w czasie recesji budżet będzie wykazywał większy deficyt niż w fazie ożywienia
c) deficyt może się utrzymywać przez niską produkcję i dochód, dlatego rząd powinien zwiększyć swoje wydatki lub obniżyć podatki by pobudzić gospodarkę
d) w Polsce przyczyną utrzymywania się deficytu jest to że się więcej importuje niż eksportuje;
e) pogarszająca się struktura napływającego do Polski kapitału zagranicznego
f) niskie tempo wzrostu gospodarczego
g) zmniejszenie skłonności do inwestycji, przez duże podatki
17. Pojęcie deficytu budżetu i źródła jego pokrycia
Deficyt budżetowy – występuje, gdy wydatki w budżecie danej instytucji (zazwyczaj państwa) są wyższe niż jej dochody. Przeciwieństwem deficytu jest nadwyżka budżetowa. W związku z trudnością interpretacji treści deficytów budżetowych są trzy typy deficytów:
* deficyty rzeczywiste- będące faktyczną różnicą pomiędzy wydatkami i dochodami
* deficyty strukturalne- dochody i wydatki realizowane są przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych gospodarki
* deficyty cykliczne- będące rezultatem wpływu cyklu koniunkturalnego na dochody i wydatki budżetowe w warunkach, gdy gospodarka nie funkcjonuje przy pełnym wykorzystaniu czynników wytwórczych. Z reguły są rezultatem stosowania automatycznych stabilizatorów koniunktury.
Deficyt budżetowy a wydatki państwa i stopa podatkowa - Wzrost wydatków państwa na dobra i usługi prowadzi do zwiększenia produkcji zapewniającej równowagę. Wzrastają też wpływy podatkowe. Deficyt budżetowy powiększy się, jednak w stopniu mniejszym niż wzrost wydatków państwa. Deficyt budżetowy finansuje się przez zaciągnięcie jakiejś formy kredytu. Wysoki deficyt budżetowy państwa oznacza najczęściej konieczność wydania dużej ilości obligacji skarbowych, co sprawia, że rośnie ich oprocentowanie, a co za tym idzie rosną koszty kredytu w całej gospodarce i wolniej się ona rozwija.
Sposoby radzenia sobie z deficytem:
* sprzedaż majątku znajdującego się w posiadaniu państwa, czyli prywatyzacja,
* podniesienie podatków, które jednak podobnie jak deficyt ma negatywny wpływ na gospodarkę,
* ograniczenie wydatków, na co jednak często trudno się zdecydować pod wpływem presji różnych grup społecznych,
* inflacja - dodruk tzw. "pustego pieniądza" przez państwo. Nominalnie deficyt się wtedy zmniejsza. Jest to jednak realizowane kosztem społeczeństwa oraz de facto ukrytą formą opodatkowania.
Źródła pokrycia deficytu- nadwyżki budżetowe z lat ubiegłych, pożyczki, kredyty bankowe, wypłaty z emisji papierów wartościowych, prywatyzacja majątku Skarbu Państwa, podwyższenie stopy podatkowej, dodatkowa emisja pieniądza.
18. Dochody zasadnicze i uboczne państwa. Omów je i podaj przykłady.
1) Zasadnicze:
a) podatek- obowiązkowe świadczenie pieniężne pobierane przez związek publicznoprawny bez konkretnego, bezpośredniego świadczenia wzajemnego. Zebrane podatki są wykorzystywane na potrzeby ustalone przez organ pobierający. Mają 4 cechy: nieodpłatność, przymusowość, powszechność, bezzwrotność. Państwo jest nadrzędnym podmiotem. Przymusowość podatku polega na tym, że są możliwości legalnego ściągnięcia podatku co wynika z ustaw.
Konstrukcja podatku:
* podmiot podatku- czynny ( budżet państwa), bierny (podatnik). Podatnik może być formalny- z mocy prawa ma podatek zapłacić oraz rzeczywisty- faktycznie ponosi ciężar ekonomiczny podatku.
* przedmiot opodatkowania- przykłady podatków
* podstawa opodatkowania - wielkość, która stanowi podstawę do obliczania wymiaru podatku zgodnie z określoną formułą obliczenia podatku. Sposoby ustalania podstawy to:
- oparcie się na danych wynikających z prowadzonych ksiąg podatkowych
- dla części podatników nie ustala się podstawy- ryczałty podatkowe, karta podatkowa
- ustalenie podstawy na podstawie norm szacunkowego dochodu w drodze oszacowania.
- stawka i skala podatkowa- Stawka podatkowa – jest to układ stawek w danym podatku, czyli obrazujący sposób zachowania się stawki wobec zmieniającej się podstawy opodatkowania. Skala podatkowa to wzór wynikający z ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych na podstawie którego określa się wysokość podatku, jaki zapłaci podatnik od dochodu uzyskanego w jednym roku podatkowym. Rozróżnia się skalę:
- proporcjonalna- polega na tym, że niezależnie od zmieniającej się podstawy opod. Stawka jest stała , a wys. Podatku zmienia się wraz ze wzrostem podstawy opod. . Podatek VAT, akcyzowy , PDOP
- progresywna- polega na tym, że w miarę jak rośnie podstawa opod. Rośnie też wys. Stawki, co oznacza szybszy wzrost podatku niż podstawy opod. Powoduje to że osoby mające wyższe dochody mają wyższe podatki. PDOF , w podatku od spadku i darowizn
- regresywna- odwrotność progresji. Jeśli rośnie podst. Opod. Stawka maleje. podatek doch. Od wynagrodzeń.
