KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA to psychologiczny proces, dzięki któremu jednostka przekazuje i otrzymuje informacje w bezpośrednim kontakcie z inną osobą. Jest to proces, który zachodzi nieustannie, bowiem przez cały czas swoją postawą ciała, mimiką, gestykulacją, no i wreszcie słowami przekazujemy określone informacje. Jednak, aby można było mówić o istnieniu komunikacji muszą istnieć 3 ogniwa:

• nadawca, czyli osoba, która przesyła określoną informację;

• odbiorca, czyli osoba, do której daną informację kierujemy;

• kod, czyli sposób przekazu tej informacji – obraz, gest, słowo etc.

Komunikację definiujemy jako proces, w którym ludzie dążą do dzielenia się znaczeniami za pośrednictwem symbolicznych komunikatów (przekazów).

Wyróżniamy trzy podstawowe zasady:

a) komunikacja dotycząca ludzi wymaga zrozumienia wzajemnych stosunków między ludźmi,

b) komunikacja dzieląca się znaczeniami wymaga zdefiniciowania terminów, pojęć zarozumiałych dla uczestników przekazu

c)komunikacja wiąże się z symbolami, choć gesty, dźwięki, litery, liczby i słowa mogą 
jedynie obrazować lub przybliżać myśl, którą mają przekazać.

Wiele nieporozumień w relacjach interpersonalnych jest wynikiem złej komunikacji. Niewłaściwe odczytanie intencji z jednej strony, zawoalowane oczekiwania z drugiej oto trudności, których doświadcza niemal każdy z nas w codziennych rozmowach. O efektywnej komunikacji można mówić wówczas, kiedy treść wypowiedzi jest zrozumiana zgodnie z intencjami nadawcy przekazu. Efektywność procesu komunikacji zależna jest od trzech czynników: przekazu informacji, aktywnego słuchania oraz od sygnałów niewerbalnych.

Statystyka:

Na porozumiewanie się z innymi ludźmi, przekonywanie ich do własnych racji – przeznaczamy (poza snem) 70% naszego czasu

• W tym ok. 30% zajmuje nam mówienie

• a 70% słuchanie, odbieranie komunikatów.

W ciągu minuty odbieramy ok. 7-10 komunikatów

S. Brown przedstawia podstawowe błędy, które popełniamy w komunikacji interpersonalnej:

• Zwlekanie z przesłaniem - znaczna część ludzi obawiając się, że osoba z którą rozmawiamy czy audytorium do którego się zwracamy będą czuć się urażeni naszymi słowami dlatego ukrywamy lub zwlekamy z powiedzeniem tego, co się myśli.

• Brak wrażliwości na słuchaczy - często jesteśmy mało wrażliwi lub niewłaściwie rozumiemy uczucia i myśli ludzi z którymi się komunikujemy.

• Wysyłanie mieszanych sygnałów - w wielu sytuacjach występuje dysharmonia między słowami, które wypowiadamy a tym kim jesteśmy, jak mówimy, jak wyglądamy, jak się zachowujemy, jak nawiązujemy kontakt z innymi itp.

• Ignorowanie reakcji - w procesie komunikacji bywa, iż bardziej jesteśmy zaabsorbowani własną osobą niż tym , co mówi nasz rozmówca.

• Brak definicji słów - skuteczność komunikowania się znacznie obniży się jeśli nie zdefiniujemy na początku rozmowy znaczenia mniej znanych słów

Bariery komunikacyjne to wszystko to, co zakłóca efektywne porozumienie pomiędzy nadawcą a odbiorcą komunikatu.

Mogą wynikać zarówno z błędów popełnionych przez jedną jak i drugą stronę w komunikacji.

Możemy wyróżnić dwie grupy barier komunikacyjnych:

1. Oparte na charakterze fizycznym i psychologicznym:

- Różnice kulturowe- nieznajomość kultury, obyczajów, tradycji czy nawet języka naszego partnera w komunikacji, wpływa negatywnie na proces porozumiewania. Każdy z nas ma swój system poznawczy oparty w większej mierze na przeszłości i związanych z nią doświadczeniach. W związku z tym wpływa on na interpretację komunikatów u każdej osoby inaczej.

- Brak umiejętności decentracji- większość osób nie potrafi wczuć się w sytuację mówiącego. Spowodowane jest to etnocentryzmem ludzkim. Aby komunikacja była skuteczna konieczne jest przyjęcie perspektywy mówiącego, a nie patrzenie tylko na swoją osobę. Etnocentryzm sprawia, że człowiek jest niedobrym słuchaczem a przez to wykazuje też braki jako rozmówca.

