Pojęcie finansów publicznych:
to publiczne zasoby pieniężne, operacje tymi zasobami oraz normy prawne je regulujące.
Funkcje finansów publicznych:
W aspekcie ekonomicznym
funkcja fiskalna ; polega na dostarczaniu państwu i innym podmiotom publiczno - prawnym dochodów przeznaczonych na realizację ich zadań
funkcja redystrybucyjna (alimentacyjna); polega na przesuwaniu za pomocą pieniądza wartości materialnych w odniesieniu do różnych podmiotów i działów gospodarki np. przesuwanie środków ze sfery produkcyjnej do sfery budżetowej (zapewnianie środków na oświatę itp.)
funkcja stymulacyjna; oddziaływanie przy pomocy rozwiązań, instrumentów finansowych na przebieg procesów gospodarczych, kształtowanie określonych zachowań podmiotów, może być:
- pozytywne - pobudzające podmioty do podejmowania określonych działań np. ulgi podatkowe, inwestycyjne dla pobudzenia produkcji, preferencyjne kredyty na budownictwo
- negatywne - prowadzić będzie do ograniczenia lub eliminacji pewnych zachowań np. wysokie cła, wysokie kary za nie zgłoszenie dochodów do opodatkowania (75% podatku od dochodów z nie ujawnionych źródeł przychodu, akcyza 1400%)
funkcja kontrolna; zwana też informacyjną polega na kształtowaniu się przypływów finansowych
Pojęcie budżetu:
to roczny plan finansowy dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz administracji rządowej uchwalane w formie ustawy na okres roku kalendarzowego.
Zasady budżetowe:
Zasady budżetowe - zasady zapewniające prawidłowe funkcjonowanie gospodarki budżetowej państwa. Regulują ogół czynników związanych z gromadzeniem i rozdzielaniem środków budżetowych.
Podstawowe zasady budżetowe to:
zasada jedności - wymaga objęcia całości dochodów i wydatków państwa jednym budżetem (jedność formalna) oraz przeznaczenia wszystkich dochodów budżetowych na pokrycie wydatków budżetowych (jedność materialna)
zasada powszechności (zupełności) - polega na objęciu budżetem państwa działalności finansowej wszystkich jednostek państwowych, niezależnie od formy w jakiej rozliczają się one z budżetem
zasada roczności - polega na zapewnieniu periodyczności uchwalonego przez parlament budżetu
zasada szczegółowości - oznacza takie usystematyzowanie dochodów i wydatków budżetowych, aby właściwie wyrażały działalność rządu, pozwalając na pełną jej ocenę przez parlament
Zasady budżetowe uzupełniające to:
zasada uprzedniości - zobowiązująca do uchwalenia budżetu przed rozpoczęciem nowego roku budżetowego
zasada przejrzystości - wymagająca przedstawienia budżetu w możliwie jasnym układzie
zasada jawności - wymagająca aby klasyfikacja dochodów i wydatków ułatwiała kontrolę polityki finansowej rządu przez parlament i opinię publiczną
Odchodzi się od zasady równowagi budżetowej, według której wydatki budżetu powinny znajdować pokrycie w jego dochodach.
Pojęcie podatku i opłaty:
Podatek - to świadczenie pieniężne, świadczenie przymusowe, świadczenie bezzwrotne, świadczenie nieodpłatne, świadczenie o charakterze ogólnym ( nakładany w drodze ustawy ) ponoszone na rzecz państwa lub jednostek samorządu terytorialnego.
Opłata - jest to ekwiwalentna i ta cecha odróżnia ją od podatku, podmiot otrzymuje coś zamiennie (np. opłata paszportowa - PASZPORT)
Podział podatków:
- p dochodowy - podst. opodatkowania jest dochód
- p przychodowy - podst. opodatkowania jest przychód bez znaczenia pozostają koszty uzyskania także podatek rolny i leśny
- p majątkowy - od nieruchomości, od spadku ,od darowizn, od czynności cywilno-prawnych
- p konsumpcyjny - od wydatków (materialny ciężar podatku ponosi konsument np. VAT, akcyzowy )
Istota podatków bezpośrednich:
Podatki bezpośrednie to takie ,których zdolność podatkowa wiąże się bezpośrednio z sytuacją podatnika (głównie od dochodów i majątku). Są to podatki sprawiedliwe, bardzo skomplikowane,
ułatwiają oszustwa. z punktu widzenia technik fiskalnych wadą jest ostentacyjność poboru.