* warunki płatności podatku
* źródło podatku- 1. Majątek albo dochód podatnika, płatnika, inkasenta, ich następców prpod, osób trzecich odpwiadających za zaległości prawnopodatkowe. Dochód– faktycznie uzyskany lub należny, bezwzględny i definitywny przyrost aktywów w danym okresie. Majątek– aktywa i pasywa występujące na dzień rozpoczęcia albo zakończenia roku podatkowego.
Podatki dzielą się na:
* bezpośrednie - nałożone na dochód lub majątek podatnika, np. podatek dochodowy, gruntowy, spadkowy. PDOF, PDOP, są nie- przerzucalne.
* pośrednie - nakładane na przedmiot spożycia, np. VAT, akcyza – ostatecznie płaci konsument. Są przerzucane. Obciążają pośrednio dochód, obrót.
Inny podział podatków- Wg. innej systematyki: podatki państwowe, samorządowe.
a) Zwyczajne
b) Nadzwyczajne- podział ten nie ma większego znaczenia. Są one wprowadzane w nadzwyczajnych klęskach żywiołowych.
Podział ze względu na sytuację osobistą podatników:
a) Rzeczowe- podatek od nieruchomości
b) Osobowe
Rodzaje podatków odnoszących się do majątku:a) podatki obciążające przyrost majątku- np. podatek od spadków i darowizn. W drodze spadku i darowizny otrzymujemy nieruchomość i jest to przyrost masy majątkowej.
b) Podatki sięgające do majątku- ustawodawstwo może z góry zakładać ze podatek obciąża majątek, np. podatek od nieruchomości
c) Podatki obciążające dochody
Typy podatków
1.Podatki dochodowe
- podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)
- podatek dochodowy od osób prawnych (CIT)
- Obowiązkowe składki ubezpieczeniowe, zdrowotne itp.
- Opodatkowanie własności
- Podatki od nieruchomości
- podatek rolny (gruntowy)
- podatek leśny
- Podatek od spadków i darowizn
- Podatki od towarów i usług
- Podatek od wartości dodanej (VAT)
- Akcyza: podatek pobierany od spożycia niektórych artykułów, pobiera się od przedsiębiorcy, który wlicza ją do ceny towaru.
Inne: podatek od posiadania psa , podatek od środków transportowych, podatek od czynności cywilnoprawnych, podatek od gier.
c) opłaty- powinien przy opłacie istnieć wzajemny ekwiwalent i wys. Opłaty nie powinna być wyższa niż wartość wzajemnego ekwiwalentu, jeśli przekracza to jest podatek. Opłata jest to określona kwota pieniężna wpłacana za pewne świadczenia, czynności, usługi, za prawo do czegoś. Z opłatami stykamy się prawie we wszystkich obszarach życia. Ma charakter przymusowy.
Rodzaje opłat lokalnych:
1. Targową- Opłatę targową pobiera się od osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nie- posiadających osobowości prawnej, dokonujących sprzedaży na targowiskach.
2. Miejscową- Opłata miejscowa jest pobierana od osób fizycznych przebywających dłużej niż dobę w celach turystycznych, wypoczynkowych lub szkoleniowych w miejscowościach o korzystnych właściwościach klimatycznych, walorach krajobrazowych oraz warunkach umożliwiających pobyt osób w tych celach oraz w miejscowościach znajdujących się na obszarach, którym nadano status obszaru ochrony uzdrowiskowej.
3. Administracyjną- Opłatę administracyjną pobiera się za określone czynności urzędowe. Są to: poświadczenie własnoręczności podpisu, sporządzenie protokołów z zeznań świadków dla spraw emerytalno-rentowych rolników, wydawanie tablic rejestracyjnych dla pojazdów mechanicznych, wypisanie rolnikowi książeczki ubezpieczeniowej, stwierdzenie stanu budowy dla celów uzyskania kredytu bankowego, sporządzanie wszelkiego rodzaju umów, szacowanie szkód, ocena stanu robót budowlanych, wydawanie opinii urbanistycznej. Wyróżniamy:
- opłaty pobierane przez organy adm. : specjalne opłaty administracyjne; opłata skarbowa- stanowi formę ekwiwalentu za czynności organów administracji publicznej, podejmowane w indywidualnych sprawach. Czynności te obejmują dokonanie czynności urzędowych, wydanie zaświadczeń, zezwoleń oraz niektórych dokumentów. W Polsce opłatę skarbową wnosi się: -w sprawach indywidualnych z zakresu administracji publicznej, w sprawach urzędowych
- opłaty sądowe - stanowi formę ekwiwalentu za czynności sądowe podejmowane w indywidualnych sprawach. Opłacie podlega pismo, jeżeli przepis ustawy przewiduje jej pobranie: pozew i pozew wzajemny, skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego, apelacja i zażalenie; skarga kasacyjna i skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia; zarzuty od nakazu zapłaty;
- opłaty pozasądowe- są pobierane przez podmioty z zakresu wymiaru sprawiedliwości: adwokackie, radcowskie, doradztwa, komornicze.