-Utrudnienia percepcyjne- efektywna komunikacja jest również zagrożona w przypadku, gdy coś zakłóca naszą percepcje, czyli postrzeganie innych ludzi. Takie błędy w rozmowie mogą zostać spowodowane na przykład przez zbyt szybką i niewyraźną artykulację wypowiedzi naszego rozmówcy, czy też warunki zewnętrzne jak głośna muzyka czy zła pogoda.

- Stereotypy- bariera ta powstaje w skutek tego, iż wartościujemy naszych partnerów w komunikacji ze względu na ich status. Więcej uwagi i szacunku okazujemy ludziom o wysokim statusie niż tym o niskim. Jesteśmy skłonni godzić się z ich poglądami być dla nich uprzejmi. Odwrotnie zachowujemy się w stosunku do rozmówcy, którego cechą jest niski status społeczny.

-Wybiórczość uwagi - to zakłócenie jest skutkiem nie skupiania się na całości wypowiedzi naszego współrozmówcy tylko na jakimś pojedynczym fakcie. Przez słuchacz nie dostrzega innych tematów poruszanych przez nadawcę.

-Samopoczucie- duże znaczenie odgrywają tutaj uwarunkowania psychologiczne ludzi komunikujących się. Poglądy są zazwyczaj stałe i ogólne, ale nasz stan psychofizyczny w bardzo dużym stopniu zmienia naszą ocenę zdarzeń.

2. Bariery wewnętrzne ( są wynikiem naszych emocji, problemów z zaufaniem, czy też zakłóceń w rozszyfrowaniem komunikatów werbalnych i niewerbalnych):

- Osądzanie- jest wynikiem narzucania własnych opinii innym, a także proponowania im rozwiązań skutecznych u innych osób, nie uwzględniając problemów samego zainteresowanego. Rozmówca, który tworzy ten typ zakłóceń komunikacji używa w konwersacji stwierdzeń, w których: krytykuje(Jak Ty mówisz? Twoja artykulacja jest nieznośna), obraża(Wyglądasz jak śmieć. Może byś się, chociaż umył?), orzeka( Z Twoją inteligencją to ty nie zdasz tego egzaminu.), chwali po to by później manipulować bądź oceniać(Dobrze się uczysz, ale jakbyś jeszcze popracował nad swoim wyglądem to nie wyglądałbyś jak dziwak.)

- Decydowanie za innych- bariera ta jest wynikiem próby decydowania w danych sytuacjach za innych. Powoduje to w naszym współrozmówcy powstanie uległości. Wynikiem takich działań jest ograniczona, przez naszego rozmówce otwartość i szczerość wypowiedzi. Tworzenie tej bariery następuje zwykle poprzez: rozkazywanie ( Masz się z nim już więcej nie spotkać!), zakazywanie ( Masz szlaban przez miesiąc. Nie wolno Ci oglądać telewizji i spotykać się ze znajomymi.), grożenie ( Jeżeli nie zrobisz tego co Ci mówię, to zrobię Ci krzywdę.), moralizowanie ( Wyglądasz zbyt wyzywająco. W moich czasach dziewczyny ubierały się bardziej przyzwoicie.), zarzucanie pytaniami ( Czemu słuchasz hip- hopu, a nie popu?).

- Uciekanie od cudzych problemów- występuje wtedy, gdy poświęcamy dostatecznie dużo uwagi osobie, która na nas polega. Nie uwzględniamy jej problemów czy emocji. U osoby, która wprowadza ten typ bariery do komunikacji możemy zauważyć: pełnienie funkcji biernego doradcy ( Na Twoim miejscu zrobiłbym tak…), odchodzenie od tematu ( Ciekawe jest to co mówisz, ale czy słyszałeś co się przydarzyło Rafałowi?), logiczne argumentowanie ( Gdybyś uważał na pieniądze, to nie musiałbyś teraz uganiać się po komisariatach.), pocieszanie ( Dziewczyna Cię rzuciła? To smutne, ale nie przejmuj się, wszystkich to dotyka.)

- Blokady językowe- mają charakter nieświadomy i świadomy, który może doprowadzić do obniżenia wartości naszego współrozmówcy. W tym typie zakłóceń, w działaniu rozmówcy przejawia się: wtrącanie do wypowiedzi zwrotów w językach obcych ( Umiesz się bawić. You’re cool.), stosowanie kodów lub szyfrów, umówionych i znanych tylko wybranym osobą w grupie, używanie wulgaryzmów, nie akceptowanych przez nas ( Stul dziób ty ***), stosowanie tzw. zabójczych frazesów ( To jest normalne. To jest niemożliwe).

