Język religijny

Funkcje:

- kontaktowanie człowieka ze światem nadprzyrodzonym

- opis ludzkiej wizji tego świata

- sformułowanie odnośnie systemu wartości i nakazów moralnych

Formy tekstowe:
- teksty objawione

- modlitewne

- katechetyczne

- kaznodziejskie

- kaznodziejskie
- świadectwa religijne

Odmiany języka religijnego:

1. Styl biblijny i kanoniczny (język modlitwy liturgicznej)

1. retoryczna (kazania, homilie)

2. naukowa (teksty teologiczne)

3. urzędowa (Kodeks prawa kanonicznego)

4. publicystyczna (teksty religijne występujące w prasie, telewizji, radiu)

5. artystyczna (religijna poezja)

6. potoczna (teolodzy nazywają ją egzystencjalną – modlitwa prywatna, piosenka religijna, świadectwo religijne)

Styl biblijny – odmiana języka religijne obecna w przekładach ksiąg, uważanych w religii za natchnione, a więc w przypadku chrześcijaństwa w Starym i Nowym Testamencie. Przekłady ksiąg kształtowały się najpierw na gruncie obcym, następnie na gruncie polskim (największy wpływ na kształtowanie się polskiego stylu biblijnego miała Wulgata).

Oryginalne języki biblijne – hebrajski, aramejski i grecki
Kształtowanie się polskiego stylu biblijnego następuje już w czasie pierwszych prób przekładów, czyli w średniowieczu (ok. 1398 – Psałterz Floriański). Zasadniczy jednak kształt przyjął on w czasach nazwanych „złotym wiekiem Biblii polskiej”. Z tego czasu pochodzą:

- 1561 – Biblia Leopolity

- 1563 – Biblia Brzeska

- 1574 – Biblia Nieświeska

- 1599 – Biblia ks. Wujka

- 1632 – Biblia Gdańska

Największe przekształcenie stylu biblijnego przyniósł wiek XX i XXI. Czasy posoborowe obfitowały w nowe przedsięwzięcia translatorskiej z języków oryginalnych.

- 1965 – Biblia Tysiąclecia

- 1975 – Biblia Poznańska

- 1998 – Biblia Warszawsko –Praska

- 2001 – Pismo Święte Nowego Testamentu i Psalmy. Przekład ekumeniczny z języków oryginalnych

- 2005 – Biblia Paulińska

Od kilku lat wydawane są ponadto kolejne tomy przekładu katolickiego z języków oryginalnych jak tzw. Biblia Lubelska, natomiast w 1975 roku ukazała się wydana przez Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne, Biblia Warszawska, tzw. „Brytyjka”.

Przekładanie biblii na język polski sprawia dużo trudności, gdyż dwa obszary językowe są różne kulturowo, więc znaczenie jednego języka nie musi pokrywać się drugim. W tradycji translatorskiej ukształtowały się dwa poglądy na ten temat:

- filologiczny – zakładający, iż przekład musi pokrywać się językowo z oryginałem (Biblia Nieświeska, Biblia Gdańska)

-komunikacyjny – zakładający, iż przekład powinien przede wszystkim oddawać sens oryginału, nie musi być jednak identyczny pod względem językowym i składniowym. (Biblia Brzeska, Biblia Paulińska)

Styl biblijny wyróżnia się przede wszystkim w warstwie leksykalnej i składniowej.

Leksykalna:

- biblijne nazwy własne (osobowe, geograficzne)

- ustabilizowane połączenia wyrazowe

- słownictwo religijne ( np. semityzmy leksykalne: alleluja, Jahwe, rabbi)

- słownictwo podniosłe, lekko archaiczne

Składniowa:

- przewaga parataksy nad hipotaksą (zdań współrzędnie złożonych nad podrzędnie złożonymi)

- polisyndeton (rozpoczynanie zdań od zaimków względnych i spójników: tedy, wonczas, zaprawdę, albowiem, i)

- nadużywanie zaimka dzierżawczego (np. Zzuj buty twe z nóg twoich)

- przestawny szyk przydawki przymiotnikowej i zaimkowej dzierżawczej (krzak gorejący, widzenie wielkie, Pan mój i Bóg mój)

- składnia wersetowa i paraleliczna

- składniowe struktury pleonastyczne (np. wprowadzanie wypowiedzi osób dwoma czasownikami – I prosił go wielce: mówiąc...

Współcześnie obserwuje się odchodzenie od podniosłego stylu i zbliżanie go do stylu codziennego. Osobną kategorię stanowi, występujący w ostatnich przekładach, język inkluzyjny, czyli niewykluczający kobiet. Wszystkie teksty zawierające stwierdzenia „bracia” itp. zostają zmienione, uwzględniając kobiety.

Wypowiedzi religijne dzielimy na:

- prorockie – czyli teksty wygłaszane przez proroków (osoby będące instrumentami, przez które przepływa bezpośrednio głos Boga)

- sprawcze – za pomocą boskiej mocy, której kapłan jest pośrednikiem, dokonuje się jakaś przemiana (akty sakramentalne)

- pełniące funkcję mistagogiczną (wtajemniczającą) – teksty i komentarze liturgiczne

Język religijny, stara się sprostać oczekiwaniom współczesnego odbiorcy, dlatego można się spotkać również z coraz częstszym przystosowywaniem języka do wiernych – kaszubskie przekłady Biblii, Biblia napisana w stylu hip-hopowym. Można również zauważyć występowanie reklam religijnych – jej celem jest propagowanie i promowanie chrześcijańskich zachowań oraz wartości (kubki, koszulki, kontrowersyjne reklamy w stylu „dziewczyny czekają 24h na twoją modlitwę” – inicjatywa modlitw za prostytutki).