4. Opłaty za usługi- gospodarcze, socjalno- bytowe- opłata za przedszkole, częściowy zwrot kosztów sanatorium, dofinansowania z wczasy za żłobek państwowy , kulturowe- wstęp do teatru, gosp.-korbowa, elektryfikacyjna, adiacencka.
5. Opłatę eksploatacyjną należy zaliczyć grupy opłat płaconych przez przedsiębiorstwa górnicze na rzecz państwowych lub innych właścicieli za prawo eksploatacji zasobów mineralnych.
d) cła- opłata pobierana przez państwo w związku z przemieszczaniem towarów przez granicę celną .Cło pobierane może być w celu:
* zwiększenia wpływów do budżetu państwa; typowym przykładem takiego zastosowania jest nałożenie opłat na sprowadzanie towarów nieprodukowanych w danym kraju
* ochrona rynku wewnętrznego i rodzimych producentów przed towarami z zagranicy
* wywierania nacisku na partnera handlowego w zakresie zmiany warunków wymiany handlowej; Rodzaje ceł :
1)podział według kierunku ruchu towarów:
* Cło importowe – zadanie to ochrona produkcji krajowej oraz zwiększenie dochodów państwa.
* Cło eksportowe - jest nakładane głównie na surowce, w celu zachęcania do ich przetwarzania w kraju. Powoduje ono wzrost cen produktów krajowych za granicą.
* Cło tranzytowe - była to opłata nakładana na obcych kupców przejeżdżających przez dany kraj.
2)podział według sposobu określania wysokości ceł:
* Cło ad valorem - określone w procentach w stosunku do wartości towaru.
* Cło specyficzne - ustalone w stosunku do ilości towarów.
* Cło kombinowane - ustalone w zależności od wartości i ilości towarów.
3)podział według charakteru ekonomicznego:
* Cło fiskalne - zapewniają państwu odpowiednie dochody. Obecnie rola fiskalna ceł nie jest dominująca. (w 1999 roku wpływy z ceł wynosiły w Polsce 5,566 mld zł, co stanowi 4,4% całości wpływów)
* Cło ochronne - jego celem jest ochrona produkcji krajowej przed konkurencją zagraniczną.
* Cło ekspansywne - ma na celu utrzymanie wysokich cen na rynku wewnętrznym.
4)podział według rodzaju taryfy celnej:
* maksymalne i minimalne
5)podział według zróżnicowania traktowania: dyskryminacyjne - ustalone na poziomie wyższym od ogólnego, preferencyjne - zapewnia szczególnie korzystne warunki wymiany
2. Uboczne:
a) Mandaty- rozumiany jako uproszczony tryb nakładania grzywny wobec sprawcy wykroczenia. Mandat karny można nałożyć tylko wtedy, gdy sprawcę wykroczenia schwytano na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia, Występują trzy rodzaje mandatów: mandat gotówkowy – wydawany ukaranemu po uiszczeniu grzywny bezpośrednio funkcjonariuszowi, który ją nałożył; mandat kredytowy – wydawany ukaranemu za potwierdzeniem odbioru; mandat zaoczny – nakładany tylko w razie stwierdzenia wykroczenia, którego sprawcy nie zastano na miejscu jego popełnienia.
b) Grzywna- to kara kryminalna o charakterze majątkowym orzekana za przestępstwa, przestępstwa skarbowe, wykroczenia lub wykroczenia skarbowe. Środkiem przymusu jest w procedurze cywilnej czy w postępowaniu egzekucyjnym w administracji. W procedurze cywilnej grzywna ma charakter środka przymusu. Rodzaje grzywny:
- Przestępstwa skarbowe- grzywnę wymierzoną sprawcy przestępstwa skarbowego można uczynić odpowiedzialną posiłkowo osobę fizyczną, prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, jeżeli czyn zabroniony popełnił jej pełnomocnik, zarządca czy pracownik, a zastępowany podmiot odniósł lub mógł odnieść z przestępstwa jakąkolwiek korzyść majątkową.
- Grzywna za wykroczenia- Za wykroczenia i wykroczenia skarbowe wymierza się grzywnę kwotowo, stosując podobne zasady, jak w wypadku przestępstw i przestępstw skarbowych.