Wszystkie bariery, które wymieniłem powyżej mogą spowodować różne stany emocjonalne u naszego rozmówcy. Należą do nich: opór lub bunt, złość, agresja, bezsilność, frustracja, poczucie niskiej wartości, spadek motywacji, poczucie braku zainteresowania.
Żeby komunikacja interpersonalna była poprawna należy zdawać sobie sprawę z istnienia owych barier. Można wówczas panować nad naszymi wypowiedziami i dzięki temu nie wpływać negatywnie na naszego rozmówcę.

Najważniejsze błędy komunikacyjne

Nadawca: złe nadawanie intencji, intencje sprzeczne, nieświadome

nieumiejętność doboru właściwej wiadomości do określonej intencji

niezgodność między komunikatem werbalnym oraz niewerbalnym.

Odbiorca:

jest tak bardzo przejęty tym, co chce powiedzieć, że nie zwraca uwagi na to, co mówią inni czeka tylko na to, by wejść w słowo mówiącemu i przedstawić swój punkt widzenia słucha wybiórczo - słyszy tylko to, co chce usłyszeć
przerywa mówiącemu i kończy za niego wypowiedź, zniekształcając ją dla własnych celów

Błędy i blokady w komunikacji:

1. Zakłócenia emocjonalne.

2. Negatywne nastawienie na nadawcę, brak akceptacji odbiorcy.

3. Brak zaufania.

4. Nie rozdzielanie osoby od jej zachowania.

5. Brak umiejętności efektywnego słuchania.

6. Nakazywanie, polecanie, moralizowanie, pouczanie.

7. Ostrzeganie, grożenie.

8. Wzbudzanie poczucia winy.

9. Osądzanie, krytykowanie, potępianie, wyśmiewanie.

10. Etykietowanie, szufladkowanie, klasyfikowanie.

11. Kontrolowanie, dominowanie, manipulowanie.

12. Interpretowanie, analizowanie, diagnozowanie, uogólnianie.

13. Chwalenie, wydawanie pozytywnych ocen.

14. Uspokajanie, pocieszanie.

15. poczucie wyższości lub niższości.

16. Nadmierne wypytywanie.

17. Uciekanie od tematu.

18. Chłód, obojętność.

19. Sarkazm, dowcipkowanie.

20. Sugerowanie pytań lub zbyt osobiste pytania.

21. Pytania nie na miejscu, nie w porę.

22. Status społeczny i interesowność odbiorcy.

Blokady komunikacji wywołują:

2. agresję

3. zamknięcie się w sobie

4. brak akceptacji siebie i innych

5. poczucie niższej wartości

6. poczucie lekceważenia, niezrozumienia

7. irytację

8. niechęć do dalszej rozmowy

Zaburzenia komunikacji interpersonalnej:

Słowne	Pozasłowne
Bariery komunikacyjne: osądzanie, uciekanie od problemów, przenoszenie problemów	Brak uwagi, mowa ciała, emocje: brak zaufania, status społeczny, interesowność, nieakceptacja	Nieefektywne
Aktywne słuchanie: parafrazowanie, dojaśnianie, skupienie na najważniejszym, odzwierciedlanie. Poziomy komunikacji: Faktyczny, instrumentalny, efektywne	Mowa ciała. Korelacja z przekazem werbalnym	Efektywne

Skuteczne komunikowanie mogą utrudniać także:

• różnice w postrzeganiu rzeczywistości - odmienna wiedza, odmienne doświadczenia

• bariery językowe - różne znaczenie słów, lub odmienne języki narodowe

• różnice wynikające z płci

• niejasność przekazu, zakłócenia na którymkolwiek etapie procesu komunikowania

• emocje - odbieranie komunikatów przez pryzmat przeżywanych emocji, gniewu, radości, smutku, lęku

• niezgodność komunikatów werbalnych i niewerbalnych

• nieufność - podejrzliwość komunikatu, związana z brakiem wiarygodności nadawcy

Bibliografia:

1. S. Brown, Jak mówić aby ludzie słuchali, Warszawa 1996

2. P. Hartley, Komunikowanie interpersonalne, Wrocław 2006

3. W. Walker , Przygoda z komunikacją, Gdańsk 2001

4. F. Schulz von Thun , Sztuka rozmawiania, Kraków 2007

5. M.Czekaj, Komunikacja naprawdę skuteczna, Gliwice 2011

6. M. Griffin, Podstawy komunikacji społecznej, Gdańsk 2003

Przygotowały: (II gr PSR, stac.)

Agata Swat

Sandra Weisbrot

Agata Wiśniewska