46. Francja w okresie wojny stuletniej

Francja tego okresu przeżywała czasy politycznej niestabilności. Szerokie warstwy społeczne nie chciały pogodzić się z obciążeniami fiskalnymi, które nakładano wbrew zwyczajowi lennemu. Źle przyjmowano również proceder psucia pieniądza, który przynosił duże dochody dla dworu królewskiego.

Przeciwko tym praktykom zaczęli występować rycerze oraz miasta, monarcha zatem musiał zawierać z nimi ugodę.

Powstał również konflikt z wielkimi wasalami królewskimi. Władca chciał ich sprowadzić do pozycji poddanych. Wasale z kolei uważali, że z królem łączy ich obustronna umowa, którą mają prawo wypowiedzieć. Ostatni Kapetyngowie i pierwsi Walezjusze patrzeli na nich z podejrzliwością, chętnie karali ich karą śmierci.

Postawa tych lenników stawała się groźna, gdy na horyzoncie pojawiał się król angielski, którego o wsparcie prosili malkontenci.

W ciągu XIV-XV wieku monarchia francuska uległa przemianom. Doprecyzowana została zasada dziedziczenia tronu. Uznano wtedy, iż jest ono automatyczne, po śmierci króla jego sukcesorem zostaje najstarszy syn (lub najbliżej spokrewniony mężczyzna w przypadku braku syna). Stawał się on władcą bez żadnych warunków wstępnych. Królem można było być i bez koronacji, czyli obrzęd koronacji i namaszczenie utraciły konstytutywny charakter.

Większe znaczenie zaczął odgrywać pogrzeb monarchy. Panowała wtedy doktryna, że król nie umiera nigdy. W kondukcie pogrzebowym z Paryża do Saint-Denis wieziono ciało oraz podobiznę żywego monarchy. Kondukt przypominał bardziej pochód triumfalny niż żałobną procesję, bo przecież monarcha żył. Po złożeniu zwłok do grobu pojawiał się okrzyk: umarł król, niech żyje król.

Najwyższym sędzią był we Francji król, który sądził osobiście lub za pośrednictwem swoich delegatów. Dwór monarszy pełnił rolę sądu najwyższego. Wraz z postępującą centralizacją władzy, wokół dworu zaczęły powstawać wyspecjalizowane agendy, które zajmowały się różnymi działami administracji. Wśród nich były urzędy sądowe o coraz bardziej skomplikowane strukturze.

Taka była geneza parlamentu, czyli sądu najwyższego. Początkowo zasiadał w nim monarcha i wydawał wyroki osobiście. Później parlament wydawał już wyroki samodzielnie. Zaczął pełnić także pewne funkcje ustawodawcze, ustanawiał prawa w kwestiach, których nie regulowało prawo zwyczajowe i pisane. Szybko okazało się, że spraw jest zbyt wiele i parlament musi orzekać według praw lokalnych. Z tego powodu zaczęły powstawać parlamenty prowincjonalne o kompetencjach sądu najwyższego.

Problem apanaży

Za panowanie Karola V apanaże posiadało trzech jego braci: Ludwik książę Andegawenii, Jan książę Berry, Filip książę Burgundii; powstanie takiego kompleksu terytorialnego zagrażało równowadze politycznej królestwa; do osłabienia władzy centralnej przyczyniła się także osoba Karola VI (1380-1422), który objął tron jako dziecko, a później popadł w chorobę psychiczną; wskutek tego cała władza znajdowała się w rękach książąt krwi, najpierw jako regentów a potem jako członków rady królewskiej;

Potęga Burgundii

Brat Karola V, Filip Śmiały, który rządził Burgundią, ożenił się z Marią, dziedziczką Flandrii; w rezultacie tego stał się władcą jednego z najbogatszych krajów; jego następcy zdobyli kolejne tereny – Artois, Brabant, Hainaut, Luksemburg, Lotaryngia i Franche Comte; powstał wtedy potężny ośrodek polityczny leżący na terenie Francji i Niemiec;

Książętom Burgundii na początku zależało, aby zająć pierwsze miejsce po królu; później skupili się na budowaniu własnego państwa;