19. Podatek a opłata . Podobieństwa i różnice.
Podatek jest to świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, bezzwrotnym, nieodpłatnym i ogólnym pobierane przez państwo lub inny związek publicznoprawny. Opłata jest to świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, bezzwrotnym, odpłatnym, jednostronnie ustalane i pobierane przez władze publiczne z tytułu określonych czynności urzędowych oraz usług jednostek sektora publicznego. Zasadnicza cechą opłat jest to, że ich ponoszenie przez podmioty zawsze łączy się ze świadczeniem ze strony organów władzy i administracji publicznej. Jest to główna różnica pomiędzy opłatą a podatkiem. Podatki i opłaty są grupą dochodów sektora publicznego. Chociaż państwo świadczy na rzecz obywateli różne usługi bezpłatne, to nie ma bezpośredniego związku pomiędzy płaceniem podatków a korzystaniem z ulg. Inaczej jest z opłatami. Opłaty są nakładane na te podmioty , które bezpośrednio korzystają z usług publicznych i czynności urzędowych wykonywanych przez organy państwa np. opłaty skarbowe. Zasadniczą cechą opłat jest to że ich ponoszenie jest zawsze związane z pewnym świadczeniem ze strony organów władzy i administracji publicznej a podatek jest świadczeniem przymusowym, odpłatnym, bezzwrotnym. Właśnie to odróżnia opłatę od podatku przy którym następuje nieodpłatne przejęcie części dochodu na rzecz władz publicznych. Jeśli koszty wytworzenia usługi za które ponoszone są opłaty są niskie w stosunku do opłaty , to opłaty pełnią identyczną funkcję jak podatki.
20. Rodzaje opłat w Polsce
Opłaty publiczne, forma niepodatkowych dochodów budżetu państwa lub budżetów organów samorządowych, nie mających charakteru płatności transferowych, lecz będących ekwiwalentem za określone świadczenia wzajemne instytucji państwowych i samorządowych na rzecz osób je wnoszących. Wyróżnia się 3 grupy opłat publicznych. Wyróżnia się trzy grupy opłat publicznych:
1) opłaty administracyjne, związane z działalnością urzędów, takie jak np. opłaty skarbowe pobierane przy zawieraniu umów majątkowych, wydawaniu świadectw i zezwoleń, opłaty sądowe arbitrażowe, patentowe, legalizacyjne 2) opłaty gospodarcze, np. z tytułu korzystania ze środowiska naturalnego i jego zanieczyszczania, za legalizację przyrządów mierniczych, za ochronę wynalazków, wzorów użytkowych 3) opłaty socjalne i kulturalne, np. za korzystanie ze żłobków, przedszkoli, zakładów pomocy społecznej, za wstęp do muzeów .
Rodzaje opłat lokalnych- targową; miejscową;administracyjne.
21. Podatnik, płatnik i inkasent podatkowy. Omów pojęcia i wyeksponuj różnice między nimi.
Podatnik to podmiot który ma obowiązek płacenia podatku. Może być formalny lub rzeczywisty. Podatnik formalny to podmiot który z mocy prawa jest zobowiązany uiścić podatek, ale nie zawsze faktycznie ponosi on ciężar ekonomiczny tego podatku, może bowiem w określonych warunkach dokonać przerzucenia podatku na inną osobę.
Podatnik rzeczywisty faktycznie ponosi ciężar ekonomiczny podatków.
Często jest tak, że ta sama osoba jest podatnikiem formalnym i rzeczywistym.
Płatnik jest to podmiot zobowiązania podatkowego, spełniający funkcje z zakresu administracji zleconej, zobowiązany do wykonywania czynności w interesie beneficjenta świadczenia podatkowego. Ma trzy obowiązki:
obowiązek obliczenia podatku podatnikowi bądź zaliczki,
obowiązek ściągnięcia kwoty od podatnika,
przekazanie tej kwoty odpowiedniemu urzędowi. Np. notariusz, pracodawca.
Inkasent osoba na której ciążą dwa obowiązki:
pobieranie w terminie i w całości przypadającej należności podatkowej od podatnika,
przekazanie tej kwoty jak najszybciej organowi podatkowemu.
22. Zjawisko przerzucalności podatków
Zjawisko przerzucalności podatków polega na przerzuceniu ciężaru podatkowego z podatnika formalnego na rzeczywistego. Wyróżnia się dwa rodzaje przerzucalności podatków: w przód i w tył.
Przerzucalność w przód występuje gdy podatnik formalny przerzuca ciężar podatku na nabywcę towarów i usług. Następuje poprzez podwyższenie ceny lub usługi o należny podatek.
Przerzucalność w tył występuje gdy podatnik formalny przerzuca ciężar podatku na zatrudnionych pracowników przez obniżenie im płac; lub gdy podatnik formalny przerzuca ciężar podatków na dostawcę towarów, półfabrykatów poprzez cenę płaconą mu za produkty (obciąża go).
23. Klasyfikacja podatków ze względu na źródło podatkowe
Podział podatków ze względu na źródło podatkowe:
A. Dochodowe
1. W toku powstawania dochodu,
- w sposób wstępny (przychodowe)
- w sposób wstępny i ostateczny (przychodowo- dochodowe)
- w sposób ostateczny (dochodowe) - opodatkowaniu podlega dochód
2. W toku wydatkowania dochodu (podatki konsumpcyjne) (VAT, akcyza)
B. Majątkowe
1. Od posiadania majątku w stanie statycznym- dotyczy samego faktu posiadania majątku
2. Od przyrostu majątku w stanie dynamicznym
- od przyrostu masy majątkowej,
- od przyrostu wartości majątku.