Podatnik, płatnik, inkasent:
Podatnik - to osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej podlegająca obowiązkowi podatkowemu.
Płatnik to osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej obowiązana do:
obliczenia podatku
pobrania podatku od podatnika
wpłacenie podatku we właściwym terminie organowi podatkowemu
Inkasent to osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej; obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go organowi podatkowemu we właściwym terminie.
Organy podatkowe - podział:
Organy podatkowe dzielimy na:
państwowe (Urząd Skarbowy, Izba Skarbowa i Minister Finansów)
samorządowe (wójt, burmistrz, prezydent, Samorządowe Kolegium Odwoławcze)
Obowiązek podatkowy a zobowiązanie podatkowe:
Obowiązek podatkowy to nie skonkretyzowana powinność poniesienia przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w ustawie.
Zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłaty podatku.
Sposoby powstawania zobowiązań podatkowych:
z mocy prawa; z chwilą zaistnienia zdarzenia z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania
z chwilą doręczenia decyzji organu podatkowego ustalającej wysokość tego zobowiązania(np. podatek od nieruchomości, od spadków i darowizn)
Decyzja wydana a nie doręczona nie wywołuje żadnych skutków.
Rodzaje wymiarowych decyzji podatkowych:
określające; mają charakter deklaratywny, potwierdzają fakt uprzedniego zobowiązania podatkowego określając jego prawidłową wysokość
ustalające; mają charakter konstytutywny tworzą zobowiązania podatkowe - powstają z chwilą doręczenia decyzji, a podatnik ma 14 dni na zapłatę podatku
Sposoby wygasania zobowiązań podatkowych:
sposoby efektywne:
zapłata podatku
potrącenie
pobranie podatku przez płatnika lub inkasenta i przejęcie majątku podatnika
sposoby nieefektywne:
umorzenie zaległości
przedawnienie zobowiązania podatkowego
Potrącenie jest możliwe na wniosek podatnika posiadającego wzajemną, bezsporną i wymagalną wierzytelność z określonego w ordynacji tytułu, w tym z tytułu dostaw lub usług wykonanych przez podatnika w trybie przepisów o zamówieniach publicznych pod warunkiem, że potrącenie dokonywane jest przez tego podatnika i z tej wierzytelności.
Zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.
Terminy płatności podatku:
Termin płatności podatku wynosi 14 dni od dnia doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego. Jeżeli podatnik jest zobowiązany sam odliczyć i wpłacić podatek, za termin płatności uważa się ostatni dzień w którym zgodnie z przepisami prawa podatkowego wpłata powinna nastąpić. Minister finansów może określać w drodze rozporządzenia kalendarzowo terminy płatności poszczególnych podatków, zaliczek na podatek lub rat podatku. Termin płatności dla płatników i inkasentów to ostatni dzień, w którym zgodnie z przepisami prawa podatkowego powinna nastąpić wpłata należności z tytułu podatku. Organ podatkowy ze względu na ważny interes podatnika może:
odroczyć termin płatności podatku
rozłożyć na raty zapłatę podatku lub zaległości podatkowej wraz z odsetkami
Nadpłata podatku:
w prawie podatkowym:
- kwota nadpłaconego podatku
- kwota nienależnie zapłaconego podatku
- kwota podatku pobrana nienależnie przez płatnika
- kwota podatku pobrana przez płatnika w wysokości większej od należnej
- świadczenie nałożone na podatnika na podstawie decyzji o odpowiedzialności płatnika za zobowiązanie podatkowe ( i uiszczenie przez niego):
a. określone należności
b. określone w wysokości większej od należnej
- świadczenia nałożone na inkasenta na podstawie decyzji o odpowiedzialności inkasenta za zobowiązanie podatkowe (i uiszczone przez niego):
a. określone należności
określone w wysokości większej niż należne
Zaległość podatkowa:
Zaległość podatkowa to podatek niezapłacony w terminie płatności, a także zaliczka na podatek lub rata podatku oraz nadpłata jeżeli w zeznaniu lub deklaracji została wykazana nie należnie lub w wysokości wyższej od należnej, a organ podatkowy dokonał jej zwrotu lub zaliczenia na poczet innych zobowiązań podatkowych.
