Działanie bakterii może być zarówno pożyteczne, jak i szkodliwe. Do ich pozytywnego działania w przyrodzie zaliczamy:
Uczestniczenie w oczyszczaniu środowiska z licznych i szkodliwych elementów. Dotyczy to między innymi rzek, jezior a także ścieków.
Wzbogacanie gleby w substancje mineralne. Spulchnianie i użyźnianie ziem.
Pełnią funkcję glebotwórczą- dzięki wytwarzaniu próchnicy bakterie nadają jej oczekiwaną strukturę. To właśnie próchnica powoduje, że gleby stają się bardziej zwięzłe i dzięki temu mają możliwość zatrzymywania wody przez dłuższy czas. Bakterie występują jednak tam, gdzie mają korzystne warunki. Podstawowym z nich jest przewiewność gleby. Ta zależy natomiast od sposobu uprawy i technik nawożenia.
Włączanie do obiegu materii wielu pierwiastków (np. węgla, fosforu, siarki, azotu)- Procesy życiowe bakterii przyczyniają się do ciągłego krążenia materii w przyrodzie. Życie toczy się bowiem nieustannie- niektóre gatunki umierają, a inne powstają. Dla zapewnienia bezustannego istnienia konieczne jest uwalnianie pierwiastków zawartych w obumarłej masie organicznej. Te procesy dokonują się właśnie dzięki bakteriom. Mają one zdolność rozkładania białka i błonnika na proste związki nieorganiczne- i na nowo włączają je do cyklu materii.
Stanowią nieodłączną część biosfery- bez nich życie na ziemi nie byłoby w ogóle możliwe.
Oprócz bakterii pasożytów występują także takie, które żyją w ciele gospodarza, odżywiają się jego kosztem, ale przynoszą mu przy tym pewne korzyści. Noszą one nazwę bakterii symbiotycznych. Bakterie te występują w korzeniach roślin (np. łubinu czy koniczyny) i asymilują azot.
w życiu człowieka:
Służą jako obiekt doświadczeń badawczych; szczególnie są cenione w genetyce
Procesy fermentacji służą do produkcji kiszonek, dzięki temu znacznie podnoszą ich trwałość (np. ogórki, kapusta). Wykorzystuje się je także do produkcji kwaśnego mleka, jogurtów, kefirów, alkoholu,
Wykorzystywane są w przemyśle włókienniczym (np. do produkcji lnu)
Biorą udział w wytwarzaniu surowic, witamin i antybiotyków,
Wiążą azot atmosferyczny- Azot jest podstawowym składnikiem białek, a zatem częścią wszystkich organizmów.
Warunkują życie wielu zwierząt. Jako przykład można wskazać krowy- ich pokarm składa się głównie z błonnika, którego soki trawienne tych zwierząt nie wytwarzają.
Natomiast negatywne działanie powoduje:
Proces rozkładu- dotyczy to zarówno produktów żywnościowych jak i wielu surowców i artykułów przemysłowych- jak drewno, papier.
Choroby u ludzi, zwierząt, roślin- część bakterii może rozwijać się wyłącznie kosztem innych organizmów. Opanowując ustrój żywiciela powodują u niego szereg rozmaitych zaburzeń i schorzeń. Mogą nawet doprowadzić do jego śmierci. Bakterie często pasożytują na roślinach o dużym znaczeniu gospodarczym i przemysłowym.
Uwalnianie azotu do atmosfery