24. Podatki pośrednie i bezpośrednie podaj konkretne przykłady wśród polskich podatków
Podatek pośredni jest to danina publiczna płacona w pieniądzu, przymusowa, bezzwrotna, niezwiązana, zasilająca budżet państwa. Do podatków pośrednich zaliczamy: podatek akcyzowy, VAT i podatek od gier losowych. Nazwa "pośredni" wywodzi się od sposobu jego pobierania. Podatek ten płacony jest nie bezpośrednio w urzędzie skarbowym, tylko przy nabywaniu dobra (np. podatek VAT wliczony jest w cenę wielu artykułów - np. samochodów) lub usługi (podatek od gier losowych jest już wliczony w cenę jaką musimy zapłacić by móc uczestniczyć w grze losowej np. poprzez kupienie losu na loterii).
Podatki pośrednie to: podatek VAT czyli od towarów i usług, podatek akcyzowy, podatek od gier
Podatek bezpośredni - podatek obciążający bezpośrednio podatnika (podmiot podatku), stanowiący jego koszt. Podatnik ma obowiązek odprowadzenia podatku do organu podatkowego.
Podatki bezpośrednie to: podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek dochodowy od osób prawnych, podatek od spadków i darowizn, podatek od czynności cywilnoprawnych, podatek rolny, podatek leśny, podatek od nieruchomości, podatek od środków transportowych, podatek od posiadania psów.
25. Zjawisko personalizacji podatków. Podaj jego przejawy w polskim systemie podatkowym.
Zjawisko personalizacji podatków polega na uwzględnieniu w konstrukcji podatków okoliczności indywidualnej sytuacji podatnika i są to takie okoliczności jak: wiek podatnika, zdolność do pracy, stan zdrowia, ilość osób na utrzymaniu podatnika. Inną taką okolicznością są sytuacje które dotkną podatnika. Jest to proces pozytywny, gdyż dąży do ………………. obywatela.
Przykładem przejawów personalizacji podatków w polskim systemie podatkowym jest podatek dochodowy od osób fizycznych i są to:
- uwzględnia się stan cywilny podatnika (małżeństwa mogą skorzystać ze wspólnego opodatkowania),
- uwzględnia się posiadanie dzieci (wspólne opodatkowanie z dzieckiem, osoby samotnie wychowującej dzieci, ulgi na dzieci),
- uwzględniony jest stan zdrowia podatnika (ulgi rehabilitacyjne. Wiek podatnika jest uwzględniony przy karcie podatkowej. Jeżeli podatnik ma powyżej 60 lat lub jest niepełnosprawny to ma podatek obniżony o 50%).
Rozwiązania personalizacji są często stosowane w podatku rolnym. Nie jest to ulga uznaniowa lecz zagwarantowana ustawą o podatku rolnym. W podatku rolnym były też ulgi żołnierskie, jeżeli młody rolnik został powołany do zasadniczej służby wojskowej korzystał z wielu ulg, a nawet zwolnień z podatku.
26. Funkcje systemu podatkowego fiskalne i pozafiskalne
Do podstawowych funkcji systemu podatkowego należą fiskalna (dochodowa), regulacyjna (alokacyjna), stymulacyjna, informacyjna.
Podatki służą w pierwszej kolejności realizacji funkcji fiskalnej, która sprowadza się do tego, że podatek pełni bardzo ważną rolę jako podstawowy rodzaj dochodów budżetowych. Jego rozmiary przewyższają wpływy z innych tytułów, takich jak opłaty, cła czy pożyczki. Dochody budżetowe są przeznaczane na transfery dla obywateli oraz na wydatki państwa. Funkcja fiskalna jest jedną z najstarszych funkcji podatkowych.
Funkcja regulacyjna polega na kształtowaniu dochodu i majątku będących w dyspozycji podatników. Polega na redystrybucji dochodu narodowego (podatki zapewniają wpływy do budżetu, z którego to są finansowane transfery i wydatki państwowe) poprzez ustalanie różnych stawek podatkowych dla podmiotów o różnych dochodach, bądź na różne dobra.
Funkcja stymulacyjna polega na takim kształtowaniu wielkości podatku, aby wywrzeć na podatnikach określone reakcje w celu pobudzenia bądź ostudzenia wzrostu gospodarczego. Funkcja stymulacyjna realizuje się poprzez zróżnicowanie obciążeń podatkowych, dzięki czemu podatek może wpłynąć zachęcająco lub zniechęcająco na podejmowane decyzje w sprawie prowadzenia działalności.
Funkcja informacyjna polega ona na tym, że realizacja wpływów podatkowych ogółem lub z określonego podatku dostarcza informacji o prawidłowościach bądź nieprawidłowościach przebiegu procesów gospodarczych. Odzwierciedla przebieg procesów gospodarczych, podziału i wymiany.