Od zaległości podatkowych naliczane są odsetki za zwłokę, które podatnik powinien zapłacić bez wezwania organu podatkowego.
Jeżeli wpłata nie pokrywa kwoty zaległości podatkowej wraz z odsetkami wpłatę tą zalicza się proporcjonalnie na poczet kwoty zaległości podatkowej oraz kwoty odsetek za zwłokę.
Kumulacja podmiotowa i przedmiotowa w podatku dochodowym od osób fizycznych:
Kumulacja podmiotowa to wspólne opodatkowanie małżonków i osób samotnie wychowujących dzieci.
Warunki :
pozostanie w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy
oboje małżonkowie wnoszą wspólny wniosek ( musi istnieć wspólność majątkowa )
Osoby samotnie wychowujące dzieci :
Przesłanki wspólnego opodatkowania:
dzielimy zawsze na pół nie zależnie od ilości dzieci
Osoba stanu walnego (panna wdowiec) lub pozostająca w separacji , lub gdy jedno pozbawione wolności.
Kumulacja przedmiotowa polega na zsumowaniu do jednej podstawy opodatkowanie dochodów ze wszystkich źródeł przychodów podatnika.
Podatnik podatku dochodowego od osób prawnych:
Podatnikami są:
osoby prawne oraz spółki kapitałowe w organizacji
jednostki organizacyjne nie posiadające zdolności prawnej z wyjątkiem spółek: cywilnych, jawnych, partnerskich, komandytowych, komandytowo - akcyjnych,
podatkowe grupy kapitałowe (grupy składające się z co najmniej dwóch spółek prawa handlowego mających osobowość prawną, które spełniając określone w ustawie warunki funkcjonują w związkach kapitałowych).
Podmioty mające swoją siedzibę w RP podlegają nieograniczonemu obowiązkowi prawnemu.
Ograniczonemu obowiązkowi prawnemu podlegają podmioty uzyskujące dochody na terytorium RP, których siedziby mieszczą się za granicą.
Podmioty wyłączone z płacenia podatku od osób prawnych to:
NBP
Skarb Państwa
Jednostki budżetowe
Fundusze celowe
Obowiązki podatników:
odprowadzenie składek
składanie deklaracji i zeznań podatkowych
ostateczne rozliczenie podatku
Podatek należny a podatek naliczony ( VAT ):
Podatek naliczony VAT to podatek wynikający z faktur wystawionych podatnikowi przez jego dostawców (z rejestru zakupów)
Podatek należny to podatek wynikający z faktur wystawionych przez podatnika jego odbiorcą (z rejestru sprzedaży).
Podatek należny minus podatek naliczony równa się podatek do zapłaty.
Cechy podatku VAT:
Zastąpił podatki obrotowe. Polski podatek VAT oblicza się od całości wartości sprzedanych towarów lub usług. Na konsumencie finalnym zaś ciąży zapłata niniejszego podatku.
Przedmiotem podatku jest sprzedaż towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium RP oraz eksport i import towarów i usług.
Podatnikami są osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej mające miejsce zameldowania lub siedzibę na terytorium RP. Jeżeli wykonują na własny rachunek czynności podlegają opodatkowaniu.
Podstawą opodatkowania jest obrót czyli kwota należna z tytułu sprzedaży towarów i usług pomniejszona o kwotę podatku.
Stawki podatkowe: 0%, 7%, 22%.