Wstęp do filozofii.
Prowadzący: prof. dr hab. Marek Szulakiewicz.
Temat: Istota filozofii – Cd. 2.
V – Przykłady rozumienia filozofii: (Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów).
B – Średniowiecze:
Scholastyka – kierunek filozofii dążący do rozumowego uzasadnienia słuszności dogmatów religijnych (Ile diabłów mieści się w główce od szpilki?; Czy Adam miał pępek?; W jakim języku rozmawiał Adam z Ewą). Choć obecnie krytykowana, w średniowieczu rozbudziła dyskusję w Europie, dzięki niej ćwiczono intelekt.
Św. Augustyn – augustynizm – W młodości poganin, który nawrócił się na chrześcijaństwo i został biskupem. Przeniósł filozofię Platona do chrześcijaństwa. Swój światopogląd wyłożył w Wyznaniach:
Człowiek jest istotą tragiczną, rozdartą między pragnieniem szczęścia ziemskiego i szczęścia wiecznego.
Ci, którzy pójdą za głosem Boga utworzą civitas Dei (państwo boże) i będą zbawieni.
Ci, którzy pójdą za pragnieniem szczęścia ziemskiego, utworzą civitas terrena (państwo ziemskie) i będą potępieni.
Filozofia św. Augustyna staje się kontekstem filozoficznym średniowiecznych wyobrażeń plastycznych: w centrum Bóg, po lewej stronie potępieni, po prawej stronie zbawieni.
Św. Tomasz z Akwinu – tomizm – (1225 – 1274) dominikanin, w czasie podróży zaniemógł, przez co znalazł się w klasztorze cystersów, tam został otruty. Przeniósł filozofię Arystotelesa do chrześcijaństwa. Jest twórcą zupełnie nowej filozofii: dowartościowywał to, że świat jest – wzmacniał i utwierdzał istnienie.
Bóg wyznaczył człowiekowi miejsce w hierarchii bytów jest pomiędzy zwierzętami a aniołami.
Wyznaczone człowiekowi miejsce na drabinie bytów jest celowe, by pokonując własne słabości wzniósł się do Boga.
Filozofia św. Tomasza w przeciwieństwie do augustynizmu ujmuje życie człowieka w sposób bardzo harmonijny, a nie dramatyczny.
Sumy – dzieła św. Tomasza z Akwinu – zbiór wszelkiej wiedzy teologicznej oraz filozoficznej, w których odpowiedział na wszystkie kluczowe pytania filozofii. W sumach, dominikanin zadawał pytanie i udzielał na nie odpowiedzi (set contra – a ja mówię coś innego).
Na łożu śmierci stwierdził, że odpowiedzi te są niczym. „Wszystko to słoma, nic nie warte”, „Chciałem powiedzieć o prawdzie, ale chyba mi nie wyszło”.
Wg św. Tomasza z Akwinu, filozofia to:
Prawdy teologiczne a filozoficzne: „Jeśli filozofia nie pozostaje w konflikcie z prawdami wiary, to filozofuj. Jeśli jest, odrzuć filozofię – przyjmij prawdy wiary”. – Filozofia niewolnicą teologii (nauka nie o Bogu, a o ludzkim rozumieniu Boga, jak religie świata rozumieją Go) służy jej, nie może się sprzeciwić.
W średniowieczu filozofia po raz pierwszy zaczyny komuś służyć – teologii.
W średniowieczu ponadto narodziły się takie myśli filozoficzne jak: mistycyzm – św. Bernard oraz franciszkanizm – św. Franciszek.
C – Renesans: Powrót do filozofii starożytności.
D – Barok:
Kartezjusz (Renè Descartes) – racjonalizm – (1596 – 1650) autor dzieła Rozprawa o metodzie.
Narzędziem poznawania rzeczywistości jest rozum.
Do prawdy o świecie dochodzi się za pomocą rozumu na drodze wnioskowania.
„Człowiek jest rzeczą myślącą”’; „Myślę, więc jestem – Cogito ergo sum”; „Wątpię, więc jestem”.
Bóg – substancja nieskończona, niezależna, o najwyższym rozumie i mocy; stwórca człowieka i wszystkiego co istnieje.
Człowiek – naznaczony ideą boskości, która jest jak stempel odciśnięty przez artystę na jego dziele.
Filozofia ma służyć oczyszczeniu umysłu, usuwaniu błędów. Człowiek musi się pozbyć kłamstwa, fałszu, legend. Dzięki temu będzie mógł poznawać otaczający go świat.
W baroku jednymi z ważniejszych filozofów epoki byli: Blaise Pascal [Bleis Paskal] oraz Baruch Spinoza.