27. Przedmiot podatku a podstawa jego wymiaru. Omów różnice na podstawie polskich podatków
Przedmiotem podatku jest to, od czego podatek jest płacony. Jest to rzecz w szerokim cywilno- prawnym znaczeniu albo zjawisko ekonomiczne lub prawne. Przedmiot będzie zazwyczaj określony jako sytuacja lub zdarzenie prawne z zaistnieniem, których przepisy prawa wiążą obowiązek do zapłacenia podatku przez podmioty, które w takich sytuacjach się znalazły.
Podstawa opodatkowania jest ujęty ilościowo lub wartościowo przedmiot podatku. W przypadku, gdy przedmiotem opodatkowania jest dochód lub przychód, określenie jego podstawy nie nastręcza żadnych trudności. Bardziej skomplikowane jest ustalenie podstawy opodatkowania, gdy przedmiotem podatku jest np. nabycie nieruchomości, rodzi się wówczas pytanie, co tak naprawdę powinno stanowić podstawę podatku od tej transakcji. Istnieje kilka sposobów określenia tej podstawy, np. wartość rynkowa nieruchomości, wartość będąca podstawą amortyzacji albo też wartość ustalona dla celów ubezpieczenia.
Przedmiotem podatku dochodowego od osób fizycznych są wszelkiego rodzaju dochody osiągane przez podatnika. Podstawą opodatkowania w podatku dochodowym od osób fizycznych jest zasadniczo suma dochodów z poszczególnych źródeł przychodów.
Przedmiot podatku od nieruchomości są: grunty, budynki lub ich części, budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Podstawę opodatkowania stanowi:
dla gruntów – powierzchnia gruntu,
dla budynków lub ich części – powierzchnia użytkowa budynku,
dla budowli lub ich części związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – wartość, o której mowa w przepisach o podatkach dochodowych, ustalona na dzień 1 stycznia roku podatkowego, stanowiąca podstawę obliczania amortyzacji w tym roku, niepomniejszona o odpisy amortyzacyjne.
28. Metody ustalania podstaw wymiaru podatków
1. Oparcie się na danych wynikających z prowadzonych ksiąg podatkowych.
2. Dla niektórych w ogóle nie ustala się wysokości opodatkowania. Np. przy ryczałcie, przy karcie podatkowej. Podatnik ma nakazana kwotę do zapłaty.
3. Na podstawie norm szacunkowego dochodu następuje ustalenie opodatkowania. Np. Gdy Urząd Skarbowy ma wiadomość, że podatnik zataił pewne wiadomości. Np. W podatku dochodowym od osób fizycznych i prawnych dochód który się ustala dla działów specjalnych na podstawie norm szacunkowego dochodu.
W Polsce stosowany jest sposób samodzielnego obliczania podstawy i wymiaru opodatkowania.
29. Stawka a skala podatkowa. Omów rodzaje skal podatkowych
Stawka podatkowa jest to relacja pomiędzy wysokością podatku, a podstawą opodatkowania. Jest to wskaźnik służący obliczeniu należnej kwoty podatku od podstawy opodatkowania. Stawka podatkowa nie jest jedynym parametrem wpływającym na wysokość podatku. Stawki mogą występować w różnej formie najczęściej w formie procentowej, rzadziej w postaci kwotowej.
Skala podatkowa jest pojęciem szerszym niż stawka podatkowa. Skala podatkowa jest to układ stawek w danym podatku czyli obrazujący sposób zachowania się stawki wobec zmieniającej się podstawy opodatkowania. Rozróżnia się dwa rodzaje skal: proporcjonalna i progresywna.
Skala proporcjonalna polega na tym, że niezależnie od zmieniającej się podstawy opodatkowania stawka jest stała i niezmienna, a wysokość podatku zmienia się wraz ze wzrostem podstawy podatków. Skala ta podminuje w polskim systemie podatkowym, występuje w VAT, podatku akcyzowym, podatku dochodowym od osób prawnych, w wielu podatkach samorządowych, w ryczałcie.
Skala progresywna polega na tym, że w miarę jak rośnie podstawa opodatkowania rośnie wysokość stawki, co oznacza szybszy wzrost podatku niż podstawy opodatkowania. Powoduje to, że osoby mające wyższe dochody mają wyższe podatki. Skala ta występuje w podatku dochodowym od osób fizycznych i w podatku od spadków i darowizn.
30. Skala proporcjonalna i jej występowanie w polskich podatkach pyt.29
31. Skala progresywna – jej istota i rodzaje, konkretne przykłady jej zastosowania w polskich podatkach.
Jedną ze skal podatkowych jakie możemy wyróżnić jest skala progresywna. Polega ona na tym, że w miarę jak rośnie podstawa opodatkowania rośnie też wysokość stawki. Oznacza to szybszy wzrost podatku niż podstawy opodatkowania. Skala progresywna występuje w podatku dochodowym od osób fizycznych i w podatku od spadków i darowizn.
32. Co rozumiesz pod pojęciem „warunki płatności podatku”
Warunki płatności podatku są kolejnym elementem technicznym podatku, pod tym pojęciem rozumie się:
- termin płatności podatku
- tryb płatności podatku
- sposób jego zapłaty
- środek zapłaty.
