O problemach sztuki interpretacji
Często słyszy się opinie, jeśli badacze literatury chcą głosić swoje zdanie, które powinno być zrozumiane, powinni brać pod uwagę życiowe doświadczenie swojego odbiorcy. Ponieważ wprowadzając nowe pojęcie naukowe czytelnik może nie do końca zrozumieć intencje autora.
Najbardziej radykalni zwolennicy ΧΙΧ i ΧΧ wieku uważają, że badania literackie powinny odznaczać się równoległością wobec faktycznego bytu literatury i że interpretacja dokładnie powinna oddawać utwór.
Mniej radykalni zwolennicy uważają, że interpretacja pojedynczego utworu jest lepsza, ponieważ łatwiej jest zrozumieć twórczość pisarza oraz ocenić jego utwór.
Jeszcze inne opinie są takie: im bardziej interpretacja odbiega od oryginału tym mniej badacz wkłada w to zaangażowania i uczuć. Jedynie dobre zapoznanie się z utworem i wysiłkiem autora pozwala czytelnikowi na dokładne zinterpretowanie dzieła i zapobiega to całkowitemu przekształceniu tekstu. Czyli interpretacja pod względem takiego myślenia byłaby myślą autora wypowiedzianą przez inną osobę. Jedna z interpretacji mówi o możliwościach zrozumienia danego utworu, a druga – o tym jak interpretować by interpretacja była podobna do prawdziwych uczuć autora, stawia ona na dokładne zrozumienie przez czytelnika utworu.
To, co określane jest sztuką interpretacji nie jest jakimś określonym kierunkiem badawczym, lecz metodą, którą można interpretować tekst na wiele sposobów. W szkołach literaturoznawczych kształtują się bardzo różne techniki interpretacyjne. Są 2 szkoły interpretacji: jedna - skupia się tylko i wyłącznie na indywidualnym dziele, izoluje go, a druga - intepretując jedno dzieło odnosi się do innych dzieł powstałych w tej epoce.
Więc nie można powiedzieć, że dzieło można interpretować na jeden sposób, gdyż jest mnóstwo interpretacji jednego utworu dla tego, że utwór można zrozumieć na wiele sposobów. Przekonanie, że pojedynczy tekst literacki stanowi całość oczywistą i bezsporną jest błędne, gdyż ujawnia on na każdym kroku swoją problematykę.
Interpretacja jest stosunkowo najbliższa normalnemu czytelniczemu doświadczeniu. Czytelnik nieustannie dokonuje zabiegów interpretacyjnych czytając utwór, wychodzi poza bezpośrednie dane, które dostarcza mu tekst literacki. Interpretacja badawcza jest tylko wyższym stopniem tego, co robi zwykły czytelnik.
Jest ważne odróżniać interpretacje dzieła do jego opisu(analizy). Opis jest to coś co można wywnioskować prosto z tekstu, a interpretacja – to coś do czego trzeba dotrzeć analizując tekst. Interpretacja – mówiąc najkrócej to hipoteza ukrytej całości utworu. Jednak dopiero po przeanalizowaniu wyłania się trudność interpretacji tekstu. A mianowicie czy wnioskowanie na podstawie zaobserwowanych danych i wyjaśnienie ich za pomocą swoich własnych słów nie wprowadza w błąd.
Staiger określa takie postępowanie, jako krąg hermeneutyczny i uznaje je za zasadniczy typ działania interpretacyjnego. Jeśli nie wychodzimy poza utwór to trudno interpretować jakikolwiek tekst. A traktowanie utworu, jako człon już wyjaśniony zmusza do powtarzania słów autora. Musimy interpretować występując poza utwór. Badacz formułuje nie tylko hipotezę, ale i kontekst. Kontekst z jednej strony to konkretne dzieło tkwi wśród tych okoliczności historycznoliterackich i socjopsychologicznych, które towarzyszyły jego powstaniu. Z drugiej strony – dzieło zostaje odniesione do kultury literackiej interpretatora, do jego wrażliwości, gustów.
Wyróżnia się 2 rodzaje podejścia interpretacyjnego: interpretacja historycznoliteracka i krytycznoliteracka. Interpretacja historycznoliteracka – przeciwstawienie sfery powtarzalności – sferze niepowtarzalności, przywołanie kontekstu. Kontekst jest potrzebny by zrozumieć to co jest niewyprowadzane z tekstu. Interpretator przeciwstawia w utworze sferę w której działają zasady decydujące o jego niepodobieństwie do innych dzieł.
Interpretacja krytycznoliteracka może w zasadzie nie brać pod uwagę macierzystego kontekstu utworu, Interpretator nie tylko rekonstruuje jego przypuszczalne znaczenie, co je kształtuje na nowo. Stawia się dzieło w warunkach nienaturalnych po to by wycisnąć z niego pożądany sens.
Te dwa stanowiska różnią się od siebie celami, do których dążymy poprzez interpretacje utworu, które można osiągnąć w praktyce sztuki interpretacji.