E – Oświecenie:
Immanuel Kamp [Kant] – (1724 – 1804) nigdy nie opuścił Królewca, w którym mieszkał, niezwykle punktualny, pedant. Wszyscy inni uczeni i nie tylko przyjeżdżali do niego. Autor 3 krytyk: Krytyka czystego rozumu, Krytyka praktycznego rozumu, Krytyka władzy sądzenia.
Próbował dowiedzieć się jak człowiek pojmuje świat.
Zadaniem filozofii jest badaniem tego, co jest naszym narzędziem do poznawania świata – rozumu (kognitywistyka bada rozum).
Chciał dociec jak rozum myśli (św. Tomasz z Akwinu: „Rozum jest ulubionym słowem bożym”).
Autor pojęcia: imperatyw kategoryczny: „postępuj tak, jakbyś chciał, żeby z tobą postępowali”.
F – Romantyzm:
Odrzucenie racjonalizmu.
G – Pozytywizm:
Karol Marks – (1818 – 1883) – filozof bliski myśli św. Tomasza z Akwinu: dominikanin chciał podporządkować filozofię teologii, Marks – zmusić do upartyjnienia, by służyła partii politycznej.
Teza Marksa: Filozofowie dotychczas tylko interpretowali świat, „nam chodzi o to, żeby go zmienić”. Głosił do odrzucenia filozofii, która tylko teoretycznie zmienia świat, ma ona realnie zmieniać świat na lepsze.
Dziwny paradoks: Arystoteles głosił pogląd, że filozofia jest „sztuką dla sztuki”. Nie ma ona mocy, podobnie jak sam filozof (który jest czystą myślą), wiedza nie przekłada się na rzeczywistość. - Wg Marksa to błąd, filozofię należy urzeczywistnić. Jeżeli nie sam filozof, to ktoś kto ma siłę, kimś takim są ludzie, którzy nic nie wiedzą, ale mają siłę.
Filozofia + ktoś kto nic nie wie (robotnicy) = urzeczywistnienie filozofii.
Po przejęciu programu Marksa, partie polityczne uzurpują sobie miano filozofa, stąd zwulgaryzowanie myśli Makrsa.
W pozytywizmie jednymi z ważniejszych filozofów epoki byli: John Mill, Herbert Speancer i Karol Darwin.
I – Młoda Polska:
W Młodej Polsce jednymi z ważniejszych filozofów epoki byli: Søren Kierkegaard, Artur Schopenhauer, Friedrich Nietzsche i Henri Bergson.
J – Dwudziestolecie międzywojenne:
W Dwudziestoleciu międzywojennym jednymi z ważniejszych filozofów epoki byli: Henryk Bergson, Zygmunt Freud, Alfred Adler i Karol Gustaw Jung (uczniowie Zygmunta Freuda) i John Watson.
K – Współczesność:
Karl Jaspers - (1883 – 1969) niemiecki psychiatra i filozof, głosił hasła filozof egzystencjalnej – filozofia silnie połączona z bytem ludzkości. Autor Wstępu do filozofii.
Filozofować to znaczy być człowiekiem, zastanawiać się nad pytaniami filozoficznymi.
Myślenie filozoficzne buduje człowieczeństwo.
Ludzie filozofami – tak rozpoczął się rodzaj ludzki.
VI – Przegląd myślenia filozoficznego:
Rola w kulturze (starożytność).
Rozwój intelektu człowieka (aż po filozofię Jaspersa).
Relacje człowieka i filozofii: „primum vivere, deinde philosophari” – najpierw żyj, potem filozofuj – nie prawdziwe sformułowanie, nie da się oddzielić życia od filozofowania.
Człowiek przez swoją ciekawość filozofował.
Paradoks egzystencji: każdy rozróżnia dobro i zło, a pomimo tego i tak czynione jest zło. - Obecnie dobro nie jest gloryfikowane w kulturze. W średniowieczu pojawiały się prądy zachęcające do czynienia zła: miało to przyspieszyć powtórne przyjście Mesjasza na Ziemię. Zło pojawia się wtedy, gdy nie ma dobra.
VII – Dlaczego filozofia narodziła się w Grecji?:
Próba wydobycia sensu z człowieka.
Kolebka kultury: ateńska demokracja, arcydzieła poezji (Homer), teatr, początek architektury, rzeźby, malarstwa.
Przejście od mitu do rzeczywistości.
Możliwe jest znalezienie rozumnego wyjaśnienia zjawisk, a świat nie jest bezsensowną wolą bogów czy demonów.
Poza filozofią Zachodu istnieje bogata filozofia Wschodu, której nie uznają niemieccy badacze – August Cieszkowski, Wierzenica niedaleko Poznania, postać ważna dla kultury europejskiej, autor „Ojcze nasz” – filozoficznej rozprawy nad modlitwą pańską.