W zależności od rodzaju podatku różne są jego terminy płatności. W przypadku podatków płaconych na rzecz budżetów gmin zobowiązanie podatkowe powstaje w chwili wydania nakazu płatności.
Tryb płatności jest jednorazowy w przypadku czynności cywilno-prawnych lub dość często spotykany periodyczny w dłuższym okresie czasu, wówczas podatek płaci się zaliczkowo.
Sposoby zapłaty podatku dzielimy na:
- bezpośredni – w przypadku gdy podatnik sam wpłaca podatek
- pośrednie – w przypadku gdy podatek jest płacony przez płatnika lub inkasenta
Środek zapłaty podatku – jest nim najczęściej pieniądz.
33. Wymień i omów zasady podatkowe Adama Smitha
Adam Smith był twórcą hasła „państwo stróż nocny” – gdzie państwo nie powinno wtrącać się do gospodarki, a jedynie zapewniać bezpieczeństwo obywatelowi. Zasady podatkowe, które stworzył były pewne nieufności do państwa.
Smith stworzył 4 zasady:
- zasada równości podatku – kierowała się dwoma postulatami:
a) podatek powinien być powszechny, powinni płacić go wszyscy niezależnie od tego jakie zajmują miejsce w hierarchii kościelnej i cywilnej jeżeli tylko osiągają jakiś dochód lub posiadają majątek
b) podatki powinny być proporcjonalne - wysokość podatku powinna być zależna od wielkości dochodu lub majątku
- zasada taniości podatku – w zasadzie tej chodziło o to, aby były jak najmniejsze koszty poboru i wymiaru podatku. Jeżeli koszty te są wysokie to w całości obciążają podatnika.
- zasada pewności podatku – podatnicy powinni mieć pewność co do tego jaki podatek, w jakiej wysokości, komu i w jakim terminie powinni zapłacić. Zasad ta zapewniała podatnikowi ochronę przed nieuzasadnionymi zmianami. Obecnie zasada pewności podatku została zastąpiona przez praworządność.
- zasada dogodności – aby ułatwić zapłatę podatku wyznaczało się taki sposób i termin zapłaty podatku, aby było to dogodne dla podatnika
34. Wymień i omów zasady podatkowe Adolfa Wagnera
Adolf Wagner stworzył 4 grupy zasad podatkowych:
1. pierwsza grupa – o charakterze fiskalnym – w ramach tej zasady Wagner postulował, by państwo ograniczyło się do takich podatków, które są fiskalne. Drugim postulatem w ramach tej zasady była elastyczność podatków co oznaczało, że podatki powinny być dostosowane do potrzeb państwa, państwo nie może się przyzwyczajać do podatku.
2. druga grupa zasad nawiązująca do pojęcia sprawiedliwości społecznej – Wagner uznawał, że sprawiedliwość podatków może być zapewniona wyłącznie przy ich zróżnicowaniu. Wg tych zasad należałoby bardzo mocno obciążyć w szczególności dochody nie zapracowane (spadki), natomiast dochody z ciężkiej pracy powinny być nisko opodatkowany. Podkreślał również, że osoby o niskich dochodach nie powinny płacić podatków.
3. trzecia grupa zasad o charakterze ekonomicznym – zasady o charakterze ekonomicznym – wg tej zasady Wagner podkreślał, że najważniejszą rzeczą jest ochrona własności prywatnej i majątku prywatnego. Nie powinno być takich podatków, aby podatnik był zmuszony do sprzedaży własnego majątku, by mieć środki na opłatę podatku. Pomimo dużych wpływów państwo miałoby niezadowolonych obywateli.
4. grupa zasad – technik podatkowych – wg tych zasad Wagner postulował, aby podatki miały zrozumiałą i prostą konstrukcję, taką, aby podatnik rozumiał zasady naliczania podatku i w razie potrzeby umiał skontrolować urzędnika naliczającego podatek.
35. Zakres podmiotowy podatku dochodowego od osób fizycznych. Nieograniczony i ograniczony obowiązek podatkowy.
Podmiotem podatku PDOF są osoby fizyczne osiągające dochody ze źródeł określonych ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991r.
W PDOF występuje nieograniczony i ograniczony obowiązek podatkowy.
Nieograniczony obowiązek podatkowy – dotyczy osób zamieszkałych na terenie RP, którzy obowiązkowi podatkowemu podlegają od całości dochodów bez względu na to, czy źródła tych dochodów są na terenie RP czy poza granicami.
Ograniczony obowiązek podatkowy – dotyczy osób, których miejsce zamieszkania jest poza granicami RP, a na terenie RP osiąga dochód. Wówczas opodatkowaniu podlegają tylko dochody osiągane na terenie Polski.
Aby uniknąć podwójnego opodatkowania państwa zawierają między sobą umowy regulujące sprawy podatkowe.
36. Główne źródła przychodów objęte PDOF; rodzaje wyłączeń źródeł przychodów.
Opodatkowaniu PDOF podlegają przychody ze źródeł, które możemy zaliczyć do 4 kategorii:
1. przychody uzyskiwane z własnej pracy – wynagrodzenie ze stosunku pracy, umowy o pracę, umowy o dzieło, umowy zlecenie, prowadzonej na własny rachunek działalności gospodarczej, przychody pochodzące z wykonywania wolnych zawodów oraz dochody z prowadzenia większych rozmiarów działów specjalnych produkcji rolnej.
2. przychody uzyskiwane z rent, emerytur i innych świadczeń socjalnych
3. przychody pochodzące z majątku i kapitału, do których zalicza się sprzedaż praw majątkowych czy też sprzedaż papierów wartościowych, najem, podnajem, dzierżawa oraz inne umowy o podobnym charakterze
4. pozostałe źródła dochodów
PDOF nie podlegają dochody uzyskiwane z:
- spadków i darowizn
- przychody uzyskiwane z tytułu prowadzenia działalności i produkcji rolniczej i leśnej
- przychody, pochodzące z działalności, która nie może być przedmiotem prawnie skutecznej umowy (np. działalność przestępcza)
- przychody z tytułu podziału majątku wspólnego w przypadku ustania wspólności majątkowej
37. Podstawa opodatkowania i rodzaje odliczeń od niej w PDOF
Podstawą opodatkowania jest dochód osiągnięty przez podatnika w danym roku podatkowym. Ustawodawca określił pewnie rodzaje wydatków jakie możemy odliczyć od podstawy opodatkowania i są to:
- zapłacone składki na ubezpieczenie społeczne
- wydatki na cele rehabilitacyjne jeżeli podatnik jest osobą niepełnosprawną lub osobą, która ma na utrzymaniu osobę niepełnosprawną
- wydatki na nabycie nowych technologii
- wydatki związane z użytkowaniem sieci Internet
- wydatki na darowizny
38. Skala i wysokość aktualnych stawek podatkowych w PDOF
W PDOF wyróżniamy dwie stawki podatkowe 18 i 32%. W PDOF występuje skala progresywna i jest to progresja szczeblowa, gdyż występują dwa progi dochodowe.
I próg do 85 528 zł – dla tego progu stawka wynosi 18% - od wyliczonego podatku wg tej stawki odejmowana jest kwota zmniejszająca podatek w wysokości 556,02 zł
II próg powyżej 85 528 zł – w dochodzie powyżej tej kwoty podatek jest wyliczony jako kwota 14 839,02 powiększona o 32% nadwyżki powyżej 85 528 zł.
39. Wymień i omów rodzaje odliczeń od podatku w PDOF
Ustawa o PDOF określa odliczenia, które stosujemy jako odliczenia od podatku i są to:
- zapłacona składka zdrowotna – odliczenie nie może przekroczyć 7,75% podstawy wymiaru tej składki
- ulga na dzieci w sytuacji gdy rodzic cały rok sprawował opiekę nad dzieckiem nieletnim lub dzieckiem do 25 roku życia jeżeli pobiera naukę, w przypadku sprawowania opieki przez niepełny rok kwota odliczenie dzielona jest proporcjonalnie do okresu sprawowania opieki
40. Uproszczone formy opodatkowania dochodów osób fizycznych; uzasadnienie ich stosowania oraz główne warunki wymagane do wyboru tych form
PDOF może być płacony według uproszczonych form opodatkowania, do których zalicza się:
- karta podatkowa
- ryczałt płacony przez osoby duchowne
- ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Karta podatkowa i ryczałt płacony przez osoby duchowne są ryczałtem w dosłownym tego słowa znaczeniu. Wg tych form opodatkowania rezygnuje się z ustalenia podstawy opodatkowania, a podatek pobierany jest w stałych kwotach. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych pomimo swojej nazwy nie jest klasycznym ryczałtem. Wg tej formy podatnik prowadzi ewidencję swoich przychodów, które stanowią podstawę opodatkowania.
Stosowanie uproszczonych form opodatkowanie ma swoje ograniczenia.
Jak sama nazwa mówi ryczałt od przychodów osób duchownych mogą stosować wyłącznie osoby duchowne.
Osoba fizyczna prowadząca działalność, która chce skorzystać z opodatkowania wg karty podatkowej musi spełniać określone warunki:
- prowadzić działalność określoną załącznikiem do ustawy, załącznik ten obejmuje działalności usługowe i wytwórczo - usługowe (95 rodzajów)
- nie może przekroczyć dopuszczalnej ilości osób zatrudnionych, nie mogą skorzystać z tej formy przedsiębiorcy, którzy zatrudniają powyżej 3 osób
- prowadząc kartę podatkową nie ma obowiązku prowadzenie dokumentacji księgowej. Wysokość podatku jest ustalona ustawą i zależy ona od rodzaju prowadzonej działalności czy też miejscowości, w której jest prowadzone (ilość mieszkańców).
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych mogą stosować przedsiębiorcy, którzy:
- w poprzednim roku nie przekroczyli dochodu 150 000 euro
- ustaw wyłącza z możliwości takiego opodatkowania prowadzenie aptek, kantorów, lombardów oraz działalności polegające na produkcji i obrocie produktami akcyzowymi.
W tej formie podstawą opodatkowania są przychody, które nie uwzględniają poniesionych kosztów.